Ферментларни хусусиятлари, целлюлозани ферментатив гидролоиз орқали қанд моддалари олиш - Biotexnologiya - Slaydlar

Ферментларни хусусиятлари, целлюлозани ферментатив гидролоиз орқали қанд моддалари олиш

Yuklangan vaqt:

19.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3411.755859375 KB

Ko'chirib olish

Мавзу: Ферментларни хусусиятлари, целлюлозани ферментатив гидролоиз орқали қанд моддалари олиш

Мавзу буйича ишлаб чиқилган методик ишланмалар “ Ферментларни хусусиятлари, целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш” мавзуси учун технологик харита

Режа. Ферментлар тўғрисида умумий маълумот. Фермент табиатига таъсир етувчи омиллар. Ферментларни таъсир етиш механизми . Целлюлаза ферментлари Целлюлозани ферментатив гидролизи. Ферментлар – бу тирик хўжайралар томонидан синтез қилинган оқсил молекулаларидир. Хар бир хўжайрада юзлаб турли хилдаги ферментлар мавжуд бўлиб. Уларни ёрдамида танланган организм учун улай темпратурада юори тезликда кечадиган кўплаб кимёвий реактсиялар амалга оширилади, яъни 5 0 лан 40 0 С гача бўлган темпратурада. Агар ушбу реактсиялар шу тезликда организмдан ташарида ўтадиган бўлса, жуда юори темпратура, ва ректсия ўтиш шароитини сезиларли ўзгартириш талаб илинади. Бундай шароитлар организм хўжайрасини нобуд бўлишига олиб келиши ани. Хўжайрани ишлашида жараёнларни кечиши шундай яратилган ва хўжайра томонидан бошариладики шароитларни сезиларли ўзгаришига йўл ўйилмасдан ар бир жараённи тўли амалга ошиб, бўлиб ўтиши таъминланган. Бунда асосий вазифани ферментлар бажариб, ферментларни биологик катализаторлар деб аталишига сабаб бўлади, яъни жараёнларни тезлатувчи моддалар деб юритилади. Мавзу: Ферментларни хусусиятлари, целлюлозани ферментатив гидролоиз орқали қанд моддалари олиш.

“ Ферментларни хусусиятлари, целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш” Кириш. Биологик полимер бўлган целлюлозани ферментатив гидролизи, айниқса қишлоқ хўжалиги ва ишлаб чиқаришда хосил бўлган целлюлоза биоконверсияси натижасида, чиқиндисиз технологияларга асосланган қанд моддалари олишни фан ва техника ривожланишидаги ўрни ва роли, целлюлоза биоконверсияси маҳсулотлари ишлаб чиқариш назарияси ва технологиясини, биотехнология ва саноат микробиологияси саноатининг хом ашёси ва уларнинг биологик хусусиятларини, хом ашё ва олинган маҳсулотлардан самарали фойдаланиш йўлларини билан танишамиз. 1. Целлюлаза ферментлари. Целлюлазаларни ҳосил қилувчи мицеллали замбуруғларга мисол сифатида Penicillium notatum , Penicillium vuriabili , Penicillium iriense, Trichoderma reesei, Verticillium alboatrum , Aspergillus terreus, Aspergillus niger ларни келтириш мумкин. И.М.Грачёванинг олиб борган изланишлари натижасида олган ҳулосаларига кўра: э кзоглюканазалар ва целлобиогидралазалар глюко протеидлар бўлиб, уларнинг углевод қисмининг асосий компоненти маннозадир. Эрувчан целлоолигасахаридларнинг целлобиогидралазалар ёрдамида гидролизланиш тезлиги субстратнинг полимерланиш даражасини учдан олтитагача ортиши билан ортиб боради. Целлобиозага улар таъсир кўрсатмайди.

Ҳозирга кунга келиб ферментлар технологияси биологик хом-ашёларга ишлов беришнинг энг самарал иусулига айланди. Фементлардан биокатализаторлар сифатидафойдаланиш озиқ-овқат таминоти ва ем- хашак базасини сезиларли даражада кенгайишига, уларнинг янги шаклларини яратилишига ва мавжудларини сифат даражасини яхшилашига имкон яратмоқда. Целлюлолитик фермент препаратларнинг қўлланилиш соҳалари кенг бўлиб асосан, ўсимликларни парчалашда, тиббиётда ўсимликлардан доривор моддаларни ажратиб олишда, қишлоқ хўжалигида кавш қайтарувчи ҳайвонлар учун озуқа тайёрлашда қўлланилади. Хусусан целлюлазалар озиқ-овқат саноатида ,асосан дуккакли ўсимликларни қуритиш жараёнида целлюлозани гидролизлаш мақсадида ишлатилади. Бундан ташқари целлюлазалар ювувчи воситаларда ва тикув саноатида,турли мақсад учун қоғоз саноати ва фармацевтикада, шу билан биргаликда биоёқилғидаги биомассаларни ферментациялашда қўлланилади. Масалан, кам ёғли уруғлардан турли касалликларга қарши қўлланилиши мумкин бўлган шифобахш ёғларни целлюлолитик фермент препаратларини қўллаб ажратиб олинган.

