Turbomаshinа ishchi g’ildirаgi bilаn energiyani suv yoki hаvogа uzаtish jаrаyoni. Turbomаshinаlаrning аsosiy energetik tenglаmаsi - Fizika - Slaydlar

Turbomаshinа ishchi g’ildirаgi bilаn energiyani suv yoki hаvogа uzаtish jаrаyoni. Turbomаshinаlаrning аsosiy energetik tenglаmаsi

Yuklangan vaqt:

05.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2281.072265625 KB

Ko'chirib olish

Turbomаshinа ishchi g’ildirаgi bilаn energiyani suv yoki hаvogа uzаtish jаrаyoni. Turbomаshinаlаrning аsosiy energetik tenglаmаsi. Turbomаshinаlаrning nаzаriy unumdorligi vа nаzаriy zo’riqmа хаrаkteristikаsi. Turbomаshinаlаrdа energiya yo’qotilishi. Gidrаvlik, хаjmiy vа meхаnik energiya yo’qotilishi хаqidа umumiy tushunchаlаr

R E J A : 1. Turbomashina ishchi g’ildiragi bilan energiyani suv yoki havoga uzatish jarayoni. 2. Turbomashinalarda energiya isrofi va uning xarakteristikasi1F1A 120B1203 201A 221403

Turbomashinalar va ularni tasnifi Turbomashinalarda - energiy suyqlikka, ish gildiragi parraklari bilan zarrachalarning o’zaro bo’ladigan ta’sir kuchi yordamida uzatiladi. Turbomashinalar konchilik sanoatida shaxta va karerlarni shamollatish, kon suvlarini er sathiga chiqarib tashlash va siqilgan havo energiyasida ishlaydigan kon mashinalari va uskunalarini yuqori bosimli havo bilan ta’minlashda qo‘llaniladi. Ular quyidagi alomatlar buyicha tasniflanadi: a)Harakatlantiruvchi muhit turiga ko‘ra: - havo yoki gazlarni harakatlantiruvchi - suv va suvli aralashmalarni harakatlantiruvchi - gidravlik mashinalar Havo yoki gazlarni harakatlantiruvchi mashinalar guruhiga ventilyatorlar, havo purkagichlar va kompressorlar kiradi. Ventilyator va havo purkagichlar havo yoki gazlarni harakatlantiruvchi mashinalardir. Kompressorlar esa havoni siqish va uni iste’molchilarga etkazib berish uchun qo‘llaniladigan mashinadir. Suv va cuvli aralashmalarni harakatlantiruvchi mashinalar guruhiga nasoslar, loyqa so‘rgichlar (zemlesosni) va ko‘mir so‘rgichlar (uglesosi) kiradi. Nasoslar kon suvlarini, loyka so‘rgichlar suv va tog‘ jinslari aralashmasini va ko‘mir so‘rgich suv va kumir aralashmasini harakatlantiruvchi mashinalardir.01 01 01 02 10 17 01 02 01 0903 07 1F 0101 08 0F 01 0903 01 11 01 23 11 16 01 24 0A 07 25 01 05 01 26 11 0D 28 14

