Alisher Navoiy 5 - Adabiyot - Slaydlar

Alisher Navoiy 5

Yuklangan vaqt:

23.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1972 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

A L I S H E R A L I S H E R N A V O I YN A V O I Y (1441 - 1501)(1441 - 1501) Ulug’ o’zbek shoiri, Ulug’ o’zbek shoiri, mutafakkiri va davlat mutafakkiri va davlat arbobi. G’arbda arbobi. G’arbda chig’atoy chig’atoy adabiyotining buyuk adabiyotining buyuk vakili deb qaraladi, vakili deb qaraladi, sharqda “nizomi sharqda “nizomi millati va d-din” (din millati va d-din” (din va millatning nizomi) va millatning nizomi) unvoni bilan unvoni bilan ulug’lanadi. ulug’lanadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

HAYOT YO’LI Asl ismi Nizomiddin Mir Alisher . U Hirotda tug’ilib, shu yerda umrining asosiy qismini o’tkazgan. Navoiyning otasi G’iyosiddin Bahodir temuriylar xonadoniga yaqin bo’lgan. She’r zavqi va iste’dodi erta uyg’ongan. Bolalikdayoq Farididdin Attorning “Mantiqut-tayr” asarini yod olgan, Sharafiddin Ali Yazdiy nazariga tushgan, Mavlono Lutfiy yosh shoir iste’dodiga yuqori baho bergan, Kamol Turbatiy e’tirofini qozongan. Sayyid Hasan Ardasher, Pahlavon Muhammad kabi ustozlardan ta’lim olgan, Abdurahmon Jomiy bilan ijodiy hamkorlikda bo’lgan. www.arxiv.uz

HAYOT YO’LIHAYOT YO’LI • NavoiyNavoiy 1469 yilgacha temuriylar orasidagi ichki 1469 yilgacha temuriylar orasidagi ichki nizolar sababli Hirotdan yiroqroqda yashagan. Husayn nizolar sababli Hirotdan yiroqroqda yashagan. Husayn Boyqaro Xuroson taxtiga o’tirgach (1469), Boyqaro Xuroson taxtiga o’tirgach (1469), NavoiyNavoiy hayoti hayoti va ijodida yangi bosqich boshlanadi, muhrdorlik (1469) va ijodida yangi bosqich boshlanadi, muhrdorlik (1469) mansabiga, vazirlik (1472) va Astrobod hokimligi (1487)ga mansabiga, vazirlik (1472) va Astrobod hokimligi (1487)ga tayinlanadi. 1480-1500 yillar mobaynida o’z mablag’lari tayinlanadi. 1480-1500 yillar mobaynida o’z mablag’lari hisobidan bir necha madrasa, 40 rabot (safardagi hisobidan bir necha madrasa, 40 rabot (safardagi yo’lovchilar to’xtab o’tish joyi), 17 masjid, 10 xonaqoh, 9 yo’lovchilar to’xtab o’tish joyi), 17 masjid, 10 xonaqoh, 9 hammom, 9 ko’prik, 20 ta hovuz qurdiradi. Husayn hammom, 9 ko’prik, 20 ta hovuz qurdiradi. Husayn Boyqaro Boyqaro Alisher NavoiygaAlisher Navoiyga “muqarrabi hazrati sultoniy” “muqarrabi hazrati sultoniy” (“sulton hazratlarining eng yaqin kishisi”) degan unvonni (“sulton hazratlarining eng yaqin kishisi”) degan unvonni beradi. Unga ko’ra Navoiy davlatning barcha ishlariga beradi. Unga ko’ra Navoiy davlatning barcha ishlariga aralasha olardi. aralasha olardi. Alisher NavoiyAlisher Navoiy tarjimai holi o’z davrida tarjimai holi o’z davrida Xondamir, Vosifiy, Husayn Boyqaro, Bobur kabi tarixchi va Xondamir, Vosifiy, Husayn Boyqaro, Bobur kabi tarixchi va davlat arboblarining asarlarida aks etgan. O’zbek olimlari davlat arboblarining asarlarida aks etgan. O’zbek olimlari O. Sharafiddinov, V.Mahmud, Oybek, Ya. G’ulomov, O. Sharafiddinov, V.Mahmud, Oybek, Ya. G’ulomov, I.Sulton. A.Zohidov, V.Abdullaev, A.Qayumov, S.G’anieva I.Sulton. A.Zohidov, V.Abdullaev, A.Qayumov, S.G’anieva v.b. Navoiyning hayot yo’li haqida asarlar yaratishgan.v.b. Navoiyning hayot yo’li haqida asarlar yaratishgan. www.arxiv.uz

