Ituzumdoshlar oilasi - Botanika - Slaydlar

Ituzumdoshlar oilasi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

69.9638671875 KB

Ko'chirib olish

ITUZUMDOSHLAR OILASI

 Darsning texnologik xaritasi  Mavzu  Ituzumdoshlar oilasi  Darsning maqsadi  Ta’limiy maqsad: O’quvchilarga ituzumdoshlar oilasining tuzilishi va unga kiradigan o’simliklar to’g’risida ma’lumot berish.  Tarbiyaviy maqsad: O’quvchilarni ilmiy dunyoqarashini kengaytirish va inson hayotida qanday ahamiyat kasb etishini o’rgatish va o’simliklar tabiatning asosiy qismi ekanligi haqidagi fikrlarning ma’naviy qadriyatlarimizda aks etishi.  Rivojlantiruvchi maqsad :Mavzuga doir bilimlarni rivojlantirish,ko’nikmalarini mustahkamlash.  Darsning jihozi  O’simliklar gerbariysi, rangli rasmlar, slaydlar.

 Qo’llanilgan metodlar  1.Eslab qol va to’ldir  2.O’simliklar haqida ma’lumot  3.Raqamli diktant  4.Jadval to’ldirish  5.Rasmlar bilan ishlash  6.Sonlarni harflar bilan almashtiring  7.Muammoli topshiriq  8.Masala yechish.  Kutiladigan natija  O’quvchilar mavzuni to’liq o’zlashtirib yakka va guruh bo’lib ishlashni o’rganishadi.  Kelgusi rejalar(tahlil,o’zgarishlar)  O’qituvchi o’z faoliyatining tahlili asosida yoki hamkasblarining dars tahlili asosida keying darslariga o’zgartirishlar kiritadi va rejalashtiradi.

 Darsning borishi:  1.Tashkiliy qism :Sinf o’quvchilarini darsga tayyorlash,sinf navbatchisini aniqlash,davomotni aniqlash, uyga vazifa daftarga bajarilishini nazorat qilish.  -Vatanimizda bo’layotgan yangiliklar haqida ma’lumotlar so’rash.  2.O’tilgan mavzuni so’rash va xulosalash  REJA:  “ Eslab qol va to’ldir”  O’simliklar haqida ma’lumot  Raqamli diktant mashqlari asosida o’tkaziladi.

 “ Eslab qol va to’ldir” mashqi asosida o’tkaziladi.Bunda o’qituvchi buklet qog’oziga 15-ta o’simliklarni yozadi va o’quvchilarga ko’rsatadi.O’quvchilar daftarlariga xotiralariga saqlanib qolgan o’simliklarning nomlari va ularning oilasini yozadilar.So’ngra o’quvchilar nechta so’zni eslab qolganliklari tekshiriladi.  Go’za, ismaloq, karam saksovul, lavlagi,burchoq, kanop, gulxayri, jag’-jag’,sholgom, tugmachagul, mosh,rediska, o’sma,yeryong’oq, tuxumak.  G’o’za, kanop, gulxayri-gulxayridoshlar oilasi  Ismaloq,lavlagi, jag’-jag’, karam, rediska,o’sma, sholg’om, karamdoshlar oilasi  Tugmachagul,mosh, yeryong,oq,burchoq- burchoqdoshlar oilasi

 Bu usul yordamida o’quvchilar o’simliklarni qaysi oilaga kirishini eslab qoladilar.  Keyingi usul “O’simliklar to’g’risida ma’lumot” bunda 3 ta guruhga 3tadan o’simliklar so’zi beriladi.Har qaysi guruh shu o’simlilar to’g’risida ma’lumot aytadilar.   O’tloq sebargasi Yantoq Yeryong’oq   O’tloq sebargasi-bo’yi 25-50 sm keladigan ko’p yillik o’t.Uasosan tog’ etaklarda, daryolarda va ariqlarning orasida uchraydi.  Yantoq-asosan tog’ etaklardagi tekisliklarda va cho’llarda o’sadi O’zbekistonda 4ta tur o’sadi.

