Ra’noguldoshlar oilasi - Botanika - Slaydlar

Ra’noguldoshlar oilasi

Yuklangan vaqt:

12.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1910.3896484375 KB

Ko'chirib olish

RA’NOGULDOSHLAR OILASI Reja: I. Kirish II. Asosiy qism. 1. Ra’noguldoshlarga umumiy tavsif. 2. Tobulg’ilar va Ra’nolar kenja oilasiga ta’rif. 3. Olmalar va Olxo’rilar kenja oilasiga ta’rif. 4. Ra’nodoshlarning xalq tabobatidagi o’rni. III. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar.

• Bu oilaga shimoliy yarimsharning mo’tadil iqlimli mintaqalarida o’sadigan 120 turkumga mansub 3000 ga yaqin turdagi daraxt, buta va ko’p yillik o’ltlar kiradi. O’zbekistonda uning 35 turkumga mansub 153 turi o’sadi. Ra'nodoshlarning barglari yonbargchali, oddiy, uchga bo'lingan, panjasimon yoki patsimon, yohud murakkab, 3-5 yaproqchali, poyada ketma-ket o'rnashgan. • Ra’nodoshlarning barglari yonbargchali, oddiy, uchga bo’lingan, panjasimon yoki patsimon, yoxud murakkab; poyada ketma-ket o’rnashgan. • Gullari yakka-yakka, barg qo’1tig’ida o’rnashgan yoki shingil; qalqon, soyabon shaklidagi to’pgullarda joylashgan; ikki jinsli, hashoratlar yordamida changlanadi. • Gulqo’rg’oni murakkab, to’g’ri, ko’pincha 5 a’zoli. Gultojibargi 5 ta, qo’shilmagan. Changchilari ko’p. Urug’chisi 5 tagacha yoki undan ham ko’p. Tugunchasi 1 – 5 uyli. Mevasi — quruq (yong’oqcha, to’pbargak) yoki ho’l (bir yoki ko’p danakli meva yoki soxta meva).

• NA`MATAK (rosa marakandika) ra`noguldoshlar oilasidan,bo`yi 1,5-2 m ga yetadigan buta. tikani ko`p,shohlaridagi barglari to`p bo`lib joylashgan.barglari Mayda 5-9 ta uzunligi 2-6 mm tuxumsimon,ba`zan dumoloq.aprel boshlarida ko`karadi.

• O`q ildizli.may-iyun oylarida gullaydi. Mevasi iyun-avgustda pishadi U payvantak sifatida islatiladi .mevasi tarkibida s vitamini ko`p. bundan tashqari jigar kasalliklarini davolashda ishlatiladigan dorivor moddalar ham mavjud.

• BODOM (AMIGDALUS SPILOSIMA)ra`noguldoshlar oilasidan 2-3 mli buta yoki kichik daraxt uning tanasi ser shoh tikanli shoxlarning uzinligi 2-4sm eni esa uzinligidan 2-3 marta qisqa . barglari lansetsimon hushbo`y gullari barg bilan birga yoki oldinroq chiqadi . mart oyining o`rtalarida ko`karib gullaydi.

• Gullashi aprelgacha davom etadi gultoji oq pushti rangli . iyun –iyul oylarida mevasi pishadi. Shakli tuxumsimon ,usti qalin tuklar bilan qoplangan. Bodom danagining mag`zida moy ko`p. bodomning mag`zida oz miqdorda zaharli modda-amigdalin bo`lib tibbiyotda ishlatiladi.

Olmalar olma turkumiga mansub daraxtlar bo’lib, O’zbekistonda ularning 5 ta turi bor. Shulardan 2 tasi yovvoyi, 3 tasi esa madaniy turlardir.

• OLMA. • Olma mevasi tarkibida 15% gacha qand ( glyukoza, fruktoza, saxaroza), organik kislotalar (olma, limon kislotasi), pektin, mikroelementlardan temir, kaliy, matganets, mis, kobalt, vitaminlardan C, B1, B2, PP, provitamin A kabi moddalar bor.