LIRIK MEROSI LIRIK MEROSI • NavoiyNavoiy ijodi ijodi ixlosmandlari uning ixlosmandlari uning she’rlarini yig’ib, “Ilk devon” she’rlarini yig’ib, “Ilk devon” (1464-65) tuzgan edilar, (1464-65) tuzgan edilar, so’ngra “Badoyiul-bidoya” so’ngra “Badoyiul-bidoya” (“Go’zallikning (“Go’zallikning boshlanishi”), “Navodirun-boshlanishi”), “Navodirun- nihoya” (“Nodirliklar nihoya” (“Nodirliklar nihoyasi”) nomli devonlar nihoyasi”) nomli devonlar (1470-yillar) tartib berilgan. (1470-yillar) tartib berilgan. Lirik merosi umumiy hajmi Lirik merosi umumiy hajmi 50000 misradan ortiq 50000 misradan ortiq “Xazoyinul-maoniy” nomli “Xazoyinul-maoniy” nomli to’rt devon (1491-1498)ga to’rt devon (1491-1498)ga jamlangan. Navoiy jamlangan. Navoiy she’riyatining mavzular she’riyatining mavzular doirasi keng, janrlar ko’lami doirasi keng, janrlar ko’lami (16) xilma-xil. G’azallari (16) xilma-xil. G’azallari “oshiqona, orifona, rindona”“oshiqona, orifona, rindona” www.arxiv.uz

LIRIK MEROSI LIRIK MEROSI • NavoiygaNavoiyga mansub 24 mansub 24 asarning 254 qo’lyozmasi asarning 254 qo’lyozmasi saqlanadi, undan ko’pchiligi saqlanadi, undan ko’pchiligi devonlarning nusxalari. devonlarning nusxalari. NavoiyNavoiy devonlari prof. devonlari prof. H.Sulaymon tomonidan H.Sulaymon tomonidan yig’ilib, tasnif etilgan. “Ilk yig’ilib, tasnif etilgan. “Ilk devon” Sankt-Peterburgdagi devon” Sankt-Peterburgdagi Saltikov-Shedrin Saltikov-Shedrin kutubxonasida (inv.564) kutubxonasida (inv.564) saqlanadi. “Navodirun-nihoya” saqlanadi. “Navodirun-nihoya” O’R FA ShI (inv.1995) dagi O’R FA ShI (inv.1995) dagi nusxalari nihoyatda nodir nusxalari nihoyatda nodir bo’lib, ular Navoiy davrida bo’lib, ular Navoiy davrida Hirotda Sulton Ali Mashhadiy Hirotda Sulton Ali Mashhadiy (1487), Abdujamil kotib (1487-(1487), Abdujamil kotib (1487- 88) tomonidan ko’chirilgan. 88) tomonidan ko’chirilgan. NavoiyNavoiy she’riyati Fitrat, she’riyati Fitrat, Oybek, M.Shayxzoda, Oybek, M.Shayxzoda, H.Sulaymon, A.Hayitmetov, H.Sulaymon, A.Hayitmetov, N.Mallaev, Yo.Ishoqov, N.Mallaev, Yo.Ishoqov, www.arxiv.uz

NASRIY ASARLARINASRIY ASARLARI • Navoiy merosining Navoiy merosining salmoqli qismi nasriy salmoqli qismi nasriy asarlardan iborat. Ular asarlardan iborat. Ular ijtimoiy-siyosiy, axloqiy-ijtimoiy-siyosiy, axloqiy- ta’limiy va ilmiy-falsafiy ta’limiy va ilmiy-falsafiy yo’nalishdadir. “Mahbubul-yo’nalishdadir. “Mahbubul- qulub”(1500-01) Navoiyning qulub”(1500-01) Navoiyning so’nggi yirik asari bo’lib, so’nggi yirik asari bo’lib, unda ulug’ mutafakkir unda ulug’ mutafakkir adibning hayoti davomidagi adibning hayoti davomidagi kuzatishlari, to’plagan boy kuzatishlari, to’plagan boy tajribasi o’z yuqori tajribasi o’z yuqori darajasida aksini topgan. darajasida aksini topgan. Uch qismdan iborat bu Uch qismdan iborat bu asarda “Soriun-nosning af ’ol asarda “Soriun-nosning af ’ol va ahvolining kayfiyati” (1), va ahvolining kayfiyati” (1), axloqiy muammolar (2), axloqiy muammolar (2), “mutafarriqa favoyid va “mutafarriqa favoyid va amsol surati” (3) masalalari amsol surati” (3) masalalari ifodalangan. ifodalangan. www.arxiv.uz