2. Целлюлоза Табиатда целлюлозани хоси бўлиши, тузилиши, таркиби, ишлатилиши, ишлаб чиқаришда хосил бўлган қолдиқлари (чиқиндилари). Целлюлозадан биотехнологик мақсадларда фойдаланиш. Целлюлозани тузилиши ва таркибини ферментатив гидролиз жараёнига таъсири. Ферментатив гидролиз учун целлюлозани қайта ишлаш усуллари 3. Целлюлозани ферментатив гидролизи Фермент фаоллиги. Фермент фаоллигига таъсир кўрсатувчи омиллар. Целлюлозага целлюлазаларни таъсир этишига қулай бўлган шароит. Целлюлоза биоконверсиясига салбий таъсир этувчи омиллар .

Фермент субстрат комплексини хосил бўлиш механизми.

Целлюлозанинг ферментатив парчаланиш механизми.

Расм 2. А. Фермент – субстрат комплексини схематик кўриниши (субстрат ферментни фаол марказига қўшилади). Б. Ферментни фаол марказини ташкил илувчи аминокислоталар олдинги холати

Расм 5. Фишернинг “қулф ва калит” тахмини (гипотезаси) (1890 й.). Субстрат ва фермент боғланиш жараёни кетма кетлиги.

Фермент концентрацияси Субстратнинг юқори концентрациясида, ферментатив реакция тезлиги ферментнинг концентрациясига пропорциональ бўлади. Катализ фермент концентрацияси субстрат концентрациясидан кам бўлган шароитда амалга ошади.

Харорат Хароратнинг ферментатив реакция тезлигига таъсири қуйидаги харорат коеффициенти-Q 10 орқали кўрсатилади : Q 10 = ((х + 10)°C даги реакция тезлиги) / (х °C даги реакция тезлиги) 0-40°C оралиғида ферментатив реакция тезлигининг Q 10 кўрсаткичи 2 га тенг. Яъни харорат хар 10°C га ошганда ферментатив реакция тезлиги икки карра ошади. Сўлак амилазаси фермент фаоллигига хароратнинг таъсири Турли хароратда ферментатив реакцияларнинг бориши

Субстрата концентрацияси Фермент фаоллиги ферментнинг маълум бир концентрациясида субстрат концентрациясининг ортиши балан ошади.

pH муҳитнинг фермент фаоллигига таъсири ФаоллликФаолллик Баъзи ферментларнининг оптимум pH қиймати Фермент Оптимум pH Пепсин 2.00 Сахараза 4.50 Энтерокиназа 5.50 Сўлак амилазаси 6.80 Каталаза 7.60 Химотрипсин 7.00-8.00 Ошқозон ости бези липаза ферменти 9.00 Аргиназа 9.70 Реакция максимал тезликда кечувчи pH кўрсатгичи – оптимал pH қиймати ҳисобланади.

18Таълимнинг фаол усуллари – таълим олувчиларнинг билим орттириш фаолиятини кучайтириш усуллари. Асосан у ёки бу муаммо ни ечиш йулларини излашда тахминий эркин фикр алмашиниш диологи асосида қурилади. Айниқса кенг тарқалган ва ўзига хос хусусиятга эга бўлган таълимнинг фаол усулларига қуйидагилар киради: сухбат, мунозара, таълимий ўйинлар, « кейс -стади », лойихалаш усули, му аммоли усул, ақлий хужум ва бошқалар. Интерактив (Интераcтиве) – диалогли. Интерфаол таълим – таълим берувчи ва таълим олувчи ўртасидаги (таълим олувчи ва компьютер) ўзаро харакатни амалга оширувчи диалогли таълим. Интерфаоллик даражаси қанчалик юқори бўлса, таълим жараё ни ҳам шунчалик самарали бўлади.

Ўқитишнинг ноанъанавий моделлари Ў қитишнинг (ўрганишнинг) ноанъанавий моделлари устида батафсил тўхтал инганда . Бу моделларни шартли равишда 3 га ажратиш мумкин. - хамкорликда ўрганиш модели; - моделлаштириш; - ўрганишнинг тадқиқот модели; Бу моделлар асосан ўқувчи шахсига қаратилган бўлиб, уларни бошқача қилиб марказда ўқувчи турган таълим моделлари деб хам аташад и. Моделлаштириш – реал хаётда ва жамиятда юз бераётган ходиса ва жараёнларни ихчамлаштирилган ва соддалаштирилган кўринишини (моделини) синфхонада яратиш ва уларда ў қув чиларни шахсан қатнашиши ва фаолият эвазига таълим олишини кўзда тутувчи метод. Ўргани шнинг тадқиқот модели – ўқувчиларни муайян муаммони ечишга йўналтирилган, мустақил тадқиқот олиб боришини кўзда тутувчи метод.

1-жадвал. Ноанъанавий таълим методлари

Ноанъанавий (таълим жараёни марказида ўқувчи бўлган) ўқитиш методларининг афзаллик ва камчиликлари Афзалликлари ● Ўқитиш мазмунини яхши ўзлаштиришга олиб келиш. ● Ўз вақтида алоқаларнинг таъминланиши. ● Тушунчаларни амалиётда қўллаш учун шароитлар яратилиши. ● Ўқитиш усулларининг турли хил кўринишлари таклиф этилиши. ● Мотивациянинг юқори даражада бўлиши. ● Ўтилган материалнинг яхши эслаб қолиниши. ● Ўз -ўзини бахолашнинг ўсиши. ● Ўқувчиларнинг предметнинг мазмунига ўқитиш жараёнига бўлган ижобий муносабати. ● Мустақил фикрлай оладиган ўқувчининг шаклланишига ёрдам бериши. ● Нафақат мазмуни ни ўзлаштиришга ёрдам бермай, балки танқидий ва мантиқий фикрлашни хам ривожлантириш. ● Муаммолар ечиш кўникмаларининг шаклланиши.

