logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. CHQBT
  4. Xorazmshohlar davlatida harbiy ishlar

Xorazmshohlar davlatida harbiy ishlar

Yuklangan vaqt:

08.06.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1621.69921875 KB
Ko'chirib olish
Xorazmshohlar davlatida harbiy ishlar Хоразмшоҳлар давлати ташкил топгандан инқирозигача мунтазам қўшинга эга бўлган. Давлатда мажбурий умумхалқ ҳарбий талими жорий этилган. Манбаларнинг маълумот беришича қўшинлар сони ўзгариб турган. Масалан 1218-йилда Хоразмшоҳ қўшинлари сони 150 минг отлиқ аскар ва 100 минг пиёда аскардан иборат бўлган. Хоразмшохларўздавринингқ удратлиқўшинигаэгабўлиб, қўшинларнидоимийтўлдири бборишватаъминлашгакатт ааҳамиятберилган.Хоразмш оҳларқўшинияхшикуроллан ганватайёргарликкаэгабўлг ан,унинглашкарбошилариэс аҳарбийтўқнашувлардажас урликларибиланажралибту рганлар. Хоразмшоҳлардавлатидақўшин таркибиҳарбийюришларкўламиг абоғлиқравишдаўзгарибтурган. Масалан, 1195йилдаХоразмшоҳТакаш(117 2- 1200)нингдевонидафтарида170 минготлиқнингномируйхатгаол инганбўлса,унданкейингиХораз мшоҳ,АловуддинМухаммад (1200- 1220)ҳукмронлигинингдастлабк ийилларидабирнечакундавомид а70минггаяқинотлиқурушмайдо нигакирган. Хоразмшох,АловуддинМухд ммад1217йилнингкузидаБа ғдодгаюришқилишгақарорк илганида,унингтўплаганқў шинларчўлвасаҳроларнитўл дирибюборган. Хоразмшоҳлардавлати даҳарбийсанъатўздавр инингетуксаркардалар итомониданишлабчиқи лган. Сароймансабдорлари қаторигаАмир-охур- шохнинготбоқари амир-шикор- овчилик ишларини ташкил қилувчи тошдор -шохнинг шахсий ҳаммомини бошқарувчитаробдор- шохнишахсиймирзас иамир-ал-алам- туғдорвабошқаамалдор ларҳаммавжудэди.Хоразмшоҳларқўшиниўззамонасиучунғ оятдакучлиҳисобланарваўздавринингэ нгяхшиқуролларибиланжиҳозланганэд и.Буқўшинлардаодатдагиқуроллардан ташқариқамалмашиналариҳамбўлган.Б улар орасидаҳаракатчанминорлар,тара нлар,ҳужумнарвонлариажралибтурган Xorazmshohlar davlatida harbiy mansablar Oliyboshqo `mondonQ oidyokiMuq addamdeb nomlangan Zabt etilgan hududlar noibi ( harbiy noib) Amir-al umaro 10mingsuvoriyqo`s hinqo`mondoniMali k.Bazimaliklargajas oratiuchun“xon”unv oniberilgan. Qo`shindachoparlar– Chovush.Choparlarboshlig `Iesa– MuqaddamChovushiyadeb atalgan MaxshusXufiyavaayg`oq chilarbo`linmasiesa– Josusiyadebatalgan Армияқўмондонлариқайдёкимуқаддамдебаталиб,энгишбилармон,эпчиламирлар(лаш карбошилар)бумансабгатайинланган.Баъзиҳоллардавилоятҳокимлариайнибирвақтни нгўзидамаҳаллийқўшинларгаҳамқўмондонликқилган.Вилоятқўшинлариқўмондониҳа мсоҳиб-ал-жойишунвонигаэгаэди. Янгивилоятларнибосиболгандансўнг, шуҳудудерлариамирларгаиқтатарзидаинъомқилинганваэнгкаттахизматкўрсатганами рларгаамир-ул-умароунвониберилиб, шуҳудудигаамирлароқсоқолиэтибтайинланган. 