Tarmoqlarda ma'lumotlarning xavfsizligi belgilari va ularni himoya qilish - Informatika va AT - Slaydlar

Tarmoqlarda ma'lumotlarning xavfsizligi belgilari va ularni himoya qilish

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

746.5 KB

Ko'chirib olish

Toshkent viloyati Quyi Chirchiq Toshkent viloyati Quyi Chirchiq Xizmat ko’rsatish va servis Xizmat ko’rsatish va servis kasb-hunar kolleji. kasb-hunar kolleji. Mavzu:Tarmoqlarda Mavzu:Tarmoqlarda malumotlarning xavsizligi belgilari malumotlarning xavsizligi belgilari va ularni himoya qilish.va ularni himoya qilish. Bajardi: 3-04 guruh o’quvchisi:Bajardi: 3-04 guruh o’quvchisi: Muxtorov ZuhriddinMuxtorov Zuhriddin www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Reja:Reja: ► 11 )) Tarmoqda maTarmoqda ma ’’ lumotlarning lumotlarning himoyalanganligi Kriptografiya tushunchasihimoyalanganligi Kriptografiya tushunchasi ► 22 )) Tarmoqdagi ma Tarmoqdagi ma ’’ lumotlarning lumotlarning xavfsizligixavfsizligi ► 33 )) Virusga qarshi himoya vositalar Virusga qarshi himoya vositalar ► 44 )) Antivirus dasturAntivirus dastur www.arxiv.uz

Tarmoqda malumotlarni Tarmoqda malumotlarni himoyalaganligi himoyalaganligi Axborot himoyasi muammolari insoniyatni Axborot himoyasi muammolari insoniyatni qadim-qadiqadim-qadi m zamonlardan beri qiziqtirib keladi. m zamonlardan beri qiziqtirib keladi. Axborotni himoyalash zarurati ham xarbiy, ham Axborotni himoyalash zarurati ham xarbiy, ham diplomatik ma’lumotlarni sirli ravishda uzatish diplomatik ma’lumotlarni sirli ravishda uzatish talabidan kelib chiqdi. Masalan, antik davrdagi talabidan kelib chiqdi. Masalan, antik davrdagi spartaliklar o‘z xabarlarini shifrlaganlari ma’lum. spartaliklar o‘z xabarlarini shifrlaganlari ma’lum. Xitoyliklarda esa ma’lumotlarni ierogliflar Xitoyliklarda esa ma’lumotlarni ierogliflar yordamida oddiy yozib olishning o‘ziyordamida oddiy yozib olishning o‘zi yoyo ’’ q ularni q ularni o‘zga yurtliklar uchun sirli qilar edi.o‘zga yurtliklar uchun sirli qilar edi. Sirli (maxfiy) aloqaning butun sohalarini belgilash Sirli (maxfiy) aloqaning butun sohalarini belgilash uchun «kriptologiya» (yunoncha «cryptos» va uchun «kriptologiya» (yunoncha «cryptos» va «logos» o‘zaklaridan hosil bo‘lgan) atamasi «logos» o‘zaklaridan hosil bo‘lgan) atamasi qo‘llanadi. Kriptologiya ikkita yo‘nalishga qo‘llanadi. Kriptologiya ikkita yo‘nalishga bo‘linadi: kriptografiya va kriptotahlil.bo‘linadi: kriptografiya va kriptotahlil. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

