Patologiya predmeti, vazifalari va metodlari - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Patologiya predmeti, vazifalari va metodlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46 KB

Ko'chirib olish

Patologiya predmeti, vazifalari va metodlari Reja: 1. Patalogik anatomiya fani to’g’risida tushuncha va ularning vazifalari. 2. Umumiy patalogiya asoslari: nazalogiya, etiologiya, patogenezi, morfogenezi. 3. Hastalik va salomatlik bosqichlari.

Patologiya — kasalliklarning kelib chiqishi, rivojlanishi va oqibatlarini o’rganuvchi asosiy fan. Uning tekshirishlar mavzusi bemor organizmidir. o’quv sohasi sifatida patologiya ikki fan — patologik fiziologiya va patologik anatomiya qo’shilishiga asoslangan. Patologik jarayon va kasalliklarni bilish va ularni tushuntirishda patologiya fanida klinik tekshirish ma'lumotlaridan, kasallangan organdan hayot davrida olingan to’qima qismini morfologik tekshirishlardan, murda tekshirish xulosalaridan, shuningdek hayvonlarda kassallik modellarini chaqirib tajriba qilish malumotlaridan foydalaniladi. Patologiya ikki bo’limdan — umumiy va xususiy patologiyadan iborat. Umumiy patologiya — kasalliklar asosida yotuvchi tipik (xos) patologik jarayonlar distrofiya, nekroz, atrofiya, qon va limfa aylanishi buzilishi yallig’lanish, allergiya, lixoradka (isitma), gipoksiya,shuningdek kompensatormoslashuv reaksiyalari, shok, (og’ir yoki jismoniy zarba holati), stress va o’smalarni o’rganadi. Xususiy patologiya — konkret (aniq) kasalliklarni o’rga-nadi. Xususiy patologiyaning uslubiy yo’li asosida nozologik, ya'ni alohida kasalliklarning kechishi va oqibat-larini bilish yotadi. Aynan patologiya kasalliklar mohiyatini bilish, undagi organlar funksional va sturktura o’zgarishlarini aniqlash, profilaktika va davolash negizlari yo’llarini qidirish imkoniyatiga ega. Shuning uchun ham patologiya tibbiyotning nazariyasi hisoblanadi. Patologiya, o’z oldida turgan vazifalarni hal etishda, ikki uslubdan patafiziologiya va patamorfologiya uslublaridan foydalanadi. Birinchi uslub organizmdagi ayrim patologik jarayonlar va kasalliklar rivojlanishining turli bosqichlaridagi funksional o’zgarishlarni o’rganadi. Ikkinchi uslub turli, zamonaviy morfologik tekshirishlar yordamida, kasallik davridagi, undan tuzalish va aksincha organizm halokatidagi organ va to’qimalarning struktura o’zgarishlarini tekshirish imokniyatini beradi. Shuning bilan birga norma va patologiyada struktura va funksiya o’rtasidagi birlik va bir-biriga bog’liqlik bu ikki