b) Ish organining konstruktiv tuzilishiga ko‘ra gidravlik mashinalar uch guruhga bo‘linadi. - parrakli - porshenli - rotatsion Parrakli gidravlik mashinalarning ish organi ishchi g‘ildirak hisoblanadi va u o‘qga mustahkam o‘rnatiladi. Ishchi g‘ildirak mashinalarda mashina o‘qi va diametral mashinalarda ishchi g‘ildirak diametri bo‘ylab harakatlanadi va uning oqimi tinimsiz va bir me’erda aylanma harakat bilan aylanib parraklar bilan energiyani suyuqlik oqimiga uzatadi. Ishchi g‘ildirakda suyuqlikning harakat yunalishiga qarab ular markazdan qochma o‘qchizikli va diametral mashinalarga bo‘linadi. Suyuqlik markazdan qochma mashinalarda ishchi g‘ildirak radiusi, o‘qchiziqli bo‘ladi. Porshenli gidravlik mashinalarning ish organi silindr ichida ilgarilama- qaytarma harakat bilan harakatlanadigan porshen xisoblanadi. Bu turdagi mashinalarda suyuqlik bosimini ortishi porshenni harakati natijasida silindr xajmi kamayishi bilan amalga oshiriladi. Rotatsion gidravlik mashinalar guruhiga ish organining konstruktiv tuzilishi turlicha bo‘lgan vintli, tishli, uyurma va rotatsion mashinalar kiradi.01 05 1103 0F 0F 0F 01 2B 0B 061E13 0E0B 030C 050B 0A08 07 111E0B 01 2B 0B 1308 07 1C08 01 2D06 01 1A

v) Suyuqlik oqimiga energiya uzatish uslubi bo‘yicha gidravlik mashinalar uch guruhga bo‘linadi . Bular - uyurmali - hajmiy - boshqa muhit energiyasi asosida ishlaydigan. Energiyani suyuqlikga uyurma orqali uzatish parrakli gidravlik mashinalarga tegishlidir . Bunday energiya uzatish parraklarning suyuqlik oqimi bilan o‘zaro ta’siri natijasida paydo bo‘ladigan ko‘tarish kuchiga asoslangan. (Varraklarni uchish nazariyasiga o‘xshash). Energiyani suyuqlikga hajmiy ko‘rinishda uzatish ishchi bo‘shliq hajmini majburiy ravishda (porshen orqali) kamaytirishga asoslangan . Ishchi bo‘shliq hajmi kamaygan sari undagi suyuqlikning bosimi ortadi va yuqori bosimdagi suyuqlik ishchi bo‘shliqdan xaydab chiqariladi. Boshqa muhit energiyasi asosida ishlaydigan gidravlik mashinalar guruhiga tizilma (struynie nasoslar,erliftlar va boshqa mashinalar kiradi.Bu ko‘rinishdagi gidravlik mashinalarda suyuqlik tashqaridan yuqori bosim bilan beriladigan suv yoki havo energiyasi orqali harakatga keladi. Konchilik korxonalarida asosan parrakli va hajmiy gidravlik mashinalar qo‘llaniladi01 1D 0318 1B 0F 0F 0F 01 2E 1A 1B 1A 0318 01 2E 07 1B 0A08 09 01 2C06 1A 01 110B 09 01 25 1306

Ishchi g‘ildirakda su yuq lik oqimi juda murakkab harakat bilan harakatlanadi . Oqim harakatini murakkabligi i shchi g‘ildirakning geometrik o‘l cha mlari, parraklarning soni va sha kli, oqimning harakat turi va bo shq a ko‘rsatki chl arga bog‘liq. Murakkab oqim harakatini o‘rganish qiyin bo‘lganligi u chu n u soddaroq harakat bilan alma sht iriladi. Buning u chu n: 1- rasm. I shchi g‘ildirak kesimi 1. Markazdan qo chm a turboma shi na ishchi g‘ildiragi aylanish o‘ qiga perpendikul yar bo‘lgan I-I (1rasm) tekislik bilan sha rtli ravi shd a kesiladi. Natijada i shchi g‘ildirakning i chk i va ta shq i aylanalari hamda parraklar bilan che garalangan halqasimon radial panjara (re shyot ka) hosil bo‘ladi. Su yuq lik parraklar oralig‘iga halqasimon radial panjaraning i chk i aylanasi bo‘yi cha kiradi va ta shq i aylana bo‘yi cha ishchi g‘ildirakdan chi qadi.

