Davlat tuzilish va boshqaruv shakllari - Huquqshunoslik - Slaydlar

Davlat tuzilish va boshqaruv shakllari

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2274.5 KB

Ko'chirib olish

Davlat tuzilish va boshqaruv shakllari www.arxiv.uz

Davlat uzoq tarixiy taraqqiyot yo’lini bosib o’tdi, shu davr ichida u shakllanib, rivojlanib, o’zgarib keldi. I.A.Ilin fikricha, “davlat shakli – murakkab va g’oyat ma’suliyatli masaladir, uni ehtiyotkorlik va mutlaqo xolis fikr bilan o’rtaga qo’yish zarur. Eng avvalo, davlat shakli xalqlar hayotiga daxlsiz bo’lgan “mavhum tushuncha” ham, “siyosiy chizig’i” ham emas balki hayot tarzi va xalq holimiyatining jonli tashkil etilishidir. Davlat shakli 3 turni o’z ichiga oladi: www.arxiv.uz

DAVLAT TUZILISH SHAKLI deganda, muayyan davlatning siyosiy, ma’muriy, hududiy tuzilishi va uning oliy organlari bilan mahalliy organlari o’rtasidagi aloqalar e’tirof etiladi. Davlatning tuzilish shakli ikkiga bo’linadi: ODDIY (UNITAR); MURAKKAB (FEDERATIV VA KONFEDERATIV). www.arxiv.uz 0D 1D1E1F 0F07 1D26 29

ODDIY(UNITAR): Davlat tuzilishida mamlakat ma’muriy-hududiy qismlarga (viloyatlar, shtatlar, okruglar, grafliklar, tumanlarga) bo’linib, u yagona oliy organ, yagona boshqaruv organlari tizimiga, faqat bitta umumdavlat konstitutsiyasiga, yagona fuqarolikka, muayyan yaxlit hudud, davlat chegarasi, yagona armiya, yagona pul birligi va qonunchilik tizimiga ega bo’ladi. Bunda har bir ma’muriy-hududiy birlik davlat tuzilmasi maqomiga ega bo’ladi. Unitar davlatlar(lotincha “unitas” so’zidan olingan bo’lib – “yagona”, “bir butun” degan ma’noni anglatadi) oddiy tuzilishga ega yaxlit davlat bo’lib, to’la siyosiy birlik ekanligi bilan farqlanib turadi. (xozirgi kundagi unitar davlatlar) www.arxiv.uz

FEDERATIV DAVLAT: Federativ davlat (lotincha “feoderare” so’zidan olingan bo’lib, “ittifoq bilan mustahkamlash” ma’nosini anglatadi. Federativ davlat teng huquqli respublikalar, shtatlar, kontonlar va boshqa davlat tuzilmalarining ixtiyoriy birlashuvi asosida tashkil topadi. FEDERATIV DAVLATNI BELGILARI: Uning hududi subyektlar hududi yig’indisidan iborat bo’ladi; Oliy qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati federatsiya va subyektlar miqiyosida ikki pog’onali bo’ladi; Ikki fuqarolik mavjud bo’lib, u har bir fuqaroning bir vaqtda ham federativ davlat fuqarosi, ham federatsiya subyekti fuqarosi ekanligini bildiradi; Federatsiyaning oliy qonun chiqaruvchi idorasi ikki palatali tuzilishga ega; Markaziy hukmatga bo’ysunuvchi yagona qurolli kuchlar, politsiya, xavfsizlik xizmati, bojxona tizimi mavjud bo’ladi; Federatsiyaning subyektlari – o’z konstitutsiyasiga , o’z ramzlariga ega bo’ladi www.arxiv.uz

KONFEDERATSIYA: Bir necha davlatlarning ayrim muhim sohalar, ya’ni iqtisodiy, siyosiy, mudofaa masalalari bo’yicha tuzgan ittifoqdir. Konfederatsiyada yagona davlat hududi, yagona fuqarolik bo’lmaydi. Konfederatsiya bu to’la mustaqil davlatlarning ayrim sohalar bo’yicha tuzadigan ko’ngilli ittifoqidir. Hozirgi vaqtda Yevropaning 15ta davlatini birlashtirgan Yevropa ittifoqi davlatlarining hamdo’stligi konfederatsiyasi mavjud. www.arxiv.uz

