Транспорт сатҳида маълумотларни ҳимоялаш

Yuklangan vaqt:

08.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

768.1923828125 KB

Ko'chirib olish

Транспорт сатҳида маълумотларни ҳимоялаш

Режа • Транспорт сатхи • Транспорт сатхи протоколлари • Пакетлар коммутацияси • Пакетларни сарлавхаларга ажратиш • Транспорт сатхида хавфсизлик протоколлари

Транспорт сатхи (Transport Layer) Транспорт сатхи – барча пакетларни белгиланган тугунда йиғиш. Транспорт сатҳи алоқа тармоқлари орқали пакетларни узатиш учун мўлжалланган. Транспорт сатҳида пакетлар блокларга бўлинган. Транспорт сатҳи тармоқдаги физик қурилмаларнинг (тизимлар, уларнинг қисмлари) манзилини аниқлайди. Ушбу сатх маълумот блокларини қабул қилувчиларга етказиб беришни кафолатлайди ва уларни етказиб беришни бошқаради. Унинг асосий вазифаси тизимлар ўртасида маълумотларни узатишнинг самарали, қулай ва ишончли шаклларини таъминлашдир. Бир нечта пакет қайта ишланганида, транспорт сатхи пакетларнинг ўтиш тартибини бошқаради. Агар илгари олинган хабарнинг нусхаси ўтиб кетса, унда бу сатх буни тан олади ва хабарга эътибор бермайди.

Транспорт сатхининг вазифалари қуйидагилардан иборат: 1. Тармоқда узатишни бошқариш ва маълумотлар блокларининг яхлитлигини таъминлаш. 2. Хатоларни аниқлаш, уларни қисман бартараф этиш ва тузатилмаган хатолар тўғрисида ҳисобот бериш. 3. Носозликлар ва рад этишдан кейинги узатишни қайта тиклаш. 4. Маълумот блокларини катталаштириш ёки ажратиш. 5. Блокларни топшириш учун устуворликларни таъминлаш (нормал ёки шошилинч). 6. Узатишни тасдиқлаш. 7. Тармоқдаги қийин вазиятларда блокларни йўқ қилиш. Транспорт сатхи (Transport Layer)

Транспорт сатҳидан бошлаб барча асосий протоколлар одатда тармоқ операцион тизимига киритилган ДТ орқали амалга оширилади. Энг кенг тарқалган транспорт сатхлари протоколлари қуйидагиларни ўз ичига олади: - TCP (Transmission Control Protocol) узатишни бошқариш протоколи TCP/IP стеки; - UDP (User Datagram Protocol) фойдаланувчи маълумотлари протоколи TCP/IP стеки; - NCP (NetWare Core Protocol) NetWare тармоқларининг асосий протоколи; - SPX (Sequenced Packet eXchange) буюртма асосида пакетларни алмашиш - Novell стеки; - TP4 (Transmission Protocol) (узатиш протоколи) - 4-синф узатиш протоколи. Транспорт сатхи (Transport Layer)

TCP/IP Интернет тармоғининг самарали ишлаши учун мавжуд ахборотни қандай қилиб пакетлар ҳолатида узатиш ва етказилган ахборотни қайта тиклаш, ҳамда бўлакланган пакетларни фойдаланувчига қандай етказиш кераклиги муаммосини ҳал килиш лозим бўлади. Бу муаммоларни ҳал қилиш учун TCP (Transmission Confrol Protocol —узатишни бошқариш протоколи) ва IP (Internet Protocol — Интернет протокол) протоколлари яратилди. Бу протоколлар Интернет тузилмасини аниқловчи асосий баённомалар бўлиб хизмат қилади. Одатда, улар қия чизиқ (/) билан ажратилиб, TCP/IP кўринишида ёзилади. Аммо уларни ёзиш пайтида бу протоколлар компьютер тармоқда маълумотларни узатишнинг турли хил йўналишларини билдирувчи иккита турлича протокол эканлигини унутмаслик керак. ТСР/IP стеки OSI моделдаги канал поғонаси протоколлар аксариятини қўллаб қувватлайди, масалан, коммутацияланган ва ажратилган алоқа линияларида маълумотларни узатиш учун қўлланадиган SLIPP ва РРР ни.