10мингачаотлиқаскарларқўмондонимоликдебаталган.Уларнингбаъзиларигажангдаж онбозликкўрсатганиучунхонунвонибериларэди.Хоразмшохларнингшунингдекқуллардантузилганшахсийгвардияси(харас)ҳамборэди.Хара скўпроқсавдокарвонлариникузатибборган.Қўшинларнингбошбошқармасидевон- алжойишбўлиб,унишоҳтайинлайдигансоҳиб- ал-жойиш(девон)-моҳибдевон ал- ардбошқарган.Баъзиманбалардаумумҳарбийбошқаруворганидиван-иарздаржумлаи- мамоликдебаталади. (Рашид-ад-дин Вад-вадтўпламида). Девон-ал- жойишҳарбийларгаберилганиқтаишларини,ҳаммаунвондагиҳарбийларгамаошвабошқатўл овларни,қўшинларнивауларнингқуролланиширўйхатгаолиш,хаммажангчиларгамаошни(а рзақ)ўзвақтидатўланишини,уларнингбарчазаруранжомларбилантаъминланишинитекшири бтурган.Буюквилоятлардамаҳаллийҳарбийбошқармаларҳамтузилган.Хоразмшоҳларармия сидагиэнгмуҳиммансабларданиккинчисиҳарбийназоратчи-назир-алэди. Уҳамсоҳиб-ал- дивонал-жойишназоратиостидаишолибборарэди. Хоразмшоҳларармиясидаалоқачил арразведкачиларбўлиб,уларнигўву шларважосузлардебаташган.Жосу зларғанимнингқўшинлавриҳолати, унингҳаракативамақсадлариҳақид амаълумотлартўпланганлар.Армия дадинийишларгақози-йи- хашамёкиқози-ал- аскарраҳбарликқилган.Хоразмқўш инларияхшиқуролланганбўлиб,ода тдагиқилич,найза,камонкабиқурол ларданташқариманжалиқ(катапул т)тошотаркабиҳужумдаишлатилад иганнарвонлари,тўсинларданҳамк енгфойдаланганлар.Хоразмшоҳла ристеҳкомларвақатъаларқуришгак аттаэътиборберганлар. Хоразмдаҳартомонламабаландвам устаҳкамқурилганИлал,Хўрондиз, Қоҳри,Ардахнкабиқалъаларбўлган лигиҳақидатарихиймаълумотларс ақланибқолган.Қалъалардагижанг чиларгамустаҳфизларқўмондонли кқилган.Хоразмшоҳлардавлатидап олитсияважазолашвазифалариним ахсусотрядларгараҳбарликқилувч ишихналарбажарган.Бумансабгаа сосантуркҳарбийбошлиқлари- амирэтибтайинланган.Шихнаҳоки миятучунхавфлибўлганҳаммаишла рниназоратқилган. Ҳарбирбосиболинганвилоятваноҳиял аргазудликбиланшиҳналартайинлан ган.Хоразмшоҳлардавлатидақўшинл арнингташкилийтузилиши,ҳужумёки мудофасидақўлланиладиганҳарбийҳ аракатлартузугиарабқўшинларитузи лишиданолиганбўлиб,илғор- ўнгқаноатмарказ- чапқаноатар'ергардвазас ада (хофия)қисмларданиборатэди.Ҳарби йҳаракатёкиурушэълонқилишданолд инйирикқўмондонлар,уламолар,факи ҳлар,мунажжимлариштирокидакенг ашўтказиларвашукенгашдаишлабчи қилганрежаасосидаҳарбийҳаракатбо шланарэди Ҳукмдорнинггвардиясиҳаммавжудбўлган. Уармиянингбошқўмондониэди.Хоразмшоҳлардавлатидавилоятмарказларидаетар лимиқдордаҳарбийқисмлартурган. Шунингдек,мамлакатнингчегарақисмлари,йўлл арвамудофаааҳамиятигамоликқалъалардамудофаақисмларибўлган.Волийларвақа лъақўмондонларикейингидаврлардайирикуруғбеклариорасидантайинланган.Улар нингқўлостидабаъзан(аксариятҳолларда)қуллардантаркибтопганхусусийҳарбийқи смларҳамбўлган.