• Nok guli va mevalari bilan olmaga o’xshaydi. Lekin mevasining etida tosh hujayralari borligi bilan olmadan farq qiladi. O’zbekistonda nok turkumiga oid 7 ta tur bor.

• ''NOK'' MEVASI HAQIDA • Nokning shifobaxshlik xususiyatlari ko'p. Pishganini eyilsa miyani namlik bilan ta'minlaydi, tumov va shamollashlarni bartaraf qiladi, miyaga turli zararli bug'larning ko'tarilishiga yo'l qo'ymaydi

• MAYMUNJON (MALINA) MEVASI – FRUCTUS RUBI IDAEI (BACCAE RUBI IDAEI) O'simlikning nomi. Oddiy maymunjon (malina, buldurg'un) f— Rubus idaeus L. Oilasi. Ra'noguldoshlar — Rosaceae. Bo'yi 1— 2 m ga yetadigan yarim buta. Ildizpoyadan ikki yillik yer ustki novdalar o'sib chiqadi. Birinchi yilgi novdalari yashil, yog'ochlanmagan, mayda tikanli bo'lib. meva qilmaydi. Bu poya qishga borib yog'ochlanadi, tikanlari ham yo'qoladi va kelasi yili iyun-iyul oylarida gullaydi. Mevasi pishgandan so'ng eski poyasi qurib qoladi.

• Mevasi tarkibida shakar, efir moyi, tanid, oqsil moddasi, flavonlar, kaliy va fosfor tuzlari, olma ,chumoli, limon kislotalari va S vitamini ko`p bo`ladi. Oydali jihatlari juda ko`p.

Qulupna Qulupnay inson organizmi uchun minerallarning asosiy manbalaridan biri hisoblanadi, bundan tashqari uning tarkibida bir talay vitaminlar, shu jumladan C va B5 vitaminlari, temir, magniy, kaliy, kaltsiy, rux, marganets, fosfor, kremniy, mis moddalari mavjud. Shuningdek unda foliy, limon, olma va salitsil kislotalari bor. Qulupnayning foydali xususiyatlariga quyidagilarni kiritish mumkin: u ovqat hazm qilish tizimiga yaxshi ta'sir ko’rsatadi.

Qulupnay tarkibida yetarli darajada minerallar bo'lgani uchun u organizmni tozalaydi, shuningdek tarkibidagi antioksidantlar tufayli organizmning qarish jarayoni sekinlashtiradi. Xalq tabobatida qulupnay kamqonlik, gipertoniya, ateroskleroz, bachadondagi qon ketishlarda qo'llaniladi. Avitaminozlarda qulupnayga yetadigani yo'q.

Shaftoli — dorivor meva (Avitsenna.uz) • Dunyoda shaftolining yuzdan ziyod navi o‘sadi. Mevasidan qayta ishlangan holda qoqi, sharbat, shira, murabbo tayyorlanadi. Mevasi tarkibida asosan, suv bo‘lsa-da, boshqa moddalar ham ko‘p. Jumladan, qand, pektin, saxaroza, organik kislota (limon va olma)lar, A, E, C, B1, B2, B6 singari darmondorilar, kaliy, kalsiy, natriy, fosfor kabi ma’danlarni saqlaydi.

• Shaftoli mevasi qayt qilishni to‘xtatuvchi, taom hazmini yaxshilovchi, tanani zararli moddalardan tozalovchi omil vazifasini bajaradi.

• O’rik - Armeniaca aksariyat qismi daraxt o’simlik. Uning 8 turi fanda ma’lum. O’rik xalqimizning xushxo’r mevasidan biri. Mevasi etli, shirin, ayrim navlarining quritilgan mevasi etida 50-70%ga qadar shakar,turli tuman vitaminlar bor

Urug’ining tarkibida 25% ga qadar oqsil, 50% ga qadar yog’ saqlanadi.

• Olxo’rilar – Prunus turkumiga O’zbekistonda olxo’ri, tog’ olchasi, qizil sulton kabilar kiradi. Bular orasida olxo’ri muhim meva o’simligi hisoblanadi. Uni ajdodlarimiz (bundan 4000 yil ilgari) olxo’rilarning bir nechtasini chatishtirish yo’li bilan hozirgi holatiga keltirishga muvaffaq bo’lganlar.