uslub o’rtasidagi chegarani yo’qotib, ular asosan bir-birini to’ldirish uchun xizmat qiladi. Masalan patofiziologiya hozirgi vaqtda patologik jarayonlar tahlili uchun morfologik metodlardan keng foydalanadi. Patologik anatomiya o’z navbatida struktura (tuzilish) shikastlanish-larida funksional o’zgarishlarga baho berish metodlariga cgadir. Patologik anatomiya — klinik soha, shuning uchun ham patologanatomlar shifoxonalarning patologanatomik bo’limlarida xizmat qiladilar. Patologik anatomiya bir necha metodlardan foydalanadi: 1. Murda yorish (autopsiya). Vafot etgan bemorlar murdasidagi organ va to’qimalarning kasallik natijasidagi o’zgarishlarini aniqlash, shuningdek o’lim sabablarini aniqlash uchun o’tkaziladi. Murda yorish xulosalariga qarab patologanatomik diagnoz qo’yiladi. 2. Bemor tirikligida organ va to’qima qismlarini tekshirish (biopsiya). Hozirgi zamon klinik tibbiyotning yuqori darajadagi texnika bilan ta’minlanishi inson organizmidagi har qanday to’qimadan ma'lum parcha (bioptat) olish imkoniyatini beradi. Mikroskop yordamida va boshqa metodlardan foydalanib, bioptat o’zgarishlarini tahlil qilgan patologanatom kasallikning tiriklikdagi klinik diagnozini qo’yadi. Bu faoliyat uni klinik patologanatom deb atalishiga sabab bo’ladi. Biopsiya tahlili xulosasi kasallikning dastlabki rivojlanish davrida, hali klinik belgilari yaqqol ko’zga tashlanmagan davrida aniqlash imkoniyatini beradi. Bu davolash ishlarini erta boshlash imkoniyatini yaratib, kasallikning yaxshi oqibat bilan tugallanish garovi bo’lib xizmat kiladi. Bir necha holatlarda esa faqat patologanatom to’g’ri diagnoz qo’yib beradi. (Masalan o’smalarni aniq xarakterini belgilashda). 3. Organ va to’qimalarning morfologik o’zgarishlarini kasallik jarayonining dastlabki davridan boshlab tugallani-shigacha bo’lgan ko’rinishini, shuningdek bemorlarni davolashda qo’llaniluvchi turli metodlar foydasiga baho berishda patologik anatomiyada hayvonlarda olib boriluvchi tajribalardan keng foydalaniladi. Patologik fiziologiya — tajriba (eksperiment) soha, shuning uchun ham inson organizmdagi kasalliklarga yaqin bo’lgan kasalliklar modelini hayvonlar

organizmida yaratish uning asosiy metodi hisoblanadi. Eksperiment klinikada doimiy ravishda aniqlab bo’lmaydigan kasallik oldi holatlari va kasallikning boshlang’ich davrlari mohiyatini aniqlash imkoniyatini beradi. Eksperiment modellari yordamida kasallikning rivojlanish mexanizmini turli davolash vositalariga baho berishni, kasallik kechishini boshqarish yo’llarini (eksperiment terapiyasi) va diagnostika, profilaktika muammolarini tekshiriladi. Ilar qanday dori yoki dorisiz vositalar klinikada qo’llanilishdan awal hayvonlarda sinovdan o’tkaziladi. Shuning bilan birga kasallikni hayvonlardagi tajriba (eksperiment) modeli inson organizmidagi murakkab patologik jarayonlarning soddalashtirilgan kocrinishini hosil qiladi. Patologiya yagona ilmiy metod — dialektik materia-lizmga asoslangan holda yuqorida ko’rsatilib o’tilgan savollarni hal etadi. Bir butunlikni ajratish va uning qarama — qarshi qismlarini bilish dialektika negizini tashkil etib kasalliklarning sabablari, rivojlanish mexanizmlari va oqibatlarini ochish imkoniyatini beradi. Bizning zamo-namizda patologiyaning metodologik nuqtai nazaridan muhim ahamiyatga ega, chunki chet el biologiyasi va tibbiyotida kasalliklar mohiyati haqida turli idealistik va metafizik tushunchalar keng tarqalgan bo’lib, ular vrachlarni obfektiv sabablarni qidirish va ilmiy asoslangan profilaktika va davolash metodlaridan chetlashtirmoqda. Patologiya o’zining tomirlari bilan xalq tibbiyotining chuqur tarixiga ildiz otib ketgan. Kasalliklarning sabablari va mohiyatini bilish insoniyatni hamma vaqt qiziqtirib kelgan va o’z taraqqiyoti darajasida bu muamolarni hal etgan. Jumladan qadimiy vrach (Gippokrat, Demokrit, Ibn Sino) xalq tibbiyotining boy tajribalari va kuzatishlariga asoslangan holda patologiya nazariyasini yaratish uchun jasoratli urinish qilganlar. Ammo ana shu davrdan boshlab toki XVIII asr oxirlarigacha tibbiyot ilmi patologik jarayonlarga aktiv, maqsadga muvofiq aralashishlarga emas, balki faqat kuzatishlarga asoslangan. Patologiyaning kelib chiqishi va alohida fan sifatida ajralishi XIX asrning birin-chi yarmiga, ya'ni, kimyo, biologiya, fiziologiya, jarrohlik, terapiya fanlarining rivojlanishi davriga

