logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Fizika
  4. Elektr kuchaytirgichlar, ularning turlari, asosiy ko’rsatgichlari

Elektr kuchaytirgichlar, ularning turlari, asosiy ko’rsatgichlari

Yuklangan vaqt:

16.04.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

909.04296875 KB
Ko'chirib olish
Elektr kuchaytirgichlar, ularning turlari, asosiy ko’rsatgichlari Texnikada kam energiya sarf qilgan holda manbalarning katta energiyasini boshqarish jarayoni keng tarqalgan. Unda ham boshqaruvchi, ham boshqariluvchi energiya mexanik, gidravlik, pnevmatik, elektr va boshqa tur tabiyatiga ega bolishi mumkin. Agar energiyani boshqarish uzluksiz, bir me’yorda va o’zgarish qonuni saqlangan holda bo’lsa, uni  kuchaytirish jarayoni  deb ataladi. Kuchaytirgichlar keng ko’lamda radioaloqa, radiouzatish, televedeniya, radiolokatsiya, ma’lumotlarni yozish va qayta eshittirishda qo’llanilmoqda. Kuchaytiriladigan elektr signallar turli chastotalarga ega bolib, garmonik tebranish holida yoki chastotali bo’ladi. 20Hz-20kHz ga ega bo’lgan signallarni kuchaytiradigan kuchaytirgich, ovaz chastota signalini kuchaytirgich deyiladi. Kuchaytirgichning signal ta’sir etadigan zanjiri kirish zanjiri yoki kirish deb, kuchayib chiqqan signal beriladigan qurilma esa, tashqi yuklama-iste’molchi deb ataladi. Kuchaytirgichning (tashqi) yuklama ulanadigan zanjiri chiqish zanjiri deb ataladi. Kuchaytirgichlar ichida elektr signali kuchaytirgichlari eng kop tarqalgan bo’lib, ularda boshqaruvchi va boshqariluvchi energiya elektr energiyasidan iborat boladi. Bu kuchaytirgichlar elektron, elektromexanik, magnit va boshqa tur kuchaytirgichlarga bo’linadi. Ulardan elektron kuchaytirgichlar universalligi, qator sifatli xarakteristikalarga ega bo’lishi bi-lan boshqa kuchaytirgichlardan ustun turadi. Shuning uchun ulardan juda ko’p radioelektron va boshqa masalalarni hal qilishda keng foydalaniladi. Qo’llaniladigan o’rni, vazifasi va boshqa belgilariga qarab juda ko’p turdagi elektron kuchaytirgichlar ishlab chiqariladi va turlicha nompar bilan yuritiladi. Kuchaytirish jarayonini 2.1-rasmda ko‘rsatilgan chizma yordamida tushuntirish mumkin. Unda o‘zgarmas E tok manbayi ketma-ket qilib ikki qarshilikka (boshqariluvchi va o‘zgarmas) ulangan. Bu qarshilik yuklama qarshiligi deb ataladi. Chiziqli bo‘lmagan aktiv element qarshiligi bo‘lib, zanjirning kirishiga (punktir chiziq) boshqaruvchi kuchlanish yoki tok ta’sir etganda kattaligi o‘zgarib boradi. Bu o‘zga- rish juda keng oraliqda bo‘lib, manba energiyasi sarf bo‘lmagan yoki juda oz miqdorda sarf bo‘lgan holda sodir bo‘ladi. Lekin qarshilikda ajraladigan quvvat ortadi. Shunga ko‘ra, boshqaruvchi elementning vazifasi o‘zgarmas tok manbayi energiyasini yuklama qarshiligiga uzatilishini tartibga solishdan iboratdir. 2.1-rasm Kuchaytirgichlarning turlari ko‘p bo‘lishiga qaramay, ular umumiy xarakteristika va parametrlarga ega. Asosiy parametrlardan biri kuchaytirish koeffitsiyentidir. U ku- chaytirgich chiqishida qaysi bir kattalik (tok, kuchlanish yoki quvvat) asosiy bo‘lishiga qarab aniqlanadi va mos nom bilan ataladi. Masalan, chiqish kuchlanishning kirish kuch- lanishga nisbati KU= U2 U1 kuchlanish bo‘yicha kuchaytirish koeffitsiyenti deyilsa, kirish tokining chiqish tokiga nisbati   Quvvat bo‘yicha kuchaytirish koeffitsiyenti esa, kuchayti- rayotgan signalning chiqish quvvatining kirish quvvatiga nisbati ko‘rinishda aniqlanadi:   Amaldagi kuchlanish bo‘yicha kuchaytirish