Kon sanoati - Geografiya - Slaydlar

Kon sanoati

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1449 KB

Ko'chirib olish

Reja: 1. Kon sanoati 2. Konnning kon-kapital ishlari olib boriladigan qismini tayyorlash va konda quritish ishlari. 3. Kon kapital ishlari. 4. Qazish ishlari va qoplovchi tog’ jinsi koeffitsienti. www.arxiv.uz

Kon sanoati • Kon sanoati, kon qazib olish sanoati — foydali qazilmalar konlarini qidirish, ularni yer ostidan kazib olish, dastlabki qayta ishlash — boyitish bo’yicha i.ch. tarmoqlari majmui www.arxiv.uz

Kon sanoati yoqilg’i ruda nometall qazilma va mahalliy qurilish materiallarineft tabiiy gaz ko’mir slanets torf temir rudasi marganets rudasi rangli metallar asil va noyob metallar rudalari radioaktiv elementlar marmar fanit asbest bo’r dolomit kvarsit kaolin gips mergel dala shpati ohaktosh kon-kimyo apatit kaliy tuzlari nefelin selitra oltingugurt kolchedani bor rudalari fosfat xom ashyosi gidromineral suvlar mineral yer osti suvlari suv ta’minoti www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Kon ishi qad. davrlardan beri ma’lum. 18-a. oxiri — 19-a. boshlaridan jadal rivojlana boshladi. 20-a. oxirlariga kelib dunyoda yiliga 5 mlrd. t dan ziyod ko’mir, 3 mlrd.t dan ziyod neft, 2,3—2,5 trln. m3 tabiiy gaz va 1 mlrd. t temir rudasi qazib olinmoqda. Boshqa turdagi mineral xom ashyoni qazib olish hajmi kamroq. Jumladan, dunyoda keyingi vaqtda yiliga 2,2—2,3 ming t oltin qazib olinmoqda. Jahonda uran yetkazib beruvchi yirik mamlakatlar qatoriga Kanada, Avstraliya va JAR, kaliy tuzlari bo’yicha Kanada va Germaniya davlatlari kiradi. Temir rudasini qazib olish iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda ham (AQSH, Kanada, Avstraliya, JAR, Shvetsiya, shuningdek, Rossiya va Ukraina), rivojlanayotgan mamlakatlarda ham (Xitoy, Braziliya, Hindiston, Venesuela, Liberiya) keng miqyosda amalga oshirilmoqda. www.arxiv.uz

• Xalqaro geografik mehnat taqsimotining chuqurlashishi va yanada rivojlanishi dunyoda 6 ta yirik kon sanoati markazlarining shakllanishiga olib keldi. Ularning hissasiga jami qazib olingan xom ashyo va yoqilg’ining 2/3 qismi to’g’ri kelmokda. Shunday mamlakatlar qatoriga AQSH, Kanada, Avstraliya, JAR, Rossiya va Xitoy kiradi. kon sanoati ko’pchilik boshqa mamlakatlarda ham rivojlangan. Lekin ularda xom ashyo yoki yoqilg’ining bir-ikki turi kazib olinadi, xolos. Jumladan, dunyoda ko’mir qazib olishda Polsha, mis rudasi qazib olishda Chili, qalay rudasi qazib olishda Malayziya, neft qazib olishda Fors ko’rfazi mamlakatlari yuqori o’rinlarni egallaydi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• O’zbekiston Respublikasi jahonda kon sanoati yuqori rivojlangan mamlakatlar qatoridan mustahkam o’rin olgan. Hozirga qadar O’zbekistonda hammasi bo’lib 2,7 mingdan ziyod istiqbolli turli foydali qazilma konlari aniqlangan. Ular 100 ga yaqin mineral-xom ashyo turlarini o’z ichiga oladi. Muhim strategik manbalar — neft va gaz kondensati, tabiiy gaz bo’yicha 155 ta kon, qimmatbaho metallar bo’yicha 40 dan ortiq, rangli, nodir va radiaktiv metallar bo’yicha 40, kon-kimyo xom ashyosi bo’yicha 15 ta kon va b. qidirib topilgan va ishga tushirilgan. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Oltin, uran, neft, fosforitlarning razvedka qilingan zahiralari bo’yicha O’zbekiston jahonda yetakchi o’rinni egallaydi. Respublika jahonda oltin zahiralari bo’yicha 4-o’rinda, mis zahiralari bo’yicha 10—11 o’rinda, uran zahiralari bo’yicha 7 —8 o’rinda turadi (2001) www.arxiv.uz