Камчиликлар ● Кўп вақт талаб этилиши. ● Ўқувчиларни хар доим хам кераклича назорат қилиш имкониятининг пастлиги. ● Жуда мурак каб мазмундаги материал ўрганилаётганда хам ўқитувчи ролининг паст бўлиши. ● “Кучсиз” ўқувчилар бўлганлиги сабабли “кучли” ўқувчиларнинг хам паст бахо олиши. Ўқитувчининг ўзи хам яхши ривожланган фикрлаш қобилиятига ва муаммолар ечиш кўникмаларига эга бў лишнинг талаб этилиши.

II . Ке йс – ста д и “Ферментларни хусусиятлари , целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш ” Талабаларга талаблар қўйиш методлари қуйидагилардан иборат: Талаба саноат чиқиндиси бўлг ан целлюлоза, гидролиз учун хом ашё нинг кимёвий таркиби, сифати, хом ашё ва тайёр маҳсулотларни физик хусусиятлари, целлюлаза ферментлари тўғрисида, уларни таъсир этиш механизми ҳамда целлюлозадан ферментатив гидролиз жараёнида қанд моддалари олиш рецептур аси (фермен субстрат нисбати) ҳақида тушунча га эга бўлиши керак. Педагог олдига қўйилган талаблар: 1. Целлюлозадан ферментатив гидролиз жараёнида қанд моддалари олиш ; 2. Целлюлозани ферментатив гидролиз жараёни бўйича ишни тақсимлаш, режалаш, ҳисобга ол иш, натижа чиқариш кабиларни талабаларнинг ўзларига хавола килиш керак. 3. Иш жараёнида ҳар бир талаба ижрочилик муҳокасига эга бўлади. 5.Иш натижасини муҳокама қилиш, иштирокчиларни рағбатлантириш. Билим шахс фаолияти учун му ҳим ҳисобланади. Билим шахс га ўзини танишни ўргатади. Педагог дарсни режала ш тирар экан, талабаларнинг фа қат ахборотни эгаллашлари билан чегараланмасдан, ёрдамга мухтож б ўлганларга шароит яратиш, уларнинг қизи қи шини таъминлаши лозим.

Кейс стадидаги асосий муаммо Биохимия заводида би ореакторда целлюлозани целлюлаза ферментлари иштирокидаги ферментатив гидролиз жараёни амалга ошиши (фермент эритмаси ва субстрат биореакторга солинганига қарамай) рўй бермаганини сабабларини аниқлаш ҳамда ўқитувчига ушбу вазиятни ҳал этиш бўйича аниқ тавс иялар бериш. Целлюлозани ферментатив гидролизга учрашини таъминлаш Биохимия заводида саноат чиқиндиси бўлган целлюлоза қолдиқларидан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олинади. Ушбу қанд моддалар озиқ -овқат, тиббиёт, фармацевтика ва бошқа соҳала рда кенг фойдаланиш мумкин. Навбатдаги целлюлоза биоконверсиясига келтирилган целлюлоза намуналари ҳамда завод маҳсус сақлаш хонасида сақланаётган целлюлаза ферменти препаратининг эритмаси биореакторга жойлаштирилди. Жараён бошланди. Целлюлозани фермента тив гидролизи натижасида олиинган дастлабки намуналарда қанд моддалари хосил бўлиши мавжуддлиги биохимиявий текширувлар орқали аниқланди. Лекин, навбатдаги намуна олиниб тахлил қилинганда целлюлоза биоконверсиясида жараён бошланганига икки соат ўтган бўлса ҳам ферментатив гидролиз жараёнида қанд моддаларини хосил бўлиши кузатилмади . Биотехнолог мутахассислар олдида ферментатив гидролиз жараёни нима сабабдан амалга ошмаётгани муаммоси пайдо бўлди. Назорат саволлари:  Сизнинг фикрингизча ушбу вазиятда қандай муаммо юзага келган ?  Целлюлоза -қандай холатда ва шароитда целлюлазалар таъсирида парчаланади ?  Целлюлазалар қандай холатда ва шароитда целлюлозани парчалайди?  Вазиятдаги муаммонинг келиб чиқиш сабаби нимада деб ўйлайсиз?  Сақлашнинг неча хил турини билас из ?  Мутахассис биотехнолог нинг ўрнида сиз нима қилар эдингиз?

