Саноат ишлаб чиқаришини жойлаштириш - Geografiya - Slaydlar

Саноат ишлаб чиқаришини жойлаштириш

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

387 KB

Ko'chirib olish

Саноат ишлаб чиСаноат ишлаб чи ққ аришини аришини жойлаштиришжойлаштириш

Саноатни жойлаштириш Саноатни жойлаштириш тамойилларитамойиллари Саноатни мамлакат ҳудудида оқилона жойлаштириш Саноатни мамлакат ҳудудида оқилона жойлаштириш – жамият қурилишининг энг муҳим вазифаларидан – жамият қурилишининг энг муҳим вазифаларидан бири бўлиб, республика ва ҳар бир иқтисодий район бири бўлиб, республика ва ҳар бир иқтисодий район халқ хўжалигини юқори даражага кўтариш ва халқ хўжалигини юқори даражага кўтариш ва ривожлантиришнинг зарурий шартидир. ривожлантиришнинг зарурий шартидир. Маълумки, ишлаб чиқарувчи кучлар ва унинг энг Маълумки, ишлаб чиқарувчи кучлар ва унинг энг муҳим элементи бўлган саноатни жойлаштиришнинг муҳим элементи бўлган саноатни жойлаштиришнинг асосий қонуниятлари ишлаб чиқариш усули билан асосий қонуниятлари ишлаб чиқариш усули билан белгиланади. Шу сабаблибелгиланади. Шу сабабли z z ҳозирги бозор ҳозирги бозор муносабатларини шакллантиришда, унинг барча муносабатларини шакллантиришда, унинг барча тармоқларини жойлаштиришда иқтисодий ислоҳотни тармоқларини жойлаштиришда иқтисодий ислоҳотни давлат амалга оширмоқда ва бу унинг таркибий давлат амалга оширмоқда ва бу унинг таркибий қисми ҳисобланади ҳамда уни амалга ошириш қисми ҳисобланади ҳамда уни амалга ошириш миллий иқтисодиётимизнинг ҳозирги ҳолати ва миллий иқтисодиётимизнинг ҳозирги ҳолати ва стратегик вазифалари билан белгиланади.стратегик вазифалари билан белгиланади.

Саноатни жойлаштиришСаноатни жойлаштириш Саноатни жойлаштиришСаноатни жойлаштириш деганда, уни ер шари ҳудудида, деганда, уни ер шари ҳудудида, шунингдек, айрим мамлакат ёки иқтисодий районларда шунингдек, айрим мамлакат ёки иқтисодий районларда тақсимланиши тушунилади. тақсимланиши тушунилади. Саноат ишлаб чиқаришини жойлаштириш унинг ҳудудий ташкил Саноат ишлаб чиқаришини жойлаштириш унинг ҳудудий ташкил этиш шаклларини ифодалайди ва корхона (фирма)ларни этиш шаклларини ифодалайди ва корхона (фирма)ларни маъмурий ва иқтисодий районларда жойлаштиришда намоён маъмурий ва иқтисодий районларда жойлаштиришда намоён бўлади.бўлади. Миллий иқтисодиётнинг бу реал секторини жойлаштириш ҳам Миллий иқтисодиётнинг бу реал секторини жойлаштириш ҳам бевосита ҳудудий меҳнат тақсимоти билан боғлиқ. Ижтимоий бевосита ҳудудий меҳнат тақсимоти билан боғлиқ. Ижтимоий меҳнат тақсимоти унсури бўлган ҳудудий меҳнат тақсимоти меҳнат тақсимоти унсури бўлган ҳудудий меҳнат тақсимоти (ҲМТ) соддароқ қилиб айтганда, турли жойларнинг: мамлакат (ҲМТ) соддароқ қилиб айтганда, турли жойларнинг: мамлакат ёки вилоятлар, туманлар, шаҳарларнинг ҳар хил маҳсулот ёки вилоятлар, туманлар, шаҳарларнинг ҳар хил маҳсулот ишлаб чиқаришга ихтисослашишидир. Натижада ана шу ишлаб чиқаришга ихтисослашишидир. Натижада ана шу жойларнинг иқтисодий «башорати» шаклланади ва уларнинг жойларнинг иқтисодий «башорати» шаклланади ва уларнинг ҳудудий тизимдаги ўрни ўз ифодасини топади.ҳудудий тизимдаги ўрни ўз ифодасини топади.

