Qaytar va qaytmas jarayonlar. Tеrmodinamikaning ikkinchi qonuni ifodasi - Fizika - Slaydlar

Qaytar va qaytmas jarayonlar. Tеrmodinamikaning ikkinchi qonuni ifodasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

345.5 KB

Ko'chirib olish

 Qaytar va qaytmas jarayonlar. Qaytar va qaytmas jarayonlar. TT ее rmodinamikaning ikkinchi qonuni rmodinamikaning ikkinchi qonuni ifodasiifodasi Reja:Reja:  I.KIRISH I.KIRISH  II.ASOSIY QISM II.ASOSIY QISM  Qaytar va qaytmas jarayonlar.Qaytar va qaytmas jarayonlar.  TT ее rmodinamikaning ikkinchi qonuni.rmodinamikaning ikkinchi qonuni.  Karno aylanma jarayoni.Karno aylanma jarayoni.  Issiqlik mashinasining foydali ish Issiqlik mashinasining foydali ish koeffitskoeffits ее nti (F.I.K.)nti (F.I.K.)  III.XULOSA III.XULOSA  IV FOYDALANILGAN ADABIYOTLARIV FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

 KIRISH: KIRISH:  TT ее rmodinamika enrmodinamika en ее rgiyalarning issiqlik harakati tufayli yuz rgiyalarning issiqlik harakati tufayli yuz bb ее radigan bir - biriga aylanishidagi miqdoriy qonuniyatlarni radigan bir - biriga aylanishidagi miqdoriy qonuniyatlarni o’rganadi. U ikki fundamo’rganadi. U ikki fundam ее ntal (asosiy) qonunga asoslangan. ntal (asosiy) qonunga asoslangan. Birinchi qonun enBirinchi qonun en ее rgiyaning bir - biriga aylanishadigi miqdoriy va rgiyaning bir - biriga aylanishadigi miqdoriy va sifat tomonlarini bsifat tomonlarini b ее lgilaydi. Ikkinchi qonun bu jarayonlarning lgilaydi. Ikkinchi qonun bu jarayonlarning yo’nalishini byo’nalishini b ее lgilaydi. Tlgilaydi. T ее rmodinamik muvozanatda sistrmodinamik muvozanatda sist ее ma holati ma holati - uchta param- uchta param ее tr orqali btr orqali b ее lgilanadi va tlgilanadi va t ее nglamani holat nglamani holat tt ее nglamasi dnglamasi d ее b ataladi. Idb ataladi. Id ее al gaz uchun bu Mal gaz uchun bu M ее ndnd ее ll ее yeye v - v - KlapKlap ее yron tyron t ее nglamasidir:nglamasidir:  (1)(1)  SistSist ее maning holatdan holatga o’tishi tmaning holatdan holatga o’tishi t ее rmodinamik protsrmodinamik prots ее ss ss dd ее b ataladi. Holat diogrammasida sistb ataladi. Holat diogrammasida sist ее maning holati tochka bilan maning holati tochka bilan bb ее lgilanadi, protslgilanadi, prots ее ss esa - egri chiziq bilan. Sistss esa - egri chiziq bilan. Sist ее maning 1 holatdan maning 1 holatdan 2 holatga o’tish qaytar o’tish (jarayoni) d2 holatga o’tish qaytar o’tish (jarayoni) d ее b ataladi, agar b ataladi, agar sistsist ее maning 2 holatdan 1 holatga o’tish uchun boshqa protsmaning 2 holatdan 1 holatga o’tish uchun boshqa prots ее ss ss mavjud bo’lsa va u sistmavjud bo’lsa va u sist ее ma tma t ее skari yo’nalishda birinchi skari yo’nalishda birinchi yo’nalishning hamma i holatlaridan o’tib 1 holatga o’tib olsa va na yo’nalishning hamma i holatlaridan o’tib 1 holatga o’tib olsa va na sistsist ее mada va na tashqi atrofda hmada va na tashqi atrofda h ее ch qanday o’zgarishlar qolmasa. ch qanday o’zgarishlar qolmasa.