ТСР/IP амалий поғонаси анъанавий хизматларни қўллаб қувватлайди:  SMNP (Simple Mail Transfer Protocol) электрон почтаси, IMAP (Internet Message Access Protocol), POP (Post Office Protocol), X.400 почта протоколлари оддий протоколи ёрдамида амалга ошириладиган, ҳамда NNTP (Network News Transfer Protocol) янгиликларни алмаштириш тармоқ протоколи ёрдамида электрон почта ва янгиликлар билан алмашув;  виртуал терминал Telnet протоколи ёрдамида амалга оширилади;  файлни узатиш FTP (Fail Transfer Protocol), TFTP (Trivial File Transfer Protocol) ва NFS (Network File Systems) протоколлари ёрдамида амалга оширилади;  маълумот хизматлари DNS (Domain Name System) домен исмлари тизими ва Х.500 ёрдамида амалга оширилади;  ёрдамчи протоколлар: ўз идентификаторларни олиш протоколи-ВООТР, вақт протоколи – NTP (Network Time Protocol), диагностика-Echo ва тизим хақида ахборот –Finger.

ТСР/IP протоколларини қўлланилиши Бугунги кунда бу қуйидагиларда ишлатиладиган протоколларни энг оммавий стекидир:

OSI TCP/IP стеки Амалий АмалийТакдимот Сеанс Транспорт Транспорт Тармоқ Тармоқ Канал Хабар узатиш (Канал) ФизикОSI ва TCP/IP протоколлар стеки сатхларининг киёси

ТCР / IP модел даражалари бўйича протоколни тақсимлаш 1 Амалий (Applicati on layer) HTTP, RTSP, FTP, DNS 2 Транспорт (Transport layer) TCP, UDP, SCTP, DCCP ( RIP , IP орқали ишлайдиган OSPF каби маршрутлаш протоколлари тармоқ сатҳининг бир қисмидир) 3 Тармоқ (Internet layer) ТCP/IP учун бу IP ( ICMP ва IGMP каби ёрдамчи протоколлар IP-нинг тепасида ишлайди, лекин у шунингдек тармоқ сатҳига тегишли; ARP - бу маълумот узатиш сатҳининг юқори қисмида ишлайдиган мустақил ёрдамчи протокол) 4 Канал (Link layer) Ethernet, IEEE 802.11 Wireless Ethernet, SLIP, Token Ring, ATM ва MPLS, физик муҳит ва маълумотларни кодлаш тамойиллари, Т1, Е1

11Пакетлар коммутацияси ПК учта гуруҳга бўлиниб, пакетнинг сарлавҳа , маълумот ва трейлер қисмларини шакллантиради. Сарлавҳа қисми пакетнинг узатилиш сигнали, манба манзили, макон манзили, узатишни синхронлаш кабиларни ўз ичига олади. Маълумот қисми хабар таркибидаги узатишга мўлжалланган маълумотлардан иборат. Тармоқ турига нисбатан бу қисм 0,5— 4 Кб бўлиши мумкин. Трейлер қисми кўп ҳолларда хатоликларни текширишга мўлжалланган (мисол учун, циклик код ёрдамида текширув). Пакет шаклланиши OSI моделининг қўлланиш (амалий) поғонасида бошланади. Узатишга мўлжалланган ахборот юқори (амалий поғонаси)дан қуйи поғонага етказилади ва ҳар бир поғонани маълумот қисмига тегишли ахборотни қўшади. ПК тармоқлари фаолиятининг энг муҳим принципи бу тармоқ орқали узатиладиган маълумотлар бир-биридан таркибий равишда ажратилган маълумотлар тўплами кўринишида тақдим этилиши, пакетлар деб номланади . “ Пакет” атамаси билан бир қаторда “ кадр ” , “фрейм”, “ячейка” ва бошқа атамалар ҳам қўлланилади. Шу нуқтаи назардан, ушбу атамаларнинг маъносидаги фарқлар аҳамиятли эмас.

12Пакетлар коммутацияси ПК асосан, компьютер трафигини узатишга мўлжалланган бўлиб, маълумот алмашувини самарали равишда ташкил этишга имкон беради. ПКда фойдаланувчилараро узатилаётган хабарлар кичик қисмларга — пакетларга бўлинади. МУТда пакет асосий узатиш бирлиги ҳисобланади. Катта ҳажмдаги ҳабарлар кичик пакетларга бўлиниши тармоқда маълумот узатиш тезлигининг кескин ошишига олиб келади. Хабарлар турли узунликга эга бўлиши мумкин — бир неча байтдан ўнлаб мегабайтгача, пакетлар эса ўзгарувчан узунликка эга бўлишлари мумкин. Ҳар бир пакет керакли тугунга етиб бориши учун адрес ахбороти белгиланган сарлавҳа қисми билан бошланади. Пакет турли қисмлардан иборат бўлиши мумкин ва қуйидагиларни ўз таркибига олиши шарт:  узатувчини ифодалайдиган манба манзили;  узатилаётган маълумотлар;  қабул қилувчининг манзили;  тармоқ воситаларига маълумот узатилиши лозим бўлган маршрут ахбороти;  хабарни дастлабки кўринишда тақдим этувчи ахборот;  узатиш аниқлигини таъминловчи хатоликларни текшириш ахбороти.