ҲМТ кенг маънода – бу ишлаб чиқариш соҳа ҲМТ кенг маънода – бу ишлаб чиқариш соҳа (тармоқ)ларини ҳудуднинг табиий шароити ва (тармоқ)ларини ҳудуднинг табиий шароити ва бойликлари, аҳолиси, меҳнат ва бошқа ресурслари бойликлари, аҳолиси, меҳнат ва бошқа ресурслари каби ҳамда минтақа бозорининг ҳажми, аҳолисининг каби ҳамда минтақа бозорининг ҳажми, аҳолисининг сотиб олиш қобилияти, инфратузилма ва сотиб олиш қобилияти, инфратузилма ва комуникацион тизимининг ривожланганлик даражаси комуникацион тизимининг ривожланганлик даражаси каби омилларга қараб жойлаштирилишини назарда каби омилларга қараб жойлаштирилишини назарда тутади.тутади. Саноат ишлаб чиқаришини оқилона жойлаштириш – Саноат ишлаб чиқаришини оқилона жойлаштириш – кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш жараёнини кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш жараёнини юқори суръатларда амалга ошириш, мамлакат юқори суръатларда амалга ошириш, мамлакат табиий бойликларидан ҳар томонлама самарали табиий бойликларидан ҳар томонлама самарали фойдаланиш ва бунинг натижасида ижтимоий меҳнат фойдаланиш ва бунинг натижасида ижтимоий меҳнат унумдорлигини юксалтириш, ҳар бир корхонада унумдорлигини юксалтириш, ҳар бир корхонада маҳсулот таннархини пасайтириш, мамлакат барча маҳсулот таннархини пасайтириш, мамлакат барча иқтисодий ҳудудларини бир текис ривожлантириш, иқтисодий ҳудудларини бир текис ривожлантириш, шаҳар ва қишлоқ ҳамда саноат ва қишлоқ хўжалиги шаҳар ва қишлоқ ҳамда саноат ва қишлоқ хўжалиги ўртасидаги тафовутни йўқотиш, мамлакат мудофаа ўртасидаги тафовутни йўқотиш, мамлакат мудофаа қобилиятини ошириш имконини беради.қобилиятини ошириш имконини беради.

Саноатнинг оқилона жойлашиши транспорт Саноатнинг оқилона жойлашиши транспорт ва қишлоқ хўжалигининг жойлашишига ҳамда ва қишлоқ хўжалигининг жойлашишига ҳамда янги шаҳар ва қишлоқларнинг пайдо янги шаҳар ва қишлоқларнинг пайдо бўлишига, айрим иқтисодий ҳудудларнинг бўлишига, айрим иқтисодий ҳудудларнинг муайян маҳсулот ишлаб чиқариш бўйича муайян маҳсулот ишлаб чиқариш бўйича ихтисослашувига олиб келади. ихтисослашувига олиб келади. Саноатни иқтисодий ҳудудлар бўйлаб Саноатни иқтисодий ҳудудлар бўйлаб жойлаштириш ижтимоий ишлаб чиқариш жойлаштириш ижтимоий ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга катта таъсир самарадорлигини оширишга катта таъсир кўрсатади. Ишлаб чиқариш жараёнига кўрсатади. Ишлаб чиқариш жараёнига узлуксиз эришиш, тежамкор ижтимоий меҳнат узлуксиз эришиш, тежамкор ижтимоий меҳнат унумдорлиги ўсиши ҳамда аҳолининг моддий унумдорлиги ўсиши ҳамда аҳолининг моддий ва маданий фаравонлиги кўтарилиши саноат ва маданий фаравонлиги кўтарилиши саноат ишлаб чиқаришини жойлаштиришнинг ишлаб чиқаришини жойлаштиришнинг иқтисодий-ижтимоий самарадорлиги иқтисодий-ижтимоий самарадорлиги мезонидир.мезонидир.

