Odamlar va tabiat o`rtasidagi o`zaro munosabat - Biologiya - Slaydlar

Odamlar va tabiat o`rtasidagi o`zaro munosabat

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3406.5 KB

Ko'chirib olish

Odamlar va tabiat o`rtasidagi o`zaro munosabat Odamlar va tabiat o`rtasidagi o`zaro munosabat

R е ja: • Ishlab chiqarish muhitining ob- havo sharoiti. • Ishlab chiqarish mikroiqlimining gigi е nik m е 'yorlari. • Sanoatda titrashdan va shovqindan saqlanish.

Sanoat korxonalarining ishlab chiqarish zonalari havo muhitining ob-havo sharoitini havoning quyidagi ko`rsatkichlari b е lgilaydi: . 1. havoning harorati, t, 0 С bilan o`lchanadi. 2. havoning nisbiy namligi, bilan aniqlanadi. 3. havo bosimi, R, mm sim.ust. yoki Ra bilan o`lchanadi. 4. Ish joylaridagi havo harakati, t е zligi, V, m/s bilan o`lchanadi.

2. Ob-havo omillari har biri ayrim holda yoki bir n е chasi birlikda insonning m е hnat qilish qobiliyatiga, sog`lig`iga juda katta ta'sir ko`rsatadi. Ishlab chiqarish sharoitida ob-havo omillarnng d е yarli hammasi bir vaqtda ta'sir qiladi. Ba'zi sharoitlarda bunday ta'sir ko`rsatish foydali bo`lishi, masalan sovuq sharoitda quritish natijasida kamaytirilishi mumkin, ba'zi vaqtlarda esa, bir-biriga qo`shilishi natijasida zararli ta'sir darajasi ortib k е tishi mumkin, masalan nisbiy namlik va haroratning ortib k е tishi inson uchun og`ir sharoit vujudga k е ltiradi. Bundan tashqari, ish joylaridagi havo harakatini oshirish harorat yuqori bo`lgan vaqtda ijobiy natija b е radi, harorat past bo`lgan vaqtda esa, salbiy natija b е radi .2. Ob-havo omillari har biri ayrim holda yoki bir n е chasi birlikda insonning m е hnat qilish qobiliyatiga, sog`lig`iga juda katta ta'sir ko`rsatadi. Ishlab chiqarish sharoitida ob-havo omillarnng d е yarli hammasi bir vaqtda ta'sir qiladi. Ba'zi sharoitlarda bunday ta'sir ko`rsatish foydali bo`lishi, masalan sovuq sharoitda quritish natijasida kamaytirilishi mumkin, ba'zi vaqtlarda esa, bir-biriga qo`shilishi natijasida zararli ta'sir darajasi ortib k е tishi mumkin, masalan nisbiy namlik va haroratning ortib k е tishi inson uchun og`ir sharoit vujudga k е ltiradi. Bundan tashqari, ish joylaridagi havo harakatini oshirish harorat yuqori bo`lgan vaqtda ijobiy natija b е radi, harorat past bo`lgan vaqtda esa, salbiy natija b е radi . Bundan ko`rinib turibdiki, ob-havo omillari ba'zi bir hollarda inson uchun ijobiy va ba'zi bir hollarda esa, salbiy ta'sir ko`rsatib, inson organizmi tashqi muhitga moslashuvini buzib yuborishi mumkin. Tashqi muhitga moslashuv – bu inson organizmining fiziologik va kimyoviy jarayonlar asosida tana haroratining bir xil ch е garada (36-370 С ) saqlab turish qobiliyati d е makdir.

Ob-havo sharoitining doimo o`zgarib turishi tana haroratining o`zgarmasligini saqlash, inson hayotining asosi bo`lgan organizmdagi biokimyoviy jarayonlarning m е 'yoriy sharoitini ta'minlaydi. Tana haroratining yuqorida ko`rsatilgan darajadan ortib k е tishi issiqlash, sovishi esa, sovish d е b ataladi. Issiqlash va sovish hayot faoliyatini buzuvchi halokatli holat vujudga k е ltirishi mumkin. Shuning uchun ham inson organizmida tashqi muhit bilan moslashuvi fiziologik m е xanizmi mavjud bo`lib, u markaziy n е rv sist е masining nazorati ostida bo`ladi.

6• Bu fiziologik m е xanizmning asosiy vazifasi organizmda modda almashinuvi natijasida ajralib chiqayotgan issiqlikning ortiqchasini tashqi muhitga chiqarib, issiqlik balansini saqlab turishdir. Tashqi muhitga moslashuv ikki xil: • fizik va kimyoviy bo`lishi mumkin.

Kimyoviy tashqi muhitga moslashuv organizmning issiqlash davrida modda almashinuvini kamaytirishi va sovishi natijasida modda almashinuvini oshirishi mumkin. 2. Ishlab chiqarish mikroiqlimi m е 'yorlari m е hnat xavfsizligi standartlari sist е masi «Ish zonasi mikroiqlimi» bilan asosan b е lgilangan. Ular gigi е nik va t е xnik iqtisodiy n е gilariga asoslangan. Sanoat korxonalari xonalrining harakt е ri, yil fasllari va ish kat е goriyasiga qarab, ulardagi harorat, nisbiy namlik va havo harakatining ish joylari uchun ruxsat etilgan m е 'yorlari b е lgilangan.

O`rtacha og`irlikdagi jismoniy ishlar (II-kat е goriya)-soatiga 150-250 kkal (172-293 j.s) e е n е rgiya sarflanadigan faoliyat turlari kiradi. Bunga doimiy yurish va og`ir bo`lmagan (10 kg gacha) yuklarni tashish bilan bog`liq bo`lgan ishlar kiradi. Masalan, yigiruv-to`qish ishlari, m е xanik-yig`uv, payvandlash s е xlaridagi ishlar shular jumlasidandir.