13Пакетларни сарлавҳаларга ажратиш ПК - умумий ҳолда тармоқ орқали мустақил равишда ёки кетма-кет бир-биридан виртуал уланишлар орқали узатиладиган рақамли маълумотларни кичик қисмлар шаклида узатиш ва алмаштириш туфайли алоқа тармоқлари манбаларини динамик равишда тарқатиш усули. Ҳар бир тўплам сарлавҳа билан жиҳозланган, унда манзил ва бошқа тасдиқловчи маълумотлар (маълумотлар майдонининг узунлиги, текшириш миқдори ва бошқалар) мавжуд пакетни манзилга етказиш учун ишлатилади. Ҳар бир пакетда манзилнинг мавжудлиги ПК техникасининг муҳим хусусиятларидан биридир, чунки ҳар бир пакет тармоқ трафигини ташкил этувчи бошқа пакетлардан мустақил равишда коммутатор томонидан қайта ишланиши мумкин. Баъзи бир ПК технологиялари (масалан, виртуал канал технологияси) пакетларни қайта ишлашнинг тўлиқ мустақиллигини таъминламайди.

ПК тармоқлари учун, оқимларнинг ҳар бири учун маршрут қўлда ёки автоматик равишда ўрнатилади, бу калитларда сақланадиган коммутация жадвалларида қайд этилади. Коммутаторга тушган пакетлар сарлавҳалардаги маълумотлар ва коммутация жадвалидаги маълумотларга асосланиб, бир маршрут ёки бошқа йўналиш бўйлаб қайта ишланади ва йўналтирилади - коммутаторлар- Охирги тугунлар - пакетлар Сарлавха Маълумотлар

16Пакетли коммутация афзалликлари ва камчиликлари Пакетли коммутация амалга оширадиган тармоқ афзалликлари: 1. Тармоқнинг нотекис трафик узатилишида юқори умумий ўтказиш қобилияти. 2. Физик алоқа каналларининг ўтказиш қобилиятини абонентлар орасида, уларнинг реал талаб қилаётган трафикларига мос равишда динамик қайта тақсимлаш имконияти. Пакетлар коммутацияси амалга ошириладиган тармоқ камчиликлари: 1. Тармоқ абонентлари орасидаги маълумот узатиш тезлиги ноаниқлиги. Бу ҳолат тармоқ коммутаторлари буферларидаги тўхталишлар тармоқнинг умумий юкланишига боғлиқлиги билан изоҳланади. 2. Маълумотлар пакетлари тўхталишларининг ўзгарувчан қиймати. Бу тўхталишлар тармоқнинг маълум лаҳзадаги ўта юкланиши вақтида давомий бўлиши мумкин. 3. Буферлар тўлиб кетиши оқибатида маълумотлар йўқотилиш эҳтимоли. ПК учта силжиш усулларидан бирига асосланиб ишлаши мумкин:  дейтаграмм узатиш;  мантиқий уланишни ўрнатиш билан узатиш;  виртуал канални яратиш билан узатиш.

17Дейтаграмм режими Тармоқни ишлаб чиқиш 1966-1969 йилларда йўлга қўйилган. Бу Интернет тармоғи прототипи асосидаги - ARPANET тармоғи эди. Дейтаграмм режим мақсади шундан иборатки, Пакетлар тармоқга бўш йўналиш орқали юборилади, агар йўналиш банд бўлса бошқа йўналиш орқали юборилади. Дейтаграмм режим асосий афзаллиги 4. Пакетларни узатишда йўлларни танлаш тармоқ ишончлилигини оширади3 . Пакетларни қайта ишлаш терминалда ёки охирги тугунда белгиланган тартибда амалга оширилади1. Хар – бир тугун мустақил равишда кейинги пакет йўналишини топади (тармоқ холати тахлили ва пакет сарлавхасида берилган маълумотлар асосида) 2. Хар – хил пакетлар бир – хил сарлавхалар бир нечта йўллар орқали ва хар – хил вақт оралиғида охирги тугунга етиб боради

