Xavfli materiallar - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Xavfli materiallar

Yuklangan vaqt:

21.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

278.5 KB

Ko'chirib olish

Xavfli materiallar Reja: 1. Kirish 2. Chiqindilar manbasi statusini aniqlash 3. Epa idintifikatsiya raqamini olish 4. Xavfli chiqindilarni boshqarish 5. Ishchilarni himoya qilish standartlari 6. Xavflilikni kommunakatsion standarti

Shimoliy Karolina kompaniyasining ikki xodimi yuk mashinasini tushirish uchun quyoshli iliq kunda yordam berayotib, bilmasdan konteynerdagi noma’lum kimyoviy suyuqlikni to’kib yuborishdi. Tekshirish shuni ko’rsatdiki, konteynerda ko’llanishdan oldin suyultirib ishlatiladigan kontsentrlangan pestitsid bo’lgan. Ishchilar shlangdagi bosimli suv bilan yuvmoqchi bo’lishgan. Qisqa vaqt ichida ularda xolsizlanish va nafas siqish boshlandi, shuning uchun ular yordam so’rashga qaror qilishdi. Korxonada bu bilan shug’illanadigan xech kim yo’q edi. CHunki korxonada kimyoviy to’kilishlarni oldini olishga ixtisoslashgan o’qitish olib borilmas edi. SHuning uchun, navbatchi menejeri mahalliy o’t o’chirish bo’limini chaqirdi. Tez orada yordam bo’limi kelganida, ayon bo’ldiki ularda xam xavfli kimyoviy moddalar tushishni bilan shug’ullanish uchun xodimlar ta’lim olmagan. Ular yuvish rejasini tuzib, zaxarli chiqindini yomg’ir uchun mo’ljallangan tizimga kiritib, so’ng vakuum sig’imiga tortib olishga kirishishdi. Vakuum sig’im noto’g’ri joylashtirilganligi tufayli xavfli chiqindi yomg’ir yo’lidan kanalizatsiyaga o’tib ketdi. Bir muncha vaqtdan so’ng barcha xatolar bartaraf etildi, tozalash xarajatlari $ 50,000 dan ziyod mablag’ni tashkil etdi Kirish So’ngi 50 yil ichida Amerikada ekologik boshqaruvning xuquqiy rivojlanishi katta ahamiyatga ega bo’ldi. Xavfsizlik bo’yicha amaliyotchilar uchun qonun va qoidalar doirasida batafsil bilim shart emas. Lekin ular vaziyatni samarali aniqlash va boxolash uchun bu qonunlarni tizimi, hajmi va tarkibi bo’yicha bazaviy bilimga ega bo’lishlari kerak. Xavfsizlik bo’yicha amaliyotchi xodim ko’pincha resuslar tejamkorligi va ularni qayta tiklash qonunlari to’g’risida tushunchalarga ega bo’lish (RCRA) ekologik muammolarga duch keladi. 1976 yilda o’tgan Kongress atrof-muhitni himoya qilish uchun mo’ljallangan bir qator qonunchilik aktlarini tasdiqladi. Bu qonunlar to’g’risida qisqacha ma’lumotni bilib qo’yish foydalidir.

Transport bo’limi (DOT)da xavo yo’li bo’yicha , suv yo’llari, temir yo’l, avtomobil yo’li yoki. katta aholi punktlari avriyalarni oldini olish uchun xavfli materiallarni tashishda 1975 yildagi “Xavfli materiallarni tashish bo’yicha” qonun (NMTA); 1976 yilda Kongress Toksik moddalarni nazorat qilish qonunini qabul qildi (TSCA). Kimki TSCA ning ro’yxatida bo’lmagan kimyoviy moddalarni ishlab chiqarmoqchi yoki olib kirmoqchi bo’lsa, 90 kun avval yangi kimyoviy modda xaqida bildirishnoma taqdim etishi kerak. EPA ishlab chiqarishni va tarqatishni taqiqlashi mumkin. YOki u ishlab qiqarishni chegaralashi xam mumkin. HMTA va TSCA qonunlarini qabul qilgandan so’ng Kongress xafli materiallar qonunchiligida RCRA bo’yicha xarakatlarga o’tdi. RCRA kimyoviy moddalarning manbalarini, tashishni va taqsimlashni boshqaradi. RCRA ning talablariga nafaqat xavfsizlik amaliyotidagi majburiyatlar, balki keyingi qonunchilikda belgilangan ekologik va xavfsizlik bo’yicha aloqalarni boshqarish javob berishi kerak. Fon RCRA haqidagi qonun Kongressdan xavfli ga «Inson salomatliginiva atrof muxitni xavfli chiqindilarni noo’rin boshqarishdan ximoya qilish» uchun taqdim qilingan (Amerika atrof-muhitni himoya qilish Agentligi ERA, 1991 y.). RCRA EPAni boqarishi yoki davlat dasturlari muvofiq xarakat qilishi kerak. Davlat dasturlari muvofiq boshqarish belgilangan me’erlarni nazarat qilishdan iborat. Nizomning atrof muxit himoyasi bo’yicha birinchi yig’masi Federal me’yorlar to’plamida 40 -son bilan belgilangan. Boshlang’ich nizomlar oyiga 1000 kg dan ko’p xavfli chiqindilar chiqaradigan korxonalar uchun chiqarilgan. Keyingilari esa oyiga 100 kg dan 1000 kg gacha miqdorda xavfli chiqindilar chiqaradigan korxonalar uchun chiqarilgan.