tegishlidir. NOZOLOGIYA Nozologiya kasalliklar va ularning turkumlanishi to’g’risdagi ta'limotdir. Nozologiya kasalliklarning kelib chiqishi, rivojlanishi va tugallanishi qonuniyatlarini ochib beradi. Nozologiya kishilikni hamma vaqt bezovta qilib kelgan kasallik nima va u sog’lomlikdan qanday farq qiladi, kasallik sabablari va rivojlanish mexanizmlari, tuzilishi yoki o’limi kabi savollarga javob beradi. Nozologiya kasallik etiologiyasi, patogenezi va morfogenezidan iborat uchta bo’limni o’z ichiga oladi. Kasalliklar va patologik Etiologiya Etiologiya jarayonlarning kelib chiqish sabablari va sharoitlari to’g’risdagi ta'limotdir. Kelib chiqish sabablari nisbatan osonlik bilan aniqlanuvchi kasalliklar mavjud. Masalan, og’ir mexanik travma miya chayqalishi sababchisi bo’lsa, oqish spiroxeta zaxmni keltirib chiqaradi. Boshqa bir holatlarda kasallikni o’zini va uni keltirib chiqaruvchi sabablarni aniqlash qiyin bo’ladi. Masalan ichaklarda doimiy yashovchi ichak tayoqchalari sog’lom kishilarda hech qanday kasallik chaqirmaydi. Biroq ionlanuvchi nurlar ta'sirida u kolit rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Nurlanishsiz ichak tayoqchalari sog’lom kishilarda kolit keltirib chiqarmasa ham, lekin kolit sababchisi nurlanish emas, balki ichak tayoqchasi hisoblanadi. Oxirgi ko’rsatilgan omil boshqa kasallikni — nurlanish kasalligini sababchisi hisoblanadi. Ba'zan ayrim kasalliklarni, masalan o’smalarni, ko’pgina ruhiy va ayrim autoimmun kasallik-larni aniq sabablarini umuman aniqlash qiyin bo’ladi. Kasalliklarning kelib chiqishi to’g’risidagi tasawur bilim darajasi va tibbiyot usullari imkoniyatlariga qarab o’zgaradi. Dialektik materializm nuqtai nazaridan, kasallik bir necha omillar majmuasi asosida rivojlanib, ular ichida kasallik sabablari va paydo bo’lish sharoitlari mavjud bo’ladi. Kasallik sababi — u alohida kasallikni va unga xos xususiyatlarini keltirib chiqaruvchi patogen omildir. Har bir kasallik o’zining aniq sababchisiga ega.