 Yerg’ong’oq- asosan sug’oriladigan yerlarda ekiladi.Vatani Braziliya, bir yillik o’t, juft patsimon murakkab barg.  Uchta guruhdan bittadan o’quvchi o’simliklarga shu tariqa ma’lumot berishadi.  Keyingi usul “Raqamli diktant”Bunda o’qituvchi qo’yidagiatamalarni doskaga yozib qo’yadi.  1.Kapalak 2.Yelkan ,bayroqcha 3.Qanotcha, eshkak 4.Qayiqcha.  So’ngra o’qituvchi qo’yidagi savollarni o’qiydi.Oquvchilar doskadagi so’zlar orasidan shu savolga tegishli javobni raqamini yozadilar.  1.Burchoqdoshlar oilasining gultoji qanday shaklda?

 2.Bir-biri bilan qo’shilgan bir juft ostki gultojbarg nima deyiladi?  3.Gultojbargning ustidagi eng yirikrog’I nima deyilai?  4.Ikki yoniga joylashganichi?  Raqamli diktant qo’yidagi kalit yordamida tekshiriladi?  Diktant kaliti:1 4 2 3  Har bir usullardan so’ng guruhlar baholanadilar.  O’qituvchi o’tgan mavzudagi bo’shliqlarni to’ldirgan holda yangi mavzuni boshlaydi.  3.Yangi mavzuni bayoni.

 Reja:  1.Ituzumdoshlar oilasiga xos bo’lgan belgilar.  2.Ituzumdoshlar oilasiga mansub madaniy va yovvoyi o’simliklar haqida ma’lumot.  3.O’zbekiston Respublikasi Qizil kitobiga kiritilgan o;simlik Oloy xiyoli to’g’risida umumiy ma’lumot.  Ituzumdoshlar oilasi yer kurrasining mo’tadil iqlimli mintaqasida va tropiklarda keng tarqalgan.U 80 turkumga oid 3000 ga yaqin turni o’z ichiga oladi.O’zbekistonda ituzumdoshlarga mansub 11turkumga oid 36 tur o’simlik o’sadi.  Ituzumdoshlarning ko’pchiligi bir yillik va ko’p yillik o’tlar, qisman yarim butalar yoki butalardir.Ildizi o’q ildiz tizimli.Poyasi tik, yonboshlab yoki yotib o’suvchi, ba’zan shakli o’zgargan yer osti novdalarini hosil qiladi.

 Ituzumdoshlardan keng tarqalgan begona o’tlar qatoriga mingdevona va bangidevona turkumlari ham kiradi.Bularning har ikkalasi ham qo’lansa hidli, o’ta zaharli, shu bilan birga dorivor o’simlik hamdir.Ularning barglari aralashgan pichanni yoki urug’lari aralashgan yemni yegan mol zaharlanadi.O’zbekistonda mingdevona turkumiga oid 5ta tur, bangidevona turkumiga oid esa 4 ta tur o’simlik o’sadi.  Ituzumdoshlarning O’zbekistonda ko’p ekiladigan vakillaridan yana biri pomidor, garmdori,chilim tamakisi va moxorka tamakisidir.Tamaki barglari maxorka ,papiros,sigara, zaharli hasharotlarni nobud qiluvchi preparatlar va dorilar tayyorlash uchun ihlatiladi.  Ituzumdoshlar oilasidan faqat bir tur- Oloy xiyoli O’zbekiston Respublikasining Qizil kitobiga kiritilgan.Oloy xiyoli Oloy tizmasida Shoximardon va So’x daryolarining havzalarida uchraydi.Bo’yi 50 sm ga yetadigan , ko’p yillik o’t.Poyalari ko’p, tik yoyiq, siyrak oddiy bezchali tuklar bilan qoplangan.Barglari uzun bandli, keng tuxumsimon, yaprog’ining uzunligi 5-10 sm, eni 4-8sm.Gullari qisqa mevasiningyetilishiga qarabuzayib boradi.Tabiiy sharoitda ekib o’stirilgandaijobiy natija bermagan .O’zbekiston Respublikasi FA Botanika bog’ida 1973 yildan buyon o’stirib kelinadi.