Xavfli chiqindi nima? CHiqindilar nimadir sababli yoqimsiz bo’lgan gaz xolidagi, suyuq yoki qattiq moddadir. Uning xavfsiz, xavfli yoki o’ta xavliligi ishlab chiqaruvchi tashkilotning vazifasidir. Agar chiqindilar inson sog’ligiga ziyon etkazsa yoki o’limga olib kelsa, hamda atrof muxitga zarar ketirsa EPA ularni xavfli, deb hisoblaydi. Buning uchun me’yoriy aktlarning federal to’plamining 40 nchi sonli bo’limini 261 qismidagi murojat “Xavfli chiqindilar ro’yxati va identifikatsiyasi”ga qaraladi. Bu bo’limga ro’yxatga olinganlar xavfli chiqindilar (1) va olinmaganlar esa xarakterli chiqindilar xisoblanadi. Nizomga F, K, P, i U harflar bilan belgilangan 4 ta ro’yxat kiritilgan bo’dib, ular 400 ga yaqin xavfli chiqindilardir: F ro’yxatda noma’lum manbalardan chiqdigan, K ro’yxatda ma’lum manbalardan chiqdigan, P ro’yxatda o’ta xafli toksik chiqindilar va U ro’yxatda kommersiya maqsalila ishlab chiqiladiganlar kiritilgan. Ba’zi shtatlarda ro’yxatida boshqa bo’limlar ham bo’lishi mumkin. Masalan, Kentukida N ro’xat bo’lib, unga asabga ta’str qiluvchi chiqindilar kiritilgan. Agar chiqindi RCRAning ro’yxatida bo’lmasa bu zarrasiz, degani emas. Bu chiqindilarni zarali xususiyatini aniqlash uchun qayta tekshiruvdan o’tkazish kerak. Quyidagi xollarda: yong’inda n xavfli (o’t olishi 140 o F dan past bo’lsa); korroziyani chaqiruvchi ( rN 2 dan past, yoki 12,5 dan baland); reaksiyaga kirishuvch i (suv, xavo va boshqi kimyoviy birikmalar bilan reaksiyaga kirishib portlash yoki toksik gazlar hosil qilsa) yoki toksik xususiyatga ega bo’lsa, xafli chiqindilar ro’yxatiga kiritiladi. Toksik moddalar bu ba’zi bir metallar, pestitsidlar va organik moddalardir. Ularni toksik xususiyatlari tekshirib ko’riladi. Bu test qatlam suvlariga kimyoviy moddalarni qo’shilib ketmasligi uchun o’tkaziladi. Qolgan xollada esa chiqindilar D ro’yxatga kiritiladi.

Chiqindilar manbasi statusini aniqlash CHiqindisi xavli deb aniqlangan korxona chiqindilar manbasi statusini oladi. Buning uchun korxonaning barcha chiqindilari tekshirilishi va ularning kategoriyalari aniqlanishi kerak. Miqdor jihatidan ular oyiga 100 kgdan ortiq chiqaradigan bo’lsa, yoki 1000 kgdan ortiq chiqindi saqlayotgan bo’lsa, bu statusda hisoblanadi. Bundan kam miqdorda EPA da identifikatsiya qilinmaydi. Agar korxona 6 oy ichida 6000 kggacha xavfli chiqindi chiqarsa, ularni 200 mildan ortiq masofaga 9 oy ichida tashib bo’lsa, bu korxonaga ruxsat beriladi. Katta miqdorda, 1000 kgdan ortiq xavfli chiqindi va 1 kgdan ortiq o’ta xavfli chiqindi chiqaruvchi korxona xavfli chiqindi manbayi xisoblanadi. Bunday korxonaga xavfli chiqindilarni 3 oygacha saqlab turishga va 6 oy davomida 200 mildan ortiq masofaga tashishga ijozat beriladi. Kam miqdorda chiqindi chiqaradigan korxonalarga nizom boyicha bunday chegaralash qoyilmaydi. Boshqa korxonalarda albatta idintifikatsiya raqami bolish kerak. Bazi shtatlarda talab ancha qat’i. Korxona xar qanday masalani Amerika atrof muxitni ximoyasi qilish agentligi bilan kelishish kerak. Epa idintifikatsiya raqamini olish Idintifikatsiya raqamini olish uchun Amerika EPA sidan yoki Shtat EPAsidan (shakl 8700 - 12) dagi xavfli chiqindi to’g’risidagi bildirish noma talab qilinishi kerak. Agar chiqindi zararsizlantirilishi, saqlanishi va taqsimlanishi belgilangan bo’lsa qo’shimcha shakl to’ldiriladi. EPA ko’rib chiqib 12ta sonly idintifikatsiya raqami beriladi. Xargal korxonada yangi chiqindilar chiqsa, korxona statusi o’zgartiriladi. Xavfli chiqindilarni boshqarish

