Nuqtalar va variatorlar - Fizika - Slaydlar

Nuqtalar va variatorlar

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

7726.5830078125 KB

Ko'chirib olish

Nuqtalar va variatorlar

Reja  1. Moddiy nuqtaning to`gri chiziqli xarakati  2.Moddiy nuqtaning xarakat tenglamalari.  3. Nuqtaning tezligi va tezlanishi  4. Variatorlar

Moddiy nuqtaning to`gri chiziqli xarakati  Nuqtaning fazodagi vaziyatini isitalgan vaqt momentida aniqlashga imkon beradigan matematik boglanish qarakat qonuni deyiladi. Nuqtaning fazoda boshqa biror qo`zgalmas nuqta yoki jismga nisbatan vaziyatini o`zgartirishi mexanik xarakat deyiladi. Mexanik xarakat bu mavjud bo`lgan xarakatlarning eng soddasidir.

 Nuqtaning fazodagi vaziyatini isitalgan vaqt momentida aniqlashga imkon beradigan matematik boglanish qarakat qonuni deyiladi. Nuqtaning fazoda boshqa biror qo`zgalmas nuqta yoki jismga nisbatan vaziyatini o`zgartirishi mexanik xarakat deyiladi. Mexanik xarakat bu mavjud bo`lgan xarakatlarning eng soddasidir.  Sanoq sistemalarda nuqta vaziyatini aniqlash odatda ma`lum koordinata sistemaslarida amalga oshiriladi. Ko`pchilik xollarda dekart qutb va tabiiy koordinatalar sistemalari qo`llaniladi.

 Nuqtaning xarakati vaqtida ketma-ket vaziyatlarini ifodalaydigan nuqtalarning geometrik o`rni traktoriya deyiladi.  xarakat nuqta traektoriyasiga qarab to`gri va egri chiziqli xarakatlarga, nuqta xarakatining jadalliga qarab tekis va notekis xarakatlarga bo`linadi. Nuqtaning xarakati asosan vektor koordinatalar va tabiiy usulda beriladi. Radius vektor yoki vektor usulda nuqta xarakatini o`rganish mexanika masalalarini echishda ancha qulaylik tugdiradi. Radius-vektor ta`rifidan ko`rinadiki xarakatlanadigan nuqtaning traektoriyasi bu radius-vektor oxirining geometrik o`rnidir. Radius-vektor uch elementga: qo`yilish nuqtasi (0 nuqta) modulga (OA kesma uzunligi) va yo`nalishga ega (1-rasm). Ketma-ket vaqt davomida radius vektorning oxirini ifodalaydigan chiziq radius vektorning godografi deyiladi. Radius vektorning godografi bu xarakatlanadigan nuqtaning traektoriyasidir. (1- rasm) dan agar r-ning fazodagi vaziyatini aniqlay olsak, A nuqtaning xam vaziyatini aniqlay olsak, A nuqtaning xam vaziyatini aniqlagan bo`lamiz. A nuqtaning vaziyatini aniqlash uchun r-ni vaqtning funktsiyasi sifatida ifodalash lozim.

 Tabiiy usulda nuqtaning xarakati o`sha nuqtaning traektoriyasi bo`ylab o`rganiladi. Endi nuqtaning xarakatini dekart koordinatalar sistemasida o`rganish usulini ko`raylik. M nuqtaning koordinatalari x,y,z lar vaqt funktsiyalari shakllarda x=x(t), y=y(t), z=z(t) (1)  tasvirlangan bo`lsa, istalgan vaqtda M nuqtaning vaziyatini aniqlash mumkin. (1) boglanishlarga xarakat tenglamalari deyiladi. Agar nuqtaning qarakat qonuni ma`lum bo`lsa, nuqtaning traektoriyasi, tezligi va tezlanishini topish mumkin. Masalan nuqtani x=3t2 va y=4t2 qarakat qonunlari bo`yicha xarakat qiladi deb olib, shu nuqtaning xarakat traektoriyasini topish talab etilsin.  x=3t2 va y=4t2 tenglamalar sistemasidan t ni yo`qotib traektoriya tenglamasini topamiz. y=3⁄4y, 3y-4x=0 tenglama to`gri chiziq tenglamasidir. Ma`lumki moddiy nuqtaning radius vektori Δt vaqt ichida Δr ga o`zgarsa, Δr ni Δt ga bo`lgan nisbati o`rtacha tezlik vektori deb ataladi.  (2)  Agar Δt nolga intilsa u xolda tezlik vektorining oniy qiymatini aniqlash mumkin. Buning uchun (2) ni limitini aniqlash lozim.  (3)t r V ур    dt dr t r v     lim