 Barglari oddiy, butun yoki bo’lingan.Gullari to’g’ri , ba’zan biroz qiyshiq, ikki jinsli, yakka- yakka holda burglar qo’ltig’ida yoki shoxlar uchidagi gajak to’pgullarda joylashgan.Kosachalari bir- biri qo’shilgan 5 ta gulkosachabargdan tashkil topgan. Gultoji yarmigacha yoki uchigacha bir-biri bilan qo’shilgan 5ta gultojbargdan tashkil topgan, turlicha rangda.Changchilari 5 ta , gultojbargning qo’shilishidan hosil bo’lgan nayga o’rnashgan.Urug’chisi bitta.Mevasi rezavor meva yoki ko’sakcha.  Ituzumdoshlarga mansub yovvoyi turlarning ko’pchiligi begona o’tlardan iborat.Ulardan biri qora ituzum bilan tanishamiz.  Qora ituzum ituzum turkumiga oid bir yillik o’t.Uni paxtazorlarda ,polizlarda va boshqa ekinzorlarda,hatto yo’l yoqalarida ham uchratish mumkin.Qora ituzumning bo’yi 25-50 sm.Poyasi sershox.Barglari oddiy,uzunchoq tuxumsimon.Gullari oqish,shoxlar uchidagi gajak to’pgullarda 3 tadan 10tagacha gul joylashgan.Mevalari “S” darmondoriga boy,undan xalq tabobatida foydalaniladi.O’zbekistonda ituzum turkumiga oid 10 ta turdagi o’simliklar o’sadi.Bulardan kartoshka va baqlajon sabzavot ekini sifatida ko’p ekiladi.

 4.Yangi mavzuni mustahkamlash:  1.Jadvaal to’ldirish.  2.Rasmlar bilan ishlash.  3.Sonlarni harflar bilan almashtiring.  4.Muammoli topshiriq.  5.Masala yechish.  1.Jadval to’ldirish.  O’qituvchi uchun___Bunda o’qitivchi har bir guruhga bittadan jadval tarqatib guruhlarga 3 daqiqa vaqt beriladi, shu vaqt ichida o’quvchilar jadvalni to’ldirishlari lozim.Jadval qo’yidagicha:  Ituzumdoshlar oilasiga mansub o’simliklarga xos belgilar  Yer yuzida turkum va turlar soni   O’zbekistonda turkum va turlar soni   Hayotiy shakllari   Ildizi   Poyasi   Bargi   Gullar(to’pguli)   Mevasi   Gul formulasi

 Javobi:  Ituzumdoshlar oilasi xos belgilar   Yer yuzida turkum turlar soni  80 turkum 3000 tur  O’zbekistonda turkum va turlar soni  11 turkum 36 tur  Hayotiy shakllari  Bir yillik, ikki yillik, yarim butalar, butalar  ILdizi  O’q ildiz  Poyasi  Tik , yonboshlab, yotib o’suvchi,shakli o’zgargan yer osti novda  Bargi  Oddiy butun yoki bo’lingan  Gullari(t’opguli)  Gajak to’pgul  Mevasi  Rezavor yoki ko’sakcha  Gul formulasi  Gk (5) Gt (5) Ch (5) U 1   2.Rasmlar bilan ishlash.  O’qituvchi uchun:Bunda har bir guruhga bittadan o’simliklar tarqatililadi.O’quvchilar rasmlarga qarab ularning tizilisini barglari, gullari qanday joylahganini va foydali yoki zararli xususiyatlarini aytib o’tadilar.