Муаммони тасдиқловси далиллар Муаммони келиб чиқиш сабаблари Юзага келган вазиятда қўлланиладиган ечим 1-муаммо: Целлюлозани ферментатив гидролиз жараёни бошлангандан кейин қанд моддаларига парчаланиш кузатилган 2-муаммо: Целлюлозани ферментатив гидролиз жараёни бошлангандан икки соат ўтиб, қанд моддалари ҳосил бўлиш ўзгармаган. 3-муаммо: Ферментатив гидролиз жараёнида целлюлоза қанд моддаларига парчаланмаяпди. Янги наъмунадаги целлюлоза қолдиқларини ўзига ҳос ҳусусиятлари ферментатив гидролиз жараёнини бошлашдан олдин инобатга олинмаган. ЦЕЛЛЮЛОЗА-табиатда энг кўп тарқалган ва энг кўп хосил бўлувчи полимер бўлиб, углевод полимерларидан ташкил топган. Табий жиҳатдан пахта толаси юқори даражада целлюлоза тутган бўлиб унинг таркибида 95-99% фоизгача целлюлоза бўлиши мумкин. Қолган целлюлозали маҳсулотлар маълум миқдорда бошқа моддалар аралашмаси гемицеллюлоза, лигнин ва бошқа моддалар аралашмаларидан ташкил топган бўлиб. Табиатда учрайдиган целлюлозалар бир биридан таркибий тузилиши (бошқа моддалар аралашмаси борлиги), полимерланиши, кристаллик холатлари ва бошқалар билан бир –биридан фарқланади. ЦЕЛЛЮЛАЗА – ферментлари целлюлозани углевод ва бошқа қанд моддаларига парчалаш хусусиятига эга бўлиб, биотехнологик усулларда ишлаб чиқариш ва саноатнинг бошқа соҳаларида хосил бўлган целлюлозадан қанд моддалари олишда қўлланилади. ЦЕЛЛЮЛАЗАЛАРНИ-ЦЕЛЛЮЛОЗАНИ тўлиқ парчалаши ва натижада қанд моддалари хосил бўлиши учун муҳит температураси, муҳит рНи ва муҳит таркиби алоҳида ўрин тутади. Шу билан бир қаторда целлюлозани таркиби, полимерланиши ва кристаллик холати ферментатив гидролиз жараёнига бевосита таъсир кўрсатувчи омиллар бўлиб хисобланади. Ферментатив гидролиз жараёнини талаб даражасида бўлишини таъминлаш учун юқоридаги омилларга эътибор қаратиш талаб қилинади.Муаммони таҳлил қилиш ва ечиш жадвали

2-топшириқ: “ Ферментларни хусусиятлари , целлюлозадан фермента тив гидролиз орқали қанд моддалари олиш ” мавзусига Кластер тузиш. Амо рф холда ва фермент учун қулай холда бўлиши керак Фермент комплекс холда бўлиши шарт Олигосахарид Ферментатив гидролиз учун талаб этиладиган асосий омиллар Целлюлаза Гидролиз жараёни 40 450 С температура,рН 4,5 жараён натижасида хосил бўлган гидролиз атни ишлатиш мумкин целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш Целлюлоза Кристаллиги юқори Кристаллиги юқори биологик Фаоллиги паст Фаоллиги юқори анабиоз Фермент Целобиаза Целлобиогидролаза Эндоглюканаза Экзоглюканаза Целлюлаза Дисахарид Майда кристаллар Глюкоза Целлюлаза таъсирида Цел люлоза

“ Савол-жавоб” усулига саволлар намунаси 1. Ферментларни хусусиятлари, целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олишга баҳо беринг. 2. Ферментлар хусусиятлари тўғрисида маълумот беринг. 3. Целлюлозага ферментатив гидролиз объекти сифатида характеристика беринг. 4. Ферментларни ўзига хос хусусиятлари тамойили нимага асосланганқ 5. Ўзбекистонда ферментлар иштирокида қандай маҳсулотлар ишлаб чиқарилади, ферментларни қўллашни қанақа усулларини биласиз қ 6. Целлюлаза ферментлари комплекси деганда нимани тушунасизқ 7. Ферментатив гидролиз жараёнида қандай моддалар ишлатилади қ 8. Субстратга нима мақсадда ишлов берилади. қ 9. Гидролизат деганда нимани тушунасиз ва қандай ҳолларда қўлланилади қ 10. Стерилланган муҳит деганда нимани тушунасиз қ

« ФСМУ» методи Технологиянинг мақсади: Мазкур технология иштирокчилардаги умумий фикрлардан хусусий хулосалар чиқариш, таққослаш, қиёслаш орқали ахборотни ўзлаштириш, хулосалаш, шунингдек, мустақил ижодий фикрлаш кўникмаларини шакллантиришга хизмат қилади. Мазкур технологиядан маъруза машғулотларида, мустаҳкамлашда, ўтилган мавзуни сўрашда ҳамда амалий машғулот натижаларини тақлил этишда фойдаланиш тавсия этилади. Технологияни амалга ошириш тартиби: - қатнашчиларга мавзуга оид бўлган якуний хулоса ёки ғоя т аклиф этилади; - ҳар бир иштирокчига ФСМУ технологиясининг босқичлари ёзилган қоғозларни тарқатилади: - иштирокчиларнинг муносабатлари индивидуал ёки гуруҳий тартибда тақдимот қилинади.