koeffi- tsiyentidan keng foydalaniladi. Shuning uchun uni oddiy qilib kuchaytirish koeffitsiyenti deb ataladi va «U» belgi tushirib yoziladi. Umuman olganda, kuchaytirgichning chiqish kuchla- nishi kirish kuchlanishidan faqat amplituda qiymati bilan emas, balki ham farq qiladi. Shuning uchun kuchaytirish koeffisiyenti kompleks kattalik, chastotaga bo’glaiq miqdordir. Past chastotali kuchaytirgich bir kaskadli yoki ko’p kaskadli bo’ladi. Ularning asosiy vazifasi zanjirdagi kuchlanish va quvvatni kuchaytirishdan iborat. Bunday turdagi kuchaytirgichlarni elektron lampalar, tranzistorlar, magnit elementlar va boshqa integral mikrochizmalar yordamida ko’rish mumkin. Kuchlanish kuchaytigich Quvvat kuchaytirgich Kirish Chikis 1-1-rasm. Past chastotali kuchaytirgich. 3-rasm.Kuchaytirgichning funktsiоnal sxemasi. β – teskari bоglanish kоeffitsenti. Quvvat kuchaytirgichlari. Quvvat kuchaytirgichlari-kirirsh kuchlanishiga nisbatan chiqish voltajining minimal ozgarishi bilan iloji bo’lsa, kirish kuchini oshirish uchun mo’jallangan qurilmadir. Ya’ni, kuchaytirgichlar yukori quvvqt olish qobilyatiga ega, omma chiqish voltaji o'zgarishi yo'ki o'zgarmasligi mumkin. Kuchaytirgichlarning kuchaytirgich samaradorligi har doim 100% dan past. Shuning uchun quvvatni kuchaytirish bosqichlarida yuqori issiqlik tarqalishi kuzatiladi. Quvvat kuchaytirgichlari yuklar bo’ylab kata quvvat talab qiladigan qurilmalarda qollaniladi. Ko’p bosqichli kuchaytirgichlarda kuchaytirish amplifikatsiyasiyani-ning oxirgi bosqichlarida amalga oshiriladi. Ovaz kuchaytirgichlari va RF kuchaytirgichlari yukni etarli darajada etgazib berish uchun oxirgi bosqichda kuchaytirgichlardan foydalanadilar. Transformator quvvat kuchaytirgichlari. Ko'raylik bir martalik transformator Umtranzistor OE bilan sxemaga mos ravishda ulangan (chapdagi rasm). Transformatorlar TP1 va TP2 kuchaytirgichning yuk va chiqish impedansiga va kuchaytirgichning kirish empedansiga mos ravishda kirish manbasining impedansiyasiga mos kelish uchun yaratilgan. R va D elementlari tranzistorning dastlabki ishlashini ta'minlaydi va C tranzistor Tga etkazilgan o'zgarmaydigan komponentni oshiradi. Transformator kuch-quvvat kuchaytirgichlarining istalmagan elementi bo'lgani uchun katta o'lchamlari va og'irligi bor, ishlab chiqarish nisbatan qiyin, hozirgi kunda u eng keng tarqalgan transformatorsiz quvvat kuchaytirgichlari. Transformatorsiz quvvat kuchaytirgichlari . Har xil turdagi o'tkazuvchanlik turiga ega bipolyar tranzistorlar haqida. Yuqorida aytib o'tilganidek, uning shaklini o'zgartirmagan holda chiqadigan quvvatni oshirish kerak. Shu maqsadda shahar quvvat manbai oqimi olinadi va ACga o'tkaziladi, ammo shunday qilib chiqindagi to'lqin shakli quyidagi rasmda ko'rsatilganidek, kirish to'lqin holatiga to'g'ri keladi: Agar tranzistorlar etarlicha yuqori nishab qiymatiga ega bo'lsa, unda transformatorlardan foydalanmasdan Ohm birliklari yukida ishlaydigan davriy qurilmalar qurish mumkin. Ushbu kuchaytirgich, bir kutuplu kuch uchun kontaktlarning zanglashiga imkon berishi mumkin bo'lsa-da, tuproqli o'rta nuqtaga ega bipolyar quvvat manbai bilan quvvatlanadi. O’zgaruvchan kuchlanishli stabilizator sxemasi E’tiboringiz uchun rahmat!

O'xshashlar

Filtrlash va ularning turlari
Nasoslar va ularning turlari
Elektr xodisalari va asosiy elektrofizik kattaliklar
Elektr toki, magnit maydoni, elektr maydon tasirida yuzaga keladigan asosiy xodisalar
Kondensatorlar ularning turlari va qo’llanishi