3-rasm. Markazdan qochma turbomashinalar. Ularning asosiy bo‘laklarini ishchi g‘ildirak 1, parraklar 2, o‘q 3, suyuqlik oqimini turbomashinaga kirititish patrubkasi 4, spiralsimon qobig‘ 5, diffuzor 6 tashkil qiladi.02 1F 1A 13

4-rasm. O‘qchiziqli turbomashina sxemasi. O‘qchiziqli turbomashina ishchi g‘ildirak 1, parraklar 2, o‘q 3, qobig‘ 4, kollektor 5, ravonlagich 6, yo‘naltiruvchi apparat (ayrim o‘qchiziqli mashinalarda yo‘naltiruvchi apparat bo‘lmaydi. Shuning uchun u rasmda ko‘rsatilgan), to‘g‘rilovchi apparat 7 va diffuzor 8 kabi qismlardan tashkil topgan17 18 0E 0F 13 0A

Por she nli gidravlik ma shi na (1.5 -rasm) i shchi bo‘ shl iq (silindr) 1, por she n 2, sht ok 3, so‘rish 4 va haydash 5 qopqoqlari, krivo shi p-sha tun mexani zmi 6, suv so‘rilish 7 va suv xaydalish 8 patrubkalari va havo qalpoq cha si 9 kabi bo‘laklardan ta shk il topgan. Ishchi bo‘ shl iq ya’ni silindrga surish 4 va haydash 5 qopqoqlari o‘rnatilgan. Ishchi bo‘ shl iqda por she n 2 sht ok 3 va krivo shi p-sha tun mexanizmi 6 yor damida ilgarilama -qaytarma harakatda harakatlanadi. 5-rasm Por she nli nasoslar sxemasi ; a-bir tomonlama (sodda ), b-ikki tomonlama Suv so ‘rilish patrubkasiga suv so ‘rilish quvuri , suv haydalish patrubkasiga esasuv haydalish quvurlari ulanadi . 0101 01 0101 0101

Идеал турбомашининг тўлиқ зўриқмаси унинг статик ва динамик ташкил этувчиларига бўлинади: д ст T Н H H    Тўлиқ зўриқмани статик ва динамик ташкил этувчиларига ажратишда нисбий (ўлчамсиз) буралиш тезлиги 2 2 2 U c c u u  кўринишдаги ибора қўлланилган .[15,16 ] Суюқлик оқимининг иш ғилдиракга кириш бурчаги 0 1 90   0 1  u c ва те злик диаграммаларидан (2.2 -расм) r c c 1 1  ; 2 22 22 2 ur c c c   ҳамда оқим массаси m=const бўлганлиги учун r r c c 2 1  , унда турбомашинанинг тўлиқ ҳамда унинг динамик ва статик ташкил этувчилари мос равишда қуйидаги тенгликлар би лан топилади: Тўлиқ зўриқма: u u T c g U g c U H 2 2 2 2 2      ; Динамик зўриқма: 2 2 2 2 2 1 2 2 2 u д c g U g c c H    

Статик зўриқма (2.47) тенгликдан:            2 1 2 2 2 u u д Т ст c c g U Н H H Нисбий буралиш тезлик u c2 оқимнинг иш ғилдиракдан чиқиш бурчагига боғлиқ ва у 0< u c2 <2 оралиғида ўзгаради. Агар 0 2  u c бўлганда тўлиқ зўриқма 0  T H ва 0 2  u c бўлганда эса статик зўриқма Н ст =0. Радиал парракли турбомашиналарда (2.3 б - расм): 0 2 90   2 2 U c u  Н ст =0,5 T H   ; Парраклари олдинга эгилган турбомашиналарда (2.3 в - расм): 0 2 90   2 2 U c u  Н ст < 0,5 T H   ; Парраклари орқага эгалган турбомашиналарда (2.3 а - расм): 0 2 90   2 2 U c u  Н ст >0,5 T H   тартибда тақсимланади ва унинг кўриниши 2.5 - расмда кўрсатилган. Статик зўриқманинг тўлиқ зўриқмага бўлган нисбати иш ғилдиракнинг реактивлиги (реактивное) ва у (2.47), (2.50) тенгликлар асосида топ илади : [16] 2 1 2u Т ст c H H      ; (2.51) Нисбий буралиш тезлик u c2 оқимнинг иш ғилдиракдан чиқиш бурчагига 2  боғлиқ.