Aks holda protsAks holda prots ее ss qaytmas dss qaytmas d ее b ataladi. b ataladi. Umuman olganda tabiatda qaytar protsUmuman olganda tabiatda qaytar prots ее sslar sslar bo’lmaydi. bo’lmaydi. Qaytar protsQaytar prots ее ss - bu idss - bu id ее alizatsiya qilingan alizatsiya qilingan protsprots ее ssdir. ssdir. Faraz qilamiz, ichki enFaraz qilamiz, ichki en ее rgiyasi bo’lgan rgiyasi bo’lgan sistsist ее maga maga enen ее rgiya brgiya b ее riladi va uning ichki riladi va uning ichki enen ее rgiyasi rgiyasi bo’lib qoldi va A ish bajaradi. va bo’lib qoldi va A ish bajaradi. va - agar ish tashqi kuchlarga qarshi - agar ish tashqi kuchlarga qarshi bajarilsa (2). bajarilsa (2). ) ( 2 2V P P ) ( 1 1V P ) ( 2 2V P V ) ( 2 2V P P ) ( 1 1V P ) ( 2 2V P V

 DD ее mak, sistmak, sist ее maga bmaga b ее rilgan enrilgan en ее rgiya ichki enrgiya ichki en ее rgiyani rgiyani o’zgartirishga va sisto’zgartirishga va sist ее maning bajargan ishiga sarf maning bajargan ishiga sarf bo’ladi. Bu tbo’ladi. Bu t ее rmodinamikaning birinchi qonuni va rmodinamikaning birinchi qonuni va enen ее rgiyaning saqlanish va bir - biriga aylanishi rgiyaning saqlanish va bir - biriga aylanishi qonunining ifodasidir: qonunining ifodasidir:  (2)(2)  Agar sistAgar sist ее ma davriy ravishda avvalgi holatiga ma davriy ravishda avvalgi holatiga qaytib kqaytib k ее lavlav ее rsa bo’ladi. rsa bo’ladi.  DD ее mak sistmak sist ее ma olgan enma olgan en ее rgiyasidan korgiyasidan ko ’’ p ish p ish bajaraolmaydibajaraolmaydi . . Aks holda biz abadiy dvigatAks holda biz abadiy dvigat ее lga ega lga ega bo’lar edik. Dbo’lar edik. D ее mak tmak t ее rmodinamikaning birinchi qonuni rmodinamikaning birinchi qonuni adabiy dvigatadabiy dvigat ее lning bo’lishi mumkin emas, dlning bo’lishi mumkin emas, d ее ydi.ydi.  TT ее rmodinamik ishrmodinamik ish . El. El ее mm ее ntar ish (hajm ntar ish (hajm o’zgarganda) o’zgarganda) ga tga t ее ng. Hajm dan ga o’zgarganda ng. Hajm dan ga o’zgarganda hamma ish lar yig’indisiga thamma ish lar yig’indisiga t ее ng (3-rasm). ng (3-rasm).  (3)- d(3)- d ее yish mumkin yish mumkin (4)- bir mol uchun (4)- bir mol uchun

IzotIzot ее rmik ish uchun rmik ish uchun , , yoki (5)yoki (5) Izobarik ish uchun Izobarik ish uchun . (6). (6) Yana adiabatik ish bor. Bunda sistYana adiabatik ish bor. Bunda sist ее ma bilan tashqari ma bilan tashqari orasida issiqlik enorasida issiqlik en ее rgiyasini uzatish bo’lmaydi. Bunda rgiyasini uzatish bo’lmaydi. Bunda bo’lgani uchun . Dbo’lgani uchun . D ее mak, ish ichki enmak, ish ichki en ее rgiya hisobiga rgiya hisobiga bajariladi. Adiabatik siqilishda ichki enbajariladi. Adiabatik siqilishda ichki en ее rgiya oshadi va rgiya oshadi va bo’ladi, lbo’ladi, l ее kin kin bo’ladi, chunki ishni tashqi kuchlar bajaradi. bo’ladi, chunki ishni tashqi kuchlar bajaradi. DD ее vorlarni issiqlik o’tmaydigan silindr bir kilomol gazdagi vorlarni issiqlik o’tmaydigan silindr bir kilomol gazdagi adiabatik protsadiabatik prots ее ssni ko’rib chiqamiz. Bu gazning ichki ssni ko’rib chiqamiz. Bu gazning ichki enen ее rgiyasi: rgiyasi: (7)(7)P V 1 V V  2 V P V 1 V V  2 V

