Ishlab chiqarish binolari va ish joylarining mikroiqlimi - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Ishlab chiqarish binolari va ish joylarining mikroiqlimi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

415 KB

Ko'chirib olish

Ishlab chiqarish binolari va ish joylarining mikroiqlimi Reja: 1. Ishlab chiqarish binolari va ish joylarini isitish 2. Bug‘ va suv bilan isitish tizimlarini hisoblash 3. Ishlab chiqarish binolari va ish joylarini shamollatish 4. Ishlab chiqarish xonalarini tabiiy shamollatish

Ishlab chiqarish binolari va ish joylarining mikroiqlimi Ishlab chiqarish binolari va ish joylarining mikroiqlimi ishchining sog‘lig‘iga va ish unumdorligiga ta’sir etuvchi asosiy omillardan biri hisoblanadi. Ishlab chiqarish xonalarining mikroiqlimi хопа havosining harorati, nisbiy namligi, havo, bosimi, havoning harakatlanish tezligi hamda issiq ish jihozlari yoki materiallari ta’siridagi issiqlik nurlanishining intensivli gi orqali tavsiflanadi. Ishlab chiqarish muhiti sharoitida ushbu ko‘rsatkichlarning miqdori keng oraliqda o‘zgarib turishi mumkin Ularning miqdorlari yilning sovuq yoki issiq davriga, texnologik jarayon turiga, ishning kategoriyasiga bog‘liq bo‘ladi. Ilmiy tadqiqotlar natijasida mikroiqlim holatini tavsiflovchi ushbu ko‘rsatkichlarning optimal miqdorlari o‘rnatilgan bo‘lib, bu sharoitda ishchi o‘zining barcha imkoniyatlarini ishga solish qobiliyatiga ega bo‘ladi. Vaholanki, mikroiqlim ko‘rsatkichlarini belgilangan me’yordan chetga chiqishi ishchining sog‘lig‘iga ham, ish qobiliyatiga ham salbiy ta’sir etadi. Ish joylari yoki ishlab chiqarish xonalari havosi haroratining yuqori bo‘lishi inson organizmidan issiqlik ajralib chiqishini susaytiradi, natijada organizmning harorati oshadi, yurak urishi va nafas olishi tezlashadi, ter ajralib chiqishi kuchayadi, kishining e’tibori hamda ko‘rish va eshitish a’zolarining reaksiya tezligi susayadi. Atrof-muhit haroratining susayishi ham inson sog‘lig‘iga katta salbiy ta’sir ko‘rsatadi, chunki atrof-muhit haroratining sovushi tana haroratini pasayishiga olib keladi, natijada qon aylanish jarayoni susayadi, qonning immunobiologik xususiyati kamayadi, nafas olish у o‘llarini kasallanishiga, revmatizm, gripp kabi kasalliklarni kelib chiqishiga sabab bo‘ladi. Bundan tashqari havoning tezligi ham muhim faktorlardan biri hisoblanadi. Agar havoning tezligi 0,1 m/s dan kam bo‘lsa, havo dim, 0,25 m/s dan ortiq bo‘lsa yelvizak bo‘ladi. М a’lumki, ikkala holatda ham inson sog‘ligi va ish qobiliyati yomonlashadi. Ishlab chiqarish binolari va ish joylarining mikroiqlim holati ko‘rsatkichlarini aniqlashda bir qancha asboblardan foydalaniladi. Masalan, havoning harorati –

termometrlar, termogratlar, havoning harakatlanish tezligi – katatermometrlar va anemometrlar, havoning nisbiy namligi – psixrometrlar, issiqlik nurlanishlari – aktinometrlar va havoning bosimi – barometrlar bilan o‘lchanadi. Ishlab chiqarish xonalari va ish joylarining mikroiqlim holatini belgilovchi ko‘rsatkichlarning me’yoriy miqdorlari 3.1-jadval T/r Yilning fasli Ishning kategoriyasi Harorat oC Nisbiy namlik % Havoning harakatlanish tezligi, m/s 1. 2. Yilning sovuq va o‘tish davri Yilning issiq davri yengil-I o‘tacha og‘ir- IIa o‘tacha og‘irIIb og‘ir-III yengil-I o‘tacha og‘ir- IIa o‘tacha og‘irIIb og‘ir-III 20-23 18-20 17-19 16-18 22-25 21-23 20-12 18-21 60-40 60- 40 0,2 0,2 0,3 0,3 0,2 0,3 0,4 0,5 Mikroiqlim ko‘rsatkichlarining haqiqiy miqdorlari aniqlangach, bu miqdorlar optimal ruxsat etilgan miqdorlar bilan taqqoslanadi hamda mikroiqlim holatni me’yorlashtirish bo‘yicha tegishli tadbirlar amalga oshiriladi va bu borada isitish va shamollatish qurilmalaridan keng foydalaniladi.