Тўлиқ (2.48), статик (2.50) ва динамик (2.49) зўриқмаларни нисбий буралиш тезлиги u c2 кўра ўзгариши 2.5 -расмда кўрсатилган. Бу ерда тўлиқ зўриқма ва унинг ташкил этувчилари статик ҳамда динамик зўриқмаларни бир хил кўрсатгич 2 2 U g бўлиб, ўлчамсиз кўринишда кўрсатилган. 1-  u T c f H 2   ; 2-  u д c f H 2  ; 3-  u ст c f H 2  2.5 -расм. Тўлиқ зўриқмани статик ва динамик ташкил этувчиларига тақсимланиши. Оқимнинг иш ғилдиракдан чиқиш бурчаги - 2  турбомашинал арнинг ишлатиш шароити қараб олинади. Ишлатиш шароити (сув чиқариш қури лмалар)нинг статик зўриқмага бўлган талаби динамик зўриқмага нисбатан юқори бўлади.

Масалан турбомашина ўрнатиладиган шароитнинг статик зўриқмага бўлган талаби тўлиқ зўриқманинг 90% -ни ташкил этиш керакдеб олсак, унда (2.51) тенгликдан 9,0   ва 2,0 2  u c . Оқимнинг иш ғилдиракдан чиқиш бурчаги эса    50 20  атрофида бўлади. Парраклари олдига эг и лган 0 2 90   , 2 2 U c u  иш ғилдиракли турбомашина зўриқмасига нисбатан юқори. Шунинг учун стати к зўриқмага нисбатан юқори. Тўлиқ зўриқманинг 0.5 ва ундан кам миқдорини ташкил этадиган шароитларди (ер ости сон лаҳимларини шамоллатишда) парраклари олдига эгилган 0 2 90   иш ғилдиракли турбомашиналарни қўллаш мақсадга мувофиқ бўлади. Бу т урдаги турбомашина иш ғилдирагининг диаметри ва унинг айланиш тезлиги парраклари олдига эгалган иш ғилдиракнинг диаметри ва айланиш тезлигига нисбатан камроқ. Бунинг натижасида турбомашинанинг габарит ўлчамлари ва шовқин даражасини камайишига эришилади. Ҳа қиқий турбомашина (парраклари чекли) бўлган турбомашина зўриқмаси идеал (парраклари чексиз) турбомашина зўриқмасига нисбатан камроқ бўлади. Зўриқманинг камайишини асосий сабабчилари: - Суюқлик иш ғилдиракдан оқиб ўтиш жараёнида парраклар атрофида пакйдо бўла диган уюрма оқим, ва гидравлик қаршиликлардир.