► Kriptologiya ikkita yo‘nalishga bo‘linadi: kriptografiya va Kriptologiya ikkita yo‘nalishga bo‘linadi: kriptografiya va kriptotahlil.kriptotahlil. ► Kriptografning vazifasi uzatilayotgan xabarlarning Kriptografning vazifasi uzatilayotgan xabarlarning konfidentsialligi (maxfiyligi) va autentligi (asliyligi)ni konfidentsialligi (maxfiyligi) va autentligi (asliyligi)ni ta’minlashdan iborat.ta’minlashdan iborat. ► Kriptotahlilchining vazifasi esa kriptograflar ishlab chiqqan Kriptotahlilchining vazifasi esa kriptograflar ishlab chiqqan himoya tizimini «buzish»dan iborat. U shifrlangan matnni himoya tizimini «buzish»dan iborat. U shifrlangan matnni ochishga yoki qalbaki ma’lumotni asliy deb ko‘rsatishga ochishga yoki qalbaki ma’lumotni asliy deb ko‘rsatishga urinadi.urinadi. ► Dastlabki aloqa kanallari g‘oyat sodda bo‘lgan. Ularni Dastlabki aloqa kanallari g‘oyat sodda bo‘lgan. Ularni tashkil etishda ishonchli choparlardan foydalanilgan. Bunday tashkil etishda ishonchli choparlardan foydalanilgan. Bunday aloqa tizimlarining xavfsizligi choparlarning sodiqligi hamda aloqa tizimlarining xavfsizligi choparlarning sodiqligi hamda ularning ma’lumot ochilib qolishi mumkin bo‘lgan holatlarga ularning ma’lumot ochilib qolishi mumkin bo‘lgan holatlarga tushib qolmaslik qobiliyatiga bog‘liq bo‘lgan.tushib qolmaslik qobiliyatiga bog‘liq bo‘lgan. ► Zamonaviy kompyuter tizimlarining yaratilishi va global Zamonaviy kompyuter tizimlarining yaratilishi va global kompyuter tamoqlarining paydo bo‘lishi axborot himoyasi kompyuter tamoqlarining paydo bo‘lishi axborot himoyasi muammosining mazmuni va ko‘lamini butunlay o‘zgartirib muammosining mazmuni va ko‘lamini butunlay o‘zgartirib yubordi. yubordi. KRIPTOGRAFIYA www.arxiv.uz

► . Keng ko‘lamda kompyuterlashtirilgan va . Keng ko‘lamda kompyuterlashtirilgan va axborotlashtirilgan bizning jamiyatimizda real axborotlashtirilgan bizning jamiyatimizda real qimmatliklarga ega bo‘lish, ularni boshqarish, qimmatliklarga ega bo‘lish, ularni boshqarish, qimmatliklarni uzatish yoki ularga kirib borish ko‘p qimmatliklarni uzatish yoki ularga kirib borish ko‘p hollarda moddiylashmagan axborot bilan, ya’ni hollarda moddiylashmagan axborot bilan, ya’ni mavjudligi biron-bir jismoniy tashuvchiga yozilgan mavjudligi biron-bir jismoniy tashuvchiga yozilgan bo‘lishi shart bo‘lmagan axborot bilan bog‘liq. bo‘lishi shart bo‘lmagan axborot bilan bog‘liq. Ba’zida jismoniy va yuridik shaxslarning katta Ba’zida jismoniy va yuridik shaxslarning katta ahamiyatga ega bo‘lgan yoki konfidentsial (maxfiy) ahamiyatga ega bo‘lgan yoki konfidentsial (maxfiy) axborotdan foydalanish, uni modifikatsiya qilish, axborotdan foydalanish, uni modifikatsiya qilish, undan nusxa ko‘chirishga bo‘lgan vakolatlari ham undan nusxa ko‘chirishga bo‘lgan vakolatlari ham aynan shunday belgilanadi. Shuning uchun axborot aynan shunday belgilanadi. Shuning uchun axborot konfidentsialligi va butligini ta’minlash bilan bog‘liq konfidentsialligi va butligini ta’minlash bilan bog‘liq barcha zarur funksiyalarni ishga solish uchun barcha zarur funksiyalarni ishga solish uchun samarali vositalarni yaratish va qo‘llash g‘oyat katta samarali vositalarni yaratish va qo‘llash g‘oyat katta ahamiyat kasb etadi.ahamiyat kasb etadi. ► Axborot g‘oyat qimmatli yoki juda muhim Axborot g‘oyat qimmatli yoki juda muhim bo‘lishi mumkin ekan, demak bunday axborotni bo‘lishi mumkin ekan, demak bunday axborotni saqlayotgan, unga ishlov berayotgan yoki uni saqlayotgan, unga ishlov berayotgan yoki uni uzatayotgan kompyuter tizimlariga nisbatan turlicha uzatayotgan kompyuter tizimlariga nisbatan turlicha badniyatli xatti-harakatlar sodir qilinishi mumkin. badniyatli xatti-harakatlar sodir qilinishi mumkin. www.arxiv.uz