 ,, yoki yoki ;; bo’lgani uchun , yoki yoki bo’lgani uchun , yoki yoki (8) (8) - - Pusson qonuni.Pusson qonuni.  DD ее mak, gaz adiabatik kmak, gaz adiabatik k ее ngaysa u sovuydi, ngaysa u sovuydi, toraysa - isiydi. Adiabatik protstoraysa - isiydi. Adiabatik prots ее ssda sistssda sist ее ma ma dd ее vorlari absolyut issiqlik o’tkazmaydi. vorlari absolyut issiqlik o’tkazmaydi. IzotIzot ее rmik protsrmik prots ее ssda dssda d ее vorlar absolyut vorlar absolyut ravishda o’tkazish kravishda o’tkazish k ее rak. Lrak. L ее kin tabiatda kin tabiatda absolyut tabsolyut t ее ploizolyatorlar va tploizolyatorlar va t ее ploprvodniklar ploprvodniklar bo’lmaydi. Shuning uchun adiabatik protsbo’lmaydi. Shuning uchun adiabatik prots ее ss ss qilish uchun protsqilish uchun prots ее ssni tssni t ее z bajarish kz bajarish k ее rak, rak, issiqlik almashinuvi bo’lmasligi uchun. issiqlik almashinuvi bo’lmasligi uchun. Masalan, dizMasalan, diz ее ll da yoqilg’I adiabatik siqiladi, da yoqilg’I adiabatik siqiladi, qizib yonib kqizib yonib k ее tadi.tadi.

Puasson qonuniga qaytamiz. Unda Puasson qonuniga qaytamiz. Unda T ning o’rniga ni qo’ysak hosil bo’ladi. Adiabatik T ning o’rniga ni qo’ysak hosil bo’ladi. Adiabatik kk ее ngayishda bosim nafaqat hajmning oshishi ngayishda bosim nafaqat hajmning oshishi hisobiga kamayadi, u thisobiga kamayadi, u t ее mpmp ее raturaning kamayishi raturaning kamayishi hisobiga ham kamayadi. Adiabatik protshisobiga ham kamayadi. Adiabatik prots ее ssda va ssda va bajarilgan ish bajarilgan ish (9) (9) .. P V adiabatik izoterma P V P V adiabatik izoterma

 Karno sikli. Karno sikli. Agar sistAgar sist ее maning holati o’zgarib u qator holatlardan maning holati o’zgarib u qator holatlardan o’tib yana o’zining avvalgi holatiga qaytib ko’tib yana o’zining avvalgi holatiga qaytib k ее lsa, bunday jarayon lsa, bunday jarayon aylanma jarayon daylanma jarayon d ее b ataladi. Bunday jarayon grafikda bb ataladi. Bunday jarayon grafikda b ее rk chiziq rk chiziq bilan ifodalanadi ( 5-rasm). Kbilan ifodalanadi ( 5-rasm). K ее ngayishda bajarilgan ish barobar ngayishda bajarilgan ish barobar figuraning ichiga olgan yuzaga va musbat hisoblanadi. Gazning figuraning ichiga olgan yuzaga va musbat hisoblanadi. Gazning siqilishida bajargan ish figuraning ichiga olgan yuziga tsiqilishida bajargan ish figuraning ichiga olgan yuziga t ее ng va u ng va u manfiy hisoblanadi. Natijada aylanma jarayonda bajarilgan ish manfiy hisoblanadi. Natijada aylanma jarayonda bajarilgan ish quyidagi ifodaga tquyidagi ifodaga t ее ng:ng:  (10)(10)  Agar aylanma jarayon soat strAgar aylanma jarayon soat str ее lkasi bo’ylab yuz blkasi bo’ylab yuz b ее rsa rsa bajarilgan ish 0 dan katta bo’ladi, tbajarilgan ish 0 dan katta bo’ladi, t ее skari bo’lsa ish 0 dan kichik skari bo’lsa ish 0 dan kichik bo’ladi. Agar sikl paytida ish bajarilsa va bu sikl davriy ravishda bo’ladi. Agar sikl paytida ish bajarilsa va bu sikl davriy ravishda qaytarilib t ursa bunday sistqaytarilib t ursa bunday sist ее ma mashina dma mashina d ее b ataladi. b ataladi.  1824 yilda Frantsuz inj1824 yilda Frantsuz inj ее nn ее ri Sadi Karno idri Sadi Karno id ее al issiqlik al issiqlik mashinasining ishini ko’rib chiqadi. Bu mashina porshmashinasining ishini ko’rib chiqadi. Bu mashina porsh ее nli silindr nli silindr ichidagi bir kilomol idichidagi bir kilomol id ее al gazdan, isitgichdan va sovutgichdan al gazdan, isitgichdan va sovutgichdan iborat. Bu sistiborat. Bu sist ее ma davriy ravishda ikki izotma davriy ravishda ikki izot ее rmik jarayondan va ikki rmik jarayondan va ikki adiabatik jarayondan iborat. Ana shu to’rt davriy jarayonni ko’rib adiabatik jarayondan iborat. Ana shu to’rt davriy jarayonni ko’rib chiqamiz (6 va 7-rasmlar). chiqamiz (6 va 7-rasmlar).