Haqiqatdan, sil mikobakteriyasi aniq kasallik silni chaqiradi va uningsiz rivojlanishi mumkin emas. Kasallik chaqiruvchi sharoitlar o’zlari aniq bir kasallik chaqirmaydilar, lekin kasallikning kelib chiqishiga imkoniyat yaratadilar. Barcha kishilarning ichaklari, terisi va shilliq qavatlarida saprofitlar (ichak tayoqchasi, kokklar) bo’ladi, lekin ular odatdagi sharoitda kasallik chaqirmaydilar. Lekin qandaydir sharoit-lar ta'sirida (ionlanuvchi nurlanish, insulin yetishmasligi, og’ir avitaminozlar va hokazo) organizm reaktivligi o’zgarsa, ana shu mikroblarning o’zi og’ir turdagi patologik o’zgarishlarning (kolit, furunkulyoz, stomatit va hokazolar) sababchisi bo’lib qoladilar. Kasallik sababchilari tashqi (ekzogen) va ichki (endo-gen) bo’lishi mumkin. Ekzogen kasallik chaqiruvchi sabablarga ko'p sonli tashqi fizik, ximik, biologik va psixogen patogen ta'sirotlar kiradi. Endogen kasallikni chaqiruvchi sabablar, ular organizmdagi saprofitlar, moddalar almashinuvining buzilish, organizm turli sistemalari boshqarilishi buzilishlaridir. Organizm bardosh-liligini kamaytiruvchi va kasallik chaqiruvchi omillar tajovuzini kuchaytiruvchi omillar ham, o’z tabiatiga nisbatan kasallik sababchilari bo’lishi mumkin. Kasallik etiologiyasini to’g’ri aniqlash uning profilaktikasi va etiologik terapiyasi uchun zarurdir. Kasalliklar profilak-tikasi bir tomondan kasallik chaqiruvchi sabablar ta'sir etishini oldini olishga (masalan aniq allergenlar ta'siri bilan muloqotni oldini olish), boshqa tomondan esa organizmni kasallik chaqiruvchi sabablarga bardoshliligini kuchay- tirishga (masalan desensiblizasiya choralarini amalga oshirish, organizmni chiniqtirish va hokazolar) qaratilgan. Kasallik paydo bo’lgan hollarda tibbiyotda kasallik sababchisini yo’qotishga qaratilgan etiologik terapiyadan foydalaniladi. PATOGENEZ — kasalliklarning rivojlanishi, kechishi va oqibatini, shuningdek aniq kasallik, patologik jarayon yoki holat rivojlanishi mexanizmi to’g’risidagi ta'limotdir. Patogenez hayot faoliyatining turli bosqichlarida paydo bo’luvchi shikastlanishlar mohiyatini, kompensator moslashuv reaksiyalari mexanizmlarini va bemor tuzalishi yoki o’limi jarayonlarini aks ettiradi. Morfogenez — kasallik rivojlanishi, tuzalishi yoki o’lim jarayonlarida kechuvchi morfologik o’zgarishlar dinamikasini aks ettiradi.

Kasalliklar vaqtida hayot faoliyati rivqjlanishi va tashkil etilishi buzilishlarining xilma-xil neyrogen, gumoral, sistemali, organ, hujayra, hujayragacha bo’lgan va metabolitik mexanizmlari mayjud. Kasalliklardagi bunday xilma-xil patogenetik reaksiyalar ichida boshlovchi, ishga tushiruvchi shikastlanish mexanizmi — patogenezning boshlovchi zvenosi farqlanadi. Patogenez bir butun holda voqealar darajasining vaqt o’tishi bilan o’zgarib turuvchi zanjiri sifatida namoyon bo’ladi. Bunday holatlar sabab va oqibat bog’lanishlari bilan birlashgandir. Patogenezning boshlang’ich zvenosi (sabab) turli xildagi patogenetik zvenolar guruhini o’z ichiga oladi (oqibat) va ular o’z navbatida sababchi bo’lib, yangidan yangi kasallik zveno-larini (oqibatlarini) keltirib chiqaradi. Hayot faoliyatlari buzilishlarining og’irlashishi bilan kechuvchi kasalliklar rivojlanishi asosida sabab — oqibat bog’lanishlarining muhim shakllaridan biri, patogenezning yaramas doira deb ataladigan xili yotadi. Ushbu mexanizm mohiyati shundan iboratki, birlamchi yuzaga kelgan moddalar almashinuvi va tuzilish shikastlanishlari bir qator boshqa buzilishlarni o’z ichiga olib birlamchi buzilishlarning kuchayishlari bilan birgalikda ketadi. MORFOGENEZ. Kasallik jarayonida organizmda bir vaqtning o’zida ham funksiya, ham tuzilish o’zgarishlari vujudga keladi, chunki ular funksional — tuzilish birligiga ega. Funksiya faqat ma'lum material substarti asosida, ma'lum tuzilish yoki tuzilishlar asosida amalga oshiriladi. Ayni vaqtda material substrat sarilanadi, tuzilish parcha-Imadi va funksiya amalga oshirilmay qoladi. Organizmda iuzilish va funksiyaning o’zaro bog’liqligini hayot faoliya-tining molekulyar, hujayragacha bo’lgan va hujayra darajasida ayniqsa yaqqol namoyon bo’ladi. Hujayralardagi eng nozik jarayonlarning tekshirish qobiliyatiga ega bo’lgan zamonaviy morfologik usullar kasalliklarning klinik belgilari paydo bo’lmasdan oldingi, shuningdek sof funksional o’zgarishlar bilan kechuvchi kasalliklar (masalan ruhiy kasalliklar) deb atalmish kasalliklarda, kasalliklarning eng erta bosqichida yuzaga keluvchi hujayra ichi o’zgarishlarini aniqlash imkoniyatini yaratadilar. Shuning uchun ham ta'kidlash mumkinki, faqat «funksional» o’zgarishlar bilan kechuvchi kasalliklar