Haqiqiy turboma shi na ideal turboma shi nadan parraklar soni che klanganligi va uning i shl ash jara yon ida gidravlik, hajmiy va mexanik energiya isroflari paydo bo‘li shi bilan farqlanadi. Haqiqiy turboma shi na ish g ‘ildirakda parraklar soni che kl i bo‘lib, har bir parrak mua yyan qalinlikga ega. Ish g‘ildirak ma’lum tezlik bilan aylantirilganda parraklar oralig‘idan o‘ta yot gan su yuq likning asosiy oqimi bilan bir qatorda parraklar atrofida uyur ma (sirkul yas iya) oqim ha m paydo bo‘ladi. U yur ma va aylanma oqimlar asosiy oqim yo‘nali shi ga ta’sir etadi. Buning natijasida su yuq lik oqimi, ish g‘ildirakdan chi qi shd a, ma shi na o‘qining aylanish yo‘nali shi ga teskari tomonga qarab og‘adi va bu holat nisbiy tezlik vektori 2 w ma’lum bur cha kga og‘i shi ga olib keladi va u 2 w  ko‘rini shg a keladi (2.6 -rasm ). Nisbiy tezlik va absol yut tezlik vektor i – s2 ning o‘zgarishiga olib keladi va u 2с holatiga keladi . Absolyut tezlik vektori 2с< s2 bo‘lishi munosabati bilan ularning proeksiyalari u с2 < s2u bo‘ladi . Undan parraklari chekli bo‘lgan ish g‘ildirak zo‘riqmasi:            ц ц u u K K g C U g C U 2 2 2 2 (2.52) Bu erda : 2 2 u u ц C C K   - uyurma harakat koeffitsienti . K s=0,7 -0,9 chegarasida bo‘ladi .[16] 2. 6-rasm . Parraklari soni che kli bo‘lgan ish g‘ildirakdagi oqimning tezlik diagramma si

Gidravli k energiya isrofi . Gidravlik mashina o‘qidan uzatilgan energiyani bir qismi suyuqlikning mashinaga kirish va undan chiqish oralig‘ida yo‘qotiladi . Bu energiya gidravlik mashinalarda sodir bo‘ladigan qarshiliklarni engib o‘tishga sarflanadi . Buning natijasi da suyuqlik zo‘riqmasi kamayadi va u quyidagi ifoda bilan topiladi :     Н Н Н Т (2.53) bu erda :   Н - gidravlik qarshiliklar . Turbomashinaning haqiqiy zo‘riqma ( bosim ) ni aniqlash uchun suyuqlik mashindan oqib o‘tishi jarayonida p aydo bo‘ladigan gidravlik qarshiliklarni bilishni taqozi etiladi . Gidravlik qarshiliklar ishqalanish va mahalliy qarshiliklarning yig‘indisiga teng . Ishqalanish qarshiligi real suyuqlikning ichki qarshiliklariga bog‘liq bo‘lib , turbomashina elementlarining uzunligi va sirti bo‘yicha ta’sir qiladi . Gidravlika fanidan ishqalanish qarshiligi - Th  g R v L hT       2 2  (2.54) Bu erda :  - ishqalanish qarshiligi koeffitsienti ; L – turbomashina elementlarini uzunligi , m ; R – turbomashina elementlarining gidravlik radiusi , m; v – oqimning o‘rtacha tezligi, m/s .

Suyuqlik sarfi v S Q   tenglamasidan S Q v  , unda ishqalanish qarshiligi tenglamasi (2.54) quyidagi ko‘rinishda yoziladi: 2 1 2 2 2 Q K S R g Q L hT          (2.55) Bu erda : 2 2 S R g L K      - har bir turbomashina uchun alohida hisoblanadigan va ularning elementlari uzunligi , gidravlik radiusi va kesim yuzasini ifodalovchi o‘zgarmas koeffitsient; S – kanalning kesim yuzasi . Turbomashin elementlarida gi oraliqlarning kengayishi hisobi qarshilik paydo bo‘ladi . Bu qarshilikni “ diffuzor ” qarshiligi deb nomlangan va quyidagi tenglik bilan topiladi : 2 2 Q K hд    (2.56) Bu erda : K 2 – har bir turbomashina uchun alohida hisoblanadigan o‘zgarmas koeffi tsient . Ishqalanish - Th  va diffuzor - дh qarshiliklarining suyuqlik sarfiga nisbatan o‘zgarishi bir xil bo‘lganligi uchun ular bir guruhga birlashtirilgan . YA’ni : 2 Q K h h h д T        (2.57) Bu erda : 21 ККK  .