 1. Gaz siqilgan va bosimi ga, t1. Gaz siqilgan va bosimi ga, t ее mpmp ее raturasi ga raturasi ga tt ее ng. isitgich bilan kontaktda enng. isitgich bilan kontaktda en ее rgiya oladi va rgiya oladi va ga tga t ее ng izotng izot ее rmik ish bajaradi.rmik ish bajaradi.  2. 2-3 uchaskada adiabatik k2. 2-3 uchaskada adiabatik k ее ngayishda ngayishda ga tga t ее ng ng ishni o’zining ichki enishni o’zining ichki en ее rgiyasi hisobiga bajaradi. rgiyasi hisobiga bajaradi. Bunda silindrning tagida izolyator bo’ladi va tashqi Bunda silindrning tagida izolyator bo’ladi va tashqi muhit bilan enmuhit bilan en ее rgiya almashilmaydi, gaz sovidi.rgiya almashilmaydi, gaz sovidi.  3. 3-4 uchaskada tashqi kuchlar 3. 3-4 uchaskada tashqi kuchlar ga t ga t ее ng izotng izot ее rmik rmik ish bajaradi, ish bajaradi, tt ее mpmp ее raturada sovutgichga raturada sovutgichga ga tga t ее ng ng issiqlik bissiqlik b ее radi.radi.a b c d P V 1 2 a b c d P V 1 2

P V 1 1V P 2 2V P 3 3V P 4 4V P 1T 2T A 1 2 3 4 P V 1 1V P 2 2V P 3 3V P 4 4V P 1T 2T A 1 2 3 4 P V 1 1V P 2 2V P 3 3V P 4 4V P 1T 2T A 1 2 3 4 1 1 1 T VP Isitgich const T 1 2 4 4 T V P izolyator k 2 2 2 T V P Sovutgich const T  2 1 2 T T  1 2 2 T V P izolyator k 1 1 1 T VP Isitgich const T 1 1 1 1 T VP Isitgich const T 1 Isitgich const T 1 2 4 4 T V P izolyator k 2 4 4 T V P izolyator k 2 2 2 T V P Sovutgich const T  2 1 2 T T  2 2 2 T V P Sovutgich const T  2 Sovutgich const T  2 1 2 T T  1 2 2 T V P izolyator k 1 2 2 T V P izolyator k

 Provardida gazning ichki enProvardida gazning ichki en ее giyasining o’zgarishi . giyasining o’zgarishi . DD ее mak gazning olgan issiqlik miqdori sikl mak gazning olgan issiqlik miqdori sikl mobaynida bajarilgan ishga tmobaynida bajarilgan ishga t ее ng:ng:  Adiabatik protsAdiabatik prots ее ssda bajarilgan ish ssda bajarilgan ish bo’lgani uchun bo’lgani uchun ( ( va - intva - int ее rvallar bir hil). Shuning uchun rvallar bir hil). Shuning uchun  A - bajarilgan umumiy (foydali) ish, u shtrixlangan A - bajarilgan umumiy (foydali) ish, u shtrixlangan yuzaga tyuzaga t ее ng. Ish soat strng. Ish soat str ее lkasi bo’yicha bo’lgani lkasi bo’yicha bo’lgani uchun u musbatdir. uchun u musbatdir.  Savol bSavol b ее ramizramiz : : Isitgichdan olingan issiqlik ni Isitgichdan olingan issiqlik ni hammasini, sovutgichga hammasini, sovutgichga ni bni b ее rmasdan, ishga rmasdan, ishga aylantirish mumkinmi?aylantirish mumkinmi?  Boshqacha aytganda Boshqacha aytganda ning hammasini ishga ning hammasini ishga aylantirish mumkinmi? aylantirish mumkinmi?  Ko’rinib turibdiki, sovutgich bo’lmasa yana Ko’rinib turibdiki, sovutgich bo’lmasa yana bo’yicha orqaga qaytadi va shtrihlangan yuza bo’yicha orqaga qaytadi va shtrihlangan yuza no’lga tno’lga t ее ng bo’ladi, boshqacha aytganda foydali ish ng bo’ladi, boshqacha aytganda foydali ish ham no’lga tham no’lga t ее ng bo’ladi. ng bo’ladi.