ФСМУ таҳлили қатнашчиларда касбий -назарий билимларни амалий машқлар ва мавжуд тажрибалар асосида тезроқ ва муваффақиятли ўзлаштирилишига асос бўлади. Ф фикрингизни баён этинг С фикрингизни баёнига сабаб кўрсатинг М кўрсатган сабабингизга мисол келтиринг У фикрингизни умумлаштиринг

“ Ферментларни хусусиятлари, целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш” мавзусига “ФСМУ” методини қўллаш. Ф ИК Р - Ферментларни хусусиятлари, целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш м у ҳи м а ҳ а м и я т га э га. СА Б АБ - Ўзбекистон шароитида қишлоқ хўжалик ва саноатнинг бошқа соҳаларида йилига миллион тонналаб целлюлоза чиқиндилари ва қолдиқлари хосил бўлади. Б и о т е х н о л о г и к у с у л л а р д а ц е л л ю л о з а д а н қ а н д м о д д а л а р и о л и ш м у м к и н МИС О Л Кислотали гидролиз орқали целлюлозадан глюкоза олинган, лекин таннархи қиммат бўлганлиги сабабли ишлаб чиқаришда қўлланилмайди . У М У М Л АШ Т И Р И Ш Озиқ-овқат ва бошқа соҳаларда қанд моддаларига бў л ган т а л аб йи л д ан -й и л га к е с к ин о р т и б б о р м о қ д а. Б у э са биотехнологик усулларда чиқиндисиз технологик жараёнлар асосида қанд моддаларини ишлаб чиқишни тақазо этади Целлюлозани таркиби углеводлардан ташкил топганлиги уларни в а қа й т а и шл аш у с у лл а р и н и нг р и в о ж л а н и ш и , б у н д а фан в а т е х н и ка ют у қ л а рид а н а т р о ф л и ча ф ой д а л а н и ш , м а ҳ с у л о т н и қ а й т а и ш л а ш н и ян г и у с у лл а р ини яр а т иш т а қ а з о эт а д и.

5-топшириқ: “Ферментларни хусусиятлари , целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш ” мавзусига “ФСМУ” методини қўллаш. Ф ИК Р - Ферментларни хусусиятлари , целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш муҳи м аҳамиятга эга. СА БАБ - Ўзбекистон шароитида қишлоқ хўжалик ва са ноатнинг бошқа соҳаларида йилига миллион тонналаб целлюлоза чиқиндилари ва қолдиқлари хосил бўлади. Б и о т е х н о л о г и к у с у л л а р д а ц е л л ю л о з а д а н қ а н д м о д д а л а р и о л и ш м у м к и н МИС О Л Кислотали гидролиз орқали целлюлозадан глюкоза олинган, лекин таннархи қиммат бўлга нлиги сабабли ишлаб чиқаришда қўлланилмайди . УМ УМ ЛАШ ТИ РИ Ш Озиқ -овқат ва бошқа соҳаларда қанд моддаларига бў лган талаб йи лдан -йилга кескин ортиб бормоқда. Бу эса биотехнологик усулларда чиқиндисиз технологик жараёнлар асосида қанд моддаларини ишлаб чиқи шни тақазо этади Целлюлозани таркиби углеводлардан ташкил топганлиги уларни ва қа йта ишл аш усулл арининг ривожланиш и, бунда фан ва техника ют уқларид ан атрофлича фой даланиш , маҳсулотни қ а й т а и ш л а ш н и ян ги усулл арини яр атиш тақазо эт ади.

Намуна : Қуйидаги фикрни ФСМУ орқали таҳлил қилинг. ФИКР: Ўсимлик биополимерларини фермен тлар ёрдамида гидролизлаб моносахаридлар глюкозалар олиш мумкин. САБАБ: Ўсимлик хомашёс и бўлган ёғочнинг таркиби 40 -50% целюлоза, 20 -30%ни лигнин, 5 -30%ни пентозанлар, 0,1 -18% ни гексозанлар ва сувташкил этади. Қуруқ ёғочнинг элементар таркиби қуйидагидан иборат 49,4 -50,2% С , 6,1 -6,9% Н 2, 43,6 -45,2% O 2 , 0,9 -1,3% N МИСОЛ: Ўсимлик биопо лимерларини гидролизлаб глюкоза ва бош қа қанд моддалари олиш жараёнида парчаловчи катализатор сифатида целлюлаза ёки амилаза ферментлари ишлатилади. УМУМЛАШТИРИШ : Целлюлоза целлюлаза ферменти таъсирида гидролизланганда глюкоза ва бош қа қанд моддаларидан и борат гидролизат хосил б ўлади. Гидролизатдан спирт олиш мумкин ёки озиқ - овқат,фармацевтика ва тиббиётда фойдаланиш мумкин. Крахмал амилаза ферменти таъсирида гидролизланганда хосил б ўлган қанд моддаларидан пиво ишлаб чи қаришда кенг к ўламда фойдаланилади Биополимерларни г идр олиз лаш жараёни ферментлар иштирокида стерил шароитда олиб борилгани сабабли олинган ма ҳа сулот экологик тоза бўлиб, организм учун зарарли аралашмалардан холи. Гидролиз учун целлюлоза ва крахмал чиқи ндилари дан фойдаланиш мумкинлигини ҳисобга олинса, ферментатив гидролиз жараёнини чиқиндисиз технологиялар деб олиш мумкин.

“Ассесмент” методи Методнинг мақсади: Мазкур метод таълим олувчиларнинг билим даражасини баҳолаш, назорат қилиш, ўзлаштириш кўрсаткичи ва амалий кўникмаларини текширишга йўналтирилган. Мазкур техника орқали таълим олувчиларнинг билиш фаолияти турли йўналишлар (тест, амалий кўникмал ар, муаммоли вазиятлар машқи, қиёсий таҳлил, симптомларни аниқлаш) бўйича ташҳис қилинади ва баҳоланади. Методни амалга ошириш тартиби: “Ассесмент” лардан маъруза машғулотларида талабаларнинг ёки қатнашчиларнинг мавжуд билим даражасини ўрганишда, янги маъ лумотларни баён қилишда, семинар, амалий машғулотларда эса мавзу ёки маълумотларни ўзлаштириш даражасини баҳолаш, шунингдек, ўз -ўзини баҳолаш мақсадида индивидуал шаклда фойдаланиш тавсия этқилади. Шунингдек, ўқитувчининг ижодий ёндашуви ҳамда ўқув мақсадл аридан келиб чиқиб, ассесментга қўшимча топшириқларни киритиш мумкин.