yo’q. Shunday kasalliklar borki, ularda kechuvchi nozik morfologik o’zgarishlarni hozirgi zamon tekshirish usullari bilan aniqlab bo’lmaydi. Kasalliklar morfogenezini tekshirish uning mohiyatini, bosqichlarini, hayot faoliyati buzilish- larining qaytar yoki qaytmas ekanligini, kasallikdagi moslashuv — kompensator o’zgarishlarning morfologik asosini ochib beradi. Shuningdek davolashning foydasiga (effektiga) baho berishni aniqlash imkoniyatlarini beradilar. Kasalliklarda faqat shikastlanish mexanizmlari (patoge-netik mexanizmlar) mavjud bo’libgina qolmay, kasallik chaqiruvchi omil ta'siri vaqtidan boshlab uning tugallanish davrigacha himoya, tiklanish va moslashuv mexanizmlari mavjud bo’ladi. Himoya mexanizmlari kasallik chaqiruvchi agent tafsir qilishi zahoti boshlanadi va ko’pincha bu kasallik kelib chiqishining oldini olib qoladi. Agar shikastlanish paydo bo’lib, kasallik boshlangan bo’lsa, moddalar almashinuvi, tuzilish va funksiya buzilishlari tiklanish mexanizmlari: qon yo’qotishda qonning qayta taqsimlanishi va eritropoeznning rag’batlantirilishi, jigar shikastlanishida jigar hujayralarining kuchli regenerasiyasi va funksiyasining tiklanishi, miya asab hujayralarida hujayra ichi regenerasiya hisobiga harakatning qayta tiklanishi va hokazolar kabi tiklanish mexanizmlari bo’lishi mumkin. Agar qandaydir funksiya yo’qotilgan bo’lsa, bemor organizmida yo’qotilgan funksiyani ozmi, ko’pmi miqdorda biri o’rnini bosuvchi moslashuv mexanizmlari ishga tushiriladi. Juft organlardan biri ishdan chiqsa, qolganining giperfunksiyasi hisobiga (funksiyasining ortishi) moslashuv amalga oshiriladi. Juft bo’lmagan organda, masalan yurakda, infarkt vaqtida ishdan chiqqan mushak qismining ishi miokardning saqlanib qolgan bo’lagi hisobiga moslashuvi mumkin. Shuningdek kompensaspiya turli fiziologik sistemalar hisobiga ham bo’ladi. o’pkaning funksional yetishmovchiliklari to’qima-larning kislorod bilan ta'minlanishi qon aylanishi, eritropoez va moddalar almashinuvi faollashishi hisobiga saqlab turiladi. Organizmni ko’rib o’tilgan shikastlanishlarga bo’lgan kurashish mexanizmlari kasalliklarning ajralmas komponentlari (tarkibiy qismlari) hisoblanadi.

