Bioelektrogenez - Biologiya - Slaydlar

Bioelektrogenez

Yuklangan vaqt:

22.03.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

389.90625 KB

Ko'chirib olish

BioelektrogenezBioelektrogenez Reja: 1. Bioelektr potensiallar haqida. 2. Bioelektr potensiallarning kelib chiqishi 3. Bioelektr potensiallarning turlari.

Bioelektr potensiallar — tirik organizmlar va ularning ayrim hujayralarida paydo boʻladigan elektr potensiallar, qoʻzgʻalish va tormozlanish jarayonlarining eng muhim tarkibiy qismi. Bioelektr potensiallar — "xeyvon elektri" toʻgʻrisidagi dastlabki maʼlumot 18-asrning oʻrtalarida elektr baliklarining "zarba"larini oʻrganish tufayli paydo boʻldi. Bioelektr potensiallar toʻgʻrisidagi taʼlimotning asoschisi italiyalik olim L. Galvani hisoblanadi.

L.Galvani bilan A. Volta "hayvonlar elektri"ni oʻrganib, elektr toki hosil qilishning yangi Volta usulini kashf etishdi va galvanik elementlar yaratildi (1791—97). Italiyalik K. Matteuchchi ilk bor (1837) galvanik elementlar yordamida Bioelektr potensiallar ni oʻlchab kurgan. Nemis olimi E. Dyubua Raymon muskul va nerv hujayrasi Bioelektr potensiallar ni oʻrganib, tinchlik holatida hujayraning ichki va tashqi muhiti oʻrtasida statsionar potensiallar farqi (tinchlik potensiali) mavjudligi, bu farq qoʻzgʻalish holatida qonuniy oʻzgarishini koʻrsatib berdi.

1868-yil Yu.Bernshteyn nerv tolalari boʻylab qoʻzgʻalishning tarqalishida sekundning bir necha mingdan bir qismida davom etadigan alohida potensial tebranishlarni oʻlchash metodini ishlab chikdi. A. Ye. Vvedenskiy nerv va muskullarda ritmik potensiallarni telefon yordamida eshitib koʻrdi (1883). Bioelektr potensiallar ni oʻrganish sohasidagi asosiy yutuklar elektronkuchaytirgich texnikasining fiziologik tekshirishlarga tatbiq etilishi bilan bogʻliq.

Hujayra ichiga mikroelektrodlar kiritish usulining ishlab chiqilishi alohida tola yoki hujayra bioelektr potensiallar ni oʻrganishga imkon beradi. Kalmarlarning gigant nerv tolalaridan foydalanish orkali Bioelektr potensiallar generatsiyasi mexanizmi oʻrganib chiqildi. Bu tolalarning K+ va Na+ ionlariga nisbatan oʻtkazuvchanligini tekshirish asosida A.Xojkin, A.Haqsli va B. Kats 1947—52 yillarda harakat potensiali ion mexanizmini ochib berishdi.

Hayvonlar bioelektr potensiallar ni oʻrganish tirik sistemalardagi fizikkimyoviy jarayonlarni tushunib olishda hamda diagnostikada (elektrokardiografiya, elektroensefalografiya, elektromiografiya va boshqalar) katta ahamiyatga ega. Oʻsimliklar bioelektr potensiallar tabiatan hayvonlarnikiga oʻxshash boʻladi (E. Dyubua Raymon, 1882). D. Ch. Bos qoʻzgʻatuvchiga nisbatan Bioelektr potensiallar va elektr javob qilish barcha oʻsimliklarga xos ekanligini koʻrsatadi (1926).

Bos tomonidan kashf etilgan juda sezgir oʻzi yozadigan galvanometrlar oʻsimliklarning "dastxati"ni, yaʼni qoʻzgʻatuvchiga nisbatan hosil qilinadigan maxsus elektr javoblarini olishga, fizik va kimyoviy taʼsirotga oʻsimliklarning elektr reakdiyasini oʻrganishga imkon berdi. Iirik harasimon suv oʻtlari Bioelektr potensiallar ning ion tabiatini oʻrganishda klassik obyekt hisoblanadi.

Hujayraning qo`zg`alishi, hujayra ichidagi jarayonlarning boshqarilishi, nerv tizimining ishlashi va muskullar qisqarishining boshqarilishi asosida tirik to`qimalar va hujayralarda elektr potentsiallar hosil bo`lishi va ularning tarqalishi yotadi. Hujayrada biopotentsiallar hosil bo`lishining mexanizmlarini mikroelektrodlar yordamida, biopotentsiallarni kuchaytirish va boshqa elektrofiziologik usullar yordamida o`rganiladi.