Xavfli chiqindilar joylarda konteynerlarlarda va sigimlarda saqlanishi mumkun. Bu baxtsiz xodisalar va chiqindilarni tokilishini oldini olish uchun zarur. Bazi bir asosiy talablar vaqtincha saqlanayotgan idintifikatsiya qilishga tayorlanayotgan chiqindilarga xam tegishli. Konteyner og’zi yopiq bo’lishi va tegishli jurnallarda xisobot uchun qaid qilinishi kerak. Konteynerlar xar xaftada tekshirib turiladi. Xavfsizlik taminlash uchun jixozlari xam xar xaftada ko’rikdan otkaziladi. Ish rejasi va ko’rik dalolat nomasi favqulotta xolatda xujjatlarga biriktiriladi. Bir biriga qo’shib bo’lmaydigan kimyoviy chiqindilar xam aloxida saqlanadi va idish yuqorisida 3 futt miqdorda bo’sh qoldiriladi. Ularga xavfli chiqindilarga tegishli bo’lgan belgilar qoyildi. Cercla 1976 – yil Kongressga RCRA taqdim etilgandan so’ng atrof muxit muxofazasida xavfli chiqindilar muammolari namoyon bo’ldi. 70 – yillar oxiriga kelib bunday muammolar kongress oldida ancha kamchiliklar borligini korsatdi. New York va Niagara sharsharasi oldida XIX asrda ochilgan suv yolini bog’lovchi kanal XX asr boshida xavli chiqindilar axlatxonasiga aylantirilgan edi. Keyinchalik esa bu yer tekisalanib shu yaqin atrofda maktab va turarjoylar qurilgan edi. Bu xavfli chiqindilar atrof muxitga va axoli sog’lig’iga zara keltirayotgani ma’lum bo’ldi. Kongress tushundigi bu muammolarni xal qilish uchun boshqa chora ko’rish kerak. Shunday qilib 1980 – yil CERCLA yoki Superfond tashkil qilindi. Superfondga, ma’sul tomonlarni, tashlanga zaxarli chiqindilarini tozalash boyicha xarajatlarni boshqarish xuquqi berildi. Xarqnday xavfli chiqindi chiqarayotgan shaxs yoki korxona uni tozalash uchun bunkul ma’sul deb belgilandi. Bu qonun avvalgi va yangi tashkil qilinayotgan korxonalarni barchasiga tegishli. EPA barcha ma’sul tomonlar tizimini shu qarorga asoslanib tashkil qildi. CERCLA orqali ma’sul tomonlar minglab xatto millionlab dollarlar sarfladi. Sara Ekologik nizomga roiya qilinishiga ma’sul shaxs bilishi kerak bo’lgan asosiy xarakat dasturi, ma’lumotlar yeg’ish, ularni ro’yxatdan o’tkazish va kerak bo’lgan xolatta xukumatga ma’lum qilishdan iborat. Bu majburiyat CERCLA va qayta

ruxsat berish to’g’risidagi qonun (SARA) 1986 – yil kengaytirildi. SARA qonuni xavfli chiqindi chiqaruvchilar uchun qatiy javob bo’ldi. SARA VA CERCLA atrof muxitga zara yetkazayotgan xavfli chiqindilar chiqarishga va qarovsiz axlat xonalarga qaratilgan (Noll et al., 1995, p. 5). SARA 5 qisimdan iborat: I. Javob berish va javobgarlik shartlri. II. Turli shartlar. III.FAV xolatlarda rejalashtirish va taraflarga to’g’ri ma’lumot berish. Figure Example of a hazardous material accumulation/dispensing center with spill containment. (Photograph courtesy of Justrite Manufacturing Co., L.L.C., Des Plaines, IL.) IV. Xonadagi gaz va havoni sifatli taxlil qilish. V. 1986 yildagi soliq kodeksiga qoshimchalar. I va II qisimlar CERCLA bolimlariga o’zgartirishlar kiritilingan, V qisimda esa superfondning faoliyati va uning foydalari bayon qilingan. SARA bo’yicha xavfli chiqindi chiqarayotgan xar qanday kompaniya davlat va maxalliy vafqulotda voqeyalar bo’limlari bilan xamda o’t o’chirish bo’lmlari bilan bog’lanish kerak. Figure Example of a single-drum hazardous material collection station.

(Photograph courtesy of Justrite Manufacturing Co., L.L.C., Des Plaines, IL.) Figure Example of a four-drum hazardous material pallet with spill containment. (Photograph courtesy of Justrite Manufacturing Co., L.L.C., Des Plaines, IL.) Agar kompaniyada shunday xavfli kimyoviy moddalar bo’lsa o’t o’chirish va vafqulotta xodisalar bo’limiga tegishli ma’lumotni berish kerak. [The Occupational Safety and Health Administration (OSHA)].

