XVIII-XIX asr falsafasi - Falsafa - Slaydlar

XVIII-XIX asr falsafasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2492.7763671875 KB

Ko'chirib olish

XVIII-XIX asr falsafasi

Reja: XVIII asr oxiri va XIX asr boshlarida falsafaning bahs mavzusi1 Falsafani siyosiylashtirish2 3 3 Yevropada XVIII asrda boshlangan texnogen sivilizatsiya hamda falsafaning mohiyati

“ Falsafa” tushunchasi yunoncha phileo – sevaman va sophia – donolik so‘zlaridan kelib chiqqan bo‘lib, mazkur atamaning dastlabki ma’nosini donolikka muhabbat deb talqin qilish mumkin. Falsafa so‘zini ilk bor qadimgi yunon mutafakkiri Pifagor miloddan avvalgi VI asrda tayyor holda (afsonalar, rivoyatlar, an’analar orqali) avloddan avlodga o‘tuvchi bilim bilan inson o‘z aqliga tayanib, mushohada yuritish va tanqidiy fikrlash yo‘li orqali olishi mumkin bo‘lgan bilimni farqlash maqsadida ishlatgan.

Uyg'onish davridan keyingi falsafiy ta’limotlar tizimida inson va tabiat muammosi birinchi o'ringa chiqdi. Inson tabiatning muhim tarkibiy qismi sifatida qarala boshlandi. Din muammolari ikkinchi o‘ringa qo‘yilib, unda fan, siyosat va axloqdan ajratib qarash ustuvorlashdi.

Faylasuflar Arastuning: „Inson aqlida sezgilar bergan ma’lumotdan boshqa hech narsa yo‘q“, degan fikrini asos qilib oldilar. Falsafaning mohiyatini bunday izohlovchi mutafakkirlar qatoriga F. Bekon, D. Yum, J. Berkli, T. Gobbs va boshqalar kiradi. Bunday ta’limotlar falsafada empirizm deb ataladi.

XVIII asrdagi fransuz ma’rifatchilari falsafani jamiyatda ro‘y berayotgan siyosiy qarashlar bilan bog‘lab, undan feodal tuzumiga qarshi kurashda keng foydalandilar. Shu asosda ular tabiiy huquq va ijtimoiy shartnoma kabi muammolarning falsafiy tahliliga asosiy e’tibor berdilar. Bu davrga kelib iqtisod, siyosat, huquq, madaniyat kutubxonasi masalalari ham falsafiy ta’limotlar mavzusida katta o'rin ola boshladi. Xususan, falsafiy ta’limotlarda inson yashashi va olamda o‘z o‘rnini egallashiga asos bo'ladigan tabiiy huquqqa egaligi, davlat esa odamlar o'rtasidagi ijtimoiy shartnoma asosida tuzilgan tashkilot, degan masala alohida o'rin ola boshladi.

XVIII asr oxiri va XIX asr boshlarida falsafaning bahs mavzusigina emas, balki o'zi ham tadqiqot obyektiga aylandi. Nemis mumtoz falsafasining vakillari falsafaning o'zini ham falsafiy tahlil etish masalasini o'rtaga qo'ydilar. Borliq va tafakkur o'rtasidagi munosabatlar tahliliga asosiy e’tibor berila boshlandi. Kantning „Sof aql tanqidi", „Amaliy aql tanqidi" nomli asarlari falsafiy tafakkuring ichki mohiyatini tahlil etishga yo'naltirilgan edi.

Falsafani siyosiylashtirishni K. Marks va F. Engels nihoyasiga yetkazdilar. Ular falsafani tabiat, jamiyat, inson tafakkurining eng umumiy qonunlari haqidagi fan, deb ta’riflash bilan o'zlari yaratgan ta’limotni kapitalizmga qarshi murosasiz kurash olib borayotgan proletariat qo'lidagi g'oyaviy qurol sifatida ta’rifladilar. Falsafani murosasiz siyosiy kurashlar bilan bog'lash, odamlarni qarama-qarshi guruhlarga bo'lib, ular o'rtasidagi munosabatlarni keskinlashtirish, bu - fanning yetuk axloq va insonparvarlik bilan bog'langan qadriyatlariga butunlay zid edi

Yevropada XVIII asrda boshlangan texnogen sivilizatsiya ham falsafaning mohiyati, bahs mavzusini tushunishga ta’sir etdi. Ya’ni, fan va texnika taraqqiyotida katta yutuqlar qo'lga kiritildi. XIX asrning ikkinchi yarmida yuz bergan «klassik falsafa» va oqilonalik inqirozi irratsionallik, intuitivlik, ongsizlik muammolarini namoyon etdi, XX asrning birinchi yarmida ular «noklassik falsafa» tahlilining asosiy predmetiga aylandi, bu esa, o‘z navbatida, matnlar mantig‘i, tili, ularni talqin qilish va sharhlashga alohida qiziqish uyg‘onishiga olib keldi.

XIX asr o‘rtalarida aniq fanlar sohalarida buyuk ilmiy kashfiyotlar qilindi, tabiat, inson va jamiyat o‘zaro aloqadorligining yangi tomonlari ochildi. Fanlarning minglab yangi sohalari, yo'nalishlari yuzaga kelishi, inson bilimlarini falsafiy umumlashtirish ehtiyojini kuchaytirdi. Bu esa falsafaning o'zi uchun ham, boshqa barcha aniq fanlar uchun ham, ijobiy ahamiyatga ega edi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. S. Xantington “Stopknoveniye sivilizatsiy ? // Polis, M, 1994. 2. SemenovY.N. Sotsialnaya filosofiya A.Toynbi. M., 1980. 3. Sorokin P. Chelovek, sivilizatsiya, obhestvo. M., 1992. 4. T.S. Pilye “ Falsafa tarixi” T., “Sharq” – 2002 y.

O'xshashlar

Hozirgi zamon falsafasi XX asr oxiri XXI asr boshi

Zardushtiylik falsafasi

Borliq falsafasi

Ingliz falsafasi

Global muammolar falsafasi