Bosh sahifa
Slaydlar
Fizika
Kompleks birikmalarning izomeriyasi
Kompleks birikmalarning izomeriyasi
Yuklangan vaqt:
14.11.2024
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
1337.0810546875 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Rezbali birikmalarning o’zaro almashuvchanligi
Ruxsat etilgan kuchlanishni aniqlash
Freonli sovutish tizimlari
Elektromagnit karotaj usullari
Energetik texnikaning rivojla
![2018--2019 Geometrik izomeriya. Geometrik izomeriya koordinatsion ko`pburchakda ligandlarning turlicha joylashishining natijasidir. Izomeriyaning bu turi 4 va 6 koordinatsion sonli birikmalar uchun yaxshi o`rganilgan. Koordinatsion raqami 4 ga teng komplekslar tuzilishini aks ettira oladigan ikkita nosimmetrik geometrik shakl bor: tekis kvadrat va tetraedr. Tetraedral komplekslar uchun geometrik izomeriya ko`rinmaydi. Yassi kvadrat tuzilishga ega, MA 2 X 2 tarkibli komplekslar uchun ikkita izomer mavjud. X ligandlari bir chekkada joylashgan izomer sis izomeri deyiladi (lotincha cis - birgalikda). Agar X ligandlari diagonalda joylashgan bo`lsa, izomer trans deyiladi (lotincha trans - qarama -qarshi). Platin (II) birikmalari kvadrat tipidagi izomerik komplekslarning klassik namunasidir. Geometrik sis va trans izomerlar MA 4 X 2 tarkibining oktaedral tuzilishining koordinatsion birikmalari uchun mavjud bo`lishi mumkin. Izomerik birikmalar, qoida tariqasida, ranglari bilan farq qiladi, masalan, cis- [Co(NH 3 ) 4 (NO 2 ) 2 ]Cl kompleksi sariq, trans- [Co(NH 3 ) 4 (NO 2 ) 2 ]Cl- to`q sariq. sis-izomer trans-izomer](/data/documents/fc929b64-641c-406d-b91b-8e31c6df8c50/page-5.png)
![2018--2019 MA 3 X 3 tarkibidagi sakkiz qirrali komplekslar uchun ikkita izomerik shaklning mavjudligi ham mumkin. Agar uchta bir xil ligand oktaedrning tepasida joylashgan bo`lib, konjugat qirralarini hosil qilsa, izomer kostal yoki eksenel (meridional) deyiladi. Bir yuzning tepasida uchta ligand joylashgan bo`lsa, izomer yuz yoki faset deb ataladi. Misol sifatida [Pt IV (NH 3 ) 3 Cl 3 ]Cl izomerik komplekslarini keltirish mumkin. Eksenel izomer yashil-sariq rangda, yuz izomeri esa och sariq rangda, komplekslari eruvchanligi bilan farq qiladi. sis-izomer trans-izomer](/data/documents/fc929b64-641c-406d-b91b-8e31c6df8c50/page-6.png)
![2018--2019 Optik izomerya. Bu turdagi izomeriya zarrachalari oynali aylanadigan simmetriya o`qlariga ega bo`lmagan (noto`g`ri aylanish o`qlari) koordinatsion birikmalar uchun kuzatiladi. Bunday molekulalar ko`pincha chiral (yunoncha cheir - qo`ldan) deb ataladi, chunki ular ko`zgu tasviriga mos kelmaydi (chap va o`ng qo`l kabi). Tetraedral va kvadrat komplekslar uchun optik izomerlar ma`lum emas. Vernerning koordinatsiya nazariyasi oktaedral geometriyali birikmalar uchun optik izomerlar mavjudligini taxmin qiladi. Shunday qilib [Co(en) 2 (NH 3 )Cl]Cl koordinatsion birikmasi sis va trans izomerlar shaklida mavjud bo`lishi mumkin:](/data/documents/fc929b64-641c-406d-b91b-8e31c6df8c50/page-7.png)
