Biologiya fanining rivojlanish tarixi - Biologiya - Slaydlar

Biologiya fanining rivojlanish tarixi

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1193.5 KB

Ko'chirib olish

Biologiya fanining Biologiya fanining rivojlanish tarixirivojlanish tarixi www.arxiv.uz

R e ja: 1. Biologiya fanining shakllanishi. 2. Tiriklikning tub mohiyatlari. Mavjudotlarning tiriklik darajasi. 3. Biologiyaning ilmiy tad q i q ot metodlari. 4. Biologiyaning muammolari. Biologiyani o`rganishning nazariy va amaliy ahamiyati. www.arxiv.uz

 Biologiya yunoncha atama bo`lib bios-hayot, logos-fan demakdir, yani u hayot va uning shakllari, tuzilishi, rivojlanish o`onuniyatlari to`risidagi fandir.  Biologiyaning tekshirish ob`ekti o’simliklar, hayvonlar, zamburug`lar, mikroorganizmlar va odamlar hisoblanadi. Biologiya tabiiy fanlar sistemasiga kirib, botanika, zoologiya, anatomiya, fiziologiya, sitologiya, sistematika, paleontologiya sohalariga bo`linadi. Shuningdek bioximiya, biofizika, genetika, evolyutsiya ta`limoti, ekologiya, embriologiya, molekulyar biologiya, biogeotsenologiya sohalari ham biologiya kompleksidagi fanlardir. www.arxiv.uz

 Tirik organizmlarning 98% S, O, N, N elementlaridan iborat bo`lib boshqa elementlarning miqdori juda kamdir.  Tirik organizmlarning muhim xossasi moddalar almashinuvi xususiyatiga ega ekanligidir. Yani bir-biri bilan uzviy bog`liq bo`lgan assimilyatsiya va dissimilyatsiya jarayonidir.  Har bir organizm urchiydi, rivojlanadi, yashaydi va o`ladi. Bu jarayonda irsiy xususiyatlarni saqlab qolish bilan birga tashqi muhit ta`sirida o`zgaruvchanlik xususiyatiga ham ega. www.arxiv.uz

Biologiyaning turli sohalarida quyidagi ilmiy-Biologiyaning turli sohalarida quyidagi ilmiy- tadqiqot metodlaridan keng foydalaniladi.tadqiqot metodlaridan keng foydalaniladi. www.arxiv.uz

 Ta`sirlanish ham faqat tirik organizmlarga xos xususiyatdir.  Tirik organizm molekula, xujayra, organizm, populyatsiya – tur, biogeotsenoz, biosfera darajasida tadqiq qilinadi.  Tirik organizm molekula va xujayra darajasida bo`lishidan boshlab moddalar va energiya almashinish va irsiy axborotlarni berish qobiliyatiga ega bo`ladi. Organizm darajasida esa muhim organlar rivojlanadi. www.arxiv.uz

 Populyatsiya, tur tiriklikning yuqori darajasi bo`lib atrofdagi boshqa tur organizmlar va anorganik tabiat kompleksi bilan chambarchas bog`liqdir. Bu hayotning biogeotsenologik darajasidir. Barcha biogeotsenozlar yig`indisi biosferaga birlashadi. Bu daraja moddalar va energiyaning davra bo`ylab aylanishi ro`y beradi va barcha tirik organizmlar o`zaro aloqador bo`ladi www.arxiv.uz

 biologiya fani tirik organizmlarni o`rganar ekan bu faqat nazariy bilimlarini yechish bilangina cheklanib qolmasdan amaliy ahamiyatga ega bo`lgan, yani jahon aholisini soni tobora ortib borayotgan bir vaqtda ularni oziq-ovqat, kiyim-kechak va boshqa zarur narsalar bilan ta`minlashni ham o`z oldiga maqsad qilib qo`yadi.  Binobarin sermahsul hayvon zotlari, o`simlik navlarini yetishtirish, o`simliklardan mo`l hosil olish, tuproq unumdorligini saqlash va oshirish, almashib ekishni joriy etish, kasallik va zararkunandalarga qarshi kurashish, o`rmon xo`jaligini saqlash va ko`paytirish, ovchilik va mo`ynachilikni to`g`ri yo`lga solish va boshqa qator muammolarni o`z oldiga maqsad qilib qo`ydi. www.arxiv.uz