Gidravlik qarshilikning ikkinchi turi bu uyurma va zarb qarshiligidir . Bu qarshilik ish g‘ildirakning kirish va chiqish kesim yuzalaridagi oqim tezligi o‘zgarishi hisobiga paydo bo‘lad i. Ma’lumki , normal ish rejimda turbomashina unumdorligi : rн rн н C F C F Q 2 2 1 1     (2.58) Bu erda : rн C 1 , rн C 2 - mos ravishda normal ish rejimdagi absolyut S 1 va S 2 vektorlarining radiusga bo‘lgan proeksiyalari (radial tezliklar ) (2.7 -rasm ). F 1 va F 2 – ish g‘ildirakning kirish va chiqish kesim yuzalari . Normal ish rejimda nisbiy tezlik vektori – w 1 parrakning kirish yuzasiga urinma ko‘rinishda bo‘ladi . Bunday holda oqim ish g‘ildirak silliq kiradi , uyurma va zarb qarshilik bo‘lmay di . Ish g‘ildirakdan oqib o‘tadigan suyuqlik – Q normal ish rejimidagi unumdorlikga – Q n nisbatan o‘zgarib qolgan hollarda (masalan suv haydaluvchi quvurdagi bekitgich qisman bekitilgan ) turbomashina unumdorligi Q<Q n va radial tezlik rн C 1 < rн C 2 bo‘ladi . Unda oqimning nisbiy tezlik vektori parrakning oldi qismi yuzasidga urinma holida bo‘lmaydi, u ish g‘ildirakga aylanma tezlik yo‘nalishiga nisbatan teskari tomonga buralgan holatda kiradi (2.7 -rasm ), w 1< w 1n va 1 1    bo‘ladi, oqim pararkning oldi qismiga urilgan holda kiradi . Bu esa uyurma va zarb qarshilikni paydo qiladi :

2 2 у з w g h      (2.59) 2.7 -rasm. Unumdorlik o‘zgari shi bilan su yuq likning parraklar oralig‘iga kirish kesimi yuz asida tezlik diagrammani o‘zgari shi . Tezliklar uchburchaklaridan (2.7 -rasm ):                   н rн r rн r rн у Q Q U C C U C C C U w 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 (2.60) Suyuqlikning parraklarning oldi qismiga urilishi natijasida paydo bo‘ladigan qarshilik (2.59) va (2.60) tengliklardan : 2 2 1 1 2            н з Q Q U g h  (2.61) Oqimning ish g‘ildirakdan chiqish kesimi yuzasidagi uyurma va zarb qarshiliklar absolyut tezlik vektorlarining o‘zgarishi bilan bog‘liq .

Turbomashina unumdorligini kamayishi Q<Q n bilan absolyut tezlik vektori S 2 normal ish rejimidagi tezlik vektori S 2n ga nisbatan ma’lum burchakka og‘adi (2.8 -rasm ). 2.8 -rasm. Unumdorlik o‘zgari shi bilan su yuq likning parraklar oralig‘idan chi qish kesimi yuz asidagi tezlik diagrammasi. Ish g‘ildirak tashqi diametr – D 2 bilan yo‘naltiruvchi apparat diametri – D 3 oraliqlarida ma’lum masofada bo‘lganli gi uchun oqimning ish g‘ildirakdan chiqish Su va yo‘naltiruvchi apparatning kirish S3u kesim yuzalarida paydo bo‘ladigan zarb kuchi bir xil bo‘lmaydi . Uning o‘zgarishini D 2/ D 3 bo‘lgan nisbatga proporsional deb qarab oqimning ish g‘ildirakdan chiqish keism idagi zarb qarshilik : 2 3 2 у С g hд     (2.62)