Ishlab chiqarish binolari va ish joylarini isitish Isitish tizimlarining turlari va ularga qo‘yilgan asosiy talablar Isitish qurilmalari Davlat standartlari talablari asosida me’yoriy mehnat sharoitini ta’minlash maqsadida, ish zonasi havosi haroratining belgilangan miqdorda bo‘lishini saqlashga xizmat qiladi. Isitish qurilmalariga qo‘yilgan asosiy talablar ishlab chiqarish xonalarida havo haroratini me’yordagi miqdorda sanitar-gigiyenik talablar asosida saqlash va ishchilar uchun sog‘lom ish sharoitini ta’minlashdan iboratdir. Mehnat muhofazasi nuqtayi nazaridan qaraganda isitish tizimlari ishlab chiqarish binolari va ish joylari havosi haroratini butun isitish mavsumi davomida bir xil bo‘lishini ta’minlashi, yong‘in va portlashga xavfsiz bo‘lishi, issiqlikni belgilangan miqdorda berishi, havoni ifloslamasligi, shamollatish tizimlari bilan bog‘liq hamda foydalanishda qulay bo‘lishi zarur. 1sitish qurilmalari mahalliy va markaziy isitish tizitmlariga bo‘linadi. Mahalliy isitish – elektrik, gazli yoki boshqa turdagi issiqlik manbaidan (ko‘mir, o‘tin va b.) foydalanuvchi isitish jihozlari yordamida amalga oshiriladi va ular asosan asosiy ishlab chiqarish binolaridan uzoqda joylashgan binolarda hamda mashina va traktorlarning kabinalarida ishlatiladi. Markaziy isitish suv, bug‘, suv-bug‘ va havo bilan ishlovchi qurilmalarga bo‘linadi. Suv bilan isitish qurilmalari foydalanish jihatidan eng qulay va oddiy hisoblanadi. Markaziy suv bilan isitish tizimlarida issiqlik ta-shuvchi sifatida qaynoq suvdan foydalaniladi. Isitish jihozlari sifatida esa silliq va qovurg‘asimon quvurlar hamda radiatorlar ishlatiladi. Suv bilan isitish tizimlari past yoki yuqori bosimli bo‘lishi mumkin. Past bosimli suv bilan isitish tizimlarida suvning harorati isitish jihozlariga kirish vaqtida 85–95 o С , ulardan qaytib chiqishda esa 65–70 o С atrofida bo‘ladi. Quyidagi 3.1-chizmada past bosimli suv bilan isitish tizimining shakli keltirilgan. Ushbu shakldan ma’lumki, qaynoq suv bug‘ qozonidan ochiq kengaytiruvchi idishga kelib tushadi va u isitish jihozlaridan yuqorida o‘rnatilgan bo‘ladi. Keyin esa, suv o‘z