XASTALIK VA SALOMATLIK Tibbiyot boshqa sohalar ichida alohida o’rin tutadi, chunki uni tekshirish va tafsir etish ob'ekti inson hisobla-nadi. Yuqorida ko’rsatib o’tilgandek, inson taraqqiyotida ikki yo'l — biologik borlik va sosial borlik aks etgan. Bu tibbiyotda hal etiluvchi muammolarning murakkabligini ko’rsatadi. Tibbiyotning diqqat markazida xastalik va unga qarama-qarshi salomatlik turadi. Xastalik va salomatlik hayotning ko’rinishi hisoblanadi va bu ikki holat moddalar almashinuvi va tashqi muhit ila bog’liqligi bilan ta'riflanadi. Xasta va sog’lom bo’lgan organizmda ham hayotni saqlab qolishni belgilovchi himoya moslashuv reaksiyalari amalga oshiriladi. Bularning hammasi bir butun holda hayotning ikki ko’rinishi bo’lgan xastalik va salomatlikni o’zaro bog’liqligidan darak beradi. SALOMATLIK — ichki va tashqi muhit o’zgarishlariga organizmni eng yaxshi moslashishi bilan ta'riflanuvchi nihiy, fizik va sosial sog’lomlikdir. XASTALIK — ichki va tashqi shikastlanuvchi omillar ta'sirida organizm tuzalishi va funksiyasiga zarar yetishi bilan kcchuvchi o’zgargan hayotdir. Xastalik organizmni mahalliy va umumiy moslashuv-l,ii ining kamayishi bilan bemor hayot faoliyati erkinligining ( hcklanishlari bilan ta'riflanadi. Xastalikda normal ximik, h/ik, fiziologik jarayonlarning kechishi buziladi. Orgaizm olz-oczini boshqarishning cng yuqori darajasiga chiqadi va xastalikka qarshi kurashuvchi himoya mexanizmlarini ishga soladi. Kishining kasallanishida faqat biologik emas, balki sosial muhit bilan o’zaro bog’lanish buzilishi, natijada ish faoliyatini chegaralinishi bilan uning namoyon bo’lishi xarakaterlidir. Tibbiyot nuqtai nazaridan xastalik organizm bilan patogen qo’zg’atuvchining o’zaro munosabati natijasidir. U turli organlar va sistcmalarning tuzilishi, funksiyasi va moddalar almashinuvining shikastlanishlari oqibatida p;iydo bo’ladi. Xastalik jarayonida patogen omilni yemirib lashlash va u paydo qilgan shikastlanishlarni bartaraf (|ilishga qaratilgan himoya — moslashuv reaksiyalari albatta qalnashadi. Turli xildagi shikastlanishlar va moslashuv i

( uksiyalarining majmuasi hayot faoliyatining normaga nisbatan turli cheklanishlari bilan namoyon bo’ladi. Xastalikni bunday namoyon bo’lishlari kasallik belgisi simptomi, xastalikni xarakterlovchi simptomlar yig’indisi sindrom nomini olgan. Doimiy amaliy ish uchun xastaliklarning nomenklatura va klassifikasiyasi (turlanishlari) mavjud. U barcha kasalliklarni sindromlarini va patalogik holatlarini, ularni etiologiyasini hisobga olgan holda nomlanishlarini ko’zda tutadi. Kasalliklar sababchisi noma'lum bo’lgan holatlarda klassifikasiyasi (turlanishi) asosida ularning patogenezi yotadi. Kasalliklar nomenklaturasi va klassifikasiyasini vaqti-vaqti bilan VOZ ekspertlari qayta ko’rib chiqadi. Kasalliklarning kechishida ularning bir necha bos-qichlari: latent (yashirin), darak beruvchi, kasallikni avjlanishi va tugallanish (oqibat davri) farq qilinadi. Bu davrlar ayniqsa yuqumli kasalliklarda ochiq-oydin namoyon bo’ladi. Kasallikni latent (yashirin) yoki inkuba-sion davrida uning ko’zga tashlanuvchan belgilari bo’lmaydi. Bu vaqtda shikastlov ko’rsatadi. Organizm esa o’z himoya mexanizmlarini safarbar qilib, unga qarshilik ko’rsatadi va kasallikning klinik namoyon bo’lishiga olib keluvchi shikastlanish-larning kelib chiqishini oldini oladi, deb hisoblaydilar. Kompensator — moslashuv mexanizmlari faolligi yetarli bo’lgan hollarda, patogen omil yo’q qilinib yuborilishi mumkin va kasallik rivojlanmaydi. Bu mexanizmlar yetarli bo’lmagan hollarda kasallik ikkinchi — prodromal (darak beruvchi) davrga o’tadi. Bu davrda kasallikning o’ziga xos belgilari (simptomlari) va sindromlari paydo bo’lmaydi, lekin kasalliklarni umumiy belgilari — holsizlik, lohaslik, yomon kayfiyat, ba'zan bosh og’rig’i, ishtaha yo’qolishi, uyqudan so’ng charchoqlik holati va hokazolarning paydo bo’lishi xarakterlidir. Organizmda bunday o’zgarishlarning paydo bo’lishi undagi nozik boshqarilish mexanizmlari, eng awalo oliy asab sistemasi ishlarining buzilishlaridan darak beradi. Avjlanish davri, kasallikning o’ziga xos belgilari (simptomlari) va sindromlari paydo bo’lishi bilan ta'riflanadi. Bu davrda shikastlanish bilan birgalikda organizmda tiklanish va moslashuv o’zgarishlari rivojla-nadi. Biroq, kasallik kechishini og’irlashtiruvchi va bemorni ko’pincha o’limga olib keluvchi uning asoratlari ham paydo bo’lishi mumkin. Tugallanish