va zarbni tashkil etuvchi: у ц у C D D К С    2 3 (2.63) ifodalar bilan aniqlangan . Unda (2.62) va (2.63) tengliklarga binoan : 3 2 2 D D К С g h ц у з       (2.64) Tezlik diagrammada (2.8 - rasm ) keltirilgan uchburchaklar 1 2 3 va 3 4 5 o‘zaro o‘xshash bo‘lganligi uchun :                     н rн r rн r rн у Q Q U C C U C C C U С 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 (2.65) Unda oqimning ish g‘ildirakning chiqish kesimi yuzasidagi zarb qarshilik : 2 2 3 2 1 2                   н ц з Q Q D D К g h  (2.66) Umumiy zarb qarshiligi 2 2 2 2 2 2 1 1 2                                н ц з з з Q Q D D K U U g h h h  (2.67) Bu erda :  = 0.6÷0.8 – eksperiment natijasida olingan koeffitsient . U h - Q koordinat o‘qida parabola ko‘rinishida bo‘lib , turbomashinaning normal ish rejimida Q=Q n zarb qarshiligi 0   зh (2.9 - rasm ).

2.9 -rasm. Parrakli turboma shi nalar da paydo bo‘ladigan gidravlik qar shi liklarning miqdoriga qarab o‘zgarish grafigi. Parrakli turbomashina o‘qiga uzatilgan energiyani bir qismi gidravlik qarshiliklarni engib o‘tishga sarflanadi va uning zo‘riqmasi :  з д T T h h h H H        (2.68) Parrakli tur bomashinalarning haqiqiy zo‘riqmasini nazariy zo‘riqmaga bo‘lgan nisbatini uning gidravlik foydali ish koeffitsienti deb nomlangan : Т ГН Н   (2.69) Normal ish rejimida zamonaviy nasos va ventil yat orlarning gidravlik foydali ish koeffitsienti 95,0  Г  ga teng bo‘ladi.

Hajmiy isrof . Gidravlik mashinalarga kiraverishdagi suyuqlik bosimi uning mashinadan chiqishidagi bosimidan kam bo‘lgani uchun bosimlar farqi paydo bo‘ladi . Bosim yuqori bo‘lgan zonadagi suyuqlikning ma’lum qismi suyuql ik bosimi kam bo‘lgan zonaga oqib o‘tadi . Hajmiy isrof turbomashinaga so‘rilayotgan suyuqlikka sarflangan energiya bilan mashinadan chiqayotgan suyuqlik energiyasi farqini bildiradi va hajmiy foydali ish koeffitsienti х  orqali aniqlanadi :              T T T T х Q Q Q Q Q Q Q 1  (2.70) Bu erda : Q T – nazariy unumdorlik , m 3 /s; ΔQ – yo‘qotilayotgan suyuqlik miqdori (2.10 b-rasm ). Optimal ish rejimlarda turbomashinalardagi hajmiy yo‘qotishlar [16 ] – ΔQ , ularning nazariy unumdorligining (0,02÷0,06) qismini ta shkil etadi . Ma’lumki zo‘riqma N =0 bo‘lgan holda hajmiy yo‘qotishlar bo‘lmaydi va 1  х  . Turbomashina unumdorli Q=0 bo‘lganda 0  х  bo‘ladi . Optimal ish rejimida hajmiy F .I.K .     98,0 94,0 06,0 02,0 1      х  .[10 ]