oqimi bilan isitish jihozlariga, isitish jihozlaridan esa qaytib yana qozonga tushadi. Kengaytiruvchi idish suvni qaynashi natijasida kengayishini muvozanatlashtiradi hamda trubalarni ishdan chiqishdan saqlaydi. Bundan tashqari, bu idish yordamida tizimga kirib qolgan havo chiqarilib yuboriladi. Suvning bunday sirkulatsiyalanish shakli tabiiy yoki gravitatsion tizim deb ataladi. Bunday tizim suv qaynatish qozonlaridan eng uzoq joylashgan isitish jihozlarigacha bo‘lgan masofa 50 metrdan ortiq bo‘lmagan hamda qozon bilan eng pastda joylashgan isitish jihozi orasidagi vertikal masofa 3 m.dan kam bo‘lmagan hollarda ishlatiladi. Chunki shunday bo‘lgan taqdirdagina tabiiy suv aylanish jarayoni amalga oshadi. 3.1- chizma. Past bosimli markaziy suv bilan isitish tizimining shakli: 1 - bug‘ qozon; 2 - issiq quvur; 3 - kengaytiruvchi idish; 4- tarqatuvchi quvur; 5 - isitish jihozlari; 6 - suv qaytish quvurlari. Yuqori bosimli suv bilan isitish tizimi mexanik suv aylanishini yuzaga keltiruvchi yopiq tizimdan tashkil topgan bo‘ladi. Yuqori bosimli isitish tizimlarining isitish jihozlarida harorat 120–135 o С ga yetadi. Bug‘ bilan isitish tizimlari ham past bosimli (70 kPa gacha) va yuqori bosimli (70 kPa. dan yuqori bosimli) bo‘lishi mumkin. Bunda bug‘, isitish jihozlarida ma’lum haroratgacha soviydi va kondensatsiyalanadi («suvga aylanadi»). Hosil bo‘lgan kondensat esa qozonga qaytadi. На v о bilan isitish tizimlarida sovuq tashqi muhit havosi shamollatgichlar yordamida kaloriferlarga uzatiladi va kalorifer orqali o‘tishda isigan havo xonaga 1 2 3 4 5 6 5 4 2

у o‘naltiriladi. Agar issiq havo oqimi xona polidan 3,5 m. balandlikdagi masofadan у o‘naltirilsa, oqimning harorati 70 o С gacha, 2,0 m balandlikdan uzatilsa 45 o С gacha bo‘lishi talab etiladi. Kaloriferlarda issiqlik generatori sifatida bug‘, qaynoq suv yoki elektr isitish jihozlaridan foydalanilishi mumkin. На v о bilan isitish tizimlarida harorat shamollatish orqali rostlanadi. Bug‘ va suv bilan isitish tizimlarini hisoblash Isitish qurilmalarini hisoblash ishlab chiqarish binolaridagi barcha issiqlik sarflarini hisobga olgan holda bajariladi. Ishlab chiqarish binolarini isitishda isitish qurilmalari orqali uzatilayotgan issiqlik, binoning tashqi to‘siqlari (devorlari)ni, binoga olib kiritilgan mashina va materiallar sirtini, bino havosini isitishga hamda texnologik jarayonlarni bajarishga sarflanishi mumkin. Binoning tashqi to‘siqlari orqali issiqlik у o‘qolishi quyidagicha aniqlanadi: Q o =q o V m (t u -t t ), bu yerda, q o – binoning solishtirma issiqlik xususiyati, Vt/(m 3o C);q o =0,52- 0,75 V t – binoning tashqi hajmi yoki isitiladigan qismining hajmi, m 3 ; t u – хопа havosining ichki hisobiy harorati, o С ; t m – у ilning eng sovuq besh kuni hisobida tashqi havo harorati. Хопа havosini isitishga sarflanadigan issiqlik miqdori: Q x = g x V t (t u -t t ) bu yerda, g x – 1 m 3 havoni isitishga sarflanadigan solishtirma issiqlik sarfi; ishlab chiqarish binolari uchun g x =0,9...1,5; ma’muriy binolar uchun g x =0,67...0,9; maishiy binolar uchun g x =0,31...0,42. Xonaga kiritilgan mashina va mexanizmlar hamda materiallar sirtini isitishdagi issiqlik sarfi: Qm = kmG ( tu − tn ) 1 τ 3,8 bu yerda, G – xonaga kiritiladigan mashina va materiallarning massasi, kg; k m – mashina va materiallarning massaviy issiqlik sig‘imi, metallar uchun – k =0,4, kDj / (kg o С ); t t – xonaga olib kirilgan mashina va materiallarni harorati