Hozirgi kunda uning 200 dan ortiq navi ma’lum. Bu turkumning barcha turlari aholi tomonidan sevib iste’mol qilinadi

• TOG`OLCHA (prunus mirabilis ) ra1`noguldoshlar oilasidan, bo`yi 4-10 m ga yetadigan, sershoh daraxt yoki buta. U tikanli ,yosh novdalari qo`ng`ir qizg`ish, yuksiz. Barglari oval shaklida , uchlari o`tkir, uzunligi 4-6 sm, eni2- 3 sm bo`ladi. U mart oyida ko`karadi va shu oyning oyning o`zida gullydi, gulari oq rangda. Mevasi iyun iyul oylarida pishadi. U har hil shaklda, sariq och qizil , to`q qizil rangda. Mevasida yopishqoq shirali neatin deb ataluvchi modda bo`lganligi uchun • konditer sanoatida marmelad tayyorlashda ishlatiladi.

• IRG`AY (kotoneaster multiflora) rra`noguldoshlar oilasidan, bo`yi 0,5-1,5m ga tetadigan tik o`suvchi buta . barglari uzun teskari tuxumsimon. Ancha enli barglarining ikki tomoni ham tuksiz . irg`ay may oyida gullaydi ,ro`vak shaklida to`p gul hosil qiladi. gultoji oq ,mevasi sentabr oyida pishadi.u och qizil rangli,cho`zinchoq tuxumsimon ,uzunligi 6-10 mm 1-2 ta danakdan iborat.manzarali buta. Gullar uchun payvantag sifatida ham ishlatiladi. • CHETAN (Sorbus persika ) ranoguuldoshlar oilasidan, boyi 3-5 m yetadigan buta yoki daraxt. Barglari nashtarsimon o`tkir uchli, uzunligu 10 – 16 sm, iyun oyida gullaydi. Qizil rangli gullarnind bir nechasi yig`ilib diometri 15 sm bo`ladigan to`p gul hosil qiladi gulkosasi uchburchak mevasi avgust oyida pishadi.qurilish materiali siffatida keng foydalaniladi. • G`OZPANJA (potentilla songorika ) ra`noguldoshlar oilasidan, bo`yi 10-40 sm ko`p yillik o`simlik. Poyasi yotib o`sadi. Borg qo`ltig`idan chiqqan gulbandlari yuqoriga ko`tarilgan holda joylashadi. U mart oyining ohirida ko`karadi. Ildizi o`q ildiz , yo`g`on ko`p tugunli, usti eski barrg qoldig`lari bilan qoplangan,qo`ng`ir rangda. Aprel may oylarida gullaydi. Gulkosasi ko`m-ko`k yoki qizg`ish. Gultoji sariq, teskarri tuxumsimon,gulkosasidan 1,5 marta uzun. Changchisi 20 ta , urug`chisi uzunchoq oval shaklida. Mevasi tuxumsimon,urug`idan yaxshi unadi. • •

• Xulosa • Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, ra’nodoshlar oilasi turlarga boyligi bilan boshqa ko’pchilik oilalardan farq qiladi. • Ra’nodoshlar oilasiga ko’plab mevali daraxtlar, manzarali butalar va gullar kiradi. • O’zbekiston hududida ham ra’nodoshlar oilasi juda keng tarqalgan bo’lib, uning mevalari xalqimiz tomonidan sevib istye’mol qilinadi.

• Ra’nodoshlar oilasi vakillarining ko’pchiligidan turli-tuman maqsadlarda foydalaniladi. • Masalan olma, o’rik, nok va shu kabi turli mevalardan oziq-ovqat sifatida, danakli mevalarining mag’zidan turli xil moylar olishda va tabobatda keng qo’llaniladi.

E ’ t i b o r i n g i z u c h u n r a x m a t ! ! !

O'xshashlar

Ra’noguldoshlar oilasi

Karamdoshlar oilasi

Ra'noguldoshlar oilasi

Qovoqdoshlar oilasi

Sho’radoshlar oilasi