Намуна. Ҳар бир катакдаги тўғри жавоб 10 баллгача баҳоланиши мумкин. Тест 1. Ферментлар Ферментлар о қсил табиатлими ? А. ҳа В. йўқ Қиёсий таҳлил Қиёсий таҳлил Ферментатив гидролиз ва кислотали гидролиз жараёнлари орасидаги фарқ. 2. Тушунча таҳлили Биоконверсия бу – ... Амалий кўникма Ферментлар фаоллиги қан дай аниқланади?

2.5. “«Ферментларни хусусиятлари , целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қа нд моддалари олиш » ” модулидан тестлар Амалий топшириқ: iSpring QuizMaker дастуридан фойдаланиб битирув лойиҳа иши мавзусига оид 11 хил интерфаол тест намуналарини яратинг

“ Ферментларни хусусиятлари, целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш” мавзусига Синквейн методини қўллаш.

“ Ферментларни хусусиятлари, целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш ” 1 Қўлланилиши 2 Тиббиёт 3 Фармацефтика 4 Озиқ-овқат 5 Куллинария 1 Парчаланиш 1 Олигоқандлар 1 Диқандлар 1 Моноқандлар 1 Парчаланмаган киристалитлар 1 Фермент-субстрат 2 Фермент фаол 3 Комплекс холда 4 Субстрат қайта ишланган .5Аралашмалрдан ҳоли1 Жараён шароити 2 Температура 3 рН-муҳит 3 4Аралаштириш 5 Ёт моддалар туширмаслик 3- топшириқ: “ Ферментларни хусусиятлари, целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш ” мавзусига Синквейн методини қўллаш.

“ Ферментларни хусусиятлари, целлюлозадан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш” мавзусига “БББ” методини қўллаш. БИЛАМАН БИЛИШНИ ХОХЛАЙМАН БИЛИБ ОЛДИМ Ўзбекистон шароитида қишлоқ хўжалик ва саноатнинг бошқа соҳаларида йилига миллион тонналаб целлюлоза чиқиндилари ва қолдиқлари хосил бўлади. Бу целлюлоза чиқиндиларини кислоталар ёрдамида парчалаб қанд моддалари олиш мумкин. Лекин жарёнда олинган маҳсулотлар иқтисодий жиҳатдан ўзини оқламайди. Яна шуни биламанки табиатда замбуруғлар таббий целлюлозани парчалаб ўзига озуқа сифатида фойдаланади. Шу билан бир қаторда целлюлаза ферментларини целлюлозани парчалаш хусусиятига эга эканлигини биламан. Ферментларни хусусиятларини уларни ўзига хослигини. Целлюлозани ферментатив гидролиз қилиш мумкин ёки йўқлигини. Целлюлозани қандай ферментлар ёрдамида гидролиз қилиш мумкинлигини моҳиятини билишни хоҳлайман. Ф ерментлар биологик катализатор эканлигини фермент фаоллигини таъминловчи уларда фаол марказ мавжудлигини. Целлюлозани ферментатив гидролиз қилиш мумкин. Целлюлозани целлюлза ферментлари ёрдамида гидролиз қилиш мумкинлигини моҳиятини билб олдим. Целлюлозани парчалаш натижасида хосил бўлган қанд моддаларини озиқ-овқат, фармацевтика, тиббиётда ишлатиш мумкинлигини билиб олдим.

4-топшириқ: “Ферментларни хусусиятлари , целлюло задан ферментатив гидролиз орқали қанд моддалари олиш ” мавзусига “БББ” методини қўллаш. Биламан Билишни хохлайман Билиб олдим Ўзбекистон шароитида қишлоқ хўжалик ва саноатнинг бошқа соҳаларида йилига миллион тонналаб целлюлоза чиқиндилари ва қолдиқла ри хосил бўлади. Бу целлюлоза чиқиндиларини кислоталар ёрдамида парчалаб қанд моддалари олиш мумкин. Лекин жарёнда олинган маҳсулотлар иқтисодий жиҳатдан ўзини оқламайди. Яна шуни биламанки табиатда замбуруғлар таббий целлюлозани парчалаб ўзига озуқа сифат ида фойдаланади. Шу билан бир қаторда целлюлаза ферментларини целлюлоза ни парчалаш хусусиятига эга эканлигини биламан . Ферментларни хусусиятларини уларни ўзига хослигини. Целлюлозани ферментатив гидролиз қилиш мумкин ёки йўқлигини. Целлюлозани қандай ферм ентлар ёрдамида гидролиз қилиш мумкинлигини моҳиятини билишни хоҳлайман. Ферментлар биологик катализатор эканлигини фермент фаоллигини таъминловчи уларда фаол марказ мавжудлигини. Целлюлозани ферментатив гидролиз қилиш мумкин. Целлюлозани целлюлза ферме нтлар и ёрдамида гидролиз қилиш мумкинлигини моҳиятини бил б олдим. Целлюлозани парчалаш натижасида хосил бўлган қанд моддаларини озиқ - овқат, фармацевтика, тиббиётда ишлатиш мумкинлигини билиб олдим.