![2018--2019 02 01 Konformatsion izomeriya . Bunday birikmalarda koordinatsion qavatda ligandlarning o’zi fazoviy jihatdan farq qiladigan holatda bo’ladi.masalan, 1,3- propilendiamin NH₂-CH₂ CH₂-NH₂ <<kreslo>> yoki <<vanna>> holatida markaziy atomga kordinatsiyalangan bo’ladi. Formal izomeriya. Koordinatsion birikmalar bir -biri bilan genetik bog`liq emas, lekin bir xil elementli tarkibga ega bo`lib, ularni rasmiy izomerlar deb hisoblash mumkin. Bunday izomerlarga quyidagi komplekslar juftligi misol bo`la oladi: . [Pt(NH ₃ )(NH ₂ C ₂ H ₅ )Cl ₂ ] va [Pt(NH ₂ CH ₃ ) ₂ Cl ₂ ]](/data/documents/fc929b64-641c-406d-b91b-8e31c6df8c50/page-9.png)
![2018--2019 Ionlanish (ionli) izomeriyasi. Ionlanish izomerlari kation kompleksning tashqi va ichki sferalari o`rtasida anionlarning tarqalishidagi farq orqali kelib chiqadi. Masalan, quyuq qizil birikma [Co(NH 3 ) 5 Br]SO 4 va qizil [Co(NH 3 ) 5 SO 4 ]Br suvda dissotsilanish paytida har xil anionlar beradi: birinchisi sulfat anioni, ikkinchisi bromid anioni. Eritmada birikmalarning birlamchi ajralishi natijasida platina (IV) [Pt(NH 3 ) 4 Cl 2 ]Br 2 va [Pt(NH 3 ) 4 Br 2 ]Cl 2 ning koordinatsion birikmalari mos ravishda brom va xlor anionlarini hosil qiladi: [Pt(NH 3 ) 4 Cl 2 ]Br 2 = [Pt(NH 3 ) 4 Cl 2 ] 2+ + 2Br - ; [Pt(NH 3 ) 4 Br 2 ]Cl 2 = [Pt(NH 3 ) 4 Br 2 ] 2+ + 2Cl - Bu turdagi izomerlarning boshqa misollari: [Pt(NH 3 ) 3 Br]NO 2 va [Pt(NH 3 ) 3 NO 2 ]Br; [Co(H O₂ ) 2 (NCS) 2 ]Cl va [Co(H O ₂ ) 2 (NCS)Cl]NCS](/data/documents/fc929b64-641c-406d-b91b-8e31c6df8c50/page-10.png)
![2018--2019T itle Te xt A d d itio n The user can dem onstrate on a projector or com puter, or print the presentation. T itle te xt a d d itio n The user can dem onstrate on a projector or com puter, or print the presentation. T itle te xt a d d itio n The user can dem onstrate on a projector or com puter, or print the presentation. Koordinatsion izomeriya . Koordinatsion izomeriya kation-anion tipidagi birikmalarga xos bo`lib, koordinatsion sohalar orasidagi ligandlarning o`zaro almashinishida namoyon bo`ladi. Masalan: [Pt(II)(NH ₃ )₄][Pd(II)Cl₄] va [Pd(II)(NH ₃ )₄][Pt(II)Cl₄]; Ko`p yadroli komplekslarda markaziy atomlar muhitining o`zgarishi bilan bog`liq pozitsiyaning koordinatsiyalovchi izomeriyasi mumkin, masalan: [(NH 3 ) 4 Co(OH) 2 Co(NH 3 ) 2 Cl 2 ] 2+ va [Cl(NH 3 ) 3 Co(OH) 2 Co(NH 3 ) 3 Cl] 2+ Ayrim koordinatsion polimer deb ataladigan maxsus koordinatsion izomeriya turi mavjud bo`lib, u molyar massadagi izomerlarning farqidan iborat (bu afsuski - haqiqiy polimerlanish sodir bo`lmaydi). Misol sifatida Co(NH 3 ) 3 (NO 2 ) 3 empirik formulali izomerlar, ularning molyar massalari formulalar birligining massasidan 25 barobar ko`p: [Co(NH 3 ) 4 (NO 2 ) 2 ][Co(NH 3 ) 2 (NO 2 ) 4 ] [Co(NH 3 ) 6 ][Co(NO 2 ) 6 ] [Co(NH 3 ) 5 (NO 2 )][Co(NH 3 ) 2 (NO 2 ) 4 ] 2 [Co(NH 3 ) 6 ][Co(NH 3 ) 2 (NO 2 ) 4 ] 3 [Co(NH 3 ) 4 (NO 2 ) 2 ] 3 [Co(NO 2 ) 6 ] [Co(NH 3 ) 5 (NO 2 )] 3 [Co(NO 2 ) 6 ] 2](/data/documents/fc929b64-641c-406d-b91b-8e31c6df8c50/page-11.png)
