Milliy falsafiy tafakkur va uning o'tmishi, zamonaviy rivojlanishi - Falsafa - Slaydlar

Milliy falsafiy tafakkur va uning o'tmishi, zamonaviy rivojlanishi

Yuklangan vaqt:

29.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1209.2890625 KB

Ko'chirib olish

MILLIY FALSAFIY TAFAKKUR VA UNING O’TMISHI, ZAMONAVIY RIVOJLANISHI

Falsafa, falsafiy tafakkur to'g'risida so‘z ketganda uning ikki jihatini e’tiborga olmoq kerak. Falsafa, bir tomondan, o‘z mohiyatini anglab, ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy-madaniy munosabatlar ichida yashayotgan, ma’lum bilimlarni o'rganib, ulardan hayotiy yo‘llanma bo'ladigan yangi umumiy xulosalar qilishga intilayotgan barcha sog‘lom fikrli kishilarga xos bo‘lgan tafakkur salohiyatidir. Inson hayot saboqlarini anglab, olgan bilimlari, orttirgan tajribasi yakunlarini muayyan e’tiqod, manfaatlar, qadriyatlarga tayanib qilgan xulosalari ham falsafiy umumlashmalar hisoblanadi. Bu o‘rinda 0 ‘rta asrda yashagan buyuk arab faylasufi A.Kindiyning quyidagi fikrlari ustida to‘xtab o'tmoq joizdir. Bir kuni shogirdlari A. Kindiydan, ustoz, ba’zi odamlar falsafa kerak emas deydilar, ularga qanday javob berish kerak, deb so'ragan ekanlar. A.Kindiy ularga, kimki falsafa kerak emas desa, unga, nima uchun kerak emas, deb savol beringlar.

Falsafiy tafakkurning jamiyat hayoti muammolari tahlili uchun ahamiyatli ,bo‘lgan tomonlaridan biri — e’tiqodiy bag‘rikenglikdir. Falsafa — tafakkur madaniyati, borliq haqidagi bilimlarning insoniyat ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy taraqqiyoti tarixining umumlashgan ifodasidir.

Falsafiy tafakkur muttasil haqiqatni izlash, jamiyat hayotidagi barcha jarayonlarni, fan yutuqlari natijasida qo‘lga kiritilgan yangiliklarni mutlaqlashtirmaslikdir. Faylasuflar jamiyat hayotidagi har bir tartibot tizimiga, ijti moiy, iqtisodiy, siyosiy munosabatlarning shakllariga, ilmiy kashfiyotlarga ,,Bu nima uchun shunday?“, „Bundan yaxshiroq bo‘lishi mumkin emasmi?“, degan savollar asosida yondashadi. Jamiyat hayoti va taraqqiyotida, fanlar sohasida bunday savollar qo'yilmagan zamonlar bo‘lmagan. Bu savollarga javob insoniyat taraqqiyotining yangi yo‘llari, shakllari, imkoniyatlarini izlashni taqozo qiladi. Zero, ularga javob topishga qaratilgan amaliy jarayonlar jamiyat, fan-texnika taraqqiyoti, inson ma’naviy kamolotining asosiy sabablaridandir. Faylasuflarning mustaqil, ijodiy fikrlashlari, ya’ni fikr erkinligi ham bu fanning jamiyat taraqqiyotiga ta’sirini kuchaytiradigan sabablardandir.

Inson falsafiy tafakkur orqali o'z mohiyatini, borliqdagi o'rnini biladi, avlodlar qoldirgan meros, o'z davrining amaliy, ilmiy yutuqlarini umumlashtirib,olamni bir-biri bilan bog'langan, taraqqiyotda bo'Igan jarayon sifatida anglaydi, istiqbol rejalarini belgilaydi. Falsafa-tafakkur madaniyati, borliq haqidagi bilimlarning insoniyat ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy taraqqiyoti tarixining umumlashgan ifodasidir. Falsafa insoniyat tarixida amalga oshirilgan boy tajribani yaxlit o'rganib, umumlashtirib, ularning ijobiy, salbiy jihatlarini tahlil etib, kelajakni oldindan ko'rishga imkon beradigan, kishilarning yangi sharoitlardagi faoliyatiga asos bo'ladigan umumiy xulosalar tizimini yuzaga keltiradi. Falsafada o'tmish tahliliga katta e’tabor berilsa ham, asosiy maqsad jamiyatning, insonning istiqboli bilan bog'liq bo'Igan muammolarni o'rganishdir.

O’rta asrlarda ilg’or falsafiy fikrlarning rivojlaniishida Xorazmiy, Forobiy, Beruniy, Ibn Sino, Umar Xayyom, A. Navoiy kabi mashxur mutafakkirlarning roli kattadir. Buyuk mutaffakir Forobiy (878-950 yillar) 200 dan ortiq asar yozgan. U o’zining falsafiy qarashlarida o’z zamonasi uchun eng ilg’or fikrlarni olg’a suradi. Biroq uning dunyoqarashi idealistik dunyoqarashdan xolis bo’la olmagan. Forobiy dunyoning, koinotning paydo bo’lishida ollox boshlang’ich rol o’ynagan deb e’tirof qilgan bo’lsa-da, tabiat vujudga kelgach, u mustaqildir. Uning fikricha, materiya abadiy, uning oxiri yo’q, makonda xam, zamonda xam cheksiz va chegaralanmagan degan materialistik fikrni olg’a surgan edi. Forobiy o’zining ‘’Ideal shaxar axolisining fikrlari’’ asarida ilg’or ma’rifatparvarlik g’oyalarini olg’a suradi.

Beruniy 150 dan ortiq asar yozdi. Bular ichida eng mashxurlari “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar’’, ''Xindiston'', ''Mineralogiya'', ‘’Saydana’’,’’ Qonuni ma’sudiy’’, ‘’ Javoxirlar xaqida risola ’’ va boshqalar. Beruniyning fikricha, tabiat mustaqil yashaydi. Tabiatning butun ko’rinishlari uning o’zining ko’rinishlari xamma narsalar asosida materiya yotadi. Beruniy dunyoqarashida dialektikaning ayrim elementlari bor. Xamma xarakatlar materiyanikidir. Xullas, shu materiyaning o’zi yaratuvchi kuchdir. Fanda to’g’ri yo’l topa olmaydigan kishilargina dinga murojaat qiladilar, deydi u.

O'xshashlar

Zamonaviy falsafa va uning falsafiy tavsifi

Falsafiy tafakkur taraqqiyotining asosiy bosqichlari

Tafakkur o’zgarishi va ma’naviy yangilanishda milliy g’oyaning roli

Tafakkur

Falsafiy dunyoqarashning mohiyati, umuminsoniy va milliy xususiyatlarini o’rganishning ahamiyati