► Masalan, buzg‘unchi o‘zini boshqa bir tizim Masalan, buzg‘unchi o‘zini boshqa bir tizim foydalanuvchisi o‘rnida ko‘rsatishi, aloqa foydalanuvchisi o‘rnida ko‘rsatishi, aloqa kanalini bildirmay eshitib olishi yoki tizim kanalini bildirmay eshitib olishi yoki tizim foydalanuvchilari o‘zaro almashinayotgan foydalanuvchilari o‘zaro almashinayotgan axborotni tutib olishi va o‘zgartirib qo‘yishi axborotni tutib olishi va o‘zgartirib qo‘yishi mumkin. Haqiqatda o‘zi tomonidan mumkin. Haqiqatda o‘zi tomonidan shakllantirilgan axborotdan tonayotgan shakllantirilgan axborotdan tonayotgan yoki bo‘lmasa haqiqatda yuborilmagan yoki bo‘lmasa haqiqatda yuborilmagan axborotni oldim, deb ta’kidlab turgan tizim axborotni oldim, deb ta’kidlab turgan tizim foydalanuvchisining o‘zi ham buzg‘unchi foydalanuvchisining o‘zi ham buzg‘unchi bo‘lishi mumkin. Bunday xatti-harakatlarni bo‘lishi mumkin. Bunday xatti-harakatlarni u o‘ziga faqat qisman kirish huquqi berilgan u o‘ziga faqat qisman kirish huquqi berilgan axborotga kirish uchun o‘z vakolatlarini axborotga kirish uchun o‘z vakolatlarini kengaytirish maqsadida amalga oshirishi kengaytirish maqsadida amalga oshirishi yoki boshqa foydalanuvchilar huquqlarini yoki boshqa foydalanuvchilar huquqlarini ruxsat berilmagan holda o‘zgartirib, tizimni ruxsat berilmagan holda o‘zgartirib, tizimni buzib tashlashga urinishi mumkin.buzib tashlashga urinishi mumkin. www.arxiv.uz

1-rasm:Tarmoqda malumotlarni 1-rasm:Tarmoqda malumotlarni himoyalaganligihimoyalaganligi www.arxiv.uz

Virusga qarshi himoya qilish Virusga qarshi himoya qilish vositalarivositalari ► «« Kompyuter virusiKompyuter virusi »» kompyuter va axborot kompyuter va axborot texnologiyalarni rivojlanishi jarayoning texnologiyalarni rivojlanishi jarayoning o’zida paydo bolgan o’ziga xos xodisa tirik o’zida paydo bolgan o’ziga xos xodisa tirik organizmlarga xos bolgan bir qator organizmlarga xos bolgan bir qator xossalarga egadirlar ular tug’iladilar xossalarga egadirlar ular tug’iladilar ko’payadilar va o’ladilar.ko’payadilar va o’ladilar. ► «« Kompyuter virusiKompyuter virusi »» dastur bolib u o’zining dastur bolib u o’zining o’zgargan nusxalarni boshqa dasturlarga o’zgargan nusxalarni boshqa dasturlarga yuqadi (zararlantiradi) shu bilan birga yuqadi (zararlantiradi) shu bilan birga ularning nusxalari kelgusida ko’payish ularning nusxalari kelgusida ko’payish qobilyatini saqlab qoladi. qobilyatini saqlab qoladi. www.arxiv.uz