bosqichida quyidagi oqibatlari — tuzalish, kasallikni surunkali xiliga o’tish va o’lim bo’lishi mumkin. Tuzalish buzilgan hayot faoliyatining qayta tiklanishi va organizmni tashqi muhit bilan yangicha moslashuvining tashkil topishi jarayonidir. To’liq va to’liq bo’lmagan luzalishlar bo’ladi. To’liq tuzalishda xastalik izlari qolmaydi, to’liq bo’lmagan tuzalishda esa, u yoki bu defekt (yetishmovchilik) masalan, yurak parogi saqlanib qoladi, lekin u uzoq vaqt moslashgan bo’lishi mumkin. To’liq bo’lmagan tuzalishda kasallikning qaytalanishi, uning residivi (qaytalanish) bo’lishi mumkin. Residiv patogen omil saqlanib qolgan holatlarda masalan, mikroorganizmlar yemirilmasdan faqat kuchsizlanganda, slumingdek organizmda jiddiy organ nuqsoni qolganda, rruisiihn yurak poroklarida kuzatilgani kabi holatlarda paydo bo’ladi. Jismoniy zo’riqishlar, organizm shamollashi, avitaminozlar, och qolishlik va boshqa ta'sirotlar kasallik qaytarilishini kuchaytiradi. Noqulay sharoitlarda, organizm himoya kuchlari kamayganda kasallik uzoqqa cho’zilishi mumkin. Kasallik surunkali, sustlik bilan kechuvchi xilga aylanadi. Surunkali kasalliklar uchun avj-lanish va remissiya (so’nish) davrlari xarakterlidir. Remissiya — kasallikning klinik ko’rinishlarining qisman yoki butunlay yo’qolishi bilan ta'riflanuvchi, bemor holatining vaqtincha yaxshilanishidir. Ammo holatning yaxshilanishidan so’ng ketma-ket muntazam suratda kasallikning avjlanishi (residivi) kuzatiladi. Remissiyaning uzoqligi davom ettirilishi bir necha kundan boshlab bir yilgacha o’zgarib turishi mumkin. Kasallik bemorning nogiron bo’lib qolishi yoki o’limi bilan tugallanishi mumkin.

O'xshashlar

Ekologiya fanining maqsad va vazifalari

Texnologik jarayonlarni loyihalashning maqsadi va vazifalari

To’qimachilik materiallarini sinash laboratoriyalari kelib chiqishi va vazifalari

Hayotiy faoliyat xavfsizligi kursining mazmuni, maqsadi va vazifalari

«Fuqoro muxofazasi fanining xozirgi davrdagi ahamiyati va vazifalari»