Simmetriya turlari va singoniyalar - Geometriya - Slaydlar

Simmetriya turlari va singoniyalar

Yuklangan vaqt:

13.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1233.5234375 KB

Ko'chirib olish

SIMMETRIYA TURLARI VA SINGONIYALAR

KRISTALLAR SIMMETRIYASI Simmetriya – (yunoncha «sim» — oʻxshash, «metrios» — oʻlchov, masofa, kattalik) — kristallning bir xil yuzlari, qirralari, choʻqqilarining ayrim yordamchi geometrik tasvirlarga (toʻgʻri chiziq, tekislik, nuqta) nisbatan muntazam takrorlanishi. Yordamchi geometrik tasvirlar, ular yordamida kristall simmetriyasi ochiladi, ular simmetriya elementlari deb ataladi.

SIMMETRIYA ELEMENTLARI:SIMMETRIYA O’QI-L SIMMETRIYA TEKISLIGI-P SIMMETRIYA MARKAZI-C

SIMMETRIYA O’QI Simmetriya o'qi- to'g'ri chiziq, uning atrofida 360 ° ga aylantirilganda, kristall bir necha marta asl holatiga to'g'ri keladi. Elementar burilish burchagi a - 60 °, 90 °, 120 °, 180 ° ga teng bo'lishi mumkin. Simmetriya o'qining tartibi 360 ° ga aylanganda kristallning asl holatiga moslashish soni. Kristalda ikkinchi, uchinchi, to'rtinchi va oltinchi tartibli simmetriya o'qlari mumkin. Beshinchi va oltinchidan ortiq simmetriya o'qlari yo'q. Simmetriya o'qlarining tartibi L 6, L 4, L 3, L 2 deb belgilanadi.

SIMMETRIYA TEKISLIGI Simmetriya tekisligi-P harfi bilan belgilanadi. Kristall shaklida simmetriya tekisligi borligini aniqlash uchun, shu shakl ustidan uni teng ikki qismga ajratadigan qandaydir tekislikni o‘tkazish tasavvur etiladi.

SIMMETRIYA MARKAZI Simmetriya markazi-C harfi bilan ifodalanadi. Simmetriya markazi- kristallning qarama-qarshi bir xil yuzlarini, qirralarini yoki cho'qqilarini bog'laydigan chiziqlar kesishadigan va ikkiga bo'linadigan kristall ichidagi nuqta.

SINGONIYALAR • Simmetriya ko‘rinishlarining o‘xshashligiga qarab ajratilgan gruppalari – singoniyalarga ajratiladi. • Singoniya-o‘xshash burchakli ma’nosini bildiradi. • Har qaysi singoniya o‘ziga xos kristall shakllari va kristallarni tashkil etuvchi fazoviy panjara elementar yacheykasining qiyofasi bilan ham boshqa singoniya kristallaridan farq qiladi.

SINGONIYALAR 7TA TURGA AJRATILADI  Triklin  Monoklin  Rombik  Trigonal  Tetragonal  Geksagonal  Kubik

KRISTALL TABAQALARI Mavjud 7ta singoniyalar simmetriklik darajasiga qarab 3ta tipga bo’linadi. Bular:Past-triklin,monoklin,rombik. O’rta-trigonal,tetragonal,geksagonal. Yuqori-kubik.

KRISTALLOGRAFIYADA 47TA ODDIY SHAKLLAR MAVJUD .ULARING BARCHASI 32TA SIMMETRIYA TURI ASOSIDA MATEMATIK USLUBLAR BILAN ISBOTLANGAN.SHUNGA QARAB 3TA TABAQAGA AJRATILGAN.

YUQORI TABAQA- KUBIK Yuqori tabaqaga kiruvchi singoniya.Bu singoniya kristallarining elementar yacheykasi kub shaklida bo’ladi.Bu tabaqaga kub singoniyasiga tegishli,bir nechtadan yuqori tartibli simmetriya o’qlari o’tqazish mumkin bo’lgan kub,oktaedr,rombododekaedr,tetraedr kabi shakllar kiradi.

O’RTA TABAQA O’rta tabaqa kristallarining har biridan bittadan yuqori tartibli simmetriya o’qi o’tqazish mumkin. Bu tabaqaga geksagonal,tetragonal,trigonal kabi singoniyalar kiradi.

TRIGONAL  Bu singoniya kristallarida yagona yo’nalish 3 darajali simmetriya o’qlarining bir yo’nalish bilan mos keladi.Shu sababli kristallarining tashqi qiyofasi ham asosiy simmetriya o’qining darajasiga muvofiq soda shakllarining yonlari uchtadan bo’ladi.  L3 o’qiga parallel joylashgan 3ta tomondan iborat bo’lib,ko’ndalang kesimi teng tomonli uchburchak ya’ni trigonal shaklida bo’ladi.  Trigonal singoniya :trigonal piramida,romboedrli,ditrigonal piramida,trigonal trapesoedrli,ditrigonal skalenoedrli bo’lishi mumkin.  Trigonal-yunoncha(tri-uch)ma’nosini bildiradi.

TETRAGONAL  Tetragonal-yunoncha(tetra-to’rt) ma’nosini anglatadi.  L4 o’qi parallel joylashgan to’rtta teng tomonli shakl.Asosining ko’ndalang kesimi kvadrat shaklida bo’lib,tetragonal deyiladi.  Tetragonal singoniya:tetragonal piramida,tetragonal dipiramidali,ditetragonal piramidali,tetragonal trapesoedrli,ditetragonal dipiramidali,tetragonal tetraedrli,tetragonal,tetragonal skalenedrli bo’lishi mumkin.

PAST TABAQA Simmetriyalik darajasi past tabaqaga mansub kristallarda har bir yo’nalish uch yoki undan ortiq marta takrorlanadi,demak yagona yo’nalish bo’lmaydi. Bu tabaqaga rombik,monoklin va triklin singoniyalari kiradi.

ROMBIK  Bu singoniya kristallarining ko’pchiligida ikkinchi darajali simmetriya o’qiga tik olingan ko’ndalang kesimi romb ko’rinishida bo’lganligi uchun rombik singoniya deb ataladi.  Rombik singoniya:rombotetraedrik,romb piramida,romb dipiramidali bo’lishi mumkin.

MONOKLIN Monoklin singoniya-yunoncha(mono- bir)ma’nosini bildiradi. Elemantar yacheykasi qirralari orasidagi burchakning ikkitasi to’g’ri(90gradusli) uchinchisi esa 90gradusga teng emas. Bu singoniyani diedr o’qli,diedr o’qsiz va prizmali ko’rinishlari mavjud.

TRIKLIN Triklin singoniya-nomi yunoncha(tri- uch,kiln-qiyshiq) ma’noni anglatadi. Bu singoniya kristallaring elementar yacheykasi parallelopipedlarida qirralar orasidagi burchaklarning uchtasi ham to’g’ri emas, Bu singoniyaga monoedrli va pinokoidli ko’rinshlar mansub.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

Chizmachilikda qirqimlar va ularning turlari

Muntazam koʻpyoqlar

Serkul va lekalo egri chiziqlari

Tekislikning parallel va perpendikulyarligi

Ko’rinishlar. Bosh va asosiy va mahalliy, qo’shimcha ko’rinishlar (dars ishlanma)