(mashinalar va metallar uchun tashqi muhit haroratiga teng, sochi- luvchan materiallar uchun tashqi muhit haroratidan 20 o С , sochil- maydigan materiallar uchun esa tashqi muhit haroratidan 10 o С yuqori qilib olinadi); t m – ushbu mashina va materiallarni xona haroratigacha isitishga sarflangan vaqt, soat. Texnologik maqsadlarda sarflangan issiqlik miqdori: Q T = Q ( l − P i k ) 1 100 3,8 bu yerda, Q – bug‘ yoki suv sarfi, kg/soat; i – qaynoq suv yoki bug‘dagi issiqlik miqdori. Bu ko‘rsatkich suvning bosimi va haroratig а bog‘liq holda olinadi, у a’ni t =101,8 o С , Р =9,8 kPa uchun - i=426 (suv uchun), i=2680 (bug‘ uchun). i r – qozonga qaytadigan kondensatning issiqlik miqdori, kDj/kg. Umumiy issiqlik sarfi quyidagicha aniqlanadi: Σ Q c , =Q o +Q x +Q m +Q t . Umumiy issiqlik sarfi miqdoriga asoslangan holda qozonning issiqlik quvvatini quyidagicha aniqlashimiz mumkin: Р k = (1,1...1,15)(Q c 10 -3 , ,kVt. Markaziy suv bilan isitish qurilmalarida isitish jihozlari sifatida radiatorlardan foydalaniladi. Radiatorlar seksiyalar shaklida ishlab chiqarilib, batareya shaklida yig‘iladi. Radiatorlarning hisobiy sonini aniqlash isitish jihozlari (batareyalar)ning umumiy yuzasini aniqlash asosida amalga oshiriladi: ∑ F н .n. = ∑ Qn , ⎛ tk + tch − tx ⎞⎟ k ⎜ ⎝ 2 ⎠ bu yerda, Q n – binodagi umumiy issiqlik у o‘qotilishi, Vt; k – isitish jihozlari devorlarining havoga issiqlik uzatish koef- fitsiyenti (cho‘yan batareyalar uchun К =7,4, р o‘lat uchun k=8,3) t k – suvning radiatorga kirishdagi harorati, o С ; t ch – suvning radiatordan chiqishdagi harorati, o С ; t x – xonaning harorati, o С .

Binoga o‘rnatish uchun talab etiladigan isitish jihozlari seksi- yalarining soni esa quyidagicha aniqlanadi: ∑ F н .n. n c = ; F c bu yerda, F нп – radiatrning bitta seksiyasini yuzasi, m 2 . Ushbu ko‘rsatkich isitish jihozining turiga bog‘ liq holda quyidagi ko‘rsatma asosida tanlanadi: Isitish jihozining turi M-140 NM-150 Polza-6 RD-90 RD-26 Sirt yuzasi, m 2 0,254 0,254 0,460 0,203 0,205 Isitish mavsumi davrida talab etiladigan yoqilg‘i miqdorini quyidagicha aniqlash mumkin: Q=q y V (t i – t t ) bu yerda, q y – binoning 1m 3 hajmini 1 o С ga isitish uchun sarfla- nadigan yillik shartli yoqilg‘i sarfi, kg/(m 3 o С ); t i – bino ichining harorati, o С ; t t – tashqi muhit harorati, o С ; V – binoning tashqi hajmi, m 2 . Bir shartli yoqilg‘ining issiqlik ajratib chiqarish miqdori- 29,3 mDj/kg.ga teng. Hisob ishlarini bajarishda boshqa yoqilg‘ilarga aylantirish koeffitsiyenti yordamida shartli yoqilg‘iga o‘tkaziladi. Ushbu koeffitsiyent antratsit uchun - 0,97; ko‘mir uchun - 2,33; torf uchun - 2,60; mazut' uchun - 0,70; o‘rta sifatli yog‘och o‘tin uchun - 5,32 deb qabul qilinadi.