Davlat hokimiyati va boshqaruvi idoralarining tashkil etilishi tartibi, ularning o’zaro hamda aholi bilan aloqadorligidir. Davlat boshqaruv shakli insoniyatni qadimdan qiziqtirib kelgan. Olimlar o’z izlanishlarida davlat shakllaridagi eng muhim jihatni ajratib olib, ularni tasvirlab berish, tahlil yetish, baholashga va iloji bo’lganda bu shakllarni rivojlantirish istiqbollarini oldindan aytib berishga urinardilar. Avgustin, Forobiy, Gobbs, Monteske, Lokk, Russo, Radishchev va boshqalarning asarlarida davlat shakllari haqidagi bilimlarni umumlashtirish va tizimlash, ularning vujudga kelish va rivojlanishining tub ildizlariga yetib borishga ko’p urinib ko’rilgan. Boshqaruv shakliga ko’ra davlatlarning monarxiya va respublika shakllari mavjud.DAVLAT BOSHQARUV SHAKLI: www.arxiv.uz

«Monarxiya» atamasi («monos» - bir, «arxe» - hokimiyat) yunoncha so’z bo’lib, «yakkahokimlik», «yagona hukmdor» ma’nolarini bildiradi. Monarxiya boshqaruv shakli sifatida o’zining aniq yuridik belgilariga ega. Ular: 1) Monarx davlatni shaxsiylashtiradi; 2) Monarx tashqi va ichki siyosatda davlat boshlig’i hisoblanadi; 3) Monarx hokimiyati muqaddas va daxlsiz deb e’lon qilinadi; 4) Hokimiyatni o’rnatish va qabul qilishning alohida tartibi mavjud; 5) Monarx o’z faoliyati natijasi uchun yuridik jihatdan javobgar emas. MONARXIYA: MONARXIYANING 3 TURI MAVJUD: 1.MUTLAQ MONARXIYA 2. CHEKLANGAN MONARXIYA 3. NOAN’ANAVIY MONARXIYA www.arxiv.uz

Mutlaq monarxiya shaklidagi boshqaruvning asosiy belgisi - monarxning to’la hokimiyatini cheklaydigan biron-bir davlat organi ning yo’qligidir . Monarxiyaning yuridik xususiyatlari : hokimiyatdan muddatsiz, ya’ni umrbod foydalanish;  - taxtni meros sifatida Yoki qarindoshlik huquqi bo’yicha egallash;  - tashqi aloqalarda kafolat (mandat) asosida emas, o’z shaxsiy huquqi bo’yicha vakillikni amalga oshirish;  - davlat boshlig’i javobgarligining yo’qligi (faqat xudo oldida mas’ullik)dir. MUTLAQ MONARXIYA: www.arxiv.uz

Mutlaq monarxiyadan farqli ravishda monarx hokimiyatining vakolatlari konstitutsiya va qonun asosida yoki davlatning biron- bir vakolatli idorasi tomonidan cheklangan bo’ladi. Cheklangan monarxiya, o’z navbatida, dualistik va parlamentar turlarga bo’linadi. CHEKLANGAN MONARXIYA: Dualistik monarxiya mutlaq monarxiyadan parlamentar monarxiyaga o’tishda oraliq, o’tish shakli bo’lib, hukmdor bilan bir qatorda, mutlaq monarxiya uchun xos bo’lmagan boshqa oliy davlat hokimiyat organlari – parlament va hukumatning mavjudligida namoyon bo’ladi. Parlamentar monarxiyada hokimiyat hukmdor bilan birga davlat hokimiyatining oliy organlari – parlament, hukumat va boshqa organlar o’rtasida taqsimlangan bo’ladi. Parlament xalq tomonidan ko’ppartiyaviylik asosida saylash yo’li bilan shakllantiradi. www.arxiv.uz