18Дейтаграмм режими Дейтаграмма режимда ахборотлар дейтаграммаларга бўлинади. Дейтаграмма-коммутация пакетлари билан ҳисоблаш тармоқларидаги бир хил ахборотнинг бошқа қисмларига боғлиқ бўлмаган ҳолда узатиладиган маълумот қисмидир. Маълумотларни дейтаграммали тартибда узатиш тезроқ амалга оширилади, чунки виртуал уланишни ўрнатиш жараёнига вақт сарфланмайди. Дейтаграмма режим тармоқ блокировкаси деб, ҳисоблаш тармоғининг буфер хотира тугунига хотирани бутунлай тўлдирадиган (банд қиладиган) турли ахборотлар пакетлари келиб тушишига айтилади. Шунинг учун дейтаграмма режими кўп ҳолларда кам миқдордаги маълумотлар узатилганда (юборилганда) ишлатилади.

Пакетли маълумотлар дейтаграммаси принципи

Уланиш тартиби одатда уч босқичдан иборат. 1. Бошловчи тугун қабул қилиш тугунига уланиш таклифи билан хизмат пакетини юборади. 2. Агар қабул қилувчи тугун бунга рози бўлса, у жавобан бошқа хизмат пакетини юборади, уланишни тасдиқлайди ва ушбу мантиқий уланишнинг бир қисми сифатида ишлатилиши керак бўлган баъзи параметрларни таклиф қилади. Бу, масалан, уланиш идентификатори, тасдиқланмасдан юборилиши мумкин бўлган фреймлар сони ва бошқалар бўлиши мумкин. 3. Уланишнинг бошланғич тугмаси таклиф қилинадиган параметрлар унга мос келишини билдирадиган учинчи хизмат пакетини юбориб, уланишни ўрнатиш жараёнини тугатиши мумкин.

Уланишни ўрнатмасдан узатиш (а) ва уланишни ўрнатиб узатиш {б) Жўнатувчи ва қабул қилувчи янги уланишни бошлаганларида, аввал алмашув процедураси параметрларининг бошланғич қийматлари тўғрисида "келишиб оладилар" ва шундан кейингина ҳақиқий маълумотларни узатишни бошлашади. Уланишни узатиш янада ишончли, аммо секундда кўрсатилганидек, сўнгги тугунлардан маълумотлар ва ҳисоблаш харажатларини узатиш учун кўпроқ вақт талаб этилади.

22Виртуал канал Кашфиётчи: Дональд Дейвис (Великобритания). 1966 й Виртуал каналнинг асосий афзаллиги турлари 4. Пакетларни узатиш кетма-кетлиги ўзгармайди3. Пакетларни узатиш доимий бўлади, вақти камаяди1. Битта пакет хабарни узатишдан олдин бутун маршрут тузилади 2. Хизматдаги пакетга виртуал канал идентификатори қўшилади

$Виртуал канал орқали маълумот узатиш VC1 ва VC2 йўналиши билан аниқланган иккита виртуал канал (Virtual Channel, VC) мавжуд бўлган тармоқ кўрсатилган. Биринчиси N1 манзили билан тугатиш тугмачасидан S1, S2 ва S4 оралиқ калитлари орқали N2 манзилга эга бўлган охирги тугундан ўтади. Иккинчи VC2 виртуал канали маълумотларни N \ -S1-S3- S5 йўналиши бўйича йўналтиришни таъминлайди. Умумий ҳолда, иккита сўнгги тугун ўртасида бир нечта виртуал каналлар ётқизилиши мумкин, масалан, М ва N2 тугунлари орасидаги бошқа виртуал канал оралиқ коммутатор S3 дан ўтиши мумкин. Расмда сарлавҳаларда манзил ролини ўйнайдиган VC1 ва VC2 оқимлар белгиси кўрсатилган иккита пакет келтирилган.$ 24Виртуал канал иш тартиби Қабул қилувчи томонидан юборувчига ахборот олинганлиги тўғрисидаги тасдиқни юбориш орқали маълумотларни тўғри узатиш назорати назарда тутилади. Бу назорат йўналиш барча оралиқ тугунлардаги каби сўнгги тугунда ҳам бўлиши мумкин. Виртуал каналлар тартиби одатда кўп миқдорда маълумот узатилганда ишлатилади.