logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Biologiya
  4. O’simlik hujayrasining tuzilishi va funksiyalari

O’simlik hujayrasining tuzilishi va funksiyalari

Yuklangan vaqt:

30.03.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

8697 KB
Ko'chirib olish
O’SIMLIK HUJAYRASINING TUZILISHI VA FUNKSIYALARI O'SIMLIK HUJAYRASINING TUZILISHI  Hujayra hayotning tuzilma va funksional birligidir. Hujayra (grekcha-cytos yoki lotincha- cellula) so'zini birinchi bor Robert Guk 1665 yilda qo'llagan. Biologiya fanining asosiy yutuqlaridan bo'lgan hujayra nazariyasi 1839 y. M.Shleyden va T.Shvann tomonidan yaratilgan O`simlik hujayralari turli ko`rinishlar Hujayra po'sti.  U hujayra va to'qimalarga mexanik mustahkamlikni beradi va protoplazmatik membranani vakuola shirasining gidrostatik bosimidan himoya qiladi hamda moddalarni yutilishida ishtirok etadi. Yosh hujayralarda po'st o'sish qobiliyatiga ega. U protoplast komponentlaridan hosil bo'ladi. Ona hujayra bo'linayotganda 2 dona yosh hujayra oralig'ida parda, ya'ni to'siq hosil bo'ladi va u eski po'st bilan qo'shilib ketadi va hosil bo'lgan 2 dona yangi hujayra ham avvalgi qattiq po'stga o'raladi. Shuni aytib o`tish lozimki, hujayra qobig'ining 100 mkm2 yuzasida 10-30 donaga yaqin plazmodesmalar uchraydi. Hujayra po'sti tarkibida sellyuloza, gemisellyuloza va pektin moddalari (ko’pchilik hollarda ularning nisbati mos ravishda 30%; 40%; 25% nisbatda) uchraydi. Hujayra po'stining yug'onlashishi asosan ichki tomondan kuzatiladi. Yadro.  Irsiy belgilarni saqlovchi organoid bu yadrodir. O'simlik hujayrasi yadrosining diametri 10 mkm atrofida bo'lib ikkita membrana (ichki va tashqi) bilan o'ralgandir. Ushbu membranalarda 10-20 nm o'lchamdagi teshikcha- kanalchalar bo'lib ular orqali nukleoplazmaga oqsil va nuklein kislotalar tashiladi. Ko'rinishi dumaloq, oval va ipsimon bo'lishi mumkin. O'simlik hujayrasida ko'pincha bitta yadro uchraydi, biroq ko'p yadroli hujayralar ham bor. Yosh hujayrada yadro markazga yaqin bo'ladi. Yadro ikki qavatli membrana bilan o'ralgan bo'lib unda 1-6 dona yadrocha bo'ladi Endoplazmatik retikulum (ER).  Ular kanalcha, pufakcha sisternachalardan, konus va yarim shar shaklidagi tutashgan tanachalardan iborat bo'lgan, tutashgan to'r sistemasini hosil qiladi. U juda keng tarqalgan membrana tuzilmasidir. Membranasi 5-7 nm qalinlikda, ichki diametri esa 30-50 nm. Ichki qismi suyuqlik bilan to'lgan Mitoxondriyalar.  Mitoxondriyalar ham xuddi xloroplastlarga o'xshash yadro membranalaridan uzilib chiqqan pufakcha-initsial tanalardan hosil bo'ladi. Mitoxondriyalar ham qo'sh membranali organoiddir Lizosomalar Membranalar bilan chegaralangan organoidlardir. Ular endoplazmatik to'r yoki Golji apparatidan hosil bo'ladi. Ichki qismi enximma bilan to'lgan bo'lib ularda asosan gidrolitik fermentlar joylashadi. Ular asosan nordon fermentlar bo'lib, ribonukleaza, dezoksirabonukleaza, katepsin va boshqalar kiradi. Ushbu fermentlar hujayradagi moddalarni suv yordamida parchalashi tufayli ularga lizosomalar nomi berilgan. Lizosomalar barcha tirik hujayralarga xos organoidlardir. Mikronaychalar.  Sitoplazmaning tashqi qatlamida naychasimon organoid uchraydi. Uzunligi 20-30 nm, qalinligi 5-14 nm. Mikronaychalar bir-biriga parallel joylashgan bo'lib hujayra o'qiga nisbatan esa perpendakulyardir. Ular globulyar oqsil, tubilinning α va- β monomerlaridan tashkil topgan, membranasi yo'q. Mikronaycha tubulinning 13 dona subbirligidan tashkil topgan. Sitoplazmaning mikronaycha subbirliklari bir- biridan ajralib va yig'ilib turishi mumkin. Ularning yig'ilishi uchun muhit pH ko'rsatkichi nordon bo'lib, GTF, ATF va Mg2+ bo'lishi zarur. Ammo past harorat va Ca2+ ionlari miqdorining ortishi mikronaychalar subbirliklarini tarqalishiga olib keladi. Mikronaychalar yordamida sitoplazmaning harakati sodir bo'ladi.

O'xshashlar

O’simlik hujayrasining tuzilishi va funksiyalari
O’simlik hujayrasining tuzilishi
O’simlik hujayrasining tuzulishi 2
O’simlik va hayvonlarda nasillarning gallanishi
Hujayra membranasi