► Kompyuter virusini tarifidagi asosiy Kompyuter virusini tarifidagi asosiy tushunchalar virusning o’zidan tushunchalar virusning o’zidan ko’payib ketishi va hisoblash ko’payib ketishi va hisoblash jarayonini o’zgartirish jarayonini o’zgartirish xossasidir.Kompyuter virusining xossasidir.Kompyuter virusining korsatilgan xossalari jonli tabiatda korsatilgan xossalari jonli tabiatda biologik virusni parazitlashishiga biologik virusni parazitlashishiga o’xshashdir.Virus odatda yomon o’xshashdir.Virus odatda yomon niyatli kishilar tomonidan shunday niyatli kishilar tomonidan shunday ishlab chiqiladiki ular kompyuter ishlab chiqiladiki ular kompyuter tizimida imkoni boricha uzoq vaqt tizimida imkoni boricha uzoq vaqt payqalmasdan qoladi.payqalmasdan qoladi. www.arxiv.uz

► «« Tarmoqli chuvalchangTarmoqli chuvalchang »» dastur- dastur- virusning bir korinishga ega bo’lib u virusning bir korinishga ega bo’lib u global tarmoq bo’yicha tarqaladi va global tarmoq bo’yicha tarqaladi va o’zining nusxalarini axborot o’zining nusxalarini axborot tashuvchilarda tashuvchilarda qoldirmaydi.Boshlanishda qoldirmaydi.Boshlanishda «« chuvalchanglarchuvalchanglar »» taqsimlangan taqsimlangan hisoblashlarni bajarish imkonyatini hisoblashlarni bajarish imkonyatini olish uchun bo’sh chiqilgan.olish uchun bo’sh chiqilgan. «« ChuvalchanglarChuvalchanglar »» texnologiyasi to’g’ri texnologiyasi to’g’ri ishlatilganda juda foydali bo’lishi ishlatilganda juda foydali bo’lishi mumkun.mumkun. www.arxiv.uz

► Masalan:World Wide Web Masalan:World Wide Web «« chuvalchangichuvalchangi »» «« chuvalchangchuvalchang »» zarar zarar keltiradingan dasturga osongina keltiradingan dasturga osongina aylanadi.aylanadi. « « ChuvalchangChuvalchang »» buzilishi buzilishi mumkin bo’lgan uzelni aniqlash mumkin bo’lgan uzelni aniqlash uchun tarmoqni qo’llab-quvatlash uchun tarmoqni qo’llab-quvatlash mexanizmini ishlatadi.Keyin shu mexanizmini ishlatadi.Keyin shu mexanizmlar yordamida o’zining mexanizmlar yordamida o’zining tanasini o’sha uzelga uzatadi tanasini o’sha uzelga uzatadi faollashadi,yoki faollashish uchun faollashadi,yoki faollashish uchun to’g’ri keladingan sharoitlarni kutadi. to’g’ri keladingan sharoitlarni kutadi. www.arxiv.uz

► Zarar yetgazadigan dasurlar sinifining Zarar yetgazadigan dasurlar sinifining eng malum vakili eng malum vakili Marris Marris «« chuvalchangichuvalchangi »» dir u UNIX tizimini dir u UNIX tizimini buyuruqli interpretatorini kirish tilidagi buyuruqli interpretatorini kirish tilidagi va CI algorimtik tilidagi 4000 ta va CI algorimtik tilidagi 4000 ta qatordan iborat dastur ko’rinishiga qatordan iborat dastur ko’rinishiga egadur.Odatda operasion tizimning egadur.Odatda operasion tizimning bazi xatolarini dastur o’zini buzadigan bazi xatolarini dastur o’zini buzadigan kodini mashinadan mashinaga kodini mashinadan mashinaga o’tkazadi bunda u Internetga ulangan o’tkazadi bunda u Internetga ulangan ko’p sonli kompyuter va tizimlarini ko’p sonli kompyuter va tizimlarini ishdan chiqaradi. ishdan chiqaradi. www.arxiv.uz