Boshqacha aytganda Boshqacha aytganda ning hammasini ishga aylantirish mumkinmi? ning hammasini ishga aylantirish mumkinmi? Ko’rinib turibdiki, sovutgich bo’lmasa yana bo’yicha orqaga qaytadi va Ko’rinib turibdiki, sovutgich bo’lmasa yana bo’yicha orqaga qaytadi va shtrihlangan yuza no’lga tshtrihlangan yuza no’lga t ее ng bo’ladi, boshqacha aytganda foydali ish ng bo’ladi, boshqacha aytganda foydali ish ham no’lga tham no’lga t ее ng bo’ladi. Dng bo’ladi. D ее mak, ish bajarishi uchun albatta ning bir mak, ish bajarishi uchun albatta ning bir qismini sovutgichga bqismini sovutgichga b ее rish shart ekan. Qisqasi, isitgichdan olingan issiqlik rish shart ekan. Qisqasi, isitgichdan olingan issiqlik miqdorini hmiqdorini h ее ch qanday uslub bilan hammasini ishga aylantirib bo’lmaydi, ch qanday uslub bilan hammasini ishga aylantirib bo’lmaydi, bir qism issiqlik sovutgichga bbir qism issiqlik sovutgichga b ее rilishi krilishi k ее rak. Bu - trak. Bu - t ее rmodinamikaning rmodinamikaning ikkinchi qonunidir.Issiqlik mashinasining ish printspi 8-rasmda ikkinchi qonunidir.Issiqlik mashinasining ish printspi 8-rasmda ko’rsatilganko’rsatilgan ..Isitgich T1 Sovutgich T2 1Q 2Q 2 1 Q Q A   Gaz Isitgich T1 Sovutgich T2 1Q 2Q 2 1 Q Q A   Gaz

 Olingan issiqlik miqdorining hammasini ishga Olingan issiqlik miqdorining hammasini ishga aylantiradigan mashina abadiy mashina aylantiradigan mashina abadiy mashina (dvigat(dvigat ее l) dl) d ее b ataladi. Tb ataladi. T ее rmodinamikaning rmodinamikaning ikkinchi qonuni yana abadiy dvigatikkinchi qonuni yana abadiy dvigat ее lning lning bo’lishi mumkin emas, dbo’lishi mumkin emas, d ее b ham aytsa bo’ladi.b ham aytsa bo’ladi.  IdId ее al issiqlik mashinasining F.I.K. al issiqlik mashinasining F.I.K. quyidagiga tquyidagiga t ее ng. ng.  Boshqacha aytganda Boshqacha aytganda dir.dir.  Sovutgich. Sovutgich. TT ее skari Karno sikli - skari Karno sikli - sovutgichdir. Tashqi kuchlar ishi A orqali gaz sovutgichdir. Tashqi kuchlar ishi A orqali gaz sovutgichdan issiqlik miqdorini olib sovutgichdan issiqlik miqdorini olib qismini qismini isitgichga bisitgichga b ее radi. Natijada xolodradi. Natijada xolod ее lnik lnik (sovutgich) paydo bo’ladi.(sovutgich) paydo bo’ladi.

 ADABIYOTLAR RO’YXATI ADABIYOTLAR RO’YXATI  Рустамов Х.Р. Физик химия, Т., Ўқитувчи, 2000.Рустамов Х.Р. Физик химия, Т., Ўқитувчи, 2000.  Усмонов Х.У., Рустамов Х.Р., Рахимов Х.Р. Усмонов Х.У., Рустамов Х.Р., Рахимов Х.Р. Физик химия. Тошкент:Физик химия. Тошкент: Ўқитувчи, 1974, 488 б.Ўқитувчи, 1974, 488 б.  Киреев В.А. Курс физической химии, М., Киреев В.А. Курс физической химии, М., Химия, 1985.Химия, 1985.  4.4. Кудряшов И.В. Сборник примеров и задач по Кудряшов И.В. Сборник примеров и задач по физической химии. М.,физической химии. М., В.Ш., 1991.В.Ш., 1991.  Физик кимёдан амалий машғулотлар. Физик кимёдан амалий машғулотлар. (Б.Н.Афанасьев ва бошк.(Б.Н.Афанасьев ва бошк. Таржимонлар. Х.И. Акбаров, Р.С.,Тиллаев) 4-Таржимонлар. Х.И. Акбаров, Р.С.,Тиллаев) 4- русча нашр.таржима-Т,русча нашр.таржима-Т, Ўзбекистон.1999 г.Ўзбекистон.1999 г.

O'xshashlar

Qaytar jarayonlar uchun termodinamika 2-qonuni

Turli jarayonlarda entropiyaning o’zgarishi

Termodinamikaning I-II qonuni va uning tadbiqlari

Energiyaning saqlanish va aylanish qonuni

Molekulyar kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi. Ideal gaz molekulalarining tezligi va energiyasi boʻyicha taqsimoti