 O’quvchi uchun:  1- guruhga qora ituzum  2-guruhga mingdevona  3-guruhga Oloy xiyoli  Javob:  Qora ituzum bir yillik o’t,bo’yi 25-50 sm.Poya sershox. Barglari oddiy, uzunchoq tuxumsimon.Gullari oqish.Mevalari “S” darmondorilarga boy.  Mingdevona bir yillik o’t.Barglari o’yilgan,gullari pushti rangda.Poyasi tik o’suvchi dorivor va zaharli o’simlik.  Oloy xiyoli Qizil kitobga kiritilgan. Bo’yi 50sm.Poyasi tik yoyiq, siyrakBarglari uzun bandli, keng tuxumsimon.Gultoji qo’ng’iroqsimon.  3.Sonlarni harflar bilan almashtiring.

 O’qituvchi uchun:Bunda har bir o’simlik harflariga “Alfavit”da nechinchi raqamda turganligiga qarab topiladi.3ta guruhga ham bir xil raqamli 4ta o’simliklar beriladi va shulardan bittasi shu oilaga tegishli emas.  O’quvchi uchun:  6 1 17 12 3 14 17 8  10 1 17 19 14 27 10 1  2 1 16 11 1 9 14 13  2 20 17 28 14 16  Javob:  1)Garmdori  2)Kartoshka  3)Baqlajon  4)Burchoq burchoq o’simligi ortiqcha edi.

 4.Muammoli topshiriq :  O’qituvci uchun:Bunda o’qitivchi umumiy guruhga bitta savol beradi.Savol shunday tuziladiki uning javobi kitobda bo’lmaydi.Savol muammoli bo’lib ko’proq o’quvchini o’ylashga, fikrlashga undaydi.  Savol:  O’quvchi uchun:Nima uchun bangidevona o’simligi zaharli, lekin shu bilan birga dorivor hisoblanadi?  Javobi: _______________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________   5.Masala yechish :  O’qituvchi uchun:Bunda har bir guruhga umumiy bitta masala beriladi.  O’quvchi uchun:Bir tup pomidor palagi o’rtacha 4kg hosil bersa 400 tup pomidor qancha kg hosil beradi?  Javobi: 4 * 400=1600kg demak 400 tup pomidor 1600kg hosil berar ekan.

 6.Darsni yakunlash:Har bir guruhlar javoblaridan so’ng o’quvchilar baholanib borishdi.O’quvchilarni ballari izohli e’lon qilinadi.Jadval qo’yidagi ko’rinishda bo’ladi:  Nazorat varag’i  Interfaol metodlar  Ballar miqdori  Qo’yilgan ballar  1.Eslab qol va to’ldir  3ball   2.O’simliklar haqida ma’lumot  3 ball   3.Raqamli diktant  3 ball   4.Jadval to’ldirish  5 ball   5.Rasmlar bilan ishlash  5 ball   6.Sonlarni harflar bilan almashtiring  4 ball   7Muammoli topshiriq  4 ball   8.Masala yechish  3 ball    7.Uyga vazifa: Har bir o’quvchi Sinkveyn metodidan foyda-lanib gap tuzib kelish.Masalan:  Ot:pomidor

 Sifat:qizil pomidor  Son:4kg oomidor  Fe’l:Men bozordan 4 kg pomidor oldim.  O’quvchilar shunga o’xshash so’zlar tuzib kelishlari kerak.  Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:  6 –sinf Botanika kitobi darsligi  6-sinf Botanika kitobi metodikasi  O’zbekiston Respublikasi Qizil kitobi  Maktabda biologiya kitiobchasi.

O'xshashlar

Ituzumdoshlar oilasining gul tuzulishi

Karamdoshlar oilasi

Ra'noguldoshlar oilasi

Qovoqdoshlar oilasi

Sho’radoshlar oilasi