Ишлаб чиқаришни жойлаштиришнинг фундаментал Ишлаб чиқаришни жойлаштиришнинг фундаментал тамойиллари мавжуд бўлиб, улар ишлаб чиқариш тамойиллари мавжуд бўлиб, улар ишлаб чиқариш кучларини, хусусан, саноатни мамлакат бўйича оқилона кучларини, хусусан, саноатни мамлакат бўйича оқилона жойлаштириш, иқтисодий сиёсатни амалга оширишда жойлаштириш, иқтисодий сиёсатни амалга оширишда илмий асос бўлиб хизмат қилади. Улар жумласига илмий асос бўлиб хизмат қилади. Улар жумласига қуйидагилар киради:қуйидагилар киради: саноат ишлаб чиқаришини авваламбор хомашё, ёқилғи-энергетика манбаларига саноат ишлаб чиқаришини авваламбор хомашё, ёқилғи-энергетика манбаларига яқин ва ниҳоят, саноат маҳсулотларини истеъмолчи ҳудудуларга тобора яқинроқ яқин ва ниҳоят, саноат маҳсулотларини истеъмолчи ҳудудуларга тобора яқинроқ жойлаштириш;жойлаштириш; иқтисодий ҳудудлар ўртасида меҳнатни оқилона тақсимлаш ва иқтисодий иқтисодий ҳудудлар ўртасида меҳнатни оқилона тақсимлаш ва иқтисодий ҳудудлар хўжалигининг мажмуали ривожланишини таъминлаш;ҳудудлар хўжалигининг мажмуали ривожланишини таъминлаш; ҳар қайси вилоят ва туманнинг иқтисодий ривожланиш даражасини ҳар қайси вилоят ва туманнинг иқтисодий ривожланиш даражасини бараварлаштиришга интилиш;бараварлаштиришга интилиш; саноат тармоқларини жойлаштиришда республиканинг мудофаа стратегиясига саноат тармоқларини жойлаштиришда республиканинг мудофаа стратегиясига асосланиш; асосланиш; мамлакатлараро иқтисодий алоқаларда ўзаро тенг манфаатли муносабатларни мамлакатлараро иқтисодий алоқаларда ўзаро тенг манфаатли муносабатларни ўрнатиш, халқаро меҳнат тақсимоти негизида самарадорликка эришиш, жаҳон ўрнатиш, халқаро меҳнат тақсимоти негизида самарадорликка эришиш, жаҳон хўжалигига интеграциялашувни жадаллаштириш;хўжалигига интеграциялашувни жадаллаштириш; саноат корхоналарини жойлаштиришда ҳудуднинг экологик вазиятини ҳисобга саноат корхоналарини жойлаштиришда ҳудуднинг экологик вазиятини ҳисобга олиш, атроф – муҳитга чиқиндилар чиқаришнинг меъёрий нормаларига олиш, атроф – муҳитга чиқиндилар чиқаришнинг меъёрий нормаларига асосланиш ва ҳоказо. асосланиш ва ҳоказо.

Юқорида келтирилганлардан маълум бўлаяптики, саноат Юқорида келтирилганлардан маълум бўлаяптики, саноат ишлаб чиқаришини хомашё манбаига ва истеъмолчи ишлаб чиқаришини хомашё манбаига ва истеъмолчи ҳудудларга яқин жойлаштириш саноатни оқилона ҳудудларга яқин жойлаштириш саноатни оқилона жойлаштиришнинг энг муҳим тамойилларидан бири жойлаштиришнинг энг муҳим тамойилларидан бири ҳисобланади. Саноатнинг хомашё базасига яқин бўлиши ҳисобланади. Саноатнинг хомашё базасига яқин бўлиши қайта ишлашнинг барча тадрижий босқичларида ушбу қайта ишлашнинг барча тадрижий босқичларида ушбу ресурсни қайта ишлашдан тортиб, яримфабрикатдан ресурсни қайта ишлашдан тортиб, яримфабрикатдан тайёр маҳсулот олишга қадар, меҳнатнинг энг кам тайёр маҳсулот олишга қадар, меҳнатнинг энг кам сарфлаш имкониятини назарда тутади. Масалан, сарфлаш имкониятини назарда тутади. Масалан, электроэнергетика кўпинча сув ёки ёқилғи базасида электроэнергетика кўпинча сув ёки ёқилғи базасида ривожланади, тўқимачилик саноати хомашё манбаига ривожланади, тўқимачилик саноати хомашё манбаига яқинлаштирилади, озиқ-овқат саноати эса кўпроқ яқинлаштирилади, озиқ-овқат саноати эса кўпроқ истеъмолчи ҳудудларда жойлаштирилади. Саноатни истеъмолчи ҳудудларда жойлаштирилади. Саноатни хомашё ва ёқилғи-энергетика манбаига яқинлаштириш хомашё ва ёқилғи-энергетика манбаига яқинлаштириш ҳудудларда мавжуд ресурсларни қайта ишлаш соҳасига ҳудудларда мавжуд ресурсларни қайта ишлаш соҳасига жалб этиш, корхона (фирма)ларнинг оқилона ўлчамини жалб этиш, корхона (фирма)ларнинг оқилона ўлчамини (размерини) белгилаш имкониятини беради. Хомашё, (размерини) белгилаш имкониятини беради. Хомашё, ёқилғи ва тайёр маҳсулотни узоқ масофага ташишни ёқилғи ва тайёр маҳсулотни узоқ масофага ташишни камайтиради ва шу асосда ижтимоий меҳнатни анчагина камайтиради ва шу асосда ижтимоий меҳнатни анчагина тежашга олиб келади.тежашга олиб келади.

