O'zbekiston Respublikasida siyosiy hokimyatning shakillanishi - Huquqshunoslik - Slaydlar

O'zbekiston Respublikasida siyosiy hokimyatning shakillanishi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

83.5859375 KB

Ko'chirib olish

O`zbekiston Respublikasida siyosiy hokimyatning shakillanishi www.arxiv.uz

Reja: 1. Davlat tushunchasi, uning belgilari, razmlari, vazifalari. 2. Davlat hokimiyatining boshqaruv organlari tizimi. 3. Davlat hokimiyatining monarxiya va respublika shakllari. www.arxiv.uz

Jamiyatning siyosiy hayotini davlat hokimiyatisiz tasavvur etib bo’lmaydi. Davlat hokimiyati jamiyat hayotining hamma sohalariga ta‘sir qilib turuvchi, ijtimoiy jarayonlarni tartibga soluvchi yetakchi siyosiy kuch hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 2-moddasida “Davlat xalq irodasini ifoda etib, uning manfaatlariga xizmat qiladi. Davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat va fuqarolar oldida mas‘uldirlar”, -deyilgan. Aytish mumkinki davlatning mohiyatini, uning vazifasi va o’rnini belgilash muammosi juda ko’p yillardan beri jamiyatshunoslarni, siyosatshunoslarni diqqat markazida turibdi. Bugungi kunda ham davlatning paydo bo’lishi, uning ahamiyati kun tartibidan olingani yo’q. Ma‘lumki ibtidoiy jamoa vaqtida davlat bo’lgani yo’q. Mehnat qilish umumiy bo’lgan, hayot ta‘minot vositalari teng taqsimlangan edi. Faqat birgalikdagi sa‘y-harakatlar, jipslashish insonning yashashiga yordam bergan, yashash manbai esa tabiat ne‘matlari edi. Demak, davlat insoniyat tarixiy taraqqiyotining hamma pallalarida ham bo’lmagan va amal qilmagan, bundan keyingi asrlarda ham u abadiy saqlanib qoladigan va amal qilaveradigan jamiyat siyosiy sistemasining asosiy muassasasi deb o’qtirish ob‘ektiv haqiqatga zid kelishi muqarrar. www.arxiv.uz

Davlatning paydo bo’lishiga sabab bo’lgan omillarga quyidagilar kiradi: birinchidan, ijtimoiy mehnat taqsimoti; ikkinchidan, ishlab chiqarish vositalariga xususiy mulkning va sinflarning paydo bo’lishi; uchinchidan, qarama-qarshi sinflar o’rtasida kelishib bo’lmaydigan ziddiyatlarning kuchayishi. SHuning uchun davlatni uzoq muddat davom etgan insoniyat tarixiy taraqqiyotining ishlab chiqarish kuchlari yuksalib borib,mehnat taqsimoti chuqurlashgan sari, mulkchilik munosabatlarining murakkablashib borishi natijasida vujudga kelgan, jamiyatning turli ijtimoiy guruhlarga bo’linib ketish jarayonlarining hosilasi sifatida talqin etish to’g’ri bo’ladi. Davlat paydo bo’lishi bilan jamiyatning siyosiy hayoti va siyosiy munosabatlari shakllanib bordi. Jamiyatni siyosiy boshqarish asoslarini yaratish ishiga qadimgi Yunoniston (Gretsiya) davlat arboblari Likurt, Drakont va Solon qonunlari noyob manba hisoblanadi. Eramizdan avvalgi IX-VIII asrlarda Likurt Sparta davlat tizimlari haqida qonunlar ishlab chiqib, uni amalga oshirdi va siyosiy hokimiyat muassasalarini vujudga keltirdi. Yoki bo’lmasa qadimgi Afina davlatining arxonti (oliy hukmdori) Drakont eramizdan avvalgi 621 yilda Afina davlatini huquqiy poydevorini tuzgan edi. Lekin bu qonunlar o’ta berahm va shavqatsiz mazmunda amal qilganligi to’fayli tarixda “drakon (ajdarho) qonunlari” deb salbiy baholangan. Bularga nisbatan eramizdan avvalgi 645-559 yillarda yashagan qadimgi yunon donishmandi Solon mohiyatli islohotlar o’tkazib, yer bo’yicha qoldiq qarzlarni bekor qildi, yerga egalik qilish yuqori miqdorini belgilab berdi. U moddiy mulklarning mavqelariga qarab fuqarolarni toifalarga ajratgan. www.arxiv.uz