Agar kompaniya chiqindisi belgilangan chegaralardan oshsa inventarlarning kimyoviy xususiyati tog’risidaga shakllarni taqdim etish kerak. EPA u shakllarni I va II qator deb nomlagan. I qator shakillari xar yili 1 martgacha taqdim etiladi, II qator shakillari esa tegishli ma’sul xidimlar talabi bilan taqdim etiladi. Figure (A) Example of hazardous material perforated absorption mat. (B) Example of spill containment ‘‘sock.’’ (Photograph courtesy of New Pig Corporation, Tipton, PA.)

Mexnat xavfsizligi va gigienasini boshqarish (OSHA) xavfli chiqindilar bilan ishlayotgan ishchilarni sog’lig’I va xavfsizligi bo’yicha talablarni belgilaydi. Ushbu talablar federal meyoriy aktlar toplmining 29 CFR bo’limida aks ettirilgan. Ishchilarni himoya qilish standartlari Xavfli chiqindilar jarayonlarida ishlaydigan xodimlar o’z vazifalarini bajarayotganida, sog’liqlari uchun xavfsiz va kafolatlanganligini xoxlaydilar. Xavfli chiqindilar jarayonlarida ishlaydigan xodimlarni sog’lig’ini va xavfsizligini himoya qilish uchun qonun standartlari tavsiya etilgan. SHu standartlar asosida instruksiyalar ishlab chiqilgan, lekin quyidagi talablar bilan cheklangan emas: • Ish joyi tahlili. Xatarli joylarni formal tahlili talablari va ishchining ish joyini tahminiy himoyasi rejasi ishlanmasi • O’quv talablari. Xavfli moddalar ta’sir etishi mumkin bo’lgan xavfli chiqindilar jarayonlarida ishtirok etishdan oldin ishchilarni pudratchi talablari bilan boshlang’ich va odatdagi o’qitish • Tibbiy kuzatuv . toksik moddalar ta’sir etishi mumkin bo’lgan xavfli chiqindilar jarayonlarida ishtirok etuvchi ishchilarni uchun nazorat va kuzatuvi tibbiy ekspertizani doimiy dasturi uchun talablar • Himoya jihozlari . Xavfli chiqindi jarayonlarida ishlaydigan ishchilar uchun kiyimlar, insonlar uchun respiratorlari, shahsiy himoya uchun kerakli jihozlar uchun talablar • Boshqaruv texnik vositalari . Xavfli chiqindi jarayonlarida ishlaydigan ishchilarni shikastlanishi va jihozlarni ishlatish boshqaruv texnik vositalari uchun talablar • Maksimal ta’sir chegarasi. Kerakli protseduralarni nazorati va baholanishi xavfli chiqindi jarayonlarida ishlaydigan ishchilarga maksimal ta’sir chegarasi uchun talablar

• Axborot dasturlari. Xavfli chiqindi jarayonlari natijasida toksik moddalarning ta’sir darajasini va xavfli tabiiy chiqindilar jarayonlarida ishtirok etadigan ishchilarga xabar berish dasturlar talablari • Ishlov berish. Xavfli chiqindilardan markirlash, tashish va forig’ bo’lish uchun ishlov berish talablari • YAngi texnologik dasturlar . YAngi jihozlarni yoki texnologiyalarni o’zida tutuvchi, ishchilarni himoya qilishni qo’llab quvvatlash texnologik dasturlar uchun talablar • Dezinfeksiya muolajalari. Dezinfeksiya muolajalari uchun talablar • Tezkor javob. Xavfli chiqindi jarayonlarida ishtirok etadigan ishchilar himoyasi va tezkor javoblar uchun talablar Xavfli chiqindi jarayonlarida ishtirok etadigan ishchilar xavfsizligini va sog’lig’ini himoya qilish uchun HAZWOPER o’quv hajmini normalarini o’rnatadi. Xavfli chiqindi jarayonlarida ishtirok etadigan ishchilar ishlashdan 3 kun oldin o’quv nazorati ostida kamida 40 soatlik boshlang’ich nizomlarni o’qitilishi kerak. Alohida yoki noyob xavf bilan ishlaydigan xodimlar qo’shimcha o’qitilishi kerak. Xavfli chiqindi jarayonlarida ishtirok etadigan xodimlarni kuzatuvchilar ham xuddi shunday o’qishni va qo’shimcha 8 soat maxsus boshqaruv o’qitilishi kerak bo’ladi. TSDs korxonalari ishchilari va qutqaruvchilari kamida 24 soat boshlang’ich tayyorgarligi bo’lishi kerak. Hamma kategoriyadagi ishchilar yilda 8 soatlik malakalarini oshirishi kerak. Xavfli chiqindilar ishlab chiqariladigan punktlardagi ishchilar 29 CFR 1910.1200, Kommunikatsion Xavfsizlik Standarti (shuningdek HAZCOM) bo’yicha o’qitilishi kerak. Xavfli chiqindilarga aylanishi mumkin bo’lgan nisbiy ximikatlar bilan qoplangan chiqindilar ishlab chiqarish uchun MSDS va boshqa standartlar talab etilmaydi. Xavfli ximikatlarni markirlashni va ularni ishlov beruvchi ishchilarni HAZCOM o’qitishni kompaniyalarni MSDS fayli asosida qo’llash quvvatlashni talab etadi.