 Ekologiya yunoncha so`z bo`lib (eykos-yashash joyi, logos-fan) tirik organizmlarning yashash sharoiti yoki tashqi muhit bilan o`zaro munosabatini bildiradi.  Hozir fanda «inson ekologiyasi» degan atama ham bo`lib unda insonni atrof muhitga va aksincha muhitning insonga ta`sirini o`rganadi. Demak, ekologiya ham tabiiy fanlar sistemasiga kirib uning oboekti bakteriyalar, bir xujayrali sodda organizmlar, zamburug`lar, o`simliklar, hayvonlar, ularning jamoasi, biosfera va insonlar hisoblanadi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

 O`zbekistonda ekologik xavfsizlikni ta`minlash davlat darajasidagi eng muhim vazifalardan biridir. Hozir atrof-muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanishning  O`zbekistonda 2005 yilgacha mo`ljallangan dasturi ishlab chiqarilgan. Binobarin, biologiya tirik organizmlar to`g`risida nazariy va amaliy masalalarni hal qilishga xizmat qilsa, ekologiya kelajakda sog`lom avlod yetishtirish, tabiatni muhofaza oqilish bilan bog`langandir, yani insonlar ehtiyojini to`la qondirishga qaratilgandir. www.arxiv.uz

 Biologiya - bu tiriklik haqidagi fan bo`lib materianing ma`lum bir shakli sifatidagi tiriklikning yashash va rivojlanish qonuniyatlarini o`rganadi. Biologiya atamasi 1802 yilda bir-biridan mustasno frantsuz olimi J. B. Lamark va nemis olimi G. R. Treviranus tomonidan fanga kiritilgan. www.arxiv.uz

 Dastavval qadimgi yunon faylasuflari tabiat xodisalarini va dunyoni tabiiy kelib chiqishini izohlashga moddiylik asosida yondoshdilar. Demokrit barcha o`lik va tirik jismlar atomlardan iboratligini hamda material tanacha hususiyati shu atomlar kattaligi, shakli ularning joylashish tartibi va miqdoriy nisbatlariga bog`liqligini uqtirdi. www.arxiv.uz

 Aristotel (20. 384 - 322 y) dunyoning real mavjudligi va uni anglab olish mumkinligini takidladi. U biologiya sohasida ko`p ishlar qildi va hayvonlarning 510 turini izohlab, ilk bor ular tasnifini keltiradi. U tabiatning umumiy uyg`unlik va rivojlanishi jarayonida murakkablashishi kabi o`yalarni ilgari surdi. Tabiatda o`zgarishning mavjudligi va uning qay tarzda ro`y berishi azaldanoq faylasuf va tabiatshunoslik uchun qiziqarli soha bo`lib kelgan va bir-biriga qarama- qarshi metafizik hamda dialektik qarashlar mavjud bo`lgan. www.arxiv.uz

 Biologiyaning shakllanishi va rivojida keskin davr buyuk ingliz olimi Charlz Darvinning sodda shaklidan murakkabroqqa asta-sekin milliard yillar davomida, yer evolyutsiyasi nazariyasining yaratilishi bilan boshlandi. Bu nazariya o`simlik va hayvonot olamidagi barcha murakkab jarayonlar haqidagi tushunchalarni tubdan o`zgartirdi va qayta shakllantirdi. www.arxiv.uz