““ Xamsatul-Xamsatul- mutahayyirin”(“Besh mutahayyirin”(“Besh hayrat”,1494) asarida hayrat”,1494) asarida ustozi va do’sti ustozi va do’sti Abdurahmon Jomiy, Abdurahmon Jomiy, uning hayoti lavhalari, uning hayoti lavhalari, tariqati, yozishmalari, tariqati, yozishmalari, asarlari haqida asarlari haqida hayratomuz hikoyalar hayratomuz hikoyalar keltiriladi. “Holoti keltiriladi. “Holoti Sayyid Hasan Sayyid Hasan Ardasher” (1488-89), Ardasher” (1488-89), “Holoti Rahlavon “Holoti Rahlavon Muhammad”(1493) Muhammad”(1493) asarlari manoqib-asarlari manoqib- holot yo’nalishida holot yo’nalishida bo’lib, ularda shoirga bo’lib, ularda shoirga ustozlik qilgan buyuk ustozlik qilgan buyuk shaxslar hayoti, shaxslar hayoti, www.arxiv.uz

ILMIY-FILOLOGIK MEROSIILMIY-FILOLOGIK MEROSI • ““ Majolisun-nafois” Majolisun-nafois” (1490-91; 1497-98) (1490-91; 1497-98) tazkirasi turk tilidagi tazkirasi turk tilidagi yozilgan dastlabki yozilgan dastlabki tazkira bo’lib, unda tazkira bo’lib, unda shoir sakkiz majlis shoir sakkiz majlis doirasida 459 shoir va doirasida 459 shoir va adib haqida ma’lumot adib haqida ma’lumot bergan. Birinchi va bergan. Birinchi va ikkinchi majlisda tazkira ikkinchi majlisda tazkira tartib berilganda hayot tartib berilganda hayot bo’lmagan shoirlar, bo’lmagan shoirlar, uchinchi majlisda uchinchi majlisda shoirning shoirning zamondoshlari, zamondoshlari, to’rtinchi majlisda to’rtinchi majlisda beshinchi majlisda beshinchi majlisda Xuroson, oltinchisida Xuroson, oltinchisida Movaraunnahr, Movaraunnahr, www.arxiv.uz

ILMIY-FILOLOGIK MEROSIILMIY-FILOLOGIK MEROSI • Fors va turk tillarida yaratilgan eng yirik va Fors va turk tillarida yaratilgan eng yirik va e’tiborli asarlarga murojaat qildi, shoir va olimlarni e’tiborli asarlarga murojaat qildi, shoir va olimlarni til istiqloli uchun kurashga chorladi. Aruz til istiqloli uchun kurashga chorladi. Aruz nazariyasiga bag’ishlangan “Mezonul-avzon”(1492) nazariyasiga bag’ishlangan “Mezonul-avzon”(1492) asarida arab va fors aruzi qoidalarini turkiy tilda asarida arab va fors aruzi qoidalarini turkiy tilda aniq va ravon tushuntirdi. Turk yozma va og’zaki aniq va ravon tushuntirdi. Turk yozma va og’zaki she’riyati namunalarining vazn xususiyatlarini she’riyati namunalarining vazn xususiyatlarini o’rgandi. Turkiy aruz tabiatini yoritish bilan birga o’rgandi. Turkiy aruz tabiatini yoritish bilan birga turk she’riyati murakkab aruz tizimini boyitganini turk she’riyati murakkab aruz tizimini boyitganini anglatdi. Bahrlar va doiralar haqidagi tasavvurni anglatdi. Bahrlar va doiralar haqidagi tasavvurni kengaytirdi. To’qqizta yangi vazn va she’riy shaklni kengaytirdi. To’qqizta yangi vazn va she’riy shaklni aniqladi. Turklik tarixida ilk bor milliy vazn aniqladi. Turklik tarixida ilk bor milliy vazn haqidagi qarashlarni ilgari surdi. haqidagi qarashlarni ilgari surdi. www.arxiv.uz

O'xshashlar

Alisher Navoiy 5

Alisher Navoiy 7

Alisher Navoiy 3

Alisher Navoiy 4

Alisher Navoiy. G`azallar