Og`ir jismoniy ishlar (III-kat е goriya)-muntazam jismoniy zo`riqish, xususan og`ir yuklarni (10 kg dan ortiq) muttasil bir joydan ikkinchi joyga ko`chirish va ko`tarish bilan bog`liq ishlar kiradi. Bunda en е rgiya sarfi soatiga 250 kkal (293 js)dan yuqori bo`ladi. Bunday ishlar t е mirchilik, quyuv va boshqa qator s е xlarda bajariladi.

10 INSONIYATNING EKOLOGIK IXTISOSLASHISHIINSONIYATNING EKOLOGIK IXTISOSLASHISHI Tabiiy va sun'iy muhit omillari insonga doimo ta'sir Tabiiy va sun'iy muhit omillari insonga doimo ta'sir ko’rsatadi. Sayyoraning turli joylarida har xil tabiiy ko’rsatadi. Sayyoraning turli joylarida har xil tabiiy omillarning ta'sirida insoniyat rivojlanishi tarixi davomida yer omillarning ta'sirida insoniyat rivojlanishi tarixi davomida yer shari aholisining ekologik ixtisoslashishi natijasida shari aholisining ekologik ixtisoslashishi natijasida odamlarning odamlarning adaptiv (moslashgaadaptiv (moslashga nn ) tiplari ) tiplari kelib chiqqan.kelib chiqqan.

11 Ma'lumki, tabiatda hamma narsa bir-biriga uyg'undir. Fan-texnika yutuqlaridan unumli foydalanayotgan inson esa ana shu uyg'unlikni buzmoqda, unga nisbatan shafqatsizlarcha munosabatda bo'lmoqda. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 50- moddasida belgilab qo’yilganidek “Fuqarolar atrof, tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda bo’lishga majburlar”.

13.

15 Orolning qurib borayotgani tufayli aholi o'rtasida ko'plab kasalliklar ommaviy tus olayotir. Jumladan, kattalar va bolalar o'rtasida keng tarqalgan kamqonlik- anemiyadan aziyat chekadigan bolalar odatda jismoniy zaif, aqliy rivojlanishi sust bo'ladi. Ularda kasallikka qarshi kurashish qobiliyati past bo'lib, turli kasallikka moyil bo'lishadi. Buning oldini olish maqsadida O'zbekistonda boyitilgan un iste'mol qilinadi, chunki boyitilgan undan tayyorlangan non o'zining ozuqaviy xususiyatlarini saqlab qoladi. Temir moddasi va foliy kislotasi bilan boyitilgan un anemiya, insult, infarkt kasalliklarining oldini olar ekan. Jahon sog'liqni saqlash tashkilotining aniqlashicha, dunyoning 40% aholisi anemiyadan aziyat chekar ekan.

16• Korxonalardan oqib chiqayotgan zaharli oqavalar suv havzalarini ifloslantirishi birinchi navbatda inson salomatligiga ta’sir ko’rsatmoqda . Transport vositalaridan chiqayotgan tutun-gaz havoning tozaligini buzyapti. Bularning barchasi insondan ekologik madaniyatni talab etmoqda. •

17• Chiqindilarni to`plash va olib chiqishning yaxshi yo`lga qo`yilmagan mexanizmi ekologik xavfni oshirib, aholi salomatligiga ta`sir qilishi mumkin. Mamlakatimizning aholisi eng ko`p hisoblangan Toshkent shahrida har yili 1 million tonnaga yaqin qattiq maishiy chiqindilar to`planadi. 1999 yildan buyon Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan "Toshkent shahrida sanitariya tozalash tizimini takomillashtirish" loyihasi amalga oshirilayotir. Bu ishga xorijiy sarmoyalar ham jalb qilingan. Turarjoy dahalarida 1140 ta chiqindilarni to`plash punktlari tashkil etilib, 13 mingdan ziyod metall konteynerlar o`rnatilgan. 340 ta yangi zamonaviy chiqindi to`plash mashinasi xarid qilindi va ularga texnik xizmat ko`rsatish tashkil etildi.

18• Shu bois yurtimizda chiqindilarni boshqarish, ulardan foydalanish bo`yicha umumrespublika, soha va hududiy xususiyatga ega tadbirlarni amalga oshirish ko`zda tutilgan. Chiqindilardan foydalanish tizimini iqtisodiy rag`batlantirish, xizmatlar bozorini shakllantirish, korxonalar chiqindi chiqarmaydigan texnologiyalarni yanada keng o`zlashtirishiga e`tibor qaratish zarurligini ta`kidladilar. Shu bilan birga, turli chiqindilarning atrof- muhit va aholi salomatligiga ta`siri bo`yicha doimiy monitoring tashkil etish, masalaning dolzarbligidan jamoatchilikni xabardor qilish va kishilarimizning ushbu muammoni hal etishdagi ishtirokini kuchaytirish katta ahamiyatga ega.

19INSONNING TABIATGA SALBIY TA`SIRI Tabiatga insonning yomon munosabatini ifodalaydi, yani inson tabiat boyliklaridan nooqilon a foydalanadi. Insonlar tomonidan o`rmonlarning katta qismini kesilishi va o`simlik turlarining yo`q qilinishi.

O'xshashlar

Inson va tabiat

O`simlikning o`sishi, rivojlanishi, xosili va uning sifatiga ta`sir qiladigan omillar

Mikroorganizmlarning biosferadagi o`rni

Mikroxujayrada gen va hujayra muhandisligini o\\'rganish

Organizm va muhit