Ishlab chiqarish binolari va ish joylarini shamollatish Shamollatish qurilmalari ishlab chiqarish binolarida yuzaga keladigan ortiqcha issiqlik, namlik, chang, gazlar va bug‘larni haydab chiqarish hamda xona mikroiqlim holatini davlat standartlari talablari asosida me’yorlashtirish uchun xizmat qiladi. Havo almashinish usuliga ko‘r а shamollatish qurilmalari umumiy almashinuvchi va mahalliy turlarga bo‘linadi. Umumiy havo almashinish tizimida xona ichidagi iflos havo xonaning butun hajmi bo‘yicha bir vaqtda toza havo bilan al- mashtiriladi. Mahalliy havo almashinish tizimlarida esa iflos havo bevosita ushbu iflos havo (chang, gaz, bug‘ va b.) hosil bo‘ladigan joydan, у a’ni ish joyidan haydab chiqariladi. Shamollatish qurilmalari ishlash usuliga ko‘ га so‘ruvchi, haydovchi va so‘ruvchi-haydovchi turlarga bo‘linadi. So‘ruvchi shamollatish qurilmalari iflos havoni faol haydab chiqarish talab etiladigan ishlab chiqarish xonalarida o‘rnatiladi. Haydovchi shamollatish qurilmalari esa so‘ruvchi qurilmalar mumkin bo‘lmagan xonalarda qo‘llaniladi. So‘ruvchi-haydovchi shamollatish qurilmalari esa intensiv havo almashinish talab etiladigan xonalarda ishlatiladi. Ishlab chiqarish xonalarini tabiiy shamollatish Sanitar me’yorlarga asosan barcha ishlab chiqarish binolarida tabiiy shamollatish qurilmalari bo‘lishi shart. Та bii у havo almashinish xona ichi havosi bilan tashqi muhit havosining bosimlari hamda zichliklari orasidagi farq asosida amalga oshiriladi. Ushbu shamollatish qurilmalarining asosiy kamchiligi havo almashinish darajasini tashqi muhit havosining haroratiga, bosimiga hamda shamolning tezligi va у o‘nalishiga bog‘liqligidadir. Та bii у havo almashinish qurilmalari ishlash xususiyatiga ko‘ra tashkillashtirilgan va tashkillashtirilmagan turlarga bo‘linadi. Agar shamollatish qurilmalarida havo oqimi у o‘nalishini va miqdorini rostlovchi moslamalar o‘rnatilgan bo‘lsa, bunday shamollatish tizimi tashkillashtirilgan deb ataladi.

3.2 - chizma. Yon tomonlama shamol holatida. Havoning tortish kuchini oshirish maqsadida t а bii у havo almashinish qurilmalarida deflektorlardan foydalaniladi. Ular shamollatish kanallarining yuqori qismiga o‘rnatiladi. Havo oqimi deflektor orqali o‘tishi natijasida havo kanallarida siyraklanish hosil bo‘ladi va buning ta’sirida kanalda havoning tezligi oshadi. Deflektorning diametri quyidagicha aniqlanadi: D = 0,0188 W d / V d bu yerda, Wd – deflektorning ish unumdorligi, m 3 /s; V d – havoning deflektordagi tezligi, m/s. Hisob ishlarida V d – (0,2...0.4) V x deb qabul qilish mumkin. Bu yerda, V d – havoning tezligi, m/s. Та biiy havo almashinish qurilmalarining ishlash samaradorligi ulardan qanchalik to‘g‘ri foydalanish darajasiga bog‘liq. Shuning uchun tabiiy havo almashinish qurilmalarining elementlari o‘rnatilib bo‘lingach, ular sinovdan o‘tkazilishi lozim. Buning uchun havo almashinishi ko‘zda tutilgan kanallar va tuynuklar ochib qo‘yiladi hamda ularning yuzasi aniqlanadi. Havo o‘tish у o‘lining o‘rtasiga anemometr o‘rnatilib, havoning tezligi o‘lchanadi. Shamollatish qurilmasining ish unumdorligi olingan natijalar asosida quyidagicha topiladi: W t = 3600V x S x ⋅ t , bu yerda, V x – havoning tezligi, anemometr ko‘rsatishi asosida, m/s; S x.t. – havo o‘tish tuynuklarining umumiy yuzasi, m 2 . t в - t H = Δ t t H