Билиш Объектив борлиқнинг онгда акс эттиришнинг олий шакли, ҳақиқий билимлар ҳосил қилиш жараёни. Восита Муайян ўқитиш методи ёки усулларидан муваффақиятли фойдаланиш учун зарур бўлган ёрдамчи ўқув материали. Илғор педагогик тажриба Таълим берувчи томонидан маърифат фанининг тамойиллари ва таълим-тарбия беришнинг усулларини яхши ўзлаштириб, уларга ижодий ёндашган ҳолда самаралироқ усул яратиш тушунилади. Инновация янгиланишни, ўзгаришни амалга жорий этиш, киритиш жараёни ва фаолияти Интерфаол машғулот Таълим берувчи ва таълим олувчи ўзаро фаол иштирок этадиган машғулот Кластер Ғунча, боғлам дегани. У таълим олувчиларга ихтиёрий муаммолар хусусида эркин, очиқ ўйлаш ва шахсий фикрларини бемалол баён этишга ёрдам беради. Когнитив атроф-олам ҳақидаги билим доирасини кенгайтириш Креатив Таълим олувчиларда ижодий тафаккурни жадал ривожлантириш таълими

Кўникма Онгли фаолиятни тез, тежамли, тўғри, кам жисмоний ва асабий куч сарфлаган ҳолда бажариш Малака Шахснинг маълум касбга яроқлилик, тайёрлик даражаси, шу касбда ишлай олиш учун зарур билим, кўникмалар йиғиндиси Модул Педагогик технологияни ташкил қилувчи таркибий бўлакларни ифодаловчи тушунча. Модул даражаси Педагогик технологияни тасвирлаш кўламига мувофиқ равишда танланган бирламчи модулларнинг ўз таркибида аслида қанча модулларга эга эканлигининг кўрсаткичи Модул тўплами Педагогик технологияни унинг бирор даражасидан бошлаб тасвирлаш мақсади асосида битта модул сифатида ҳисобланган бир нечта модуллар йиғиндиси. Модуллаштириш Педагогик технология материалларини ажратиш жараёни. Метод Грекча сўз бўлиб, йўл, ахлоқ усул деганидир. Табиат ва ижтимоий ҳаёт ҳодисаларини билишнинг тадқиқ қилиш усули Методик Қатъий кетма-кетликка, тизимга илгаридан ўрнатилган режа, тизимга аниқ риоя қилиш

Методика Бирор ишни мақсадга мувофиқ ўтказиш йўллари мажмуаси Педагогик технология Таълим олувчи шахсига йўналтирилган, демократик ҳамда такрорланувчанлик ўқиш натижаларини кафолатлайдиган таълим жараёнини лойиҳалаш, амалга ошириш ва баҳолашнинг тизимий методи. Педагогик праксология (Юнонча пракс-ҳаракат ва логос – таълим; амалиётда қўллаш ҳақидаги таълимот) дейилиб, бунда танлаб олинган педагогик янгиликлар амалиётда қўлланилади. Педагогик фаолият Жамиятнинг таълим-тарбияга бўлган эҳтиёжини қондириш мақсадида умуминсоний сифатлар ва миллий фазилатларни шакллантиришни илмий асосланган режа – дастурга мувофиқ амалга ошириш, яъни авлодни ҳаётга тайёрлайдиган ижтимоий зарур фаолият тури. Педагогик жараён Таълим берувчи ва таълим олувчилар орасидаги муносабат, билим бериш – билим олиш, ўргатиш – ўрганиш майлида кечадиган муносабатлар тизими Тактика Бошқа мақсад йўлида хусусий, оралиқ масалаларни ҳал қилишга йўналтирилган ҳаракатларни ташкил қилиш усули Таксономия Грекча сўздан келиб чиққан бўлиб, “тахис” – тартиб бўйича жойлашиш, “номос” – қонун дегани. Таълим методи Ўқув жараёнининг мажмуавий вазифаларини ечишга йўналтирилган таълим берувчи ва таълим олувчиларнинг биргаликдаги фаолият усули

Таълим методикаси Муайян ўқув предметини ўқитишнинг илмий асосланган, қоида ва усуллар тизими. Таълим берувчилар Таълим берувчилар, педагоглар, ишлаб чиқариш таълими усталари. Таълим олувчилар Таълим олувчи, тингловчи, яъни ўрта махсус, касб-ҳунар таълими тизими ўқув муассасасида машғулотларга қатнашувчи. Тамойил (Лотинча принcипиум-бошланғич асос) – муайян назария, фан, дунёқараш, ижтимоий-сиёсий тузилма ва ҳоказоларнинг асосий бошланғич ҳолати. Технология Юнонча сўзбўлиб “течне” маҳорат, санъат, “логос” фан, таълимот дегани. Бирор ишда, маҳоратда, санъатда қўлланиладиган йўллар, усуллар мажмуаси. Услуб Бирор нарса, ҳодиса, жараённи ўрганиш ёки амалга ошириш учун қўллаш лозим бўлган усуллар мажмуаси Усул Бирор нарса, ҳодиса, жараённи ўрганиш, амалга ошириш тартиби Шахснинг ҳар томонлама камолга етиши Маълум бир тарихий шарт-шароитлардаги шахс қобилияти ва иқтидори, унинг биоижтимоий моҳиятларини ташкил қиладиган ҳамма кучларни тўлиқ ривожлантиришдан иборат.