Уруғбекларихизматгаўзуруғиқисминиолибкелган. Иқтоэгаларидан(соҳибларидан)ташкилтопганмаҳаллийқисмларҳамуларнингқўлостидабўлган .Жалолиддиндавридавилоятармиясидаўзгаришларқилинди. СултонАлоуддиндавридаармияқипчоқлар,сўнгқалач,қарлуқ, уран,уғрақкабиуруғларданташкилтопганди.Алоуддиндавридауруғбеклариқўлостидабўлганқ ипчоққанглиларгвардиянингасосиниташкилэтган.Жалолиддиндавридауларармиягаолинмага н.ЧункиЖалолиддинвалиаҳдликкатайинлангандансўнгунгақаршибошкўтаришган.каттавилоя тлардамаҳаллийҳарбийбошқармаларҳамборэди.Қўшиндахизматқилганҳарбийларнингҳаммас имаълумқийматдагииқтjларгаэгабўлишган.ИқтоэгалариданташкилтопгансуворийларХоразмш оҳлардавлатинингтурлитомонларигаерлашганди. Уларвилоятаскарлариниташкилэтган.Бунданташқариҳукмдорнинггвардиясиҳаммавжудэди. Жалолиддиндавридавилоятармиясиниташкилэтганунсурлардабаъзиўзгаришларқ илинди.Унингдавридавилоятқўшинларинингайримқисмларитуркманларданташкил топди.ХоразмшоҳлардавлатидаХIIIасрнингбошларидамўғулларнингЎртаОсиёгаист илоси(босқинчилиги)бошланишиарафасидаХоразмшоҳларниАнуштегинларсулола синингсўнггихукмдориАла-ад-динМуҳаммаддавридаичкисиёсийваижтимоий- иқтисодийзиддиятлари,ўзаронизоларкучайибкетди.Бундайвазиятданусталикбила нфойдаланганЧингизхонбошчилигидагимўғулларХоразмнизабтэтишгамуваффақбў лган. 40 3A 1B 1C12 1B 19 2C 451623 2D 47 20 1428 19 231B 1413 18 3A1B 46 14 23 14 2C 14 19 1B Давлатда ҳарбий бошқарувнинг олий органи девон ал-ард (ёки девон ал-жайш) бўлган, мазкур девоннинг бошлиги соҳиб девон ал- ард (ёки соҳиб девон ал- жайш, ёхуд аридал-жайш) хисобланган. Манбаларда бутун давлат ҳарбийбошқарувининг бош идораси девони арз дар жумлайи мамолик деб номланганлиги кайд этилади. Девон ал- ард барчахарбийлавозим ваунвонсохибларини,ку шиннимаош,озик- овкатватуловларбилант аъминлаган,кушинларни назораткилишваруйхатг аолишбиланшугулланга н,уларнингкурол- аслахаларинибошкарган . Йириквилоятлардаҳарби йбошқарувнингмаҳалли йорганлариҳамбулган. Қўшиндаўзаҳамиятигакў раиккинчилавозим ҳарби йнозир (нозирал- жайш)хисобланиб, уқўшиндевониназоратид афаолиятюритган. Хоразмшохлар қўшинлари қилич, камон, найза, гурзилар билан қуролланганлар, бундан ташқари, қўшинда катапулталар (манжаник, яъни тош отиш куроли), мухосара, яъни қуршов машиналари, тошбақалар, яъни харакатланадиган гумбазлар, учли ёғоч куроллар ва хужум зинапоялари булган. Хоразмшохлар қалъалар ва қў рғонларни қуриш ва мустаҳкамлашга алоҳида эътибор берганлар. Қалъалар қўшинларига м устаҳфизлар қў мондонлик килганлар.

O'xshashlar

Amir Temur va Temuriylar davrida harbiy ishlar
AQSh Harbiy kuchlari
Qadimgi Hindistonda harbiy ish
Tinchlik va harbiy harakatlar olib borish davrida FV fuqaro muxofazasi
2017-2024 yillar O`zbekiston milliy armiyasining mustahkamlanishi va islohotlar