Саноатнинг хомашё, ёқилғи-энергетика манбалари ва Саноатнинг хомашё, ёқилғи-энергетика манбалари ва истеъмолчиларга яқин жойлаштирилиши саноат истеъмолчиларга яқин жойлаштирилиши саноат ишлаб чиқариши мамлакат бўйлаб бир текис ишлаб чиқариши мамлакат бўйлаб бир текис тақсимланишини таъминламайди. Чунки мамлакат тақсимланишини таъминламайди. Чунки мамлакат бўйлаб ишлаб чиқариш ресурслари нотекис бўйлаб ишлаб чиқариш ресурслари нотекис тақсимланган.тақсимланган. Саноатни бир текисда жойлаштириш саноат Саноатни бир текисда жойлаштириш саноат тараққиётининг бозор иқтисодиёти шароитига мос тараққиётининг бозор иқтисодиёти шароитига мос сифат хусусиятидир. Лекин унинг барча соҳаларини сифат хусусиятидир. Лекин унинг барча соҳаларини дуч келган ҳудудга мажбуран жойлаштириш тавсия дуч келган ҳудудга мажбуран жойлаштириш тавсия этилмайди. Ҳудудларнинг саноат ривожланиши этилмайди. Ҳудудларнинг саноат ривожланиши орасида бундай тенгликка эришиш кўп ҳолларда бир орасида бундай тенгликка эришиш кўп ҳолларда бир қатор саноат корхоналарини уларга тегишли шарт-қатор саноат корхоналарини уларга тегишли шарт- шароитлар йўқ ҳудудларга сунъий равишда шароитлар йўқ ҳудудларга сунъий равишда жойлаштиришга, ижтимоий меҳнатнинг ортиқча жойлаштиришга, ижтимоий меҳнатнинг ортиқча харажатларига олиб келиши мумкин.харажатларига олиб келиши мумкин.

Саноатни хомашё ва ёқилғи-энергетика манбаига Саноатни хомашё ва ёқилғи-энергетика манбаига яқинлаштириш ва ишлаб чиқаришни мамлакат яқинлаштириш ва ишлаб чиқаришни мамлакат ҳудуди бўйлаб бир текис жойлаштириш интенсив ҳудуди бўйлаб бир текис жойлаштириш интенсив равишда руй берадиган фан-техника тараққиётига равишда руй берадиган фан-техника тараққиётига имконият туғдиради. Электронизациялаштиришнинг имконият туғдиради. Электронизациялаштиришнинг ҳар тарафлама ривожланиши, ишлаб чиқаришни ҳар тарафлама ривожланиши, ишлаб чиқаришни компьютерлаштириш, янги технологиялардан кенг компьютерлаштириш, янги технологиялардан кенг фойдаланиш, саноат ишлаб чиқаришининг табиий-фойдаланиш, саноат ишлаб чиқаришининг табиий- жуғрофий (географик) муҳитга тобелигини жуғрофий (географик) муҳитга тобелигини сусайтиради, саноатни жойлаштириш пунктларини сусайтиради, саноатни жойлаштириш пунктларини анча эркин (пухта) танлаб олишга моддий-техник анча эркин (пухта) танлаб олишга моддий-техник шарт-шароитлар яратиб беради. Электронизациялаш шарт-шароитлар яратиб беради. Электронизациялаш ва кимёлаштириш ишлаб чиқариш соҳасига янгидан-ва кимёлаштириш ишлаб чиқариш соҳасига янгидан- янги материалларни, ишлаб чиқариш чиқиндиларини, янги материалларни, ишлаб чиқариш чиқиндиларини, иккиламчи ресурсларни жалб этади. Хомашёдан иккиламчи ресурсларни жалб этади. Хомашёдан мажмуали фойдаланиш турли хилдаги ишлаб мажмуали фойдаланиш турли хилдаги ишлаб чиқаришларни бирлаштиради.чиқаришларни бирлаштиради.

Фан-техника тараққиёти геологик - Фан-техника тараққиёти геологик - қидирув ишларини кенгайтиришга, қидирув ишларини кенгайтиришга, мамлакатнинг турли ҳудудларида мамлакатнинг турли ҳудудларида минерал хомашёнинг янги конларини минерал хомашёнинг янги конларини очишга имконият туғдиради. очишга имконият туғдиради. Саноатни Саноатни жойлаштириш режасижойлаштириш режаси ,, янги корхоналар янги корхоналар ва ҳудудий ишлаб чиқариш ва ҳудудий ишлаб чиқариш мажмуалари жойлаштириладиган мажмуалари жойлаштириладиган ҳудудлар ва пунктларҳудудлар ва пунктлар ии танла танла нишинингнишининг ҳар томонлама иқтисодий ҳар томонлама иқтисодий асослаасосла нини шш ии ни талаб қилади.ни талаб қилади.

O'xshashlar

“MapInfo” да легендаларни ишлаб чиқиш принципи

Ўзбекистон саноати географияси

Иқтисодий география фанининг предмети, методи ва вазифалари

Дунё хўжалиги географияси

Гидросфера