Mexanik isrof . Podshipn ik , zichlama va ish g‘ildirak disklarning tashqi sirti bilan qobiq oralig‘ida qoladigan suyuqlik o‘rtasida bo‘ladigan ishqalanishlar natijasida yo‘qotiladigan energiya mexanik isrofni tashkil qiladi . Podshipnik va zichlamalardagi mexanik isroflarning xusus iyati o‘zaro o‘xshash bo‘lib , ular umumiy mexanik isrofning 0,2 foizdan 0,5 foizini tashkil qilar ekan [16 ]. Ish g‘ildirak disklarining tashqi sirti bilan qobiq oralig‘ida qoladigan suyuqlik bilan ishqalanish natijasida paydo bo‘ladigan energiya yo‘qotishl ar esa 2 foizdan 10 foizni tashkil qilar ekan va u quyidagi ifoda bilan topiladi : 5 2 3 D n К N д     (2.71) Bu erda : K – har bir turbomashina uchun o‘zgarmas koeffitsient ; n – ish g‘ildirakning aylanish tezligi ; D 2 – ish g‘ildirakning tashqi diame tri . Gidravlik qarshiliklarni zo‘riqma (bosim )ga ta’sirini o‘rganish uchun H -Q koordinat tizimida : - Parraklar soni cheksiz - T H  va parraklar soni chekli T H deb qaralgan turbomashinining zo‘riqmasi (bosim ); - Ishqalanish - h  (OA ) va zarb hamda uyurma - 3h (VS ) qarshiliklarning oqim sarfi – Q ga nisbatan o‘zgarishi ko‘rsatilgan (2.10 -rasm ).

Zo‘riqma ( bosim ) ning ma’lum qismi gidravlik qarshiliklarni engib o‘tishga sarflanishini hisobga olsak , turbomashina bilan hosil qilinadigan zo‘rqima  з д T T h h h H H        ifoda bilan topiladi . Demak zo‘riqma xarakteristikani grafik usul bilan aniqlash uchun bir xil unumdorliklarda N T – chizig‘ining ordinatalaridan gidravlik qarshilik ordinatalarini ( OA va VS chiziqlar ) ayrib tashlasak , hosil bo‘lgan egri chiziq H=f(Q T ) turbomashinaning zo‘riqmasini nazariy unumdorlikga nisbatan o‘zgarishini ko‘rsatadi (2.10 a - rasm ). Keyin egri chiziq H=f(Q T ) absissalaridan (2.10 b - rasm ) hajmiy isrof – ΔQ absissalari ayrilib turbomashinaning zo‘riqma xarakteristikasi H=f(Q) topiladi . 2.10 - rasm. Zo‘riqma xarakteristikalari. a) H=f(Q T ) b) H=f(Q)

Agar ish g‘ildirakning chiziqli tezligi berilgan bo‘lsa ( const n D   60 2  ), mexanik isrofni kamaytir ish uchun ish g‘ildirak diametrini – D 2 kamaytirish va aylanma tezlik – n ni oshirish talab qilinadi . 2.11 -rasm. Ma shi na o‘qiga uzatilgan quvvatning taxminiy taqsimoti (foizlarda). Rasmda 1 – mexanik, 2 – hajmiy, 3 - gidravlik, 4 – sirkul yas iya (u yur ma) qar shi liklarga sarflangan quvvatlar), 5 – foydali quvvat. Mexanik isroflar mexanik foydali ish koeffitsienti bilan aniqlanadi :           N N N N N M 1  (2.72) Bu erda : N – turbomashina o‘qiga uzatilgan quvvat ; N - mexanik isroflarning summasi . Normal ish rejimlarda turbomashinning foydali ish koeffitsienti -  quyidagi tenglik bilan topiladi : М з Г        (2.73) Oqim miqdori – Q normal ish rejimidagi oqimdagi – Q n kam bo‘lgan rejimlarda suyuqlikning bir parrak oralig‘idan ikkinchisiga oqib o‘tishi hisobiga yana qo‘shimcha isroflar paydo bo‘ladi .

Эътиборингиз учун рахмат!

O'xshashlar

Turbomаshinаlаrning nаzаriy аsoslаri. Ulаrning turlаri vа gidro-аerodinаmik sхemаlаri. Ishchi g’ildirаkli suyuqlik хаrаkаtining kinemаtikаsi

Nаsоslаrning turlаri vа аsоsiy ko’rsаtkichlаri

Energetik texnikaning rivojla

O’zbekistonning energiyani tejashga va muqobil energiyadan foydalanishga qaratilgan davlat siyosati

Qayta tiklanadigan energetik resurslar va noan’anaviy energiya manbaalari