Cheklangan monarxiya shakli sifatida ko’p uchramaydigan davlat shakli bo’lib, davlat boshqaruvi amaliyotida faol rivojlanmagan. Noan’anaviy monarxiyada ham respublika, ham monarxiya shaklining elementlari uyg’unligi namoyon bo’ladi. Birlashgan Arab Amirligi yetti amirlik – Abu-Dabi, Dubay, Sharja, Ajman, Umm ul-Qayvayn, Al-Fujayra va Ra’s ul- Xaymadan iborat bo’lib, hokimiyatning oliy organi – amirlikning shayxlaridan iborat Oliy kengash hisoblanadi. NOAN’ANVIY MONARXIYA: www.arxiv.uz

RESPUBLIKA: Respublika (lotincha Respublisa - xalq ishi) - davlat hokimiyati aholi muayyan muddatga saylab qo’yadigan organlar tomonidan amalga oshiriladigan boshqaruv shaklidir. Respublika ham monarxiya singari muayyan tarixiy xususiyatga ega. Boshqaruv respublika shaklining bir qancha turlari mavjudligi tarixdan ma’lum. Ular quldorlik sharoitlaridayoq namoyon bo’la boshlagan edi. Demokratik respublika Afina davlatida (eramizgacha V-IV asrlar) mavjud bo’lgan. Buni jamiyatning ijtimoiy tarkibi, quldorlikning shu yerga xos xususiyati, ya’ni ozod afinaliklarni qulga aylantirishning istisno etilganligi, quldor jamoalar bo’lganligi, davlat boshqaruvining samarali tizimi mavjudligi bilan izohlash mumkin edi. Sparta (eramizgacha V-IV asrlar) va Rim davlati (eramizgacha V-II asrlar) aristokratik respublikalar hisoblanadi. Davlat sifatida ular ko’proq aholining aristokratik qismi manfaatlarini ifodalardi. Kapitalizm davri parlamentar respublikasi hamda prezidentlik respublikalarni vujudga keltirdi. www.arxiv.uz

PARLAMENTAR RESPUBLIKA: Parlamentar respublika larning boshqalardan farq qiluvchi xususiyati hokimiyat pog’onalarida kelishmovchiliklarning bo’lmasligidir. Zero, ijroiya hokimiyati boshlig’i (bosh vazir) va uning mahkamasi parlament, to’g’rirogi, parlament a’zolarining ko’pchiligi tomonidan tayinlanadi va nazorat qilinadi. Hukumat qonun chiqaruvchilar ko’pchiligi qo’llab-quvvatlab turgan muddatlardagina o’z vazifalarini bajara oladi. Bunday ko’pchilikdan mahrum bo’lganda esa, mazkur hukumat iste’foga chiqishga majbur bo’ladi. Odatda, parlament ar respublikalarida prezident katta rol o’ynamaydi: ijroiya hokimiyati qonun chiqaruvchi hokimiyatning davomi sifatida ish olib borishi tufayli hokimiyat tarmoqlari o’rtasida vujudga kelishi mumkin bo’lgan ixtiloflarning oldi olinadi. www.arxiv.uz

PREZIDENTLIK RESPUBLIKASI : B oshqaruv shakli sifatida birinchi navbatda saylab qo’yilgan davlat boshligi bir vaqtning o’zida hukumat rahbari ham bo’lishi bilan farq qiladi. Prezidentning o’zi parlament roziligi bilan shu hukumatni tuzadi va zarurat tug’ilganda uni tarqatib yuborish huquqiga ega bo’ladi. Butun xalq tomonidan saylangan prezident umummilliy manfaatlar ifodachisi, millat ramzi bo’lishi boshqaruv prezidentlik shaklining ijobiy tomonidir. Mazkur shakl butun vakolatni bir shaxsga beradi va u favqulodda holatlarda mas’uliyat va rahbarlikni o’z qo’liga oladi. Boshqaruvning prezidentlik shakli, odatda, parlament shakliga nisbatan yuqoriroq darajadagi siyosiy barqarorlikni ta’minlaydi. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Davlat shakllari

Huquq shakllari

Huquq shakllari

Davlat va huquq asosiari

Huquq shakllari (manbalari)