 Kurrai zamindagi turli-tuman o`simlik va hayvonot dunyosi shundaygina tarqalib qolmay, balki uning tarqalishini o`zaro uzviy bo`lanish hosil qilgan yagona hamkor sistema bunyod etadi. Bu sistema yaratuvchilar, iste`molchilar, organik moddalarni parchalovchilar hamda muhitning qisman tirik bo`lmagan tarkibiy qismlarini o`z ichiga oladi. Tarkibiy qismlar orasidagi munosabat va shu jarayonda insonning o`rni muhim ahamiyatga egadir. www.arxiv.uz

 Biologiya fani bo`lg`usi agronom, selektsionerlarning shakllanishida dunyoqarashidagi ilmiy-tabiiy biri hisoblanadi. Zamonaviy biologiya bir tomondan xayot faoliyatining fizik-ximiyaviy asoslari va sistemali mexanizmlarni anglatuvchi bilimlarining tez rivojlanayotganligi bilan ifodalansa, ikkinchi tomondan biologiyaning sotsial mohiyati ortishi, ya`ni biologiyaning jamiyat xayoti hamda uning o`rganish ob`yekti hisoblanishi bilan uzviy bog`liqligi ortib bormoqda. www.arxiv.uz

 Mavjudotlar guruhi orasida o`zaro o`xshashlik va farqlar bo`lishidan qat`iy nazar ular, ya`ni barcha tirik mavjudotlar o`z tiriklik darajasiga egadir. Har bir organizmning tarkibi kimyoviy modda birikmalaridan iborat. Shu moddalar organizmning eng sodda tashkiliy darajasi hujayraning asosini tashkil etadi. Hujayralar o`z navbatida organizm uchun xos bo`lgan a`zo va to`qimalarni, ularning o`zaro murakkab munosabati bir butun yaxlit organizmni hosil qiladi. Tirik mavjudot tuzilmalarining bir tartibda ekanligi haqidagi tushuncha tiriklikning tashkiliy darajasida o`z aksini topadi. www.arxiv.uz

 Biologiyada boshqa fanlardagi kabi ko`p muammolar, o`z yechimini kutayotgan masalalar, tirik tabiat sirlari mavjud. Bu muammolar birinchidan molekulalarning tuzilishi va funksiyasini aniqlash: ikkinchidan, bir va ko`p hujayrali organizmlarning rivojlanishi tartibga solish mexanizmlarini bilish; uchinchidan, organizmlar shaxsiy rivojlanishdagi irsiyat mexanizmlari, ya`ni oqsil biosintezidan hujayra hosil bo`lguniga qadar tabaqalanishni oydinlashtirish; to`rtinchidan, organizmlar tarixiy rivojlanishini aniqlash; beshinchidan, yerda hayotning paydo bo`lishi muammosini yechish va tajribada isbotlash; oltinchidan, insonlarning tabiatdagi ko`rsatadigan ijobiy va salbiy ta`sirini bilish; ettinchidan odamning paydo bo`lishi bilan ochiq bo`lgan ba`zi muammolarni hal etishdan iborat. www.arxiv.uz

Adabiyotlar: 1.A. T. Gafurov. “Darvinizm” T. : «O`qituvchi», 1992. 2.M. Tuxtaev, A. Hamidov. “Ekologiya asoslari va tabiatni muxofaza qilish” T. : 1994. 3.Biologiya. Bibliograficheskiy spravochnik, K. : “Naukova dumka” 1994 4.Grin. N., Staut. U., Teylor. D., «Biologiya» Moskva «Mir» 1990 god 5.Turaqulov. E.X., G`ofurov. A.T., «Umumiy biologiya» Toshkent 1995 yil 6.Kemp. P., Aris. K., «Vvedenie v biologiyu» Moskva «Mir» 1998god www.arxiv.uz

O'xshashlar

Hujayraviy ta’limotning rivojlanish tarixi

Laboratoriya ishi biologiya

Mikrobiologiyaning paydo bo‘lishi va rivojlanish tarixi. Hozirgi zamon mikrobiologoyasi

Sitologiya fanining qisqacha tarixi va boshqa fanlar bilan aloqasi

Biologiya – hayot haqidagi fan 2