logo

Гапларни компьютер да таҳлил қилиш ва инглизча - ўзбекча таржима алгоритмлари ва дастурлари асослари

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

661.5 KB
Гапларни компьютер да таҳлил қилиш еа инглизча - ўзбекча таржима алгоритмлари в а дастурлари асослари  Инглиз тилидаги матнларни узбек тилига ва, аксинча, ўзбек тилидаги матнларни инглиз тилига ўгиришнинг оммавий компьютер - методларини кўллаш, тилларга компьютер ёрдамида ўқитиш, би- лимларни баҳолаш, матнларни таҳрирлаш энг долзарб муаммолэр ҳисобланади.  Инглизча - ўзбекча ва узбеки а - инглизча компьютер таржимаси дастурлари ҳам жуда катта аҳамиятга эга. Маълумки, инглиз ва узбек тиллари лексик-грамматик хусусиятларига кура бир-биридан тубдан фарқ қилади. Шунинг учун компьютер таржимаси дастурини яратиш ўз и га хос қийинчиликларни келтириб чиқаради. Бугунги кунда рус тили воситасида инглиз тилидан узбек тилига автоматик таржима қилувчи дастурлар версиялари эълон қилинган.  Аммо биз таклиф этаётган инглиз тилидан узбек тилига компьютерда таржима қилиш дастури воситачи тилсиз амалга оширилади. Таъкидлаш лозимки, м аз кур иш гапларни нг синтакт^к анализ қилиш алгоритмлари ва форма л моделлари базаси асосида амалга оширилади. ;  Инглиз тилмдан узбек т ил ига компьютерда таржима қилиш алгоритма Алгоритм қуйидаги вазифаларни ҳал қилиш учун мўлжалланган:  I. Анализ - бунда инглиз тилидаги ran қуйидаги соддалаштирил- ган мод ел рамкасида си н тактик таҳлил қилинади. Ушбу модел фа- қат содда гапларни қамраб олади.  1. Гапнинг ҳар бир бўлаги битта сўздан иборат,  2. Гапларда аниқповчилар бўлмайди.  3. Гапларнинг стандарт типлари кўриб чиқилади (дарак ran (эга +кесим + тўлдирувчи + ҳол), сўроқ, инкор ва сўроқ- инкор гаплар).  4. Феълнинг қуйидаги тусланишли шакпларини қамраб олувчи  кесимли гаплар куриб чиқилади: Феълнинг қуйидаги тусланишли шакпларини қамраб олувчи кесимли гаплар куриб чиқилади:  а) шах c ( I , II, III шах с );  б) сон (бирлик ва кўплик);  в) замон (ўтган, ҳозирги, келаси);  г ) ҳаракат типига кўра (Simple Continuous)  д ) майлга кўра ( ижро , буйруқ-истак, шарт )  е ) нисбатга кўра { энщ , мажҳул) Таржимада гаплар инглиз тилидан ўзбек тилига ўгирилади.  Алгоритм қуйидаги босқичлардан ташкил топади:  ran киритилади;  ■ гапнинг ҳар бир сўзи а; массиви элементларига қўшилади;  ■ а, массивининг элементлари ёрдамида луғат элементлари  билан таққосланади, бу луғатда олмошлар, кўмакчилар, кўмакчи ва мода л феъллар, артикллар ва нотуғри феъллар рўйхати мавжуд булади; ■  * агар сўзлар ёрдамчи луғатда топилмаса, такқослаш махсус луғат ёрдамида давом эттирилади;  ■ топилган сўзлар ёрдамчи луғатга берилади, бу ерда сўзга ушбу сўзни ва унинг таржимасини сақповчи код берилади;  ■ бундай сўз луғатларда мавжуд бўлмаса, сўз шакл ясовчи аффикслардан ажратиб олинади ва 5-иш бажарилади;  ■ агар сўзлар ёрдамчи ва махсус луғатлардан топилмаса, ушбу сўзнинг йўқлиги ҳақида маълумот киритилади;  ■ ran 2 гуруҳга бўлинади: кесимгача бўпган сўзлар эга гуруҳига киради (эга гуруҳига эга);  ■ кесимдан бошланиб гапнинг охиригача бўлган сўзлар кесим гуруҳи ҳисобланади (кесим гуруҳига: кесим, тўлдирувчи, ҳол);  • кесим гуруҳидан кесим ажратиб олинади;  ■ сўнгра тўлдирувчи ажратилади;  ■ гапнинг қолган қисми ҳол ҳисобланади;  ■ гапнинг ҳар бир бўлаги шакл ясовчи қўшимчаларсиз ўгири- лади;  таржима қилинган г a п бўлакларидан ўзбек тилидаги г a п тузи лад и, у албатта инглиз тилидаги г a п конструкциясига мутано- сиб бўлади; ўзбек тилидаги сўзларга инглиз тилидаги сўзларга мутаносиб равишда аффикс ва қўшимчалар қуйиб чиқилади;  ■ таржима чиқариб берилади («таржима» режим ида);  ■ анализ чиқариб берилади («анализ» режимида}. (1-версия)  Дастур ишлашини назорат мисоли ёрдамида кўрсатиб берамиз: We received a Setter from school.  ■ Морфологик таҳлил.  ■ We - кишилик олмоши, кўплик 1-шахс, таржимаси - биз;  ■ Received-receive+ed. феъл, таржимаси - қабул қилмоқ (ўтган замонда);  ■ а.- ноаниқ артикль;  ■ letter - бирликдаги от, таржимаси - хат;  * from - кўмакчи, таржимаси - (-дан);  ■ school - бирликдаги от, таржимаси - мактаб.  ■ Гап бўлакларини ажратиш  We received a letter from school - эга кесим тўлдирувчи ҳол  ■ Гап таҳлили. о Ижро майли. о Аниқ нисбат.  о Simple (ҳаракат), о Ўтган замон. Таржима  Юқорида гапларни компьютерда таҳлил қилиш ва инглизча - ўзбекча таржима алгоритмлари ва дастурлари ҳақида умумий ғояларни келтирдик, холос. Бундай дастурларни тузишни комьюгер лингвистикаси ҳамда комьютер дастурчилари йўналишларида таҳсил олаётган талабаларга ҳавола этамиз.