O’zgarmas tok zanjirlarini hisoblash - Fizika - Slaydlar

O’zgarmas tok zanjirlarini hisoblash

Yuklangan vaqt:

08.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

897.73828125 KB

Ko'chirib olish

O’zgarmas tok zanjirlarini hisoblash Reja: 1. Elektr zanjiri va uning elementlari. Energiya manbalari. 2. Om va Kirxgoff qonunlari. 3. Elektr zanjirlarini hisoblash usullari.

Elektr zanjiri va uning elementlari. Energiya manbalari. • Har qanday elektr qurilmaning tarkibiy qismini elektr zanjirlar tashkil etadi. • Elektr zanjiri deb elektr manbai, elektr iste'molchilari va ularni o'zaro tutashtirib elektr toki uchun yo'l hosil qiluvchi simlar birgalikda elektr zanjiri deb ataladi. Elektr manbalari 2 turga bo'linadi: EYUK manbai; Tok manbai. • EYUK manbai: Iste'molchi toki o'zgarishi bilan EYUK yoki uning qismalari orasidagi kuchlanish o'zgarmaydigan manbadir. • Tok manbai : Iste'molchi qarshiligi o'zgarishi bilan undan o'tayotgan tok qiymati o'zgarmas bo'ladigan manba tok manbai deyiladi. Eslab qoling !&#55349;&#56415; h &#55349;&#56406;&#55349;&#56400; = 0

• Tok manbaining ichki qarshiligi • Elektr zanjiri: 1-Rasm•

• Elektr zanjiri va uning elementlari: Elektr zanjirlarini hisoblashda uning ba'zi – bir elementlarini bilish va ularni bir- biridan farqlash zarur. • Tarmoq – bu elektr zanjirlarining bitta yoki bir nechta elementlari ulangan qismi bo'lib ulardan faqat bittayu bitta tok o'tadigan qismidir. 2-rasm. • Tugun – bu elektr zanjirlarining 3 ta yoki undan ortiq tarmoqlari ulangan nuqtasidir. 3- rasm

Om va Kirxgoff qonunlari Elektr zanjirlarini hisoblashda ko'p hollarda zanjir qismlaridagi qarshiliklar va EYUK beriladi va tarmoqlardagi toklarni, zanjirning alohida qismlaridagi kuchlanishlarni hamda quvvatni topish talab etiladi. Elektr zanjirlarini hisoblash esa Elektrotexnikaning asosiy qonunlari Om va Kirgoff qonunlariga asoslanadi. Om qonuni: Berk elektr zanjiridan o'tayotgan elektr toki EYUK ga tog'ri va zanjirning qarshiligiga teskari proporsionaldir. (1)

Zanjirning umumiy qarshiligi EYUK va tok kuchining nisbatiga teng: (2) Agarda uchburchakdagi zanjir qismidagi U kuchlanish o’rniga E.YU.K. E qo’ysak, unda qarshilikni zanjirning to’la qarshiligi R deb tushunish kerak 4-rasm. 5-rasm.

Kirxgoff qonunlari Gustav Robert Kirchhoff (1824-1887) Germaniyalik nemis olimi. U oddiy elektr zanjirida elektr zaryadlar harakatini, ya'ni manbadan elektr lampagacha va elektr lampadan manbagacha bo'lgan masofada zarydlar harakatini kuzatdigan. Kirxgoffning 1-qonuni: (Tok qonuni) Kirxgoffning 1-qonunining 2 ta ta'rifi mavjud: 1-ta'rif: Tuginga kelayotgan toklar yug'indisi tugundan ketayotgan toklar yig'indisiga teng: (2) 6-rasm 2– ta'rif: tugundagi toklarning algebraik yig'indisi nolgа teng. (3) (4) I 1+ I 2❑ = I 3❑ + I 4 ∑ I = 0 I 1+ I 2❑ − I 3 ❑ − I 4 = 0

Kirxgoffning 1 - qonuni: 7-rasm. 8-rasm.

Kirxgoffning 2 - qonuni: (kuchlanish qonuni) • Kirxgoffning 2 –qonuni EYUK va zanjirning barcha qarshiliklarida kuchlanishlar tushuvi o'rtasida bog'liqlikni belgilaydi. • Ta'rif: Zanjirdagi barcha EYUK larning algebraik yig'indisi shu konturdagi qarshiliklarda kuchlanish tushuvining algebraik yig'indisiga teng . • (5) 9-rasm

Qarshiliklari ketma – ket ulangan zanjir . Agar hamma elementlardan bir xil tok (bir xil qiymatga ega) o'tsa bunday zanjirlar ketma-ket ulangan deyiladi Kirxgoffning 2-qonuniga binoan: (6) yoki (7) (8) 10-rasm (8) ifoda qarshiliklari ketma-ket ulangan elektr zanjirining ekvivalent (umumiy) qarshiligini topish formulasidir. Bu ifodaning chap va o'ng tomonlarini I ga qisqartirsak

Qarshiliklari ketma – ket ulangan zanjir. Om qonuniga asosan zanjirning toki: (9) Yuqorida keltirilgan (6) ifodaning chap va o'ng tomonlarini I ga ko'paytirsak: (10) yoki (11) (11) ifoda zanjirning umumiy quvvatini hisoblash ifodasidir hamda bu ifoda energiyaning saqlanish qonunini ifoda etadi.