 Bu vektorning yo`nalishi nuqta traektoriyasiga o`tkazilgan urunma bo`ylab, yo`nalgan o`rtacha tezlik vektorining yo`nalishi esa traektoriyaga o`tkazilgan vatar yo`nalishida bo`ladi. Nuqtaning qarakati vaqtida radius vektorning o`zgarishini 2ta tashkil etuvchiga ajratishi mumkin.Bu tashkil etuvchilardan bittasi radial Δrn , ikkinchisi r vektorga perpendikulyar bo`lgan tranversal tashkil etuvchi Δrn dir. Bu erda n r- vektori bo`ylab yo`nalgan birlik vektor- radial birlik vektor, τ esa r vektoriga perpendikulyar bo`lgan transversal birlik vektordir(3-rasm). Agar dt0 bo`lgan xol uchun nuqta tezligini topmoqchi bo`lganimizda ekanligini xisobga olsak Δrn, Δrτ ёки drn ва drτ ning kelib chiqishini payqab olish mumkin. Xaqiqatan xam bolganda  (4) ekanligini ko`rish  mumkin. Agar deb belgilasak (4) dan (5) kelib chiqadi. Bunda vn -radial tezlik, vτ -transversal tezlik deyiladi.

Nuqtaning harakat qonunlarini berilish turlari.  Nuqtaning harakatini o’rganishni uch xil usulda olib boriladi: tabiiy o’qlar orqali, koordinata o’qlari va vektor usulida .  a) Nuqta harakati qonunini tabiiy o’qlarda berilishi .  Faraz qilaylik birorta nuqta fazoda ixtiyoriy egri yoki to’g’ri chiziq bo’ylab harakat qilayotgan bo’lsin. Shu harakatning izini kinematikada traektoriya deb ataladi. Agar traektoriya to’g’ri chiziqdan iborat bo’lsa to’g’ri chiziqli harakat deyiladi, egri chiziqdan iborat bo’lsa egri chiziqli harakat deyiladi.

 Nuqta harakatini koordinata o’qlari usulida berilishi. Кo’p xollarda nuqtaning traektoriyasi oldindan malum bo’lmaydi, faqat har bir koordinata o’qlari bo’ylab uning harakat qonuni berilgan bo’ladi. Agar nuqta to’g’ri chiziq bo’ylab harakatlansa bitta koordinata o’q, tekislikda harakatlansa koordinata o’qlari ikkita bo’ladi, fazoda harakatlansa koordinata o’qlari uchta bo’ladi, va har bir o’qlar bo’yicha harakat qonunlari berilgan bo’ladi.

 Variatorlar  Transport mashinalari, texnologik mashinalar, manikulyator, sanoat robotlari, konveyrlarda ishlov be- ruvchi ob'ekt xossasining o'zgarishi asosida tezlikni nazorat etish lozim bo'ladi.  Yetaklovchi valning o'zgarmas tezligida yetak-lanuvchi val burchak tezligini pog'onasiz o'zgartirish uchun xizmat qiladigan mexanik qurilma variator deyiladi (3.36-rasm ).  Mashinasozlikda quyidagi variatorlar ishlatiladi: ishlash prinsipiga ko'ra friksion, elastik bog'lanishli (tasmali va zanjirli). Tasmali variatorlar murakkab emas, universal, ta'mirlash oson, ekspluatatsiyasi is-honchli. FIK=0,8 ...0,85 yassi va ponasimon tasmali variatorlar mavjud. Ishlash jarayonida Rj va R2 radiuslar o'zgaradi, natijada uzatish soni o'zgaradi. E`tiboringiz uchun rahmat

O'xshashlar

Bug‘latgich

Mexanizmlarning kinematikaviy tekshirishni analitik metod asoslari, Kinematik diagrammalar metodi

Signallarning energiya spektri. Korrelyatsiya fuksiyasi

Kulachokli mexanizmlar kinematik loyihalash

Tashqi kuchlar. Elektr yurituvchi kuch va kuchlanish