Xavflilikni kommunakatsion standarti (29 CFR 1910.1200) OSHAni baholashicha, o’n millionlab amerakalik ishchilar ish joyida bir yoki undan ko’proq xavfli ximikatlarga potensial duchor bo’ladilar. Har yili yuz minglab xavfli ximikatlar ko’plab yangilari bilan birga ish joyida aniqlanadi. Ximikatlar sog’liqqa zararli, fizik xavfli yoki ba’zan ham sog’liqqa ham fizik zararli bo’lishi mumkin. Oddiy toshma, yoki o’ta jiddiy xolatlarda, masalan, kuyish, bepushtlik, o’pkani zararlanishi, yurak kasalliklari, buyrakni ishdan chiqishi yoki rak kasallaiklari o’ta xavfli ximikatlar bilan bog’liq xolatlarda yuzaga keladi. (Kentukki, 1992, p. 1). Ish beruvchining olammshumul vazifalaridan biri bu xodimni xavfli ximikatlarning noqulay zararli ta’siridan himoya qilishdir. Ximikat inson sog’lig’iga zarar qilishi uchun u bilan kontakt qilishi yoki tanaga kirishi lozim. Tanaga kirishi uchun ximikatta to’rtta mashrut yoki yo’l bor: 1. Ingalyasiya 2. YUtilish 3. Taom qabul qilish 4. In’eksiya Ish beruvchi rivojlanishi va nazoratini amalga oshirish uchun hamda ximikatni kirishi mumkin bo’lgan barcha yo’llarini yopishi uchun ximikat to’g’risida to’liq ma’lumotga ega bo’lishi kerak. 1983 yilda OSHA mazkur sog’liq va xavfsizlik muammosining jiddiyligini e’tiborga olib unga qarama qarshi HAZCOM ni bajardi. Maqsad shundan iborat ediki, kafolatni ta’minlash uchun, ishlab chiqilgan yoki import qilingan barcha ximikatlarni xavfliligi baxolangan bo’lishi va ushbu ma’lumot tegishli tomonlarga pastga qarab etkazilgan bo’lishi kerak. Qoida shu bilan birga ishchilarni xavfli ximikatlarni ish joyida tanishish xuquqini berishini kafolatlashi kerak; bu odatda standartni to’g’ri anglashini bildiradi. SARA o’tgandan keyin odatda HAZCOM standarti esga olinadi. SHu bilan bir qatorda ximikatlarni HAZCOM Standarti

bilan belgilangan kompleks ro’yxati yo’q bo’lib, har qanday ximikatni qo’yidagi ko’rsatkichlar orqali boshqariladi: • Meditsina ko’rigi yoki sog’liq uchun xavfli. Mazkur ko’rsatkich xavfli xisoblanadi: • Ximikatlarni OSHAni 29 qism 1910 CFR, Z guruxi tomonidan boshqarilgani – Toksik va xavfli moddalar; • Ximikatlarni Davlat sanoat gigienistlari uyushmasi tomonidan o’tkazilgan amerika anjumaniga kiritildi. Bu erda kimyoviy moddalarni va fizik agentlarni ishchi muxitda chegaraviy konsentratsiyasi belgilandi; • Toksikologiyani Milliy Dasturi tomonidan tarkibida kanserogen moddalar bo’lgan ximikatlar Mexnat muxofazasi va sog’liqni saqlash tashkilotlari tomonidan xalqaro institutlarning yillik hisobotlariga tayanib mazkur moddalar rak keltirib chiqarishi mumkin ekanligi aniqlandi. Quyidagi ximikatlar standart shartlaridan chiqarildi : • RCRA tomonidan xavfli deb topilgan chiqindilar; • CERCLA tomonidan xavfli deb topilgan chiqindilar; • Tamaki va tamaki maxsulotlari; • YOg’och yoki yog’och maxsulotlari; • Xavfli ximikatlarni chiqaradigan yoki oddiy sharoitda ishlatilganda xavf soladigan ximikatlar; • Savdo tashkilotlaridagi oziq-ovqat yoki alkogol ichimliklar; • Savdo tashkilotlari tomonidan ishlab chiqarishda qadoqlangan narkotik xususiyatli moddalar; • Savdo uchun qadoqlangan va o’ralgan kosmetik maxsulotlari; • Sog’liq uchun xavfli bo’lgan va atrofga noqulaylik keltiradigan makrozarralar; • Ionlashuvchi va radiatsiya beruvchi moddalar; • Biologik xavfli moddalar. Kimyoviy moddalar xavflilik standartlari (kmxs) ning to’rtta asosiy talablari mavjud:

1. Xavfning kommunikasion yozma dasturi 2. Markalash 3. Mahsulotlarning havfsizlik so’rovnoma varaqasi (MHSV) 4. Hodimni o’qitish Yozma dastur Xavfning kommunikasion yozma dasturi ish beruvchi tomonidan ishlab chiqilishi va ish joyida amalga oshirilishi kerak bo’lib, o’zida kamida quyidagi ma’lumotlarni aks ettirishi kerak: • Axborot yorliqlari, tushuntirishlar va ogohlatirishning boshqa shakllari; • MHSV turgan o’rnini va mavjudligi haqidagi ma’lumot; • Hodimni o’qitish bilan bog’liq talablarni qondirish yo’llari; • Ish joyida mavjud bo’lgan barcha xavli kimyoviy moddalarning ro’yxati; • Ish beruvchi tomonidan ish joyi tarkibida xavfli kimyoviy moddalar bo’lgan markalanmagan quvurlar bilan jihozlangan, o’ziga xos va xavf-xatarlarli masalalarga jalb qilingan hodimlarni ogohlantirishda qo’llaydigan usullar. Xavfli materiallar bilan ishlovchi yoki o’z hududida ularni saqlovchi tashkilotlar o’z hodimlarini mavjud xavf-xatarlar haqida ogohlantirishlari kerak. Bu yozma dasturning bir qismi bo’lish kerak. Bu dastur o’z ichiga ish beruvchi tomonidan uning pudratchilariga MHSV, markalash ogohlantirishning boshqa shakllari, xodimlarni mahalliy himoyalash uchun xavfsizlik chora-tadbirlari haqidagi ma’lumotlarni taqdim etish uchun ishlatadigan usul va tadbirlarni o’z ishiga olishi kerak. Ish beruvchi yozma dasturdan xoxlagan xodim yoki uning tayinlangan vakili foydalanishi uchun sharoit yaratib berishi kerak. OSHA, NIOSH direktorlari yoki ularning vakillari ham dasturni so’rashlari mumkin.

Markalash Kimyoviy moddalarni ishlab chiqaruvchilar, distribyutorlar yoki import qiluvchilar xavfli kimyoviy moddalar solingan har bir konteyner, ularning saqlanish joylari markalangan va quyidagi ma’lumotlar bilan belgilanishini kafolatlashlari zarur: • Xavfli kiyoviy moddaning identifikasiyasi; • Xavf haqidagi tegishli ogoxlantiruv; • Ishlab chiqaruvchi, distribyutor, import qiluvchi yoki boshqa javobgar taraflarning nomi va manzili. Shuni aytish lozimki, HAZCOM tashqari nizom va standartlarni bajarish uchun ko’pincha boshqa ma’lumotlar talab qilinadi. Yorliqda barcha so’ralgan ma’lumotlar berilgan bo’lsa, ish beruvchi uni yangilashga mas’ul emas. Ish beruvchi mas’uliyatlari: • qabul markalan qilinayotgan mahsulotni to’g’ri markalanishiga va ma’lumotlar ingliz tilida bo’lishiga kafolat berishi; • zaxiradagi maxsulotlardagi yorliqlar aniqligi, tushib qolmaganligi va o’chib ketmaganligiga kafolat berish; • Bevosita xodimlarni tashish uchun mo’ljallangan ixcham konteynerlar markalanganligiga kafolat berishi zarur. Mahsulotlarning havfsizlik so’rovnoma varaqasi (MHSV) Kimyoviy moddalarni ishlab chiqaruvchi har bir kimyoviy modda uchun MHSV olishlari va takomillashtirishlari kerak. Bu MHSVni kimyoviy maxsulotni jo’natishdan oldin distribyutorga yoki iste’molchiga yuborishi shart. MHSV yangilanganda yangi jo’natilayotgan maxsulotga qo’shib yuborilishi kerak. Ish beruvchi ish joyida mavjud bo’lgan har bir xavfli kimyoviy modda uchun MHSV bo’lishini ta’minlashi kerak. Ushbu MHSV muayyan ish joyida ishlovchi barcha xodimlar uchun tayyor bo’lishi kerak. MHSV ishlab chiqaruvchi turiga qarab turiga qarab mutlaqo turlicha bo’lishi mumkin, lekin zaruriy ma’lumotlar bo’lishi shart. Ma’lumotlat albatta ingliz tilida

va to’liq bo’lishi shart. To’liq bo’lmagan MHSVlar yaroqsiz hisoblanadi va ishlab chiqaruvchiga qaytarib yuboriladi. Ingliz tilida to’liq bo’lgan MHSV quyudagi ma’lumotlarni o’z ichiga oladi (shuningdek, ishlab chiqaruvchi boshqa tildagi nusxasi saqlashi mumkin): • Ishlatilayotgan yorliqning mosligi; • Inson salomatligiga zararli bo’lgan yoki kanserogenlik xususiyati bo’lgan va dalolatnoma bilan tasdiqlangan chiqindilarni kimyoviy va umumiy nomi va miqdori ko’rsatilgan bo’lishi; • Xavfli kimyoviy moddalarning fizikaviy va kimyoviy xususiyatlari (parsial bosimi va alangalanish xarorati); • Xavfli kimyoviy moddalarning fizikaviy xavfliligi; • Xavfli kimyoviy moddalarning inson salomatligi uchun xavfliligi; • Xavfli kimyoviy moddalarning tashish marshrutlari; • Kimyoviy modda kanserogenlik darajasi; • Ishlov berish va foydalanishda extiyot choralari; • Ish olib borishdagi nazorat choralari; • Tez yordam va uning muolajalari; • MHSVning tayorlangan va o’zgartirilgan sanasi; • Ishlab chiqaruvchi, import qiluvchi yoki boshqa mas’ul tomonlarning ismi-sharifi, manzili va telefon raqamlari. Bu qisqartirilgan ro’yxat bo’lib, qo’shimcha sifatida yana boshqa ma’lumotlar berilishi mumkin. O’qitish Bir yoki bir necha xavfli kimyoviy moddalar bilan ishlaydigan xodimlarni ishqa olishdan oldin albatta o’qitish kerak. Xodimlarni o’qitish quyidagilarni o’z ichiga olishi kerak: • 1910.1200 talablari; • xavfli kimyoviy moddalar mavjud bo’lgan barcha jarayonlar; • o’z ichiga zaxarli kimyoviy moddalarning ro’yhati va MHSV olgan yozma dasturning joylashgan joyi va