Qarshiliklari parallel ulangan zanjir. Agar barcha elementlarning qismalarida bir xil kuchlanish bo'lsa bunday ulangan zanjir parallel ulangan zanjir deyiladi: Kirxgoffning 1-qonuniga binoan: (12) yoki Om qonuniga asosan: 12-rasm: parallel ulangan zanjir. Umumiy tokni esa ko'rinishda yozish mumkin. Bu ifodalardan quyidagilar kelib chiqadi. (13)I 0 = U R ekv yoki

Масала. Tarmoqlangan elektr tok zanjiri parametrlari R1=40 Оm, R2=120 Оm, R3=60 Оm, R4=90 Оm, R5=10 Оm, R6=10 Оm bo’lib, U=120 B oʼzgarmas kuchlanishga ulangan. Ekvivalent qarshiligi va tarmoq toklari aniqlansin.1I 2 I 3 R 2 R 1 R 4 R 5 R 3 I 6 R 4 I 5 I U a б в   аб U бв U в U

Echish: Ekvivalent qarshiliklar sxemasini tuzamiz: Zanjirning ekvivalent yoki umumiy qarshiligini topamiz. Buning uchun birinchi navbatda R 13 va R 45 qarshiliklarni qo’shamiz: Bundan1 &#55349;&#56389; 13 = 1 &#55349;&#56389; 1 + 1 &#55349;&#56389; 2 + 1 &#55349;&#56389; 3 = 1 40 + 1 120 + 1 60 = 6 120 &#55349;&#56389; 13 = &#55349;&#56389; 1⋅ &#55349;&#56389; 2⋅ &#55349;&#56389; 3 &#55349;&#56389; 1+ &#55349;&#56389; 2+ &#55349;&#56389; 3 = 120 6 = 20 Ом &#55349;&#56389; 45 = &#55349;&#56389; 4⋅&#55349;&#56389; 5 &#55349;&#56389; 4+ &#55349;&#56389; 5 = 90 ⋅10 90 + 10 = 900 100 = 9 Ом 13 R 45 R 6 R б a   в аб U бв U в U

Umumiy ekvivalent qarshiligi: Umumiy tokni aniqlaymiz: Tugun potensiali yoki kuchlanishni aniqlaymiz: Endi tarmoq toklarini topamiz:&#55349;&#56389; = &#55349;&#56389; 13 + &#55349;&#56389; 45 + &#55349;&#56389; 6 = 20 + 9 + 11 = 40 Ом . &#55349;&#56380; = &#55349;&#56392; &#55349;&#56389; = 120 40 = 3 &#55349;&#56372; &#55349;&#56392; аб = &#55349;&#56380; ⋅ &#55349;&#56389; 13 = 3 ⋅ 20 = 60 В &#55349;&#56392; бв = &#55349;&#56380; ⋅ &#55349;&#56389; 45 = 3 ⋅ 9 = 27 В &#55349;&#56392; в= &#55349;&#56380; ⋅ &#55349;&#56389; 6 = 3 ⋅ 11 = 33 В &#55349;&#56380; 1 = &#55349;&#56392; аб &#55349;&#56389; 1 = 60 40 = 1,5 &#55349;&#56372; &#55349;&#56380; 2 = &#55349;&#56392; аб &#55349;&#56389; 2 = 60 120 = 0,5 &#55349;&#56372;

Mustaqil yechish uchun masalalar. • 1-Masala. Ketma-ket sxemada ulangan elektr tok zanjir parametrlari: Е 1 =20 V, E 2 =12V, R 1 =5 Оm, R 2 =6 Оm, R 3 =9 Оm teng . Tarmoq toki va potensiallarini aniqlang .&#55349;&#56380; 4 = &#55349;&#56392; бв &#55349;&#56389; 4 = 27 90 = 0,3 &#55349;&#56372; &#55349;&#56380; 3 = &#55349;&#56392; аб &#55349;&#56389; 3 = 60 60 = 1 &#55349;&#56372; &#55349;&#56380; 5 = &#55349;&#56392; бв &#55349;&#56389; 5 = 27 10 = 2,7 &#55349;&#56372; &#55349;&#56389; 1 б &#55349;&#56380; Е 2 &#55349;&#56389; 3 &#55349;&#56401; &#55349;&#56389; 2 &#55349;&#56376; 1 в г &#55349;&#56398;

• 2-Masala. Paralell sxemada biriktirilgan tok zanjirlarining a va b tugun potensiallaridagi kuchlanish U ав =60 V bo’lib, kiruvchi tarmoq toki I=1,5 A va qarshiligi R 2 =120 Оm ga teng. Tarmoq toklari, R 1 qarshiligi va ekvivalent qarshiligini xisoblab toping. • 3-Маsala. Aralash sxemada biriktirilgan elektr tok zanjiri U=26 V kuchlanishga ulangan bo’lib,qarshilik parametrlari: R 1 =8 Оm, R 2 =14 Оm, R 3 =4 Оm, R 4 =5,16 Оm, R 5 =7,5 Оm, R 6 =5 Оm. Zanjirning ekvivalent qarshiligi hamda tarmoq toklarini aniqlani.1 R 1 I I 2 R 2 I  в a  U

3- Masala chizmasi3 R U 4 R  5 R 6 R  1 R 2 R I

E’tiboringiz uchun rahmat

O'xshashlar

Elektr zanjirlari

AL va KHK larda fizikaning “O’zgarmas tok qonunlari”bobini o’qitishda didaktik materiallardan foydalanish uslubi

O’zgaruvchan tok

O’zgaruvchan tok qonunlari

Uzatmani kinematik hisoblash