Tinchlik potentsiali. Hujayraning ichida va tashqi tomonida ionlar kontsentratsiyasining teng emasligi va membrananing turli ionlarga nisbatan o`tkazuvchanligining har xil bo`lishi hujayra tsitoplazmasi va tashqi muhit orasida elektr potentsial hosil bo`lishiga olib keladi. Hujayraning tinch holatida hosil bo`ladigan elektr potentsial tinchlik potentsiali deyiladi. Nerv hujayralari va tolalarining ichki elektr potentsiali tinch holatda - 70 mv ga teng. Tinchlik potentsiali asosan K+ ionlarining asimmetrik taqsimlanishiga bog`liq.

TEXT HERE TEXT HERE TEXT HERE TEXT HERE TEXT HERE TEXT HERE TEXT HERE TEXT HERE Harakat potentsiali. Nerv, muskul va ba`zi hujayralar ta`sirlanish natijasida qo`zg`aladi, ularda harakat potentsiali vujudga keladi, ya`ni membrananing juda qisqa vaqt davom etuvchi aks qutblanishi yuz beradi. Depolyarizatsiya cho`qqisiga etgandan keyin repolyarizatsiya boshlanadi, membrananing potentsiali asli holiga keladi. Ba`zi nerv va muskul tolalarida repolyarizatsiyaning oxirgi qismi ancha cho`ziladi. Repolyarizatsiya boshlanib, taxminan 1 ms o`tgandan keyin chiziq bukiladi va potentsialning tiklanishi sekinlashadi.

Kanallarning ochilishi hujayra ichiga qaratilgan natriy oqimini hosil qiladi. Natriy kationlarining hujayraga juda tez kirishi depolyarizatsiyani cho`qqisiga etkazadi. Inaktivatsion darvozalar yopilishi bilan natriy oqimi tuxtaydi. Shu vaqtning o`zida depolyarizatsiya natijasida kaliy kanallari sekin ochiladi va tashqariga qaratilgan kaliy oqimi tezlashadi va membranani repolyarizatsiya holatiga o`tkazadi. Kaliy oqimi davomli bo`lsa, membrana giperpolyarizatsiya holatiga o`tishi mumkin.

Sinapsda presinaptik membranadan ajralgan neyromediator postsinaptik membrana retseptori bilan ta`sirlashib, postsinaptik potentsialni vujudga keltiradi. Postsinaptik potentsiallar qutbsizlantiruvchi, ya`ni qo`zg`atuvchi va qutblilik darajasini oshiruvchi, ya`ni tormozlovchi potentsiallarga bo`linadi. Postsinaptik membranada mediator ta`sirida Na+ ion kanallari aktivlashib, natriy ionlari hujayraga kira boshlasa, K+ ion kanallari orqali kaliy ionlarining tashqariga chiqishi kuzatiladi.

B.Katts sinaptik jarayonlarni o`rganish davomida presinaptik membranadan neyromediatorning spontan portsiyalar holida ajralib chiqishi bilan ifodalanadigan, amplitudasi 0,5 mV va davomiyligi 20 ms ni tashkil etuvchi postsinaptik potentsiallarni qayd etadi va buni miniatyur potentsiallar deb nomlagan.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. E. Ismailov, N. Mamatqulov, G’. Xodjayev, N. Norboyev Biofizika. Toshkent.2013yil. 2. Grabovskiy R.I. «Fizika kursi». T. O’qituvchi 1980 yil. 3. Remezev A.N. «Tibbiy va biologik fizika». T. 1990 yil. 4. Merion D.J. «Oбшая fizika biologicheskimi primerami». M. VSh. 1986 g. 5. Rubin A.Ye. «Biofizika». M. 1-2 Tom. VSh. 1982 g.

FASHION GENERAL FASHION GENERAL E'TIBORINGIZ UCHUN RAXMATE'TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

O'xshashlar

Qarshi vohasiga introduksiya qilingan murakkabguldoshlar oilasi vakillarining bioekologik xususiyatlari

Mikroorganizmlarning biosferadagi o`rni

Tur evolutsiyasining asosiy bosqichlari

To`qimalarda gazlar diffuziyasi

Alell va alell bo’lmagan genlarning o’zaro ta’sirini tahlil qilish