• Avval mavjudligi aniqlangan xavfli kimyoviy moddalarning nazorat qilish va aniqlash usullari; • Xodimlarning ish joyida salomatligiga bo’lgan xavf va fizik xatarlar; • Xodimlar o’zlarini kiyoviy xavfdan ximoyalanish malakasi; • Xodimlarni xavf haqida ma’lumotga ega bo’lishini, undan foydalanishni o’zlashtirishini ta’minlash. Zahira rejalar Zahira rejalari o’z ichiga quyidagilarni olishi kerak: favqulotda choralar, shoshiling telefon raqamlari, favqulotda xodisalar bo’yicha mas’ulning ismi va zaruriy ko’riladigan birlamchi choralar. Qutqaruvchilarning barcha o’quv xisobotlari ham saqlanishi lozim. Xavfli chiqindilar bo’yicha ko’rsatma Xavfli chiqindilar bo’yicha ko’rsatma olinmasdan turib xavfli chiqindilar masalasini joylarda xal etib bo’lmaydi. Ruxsat olib, joylarda xavfli chiqindilarni xatarini bartaraf qilish xarajatlari va ish xajmi katta bo’lishi mumkin (40 qism 270 CFR). Xavfli chiqindilardan qutulish uchun birinchi bo’lib, mo’ljallangan yig’ib olish va tozalash qurilmalaridan foydalaniladi. Korxonalar EPAga bu chiqindi haqidagi ma’lumot va uning identifikasiya raqamini yuboradi. Ishlab chiqaruvchi yoki chiqindini yig’ib olgan mas’ullar uni qadoqlab va markalab jo’natishga tayyorlaydi. Jo’natilgan chiqindilarning keying taqdiri ham ishlab chiqaruvchi zimmasida qoladi. Chiqindilarni zararsizlantirishda lisenziyalangan yoqish usullaridan foydalanish afzal usul xisoblanib, chunki unda kimyoviy moddalar parchalanib boshqa javobgarlik qolmaydi. Ularni ko’mib zararsizlantirish uchun esa tegishli idoralarning ruxsati olinishi kerak. Bir jinsli xavfli chiqindilar va ularga yo’naltirilgan Nizom Yo’naltirilgan nizom (49 qism 172 CFR) da jamoat yo’llarida xavfli chiqindini baxavotir tashish uchun ularni konteynerga to’g’ri qadoqlash talab qilinadi. Konteynerlarni markalashda ularni identifikasiyasi, “Xavfli chiqindi” so’zi qo’yilishi talab qilinadi. Bunda xavfli chiqindilarni deklarasiyalash ham nazarda tutiladi. Bu ma’lumotlat xavfli maxsulot tashish jarayoni xujjatlariga