2-rasm: Virus dasturi2-rasm: Virus dasturi www.arxiv.uz

Antivirus dasturiAntivirus dasturi ► Antivirus bu viruslardan tozalovchi Antivirus bu viruslardan tozalovchi dasturdastur ► Viruslarga qarshi chora-tadbirlar:Viruslarga qarshi chora-tadbirlar: ► Kompyuterni viruslar bilan zararlanishidan Kompyuterni viruslar bilan zararlanishidan saqlash va asaqlash va a хх bb оо rr оо tlarni ishtlarni ish оо nchli saqlash nchli saqlash uchun quyidagi quchun quyidagi q оо idalarga amal qilish idalarga amal qilish ll оо zim:zim: - kompyuterni zam- kompyuterni zam оо naviy antivirus naviy antivirus dasturlar bilan ta`minlash;dasturlar bilan ta`minlash; ► - disk- disk ее talarni ishlatishdan talarni ishlatishdan оо ldin har dldin har d оо im im virusga qarshi tvirusga qarshi t ее kshirish;kshirish; ► - qimmatli a- qimmatli a хх bb оо rr оо tlarning nustlarning nus хх asini har asini har dd оо im arim ar хх iv fayl ko’rinishida saqlash.iv fayl ko’rinishida saqlash. ► Kompyuter viruslariga qarshi kurashning Kompyuter viruslariga qarshi kurashning quyidagi turlari mavjud:quyidagi turlari mavjud: www.arxiv.uz

► - viruslar kompyuterga kirib buzgan fayllarni - viruslar kompyuterga kirib buzgan fayllarni o’z ho’z h оо liga qaytaruvchi dasturlarning liga qaytaruvchi dasturlarning mavjudligi;mavjudligi; ► - kompyuterga par- kompyuterga par оо l bilan kirish, disk l bilan kirish, disk yurituvchilarning yopiq turishi;yurituvchilarning yopiq turishi; ► - disklarni yozishdan him- disklarni yozishdan him оо yalash;yalash; ► - lits- lits ее nzinzi оо n dasturiy ta`minn dasturiy ta`min оо tlardan tlardan ff оо ydalanish va o’g’irlangan dasturlarni ydalanish va o’g’irlangan dasturlarni qo’llamaslik; - kompyuterga kiritalayotgan qo’llamaslik; - kompyuterga kiritalayotgan dasturlarning viruslarning mavjudligini dasturlarning viruslarning mavjudligini tt ее kshirish; antivirus dasturlaridan kkshirish; antivirus dasturlaridan k ее ng ng ff оо ydalanish;ydalanish; www.arxiv.uz

► - davriy ravishda kompyuterlarni - davriy ravishda kompyuterlarni antivirus dasturlari yordamida antivirus dasturlari yordamida viruslarga qarshi tviruslarga qarshi t ее kshirish.kshirish. ► Antivirus dasturlaridan DrWeb, Adinf, Antivirus dasturlaridan DrWeb, Adinf, AVP, VAVP, V оо otCHK va Norton Antivirus, otCHK va Norton Antivirus, Kaspersky Security , Symantek Kaspersky Security , Symantek Antivirus kabilar kAntivirus kabilar k ее ng fng f оо ylalaniladi.ylalaniladi. www.arxiv.uz

3-rasm:Kasperski antivirus dasturi3-rasm:Kasperski antivirus dasturi www.arxiv.uz

E’TIBORINGIZ UCHUN E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT !RAXMAT ! www.arxiv.uz

O'xshashlar

Axborotni himoyalash. Antivirus dasturlari va ularni o’rnatish. Antivirus dasturining imkoniyatlari va ularni obnavit qilish

Axborotni himoyalash. Antivirus dasturlari va ularni o’rnatish. Antivirus dasturining imkoniyatlari va ularni obnovit qilish

Virus va antivirus dasturlar. Viruslarning kompyuterga tushish sabalari va kompyuterni virusdan himoya qilish

Axborot xavfsizligi

Antivirus dasturiy vositalar kompyuter viruslarining xarakteristikalari viruslarni aniqlash va ulardan himoya qilish dasturlari