![2018--2019 Bog`lar izomeriasi(tuz izomeriyasi) . Izomeriyaning bu turi turli donor atomlari orqali bog`lanish hosil qila oladigan ligandlarning mavjudligi bilan bog`liq. Bunday ligandlarni noma`lum deb atashadi (lotincha ambi - aylana, atrofida). Izomerizmning bu turi birinchi marta Yorgensen tomonidan kashf etilgan. U qizil va sariq izomerlarni [Co(NH 3 ) 5 (NO 2 )]Cl 2 ni oldi va ularning birinchisida NO 2 – ligand kislorod atomi orqali, ikkinchisida esa azot atomi orqali koordinatsiyalandi. Qizdirilganda qizil kompleksning molekulalararo qayta tuzilishi natijasida uning sariq izomeri hosil bo`ladi: Bog`lar izomeriyasi tiosiyanat komplekslarida uchraydi. Ma`lum izotiyosiyanat kompleksi [Co(NH 3 ) 5 NCS]CI 2 va izomerik birikma [Co(NH 3 ) 5 SCN] Cl 2 . Ikkala izomerning ham tuzilishi rentgen strukturaviy tahlil bilan tasdiqlangan va ularni juda ishonchli deb hisoblash mumkin. Palladiy (II) ning tetrafeniletilenifosfin [Pd(Ph) 2 P (C 2 H 4 )P(Ph) 2 (SCN) 2 ] bilan koordinatsion birikmasi diqqatga sazovordir, bunda tiosiyanat anionlari ikkala usul bilan ham koordinatsiyalanadi.](/data/documents/fc929b64-641c-406d-b91b-8e31c6df8c50/page-13.png)
![2018--2019 Solvat (gidrat) isomeriyasi. Solvat izomeriyasi neytral erituvchi molekulalarini (suvni) koordinatsion birikmalarning ichki va tashqi sferalari o`rtasida qayta taqsimlanishidan iborat. Gidratlangan xrom (III) xloridning uchta izomerini ko`rib chiqaylik: ko`k-kulrang [Cr(H 2 O) 6 ]Cl 3 , och yashil [Cr(H 2 O) 5 Cl] Cl 2 · H 2 O va to`q yashil [Cr(H 2 O) 4 Cl 2 ]Cl·2H 2 O. Yuqoridagi suv komplekslarining eritmalariga kumush nitratning ortiqcha miqdori kiritilganda, izomerning har bir moliga mos ravishda uch, ikki va bir mol kumush xlorid cho`ktiriladi. Bu turdagi izomerlarning boshqa misollari: [Pt(H O₂ )Cl 4 ]·2 H O ₂ va [Pt(H O ₂ )(H O ₂ ) 2 Cl 2 ]Cl 2 ; [Co(H O ₂ ) 2 (H 2 O)Cl]Cl 2 va [Cо(H O ₂ ) 2 Cl 2 ]Cl·H 2 O](/data/documents/fc929b64-641c-406d-b91b-8e31c6df8c50/page-15.png)
![2018--2019 Transformation izomeriya. Koordinatsion birikmalar (NH 4 ) 2 [Pd(SCN) 4 ] va [Pd{NH 2 C(S)NH 2 } 2 (SCN) 2 ] transformatsiya izomerlariga misol bo`la oladi. Bu birikmalarning elementar tarkibi bir xil, lekin ligandlarning tabiati boshqacha. Bundan tashqari, birikmalardan biri elektrolit, ikkinchisi esa noniyonikdir. Bu komplekslarni ammiakli tiyoamid va tiyoamidlar bir -biri bilan genetik bog`liqligi sababli transformatsiya izomerlariga bog`lash mumkin: nodir tuproq elementlarining tiomochevina komplekslarining termal parchalanishi jarayonida tiourea birikmalari olinishi isbotlangan. Quyidagi birikmalarni transformatsiya izomerlari deb tasniflash mumkin: [PtH(C 2 H 4 )(Pph 3 ) 2 ]ClO 4 va [Pt(C 2 H 5 )(Pph 3 ) 2 ClO 4 ]](/data/documents/fc929b64-641c-406d-b91b-8e31c6df8c50/page-16.png)