X1 asrning allomasi va davlat arbobi Nizom ul-Mulk o’zining “Siyosatnoma”sida siyosat so’zini saltanatni boshqarish, jamoa ishlarini tashkil qilish mahorati deb tushuntiradi. XV asrning o’lkan allomalaridan biri Husayn Voiz Koshifiy “Axloqi muxsiniy” asarining “siyosat” - degan bobida davlatni boshqarish san‘atini siyosat bilan qiyoslab shunday deb yozadi: Mamlakat tobqay siyosatdin nizom, Gar siyosat bo’lmasa yetgay halal, Topmagay olam ishi aslo tuzut, Besiyosat hech vaqtu hech mahal. Ulug’ bobomiz Amir Temur muazzam davlatini uch tamoyil asosiga qurgan: diyonat, adolat, siyosat, ya‘ni dinu iymon, odillik va kuchli iroda. Iymon yo’q joyda halollik yo’q, demak yurtda baraka yo’q. Adolat bo’lmasa totuvlik, hamjihatlik o’rnini zulm va zo’rlik oladi, elda tinchlik yo’qoladi. Siyosat, talabchanlik, qonun kuchli bo’lmasa o’g’ri, muttaham, kallakesarlarning ovi yuradi. Davlat - bu jamiyat siyosiy sistemasining asosiy bosh yetakchi muassasasi bo’lib, jamiyatni boshqarish, uning iqtisodiy va ijtimoiy tizimini himoya qilish, o’zining ijtimoiy-siyosiy raqiblarini bostirish burch- vazifalarini ado etadi. Davlat ta‘rifiga taaluqli bo’lgan bir nechta fikr-mulohazalarni takrorlab o’tish o’rinlidir. Ba‘zi bir odamlar guruhi uni ilohiy kuch-qudrat ramzi sifatida o’rnatilgan muassasa-idora bo’lib, olloh bandalarining idrok- irodalarini zarur chegaralarda saqlab turish vazifasini ado etadi, deb ta‘kidlasa, boshqa bir guruhlari davlat –bu jamiyat a‘zolarini jaholat girdobidan xalos qilib turish qurolidir. Shuning uchun davlat itoatsizlarni bostirib turish huquqidan foydalanib, mamlakatda tartib-intizomni o’rnatadi deb o’qdiradilar, uchinchilari, davlatni jamiyatning ramzi deb talqin qilsalar, to’rtinchilari esa davlatni insonning yer yuzidagi eng oliyjanob, ezgu, yaxshi orzularni ruyobga chiqarish vositasi sifatida baholaydilar. www.arxiv.uz

Foydalanilgan adabiyotlar: • O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Toshkent, 2010 yil. • I. Karimov. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. 2-kitob, Toshkent, 1996 yil. • I. Karimov. Amir Temur –faxrimiz, g’ururimiz. Toshkent, 1996 yil. • I. Karimov. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1-kitob, Toshkent, 1996 yil. • I. Karimov. Yuksak ma‘naviyat- yengilmas kuch. Toshkent, 2008 yil. • F. Sharipov. Siyosatshunoslik 1-2-3 kitob, Toshkent, 1996 yil. • Nizomulmulk. “Siyosatnoma yoki ul-mulk”. Toshkent, 1997 yil. • I. Ramazonov, E. Mo’minov. Politologiya. Darslik. Toshkent, 1997 yil. • S. Otamurodov va boshqalar. Politologiya, o’quv qo’llanma. Toshkent, 1998 yil. • Politologiya, o’quv qo’llanma. Toshkent, 2002 yil. • V.V. Dubkov. Politologiya. Uchebniie dlya studentov bakalavrskoy stupeni vsshego obrazovaniya. T. 2004 g. • S. G’afurov va boshqalar. Siyosatshunoslik asoslari. O’quv qo’llanma. T., 2006 yil. www.arxiv.uz

O'xshashlar

O'zbekiston respublikasida prokuratura organlarining huquqiy asoslari

O'zbekiston Respublikasida saylov tizimining konstitutsiyaviy asoslari

O'zbekiston Respublikasi bojxona xizamti

O'zbekiston Respublikasi saylov tizimi

O’zbekiston Respublikasida huquqning asosiy manbalari