biriktirilgan bo’lishi shart. Bu tegishli maxsulotni mo’ljallangan manzilga bexavotir olib borishni nazorat qilish va ta’minlash uchun ishlab chiqilga. Jo’natilayotgan chiqindilar haqidagi ma’lumot deklarasiyada sanab o’tilganlarga mos bo’lishi shart. Xisobot ushun qo’shimcha talablar Xavfli chiqindilar yillik xisobot shakllari USEPA yoki davlat EPAga taqdim etiladi. Yillik xisobot shakllari o’zida xisobot yili mobaynida ishlab chiqarilgan va jo’natilgan xavfli chiqindilar haqidagi barcha ma’lumotlarni aks ettiradi. Xavfli chiqindilarni yig’ish, saqlash yoki mahalliy qayta ishlash bilan bog’liq barcha jarayonlar va jixozlar shaklda ko’rsatilishi kerak. Ta’sirni minimallashtirish yo’llari shaklda aniqlanishi lozim. EPAning turli jihatlari EPA bir necha ro’llarni o’ynaydi. U o’zini xuddi mitti Kongress kabi tutib, o’zing shaxsiy nizomlarini ishlab chiqadi va chiqaradi. Bu nizomlar odatda asl qonunchilik xujjatlaridan ko’ra keng qamrovliroq bo’ladi. EPA uchta turli bo’linmalarga bo’lingan: Ma’muriyat bo’linmasi, Rioya bo’linmasi va Amalga oshirish bo’linmasi. Ma’muriyat bo’linmasi xavfli chiqindilarni xosil qiluvchilarga va TSD operatorlarini texnik yordam bilan ta’minlaydi. Bu bo’linma chiqindilarni qayta ishlash va ular ta’sirini minimallashda ayniqsa katta axamiyatga ega. Shuningdek, EPA o’zini xuddi tekshiruvlar olib borayotgan va mojarolarni xal qilayotgan milisiya xodimi kabi tutadi. Rioya bo’linmasi xavfli chiqindilarni ishlab chiqaruvchi vositalar va TSDlarni nazoratdan o’tkazadi. Muvofiqlikni ta’minlash uchun javobgar shaxs qurilmalarni ko’zdan kechiradi va aktni to’ldiradi. Bu vaqtda javobgar shaxs ishlab chiqarish jarayonini birma-bir tekshiradi, har bir xatolikni qayd etadi va kerakli xujjatlarni ko’zdan kechiradi. Muvofiqlikni ta’minlash uchun javobgar shaxs o’z xulosasida barcha kamchiliklarni ko’rsatib o’tadi. Kamchiliklar haqidagi ogoxlantiruv (NOV)ni pochta otrali korxonaga yuboradi. Aniqlangan barcha kamchiliklar NOVda ko’rsatilgan vaqt ichida bartaraf etilishi lozim. Muvofiqlikni ta’minlash uchun

javobgar shaxs kamchiliklar bartaraf etilganiga ishonch xosil qilish uchun kontrol nazoratdan o’tkazadi. EPA qaysidir darajada xuddi sud’ya va jyuri kabi ish ko’radi. Kamchiliklar belgilangan vaqt ichida bartaraf etilmagan yoki kamchiliklar uchun jarimalar xisoblanganda Amalga oshirish bo’linmasi bilan bog’laniladi. Majburlov xarakteriga oid ta’sirlar o’z ichiga fuqaro-xuquqiy sanksiyalar yoki jarima, xibsga olib keluvchi jinoiy ayblovlarni olishi mumkin. EPA kamchiliklar uchun jarimalar xisoblagan xolatda, ishlab chiqaruvchilar jarimani to’lamaslik maqsadida EPA xulosasini ustidan shikoyat arizasini berishlari mumkin. Shikoyat arizasini NOV xulosasini olgandan so’ng 30 kun ichida berish mumkin. Eng ko’p atrof-muhit muhofazasi muammolari EPA orqali xal qilingan. Lekin, ba’zi o’ta jiddiy xolatlar borki, ularni sud orqali xal etiladi. Ko’pgina ekologiya nizomlarida jinoiy javobgarlik ko’rib o’tilgan. Jinoiy xuquqbuzarliklarga ma’muriy chora ko’rish bilan emas, balki sud orqali ko’rib chiqiladi. Ma’lum, juda kam uchraydigan xolatlarda, korxonalar EPA xulosasini o’zgartirish uchun sudga murojaat qilishlari mumkin.

Xulosa Nizomga muvofiq har qanday ishda xavfsizlikni ta’minlash uchun xavfli materiallarga ishlov berish, ularni saqlash, tashish va utilizatsiya qilishni boshqarish muhim hisoblanadi. Xavfli materiallarga nisbatan noto’g’ri munosabatda bo’lish juda qimmatga tushishi mumkin. Katta harajatlar va insonlarning jabrlanishi asosan yaxshi tayyorlanmagan xodimlarning noto’g’ri olib borgan ishlar oqibatida kelib chiqishi mumkin. Qoidaga roiya qilmaganlar va uni buzganlar tegishli hokimiyat idoralari - ERA, OSHA va sud oldida javob beradilar. Bu masalalar mexnat resurslari bo’lgan insonga borib taqalganligi uchun xavfsizlikka mas’ul xodimlar federal va shtatlar darajsida mavjud nizomlar bilan yaxshi tanishishi, qonundagi o’zgarishlar bilan habardor bo’lib turishi va bu ishga barcha kuchini bag’ishlashi kerak.

Adabiyotlar: 1. Bowman, V. 1988. Checklist for Environmental Compliance. 4th ed. Newton, MA: Cahners. 2. Chandler, R. L., Iannaccone, M., and Toki, A. (Eds.) 1995. Best’s Safety 3. Directory: Industrial Safety, 1995 ed., Vol. 2. Oldwick, NJ: A. M. Best Company.

O'xshashlar

Kimyoviy va radiatsion xavfli holatlarni baholash

Gidromеtеrеologik xavfli jarayonlar. Gidrotеxnika inshootlaridagi avariyalar

Kimyoviy xavfli ob'еktlardagi va enеrgеtika hamda kommunal

Radiatsiyaviy xavfli ob'yеktlardagi avariyalar. Radioaktiv moddalarning odam organizmiga zararli ta'siri

Favfqulotda vaziyatlarda kimyoviy va radiativ xavfli obyekdagi avariyalar va halokatlar