Қобилият Кишига табиатдан берилган иқтидор, лаёқат. Ҳамкорлик –педагогикаси Таълим берувчи ва таълим олувчиларнинг ўзаро мулоқотга асосланган шаклда таълим беришга йўналтирилган тизим. Технологик схема - Бу бирор бир хом-ашёга ишлов бериш, ярим тайёр маҳсулот ишлаб чиқариш ёки тайёр маҳсулот ишлаб чиқаришда амалга ошириладиган жарёнларнинг бирин-кетинлик билан амалга оширилишининг машина ускуналарини кўрсатган ҳолатидаги тасвири. Ферментатив гидролиз Бир жойда, бир вақт оралиғида ишлов берилаётган хом ашёга ферментлар кўрсатаёган таъсир ва хом-ашёдан маҳсулот ҳосил бўлиши. Фермент Оқсил табиатига эга катализатор Целлюлаза Целлюлозани парчаловчи ферментлар Целлобиогидролаза Олигосохаридларни целлобиозагача парчаловчи ферментлар Целлобиаза Целлибиозани глюкозага парчаловчи ферментлар Экзоглюконаза Целлюлозани олигосохаридларга парчаловчи ферментлар

Кейс билан ишлаш жараёнини баҳолаш мезонлари ва кўрсаткичлари (аудиториядан ташқарида ва аудиторияда бажарилган иш учун) Аудиториядан ташқари бажарилган иш учун баҳолаш мезонлар ва кўрсаткичлари Талабалар рўйхати Асосий муаммо ажратиб олиниб тадқиқот объекти аниқланган мак. 0,5 б Муаммоли вазиятнинг келиб чиқиш сабаблари аниқ кўрсатилган мак. 1,5 б Вазиятдан чиқиб кетиш харакатлари аниқ кўрсатилган мак. 2 б Жами мак. 4 б

Аудиторияда бажарилган иш учун баҳолаш мезонлари ва кўрсаткичлари Гуруҳлар рўйхати Гуруҳ фаоллиги мак. 2 б Маълумотлар кўргазмали тақдим этилди мак. 1 б Жавоблар тўлиқ ва аниқ берилди мак.2 б Жами мак. 5 б

Хулоса ўрнида: 1 . Фермент инженерлиги фанидан илғор педопопик технологиялар методларидан фойдаланиб сифатли дарс ўтиш талабаларни ушбу фандан ўзлаштириш даражаси 100% бўлишга эришилди. 2. Фан мавзулари ўтилаётганда хар бир талабага индивудуал ёндашув орқали уларни фаоллаштришга эришиш талабаларда ижодий изланишларга қизиқиши ортиши таьминлайди. 3. Фанларни ўзаро узвий боғлиқлигини таьминлаш талабаларни бошқа фанларни хам ўзлаштириш даражасини оширади. 4. Махсус фанларни ўзаро узвий боғлиқлигини таьминлаган холда талабалар фаоллигига эришиб ўтиш билим бериш ва тарбиялашда катта аҳамиятга эга. -- Жумладан кафедрани фаол талабаларидан 2019-2020 ўқув йилида икки нафар талаба 57- 16 БТ гуруҳ талабаси Ф.Тўраходжаева, 57-16 БТ гуруҳ талабаси З.Қурбоналиева 2020 йил учун Беруний стипендиантлиги соҳиби бўлишди ва бир нафар талаба 57-16 БТ гуруҳ талабаси Ғ.Мирзатиллаев Карим Аҳмедов номидаги степендияга лойиқ деб топилди. 2021 йилда ҳам икки нафар талаба 61-17 БТ гуруҳ талабалари С.Жалилова ва Ф.Усмонова, 2021 йил учун Беруний стипендиантлиги учун ғолиб деб топилишди ва бир нафар талаба 61-17 БТ гуруҳ талабаси С. Имомқўзиева Карим Аҳмедов номидаги степендияга лойиқ деб топилгани, ҳамда Республика олий таълим муассасалари талабалари фан олимпиадасида А.Исмаиловни биология фани бўйича икинчи ўринни олиши фикримизнинг ёрқин далили бўлса кафедра битирувчи талабалари А. Соатов томонидан яратилган Уруғлик ғўза чигитини туксизлантириш учун биореактор учун Фойдали модел хамда муаллифлик гувохномаси олиш учун буюртма берилиши, хамда А. Исмоилов томонидан яратилган сув ўтларини ўстириш учун фотобиореактор ва микробиологик синтези орқали турли маҳсулотлар олиш технологияларининг модделлари яратилиши таьлим олишда талабанинг фаоллиги муҳим аҳамиятга эга эканлигини кўрсатади .

* ЭЪТИБОРЛАРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ ЭЪТИБОРЛАРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ !

O'xshashlar

Целлюлоза ферментатив гидролизида фермент фаоллигини субцтрат ҳолатига боғлиқлигини ўрганиш

Ферментлар 4

Микроорганизмлар томонидан бижғиш жараёнида, спиртли ва сут кислотали бижғиш. Мой кислотали, пектинли ва целюлозали бижғиш жараёнлари

Ароматизаторлар ва хушбўйликни оширувчи моддалар

Қандли моддалар ишлаб чиқариш технологиясида биотехнологик жараёнлар