logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Biotexnologiya
  4. Genetik buzulishlar

Genetik buzulishlar

Yuklangan vaqt:

26.04.2025

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

999.037109375 KB
Ko'chirib olish
Patalogik anatomiya fani. Genetik buzulishlar ▶ Reja: ▶ Genetik buzulishlar . ▶ Mutatsiyalar. ▶ Mendel buzulishlari. ▶ Irsiy ko’p omil buzulishlari. ▶ Irsiy noklasssik monogen kassalliklar. ▶ Genetik buzilishlar – bu genetik materialda (DNK yoki xromosomalarda) sodir bo‘ladigan o‘zgarishlar yoki anomaliyalardir, ular odatda organizmning tuzilishi, funksiyasi yoki irsiyati bilan bog‘liq bo‘lgan kasalliklar yoki sindromlarni keltirib chiqaradi. ▶ Genetik buzilishlar odatda irsiy bo‘lib, nasldan- naslga o‘tadi, ammo ba’zan yangi mutatsiyalar natijasida birinchi marta paydo bo‘lishi mumkin. Ular insonning salomatligiga ta’sir qiluvchi omillardan biri sifatida e’tiborga olinadi Mutatsiyal ar▶ 1. Nuqtaviy mutatsiyalar: ▶ ▶ Substitutsiya: Bitta nukleotidning boshqa bir nukleotidga o‘zgartirilishi. Masalan, A- T juftining G- C juftiga o‘zgartirilishi. ▶ ▶ Insertsiya: Bitta yoki bir nechta nukleotidning DNK zanjiriga qo‘shilishi. Bu, ko‘pincha, genetik kodni o‘zgartirib, yangi xususiyatlarni yaratishi mumkin. ▶ ▶ Delesiya: Bitta yoki bir nechta nukleotidning DNK zanjiridan yo‘qolishi. Bu o‘zgarish genetik kodni qisqartirib, proteinlar hosil bo‘lishiga ta’sir qilishi mumkin. ▶ 2. Xromosoma mutatsiyalari: ▶ ▶ Duplikatsiya: Bir xromosoma segmentining ikki marta takrorlanishi. Bu, genlarning ko‘payishiga olib keladi. ▶ ▶ Inversiya: Xromosoma segmentining teskari joylashuvi. Bu xromosomaning strukturasiga ta’sir qiladi, ammo genlar sonini o‘zgartirmaydi. ▶ ▶ Translokatsiya: Xromosoma segmentining bir xromosomadan boshqasiga o‘tishi. Bu genetik materialning bir joydan boshqa joyga o‘tkazilishiga olib keladi. ▶ ▶ Delesiya: Xromosomaning bir qismi yo‘qoladi, bu o‘zgarish xromosomaning tuzilishini buzadi va ko‘pincha genetik kasalliklarga olib keladi. ▶ ▶ Translokatsiya: Xromosoma segmentining bir xromosomadan boshqasiga o‘tishi. Bu genetik materialning bir joydan boshqa joyga o‘tkazilishiga olib keladi. ▶ ▶ Delesiya: Xromosomaning bir qismi yo‘qoladi, bu o‘zgarish xromosomaning tuzilishini buzadi va ko‘pincha genetik kasalliklarga olib keladi. ▶ 3. Genom mutatsiyalari: ▶ ▶ Poliploidiya: Xromosomalar to‘plamining ortishi, ya’ni hujayraning odatdagi ikkita (diploid) xromosoma to‘plamidan ko‘proq bo‘lishi. Bu, masalan, ba’zi o‘simliklarda yoki hayvonlarda uchraydi. ▶ ▶ Aneuploidiya: Xromosomalar sonining o‘zgarishi. Masalan, trisomiya — 21- xromosomaning ortiqcha nusxasi, bu Down sindromiga olib keladi. ▶ Mendel buzulishlari (Mendelian disorders) — bu irsiyatning asosiy qonunlariga, ya’ni Gregor Mendelning merosni uzatish qonunlariga zid bo‘lgan genetik kasalliklar. Mendelning qonunlari, xususan, dominant va recessiv genlar orqali irsiy xususiyatlarning uzatilib borishini ta’riflagan. Lekin ba’zi hollarda bu qonunlar buzilishi mumkin. Mendel buzulishlari quyidagi holatlardan iborat bo‘lishi mumkin: ▶ 1. Dominant va recessiv genlarning xususiyatlari: ▶ Dominant gen: Agar bir ota- ona dominant genni olib yursa, u odatda avlodga o‘tkaziladi. Bu kasalliklar ko‘pincha bir nechta avlodda namoyon bo‘ladi. ▶ Recessiv gen: Recessiv genni avlodga o‘tkazish uchun ikkala ota- ona ham bu genni olib yurishlari kerak. ▶ “ Irsiy ko’p omil buzulishlari” (multifaktorial irsiy kasalliklar) bir nechta genetik va tashqi muhit omillari o’zaro ta’sir qilishi natijasida yuzaga keladigan kasalliklar guruhidir. Bu turdagi buzilishlar monogen (bitta gen bilan bog’liq) kasalliklardan farq qiladi, chunki ularning rivojlanishiga nafaqat genetik, balki hayot tarzi, ekologik omillar va boshqa tashqi omillar ham ta’sir ko’rsatadi. ▶ Xususiyatlari: ▶ 1. Ko’p omillik: Genetik predispozitsiya va muhit omillari birgalikda ta’sir qiladi. ▶ 2. O’zgaruvchan penetrantlik: Kasallikni rivojlantirish xavfi har bir individda turlicha bo’lishi mumkin. ▶ 3. Poligenik ta’sir: Bir nechta genlarning kombinatsiyasi kasallikning rivojlanishida rol o’ynaydi. ▶ 4. Nasldan- naslga uzatilish usuli: Multifaktorial kasalliklar Mendel qonunlariga to’liq amal qilmaydi, lekin oilalarda ma’lum bir darajada irsiy moyillik kuzatiladi. *°r*.^ I anemiy »si ß talassemiya Orqa miya DOShüflarining atrofiyasi Kisti k hbro z E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

O'xshashlar

O'simliklar genetik muhandisligi
Seleksiyaning genetik asoslari
Genetik injeneriya va biotexnologiya
Biotexnologik usulda olingan mahsulotlarning genetik xavfsizligi
Biotexnologik usulda olingan oziq-ovqat mahsulotlarini genetik xavfsizligi