Konnning kon-kapital ishlari olib boriladigan q ismini tayyorlash va konda q uritish ishlari Kon ishlari kompleksi Karerning kon kapital ishlari olib borilishi m o’ ljallangan q ismini tayyorlash. Konni q uritish va yer yuzasidan kelishi mumkin b o’ lgan suvlardan t o’ sish. Kon – kapital ishlari. Konni q azib olish ishlari. Konda q azib olish ishlari yakunlangandan keyin rekultivatsiya ishlari. www.arxiv.uz

• Konning kon-kapital ishlari olib boriladigan q ismini • tayyorlaganda - kon kapital ishlari olib borish uchun sharoit yaratish, ya’ni o’ rmonlarni kesish, t o’ nkalarni kovlab olish, daryo va irmo q larni karer maydonidan uzo q lashtirish, bot q o q liklarni q uritish, bino va inshootlarni buzish, avtomobil trassalari va temir y o’ llarni bosh q a yerga olish, shuningdek elektr uzatish liniyalari va telefon alo q alarini xavfsizlantirish ishlari amalga oshiriladi. • Ochi q kon ishlari olib borilayotgan h ududda bexatar ishlar sharoitini yaratish ma q sadida konda q uritish ishlari amalga oshiriladi. www.arxiv.uz

Q uritishning turlari karer maydonining yuza q ismini q uritish konni yer ustki suvlaridan h imoyalash konni dastlabki q uritish konni joriy q uritish www.arxiv.uz

• Konning yuza q ismini, ya’ni nanoslarni q uritish va konning ustki q ismidan suvni chi q arib tashlash odatda q urituvchi drenaj kanav (ari q ) lar yordamida amalga oshiriladi. • Karerni (konni) yer ustki suvlaridan h imoyalash ma q sadida (yom g’ ir suvlari, q or erishidan h osil b o’ lgan suvlar va qo’ shni suv omborlaridan keladigan suvlar) konchilik ishlari olib boriladigan xudud konturi tash q arisida suv q ochirish kanav (ari q cha) lari o’ tiladi. • Konni dastlabki q uritish - q azib olish ishlari boshlashdan oldin o’ tkaziladi. Buning uchun konda yer osti drenajlovchi la h imlar o’ tiladi yoki konda suv satxini pasaytiruvchi skvajinalar o’ tiladi. • Joriy yoki ekspluatatsion q uritish - konni q azib olish bilan bir va q tda amalga oshiriladi va q azib olinadigan uchastkadan suvni chi q arib tashlashdan iboratdir. • Karerga keladigan suvni y o’q otish kombinatsiyalashgan usulda, ya’ni ochi q va yer osti usulida suvni chi q arib tashlash yordamida amalga oshiriladi. Bunda birinchi xolatda suv suv yiguvchiga t o’ planadi va nasos yordamida yuzaga chi q ariladi, ikkinchi h olatda esa, maxsus skvajinalar or q ali yer osti drenaj la h imlariga t o’ planadi va drenaj shaxta stvoli b o’ ylab yuzaga k o’ tariladi. www.arxiv.uz

Kon-kapital ishlari • Kon-kapital ishlari dan asosiy ma q sad – konni ochishdir va • kapital xamda q ir q uvchi transheyalar o’ tishdan iboratdir. • Konni ochish – karer q urilishi davrida transport vositalarining foydali q azilmaga yetib borishini ta’minlashdir. • Kapital transheya – ishchi gorizontni ochish uchun xizmat q iluvchi ochi q kon q iya la h imi b o’ lib, transport vositalarini yer yuzasidan kongacha yetib borishini ta’minlaydi. • Q ir q im transheya – gorizontal ochi q kon la h imi b o’ lib, foydali q azilmani yoki q oplovchi jinsni q azib olish uchun ish frontini yaratib beradi. • Kondagi olib boriladigan q azib olish ishlari – foydali q azilmaning minimal xarajatlar bilan q azib olinishini ta’minlashi kerak. K o’ pgina h olatlarda foydali q azilmalarni q azib olish paytida eng k o’ p kon- q azish ishlari h ajmi ochish ishlariga tu g’ ri keladi va bu ochi q kon ishlarining eng mu h im jixati h isoblanadi. • Konni ochish ishlari – foydali q azilmani q oplagan va unga aralashgan to g’ jinslarini ajratish, shuningdek ularni siljitish va a g’ darmalarga joylashtirishni o’ z ichiga oladi. www.arxiv.uz

Q azish ishlari va q oplovchi to g’ jinsi koeffitsienti. • Q azib olish ishlari – belgilangan h ajmda, talab etilgan sifat bilan va minimal y o’q otishda q azib olish va tashish ishlarini o’ z ichiga oladi. • Q azib olish ishlari q uyidagi bos q ichlarni o’ z ichiga oladi: foydali q azilmalarni q azish-yuklash, tashish, bir joyga t o’ plash yoki tushirish. • Konda q azib olish ishlarining samaradorligi – ma’dansiz to g’ jinslari h ajmining q azib olingan foydali q azilma birligiga nisbati bilan ani q lanadi va bu nisbat q oplovchi to g’ jinsi koeffitsienti deb ataladi. • Qoplanish koeffitsienti – ochi q kon ishlarini mi q doriy xarakterlovchi q uyidagi turlarga b o’ linadi: www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• CHegaraviy q oplanish koeffitsienti - q azish ishlari o li b borishning rentabellilik shartlaridan kelib chi q ib, massivdan a g’ darmalarga tashilishi mumkin b o’ lgan foydali q azilmaning bir birligiga t o’g’ ri keluvchi q oplovchi to g’ jinslari h ajmi. • CHegaraviy q oplanish koeffitsientini q iymatidan kelib chi q ib, ochi q kon ishlarini olib borish chegaralari belgilanadi. • CHegaraviy q oplanish koeffitsientini shuningdek «yul qo’ yilgan», «i q tisodiy» va «kritik» deb h am atash mumkin. гр k www.arxiv.uz

• O’ rtacha q oplanish koeffitsienti – karer tugal ko n turidagi yoki uning bir q ismidagi q oplovchi to g’ jinslari h ajmi ning xud d i shu konturdagi foydali qazilma zahirasi ga nisbatidir.ср k в общ V и общ V www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Т kВ ТV И Т V И Т В Т Т V V к  Joriy qoplanish koeffitsienti – ma’lum vaqt davomida (oy, kvartal, yil) massivdan ag’darmaga siljitilgan qoplovchi tog’ jinslari hajmi ning shu vaqt davomida amalda qazib olingan foydali qazilma hajmi ga nisbatidir. www.arxiv.uz

слk в сл V и слV И сл В сл сл V V к Qatlamli qoplanish koeffitsienti – karer qatlami chegarasidagi qoplovchi tog’ jinsi hajmi ning shu qatlamdagi foydali qazilma zahirasi ga nisbatidir. Ekspluatatsion qoplanish koeffitsienti – karerning ekspluatatsion ishlari davridagi o’rtacha qoplanish koeffitsientidir. Ushbu koeffitsient kon ishlarini rejalashtirish va ekspluatatsiya davri uchun zarur bo’lgan kon-transport jihozlari sonini hisoblash uchun xizmat qiladi. www.arxiv.uz

Эk Эк И c И общ В с В общ V V V V   В сV и с V Ekspluatatsion qoplanish koeffitsienti - ekspluatatsiya etish jarayonida ochish ishlaridan hosil bo’lgan qoplovchi tog’ jinslari hajmining shu davrda qazib olingan foydali qazilma hajmiga nisbatidir. - karer qurilishi davrida olib tashlangan qoplovchi tog’ jinslari hajmi; - karer qurilishi davrida qazib olingan foydali qazilma hajmi. www.arxiv.uz

• Boshlang’ich qoplanish koeffitsienti – karer qurilishi davrida qazib olingan ochish ishlari hajmining karer konturidagi foydali qazilma umumiy hajmiga nisbati. • Loyihaviy qoplanish koeffitsienti – foydali qazilmaning ishlab chiqarish tannarxini rejalashtirishda hisobga olinadi. • Bu shunday koeffitsientki, qachonki qoplovchi tog’ jinslariga ketgan xarajatlar kon ishlarini olib borish jarayonida to’liq qoplanishi kerak. • Rekultivatsiyaning maqsadi - xududdagi tabiiy sharoitni saqlash, buzilgan yer maydonlarini xalq xo’jaligi extiyojlariga yaroqli holga keltirishdir. Rekultivatsiya paytida ma’dansiz tog’ jinslaridan hosil etilgan ag’darmalar tekislanib, ularga tuproq yotqiziladi, o’simliklar o’tkaziladi, tabiiy suv oqimlari tiklanadi va konni quritish uchun foydalanilgan skvajinalar yopilib, barraj va boshqalar olib tashlanadi. В Т П И Т Т С К С С    www.arxiv.uz

Adabiyotlar r o’ yxati: 1. V.S. Xoxryakov. Otkr i taya razrabotka mestorojdeniy poleznыx iskopaem i x. M. «Nedra». -1991 g. 2. Spravochnik. Otkr i taya razrabotka mestorojdeniy polezn i x iskopaem i x. M. «Gornoe byuro». 1994. 3. Tomakov. P.I. Naumov. I.K. Texnologiya mexanizatsiya i organizatsiya otkr i t i x gorn i x rabot. M., MGGI, 1992. 4. Anistratov. Yu.I. Texnologicheskie protsess i otkr i t i x gorn i x rabot. M., Nedra, 1985. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Yoqilg’i sanoati

Ko’mir sanoati

O'zbekistonning kimyo sanoati

Yoqilg’i sanoati 2

Yoqilg’i sanoati DARS ISHLANMA