Sinov vaqti turg‘un texnologik rejim davrida 1,5... 2,0 soat bo‘lishi lozim. Sun’i у havo almashinish tizimlari Sun'iy, у a’ni mexanik shamollatish tizimlarida havo almashinishi shamollatkichlar yoki ejektorlar yordamida amalga oshiriladi. Sun’iy havo almashinish qurilmalarining afzalliklari shundaki, ular yordamida xonaning istalgan joyidan iflos havoni haydab chiqarish yoki xonaga toza havo yuborish hamda bu qurilmalarga havoni isitish, namlash va tozalash moslamalarini o‘rnatish mumkin. Bunday shamollatish qurilmalari shamollat-kichdan, havoni yuborish yoki haydab chiqarish qurilmasidan, havo kanallaridan va filtrdan tashkil topgan bo‘ladi. Shamollatkichlar markazdan qochma va o‘qli bo‘ladi. Markazdan qochma ventelatorlar hosil qilgan bosimlariga ko‘ га 3 turga bo‘linadi: – past bosimli – 1000 N/m 2 gacha; – o‘rta bosimli – 1000...3000 N/m 2 ; – yuqori bosimli – 3000... 15 000 N/m 2 . Shamollatkichlarning markasida ko‘rsatilgan raqam, ventelator ish g‘ildiragining diametrini bildiradi, masalan, №5 shamollatkichining 5 soni shamollatkich ish g‘ildiragining diametri D i.g. =500 mm ekanligini ko‘rsatadi. O‘qli shamollatkichlar past bosimli havo almashinish talab etiladigan ishlab chiqarish xonalarida o‘rnatiladi. Ular 250-300 N/m~ atrofida bosim hosil qiladi. 3.3-chizma. Elektr filtr: 3.4-chizma. Ultratovush filtr: 1- izolator; 2-elektrod. 1-generator; 2-siklon. 1 2 1 2 газ

Sun’iy shamollatish tizimlarining havo quvurlari р o‘latdan tayyorlanadi. Agressiv kimyoviy moddalar bilan ifloslangan havo harakatlanuvchi quvurlar esa zanglamaydigan р o‘latdan, vinip-lastdan yoki keramikadan tayyorlanishi mumkin. Havo quvurlari tizimiga xonaga kiritiladigan havoning miqdorini rostlash, havoni tozalash, isitish, sovutish va namlash moslamalari o‘rnatiladi. Havoni isitishda kaloriferlardan foydalaniladi. Ular tuzilishi va ishlash tamoyillari jihatidan avtomobillarning radiatoriga o‘xshash bo‘ladi. Havoni sovutish moslamalari esa 2 xil: sirt bo‘yicha sovutish va kontaktli sovutish qurilmalariga bo‘linadi. Sirt bo‘yicha sovutish qurilmalari kalorifer shaklida bo‘lib, sovutuvchi sifatida sovuq suv, ammiak yoki freondan foydalaniladi. Kontaktli sovutish qurilmalarida havo suv kamerasida yuzaga keluvchi yomg‘irli muhit orqali o‘tib soviydi. Havoni tozalashda esa turli xil materialli, moyli, elektrik va ultratovushli filtrlardan foydalaniladi (3.3- va 3.4-chizmalar). Havoni konditsionerlash Shamollatish qurilmalari xona mikroiqlim sharoitini sanitar talablar asosida doimiy ravishda me’yorlashtirish, ishchilarga qulay sharoit yaratish imkonini bermaydi. Shu sababli, bu maqsadda konditsionerlardan foydalaniladi. Konditsionerlar havoning haro- ratini, namligini, harakatlanishini va tozaligini avtomatik ravishda rostlash hamda havoni ozonlash va ionlash imkonini beradi. Konditsionerlar markaziy, у a’ni bir necha xonaga xizmat qiluvchi yoki mahalliy – bitta xonaga xizmat qiluvchi bo‘lishi mumkin. М a’muriy binolar va uy sharoitlarida xona mikroiqlimini rostlash uchun ВК - 1500 hamda ВК -2500 markali konditsioner-lardan foydalaniladi. ВК -1500 konditsionerlarining sovuqlik ish unumi - 6,3 kDj (1,5 kkal), ВК - 2500 konditsionerlarniki esa - 10,5 kDj (2,5 kkal). ВК -1500 konditsioneri 25 m 2 yuzali xonaga, ВК 2500 konditsioneri - 35 m 2 yuzali xonaga mo‘ljallangan. Bu konditsionerlar хопа havosini sovutish, changlardan tozalash, haroratni avtomatik ravishda saqlash, havo namligini kamaytirish, havo harakati tezligini va у o‘nalishini o‘zgartirish, shamollatkich rejimida ishlash imkoniyat-lariga ega.

Adabiyotlar: 1. O’zbekiston Respublikasining “Mehnatni muhofaza qilish to’g’risida”gi Qonuni Toshkent, 1993 y. 2. V.S.Alekseev, E.O.Murodova, I.S.Dav ы dova. Bezopasnost jiznedeyatelnosti «Prospekt» Moskva-2006 g. 3. O. Q udratov, T. G’ aniev. Hayotiy faoliyat xavfsizligi. Toshkent. «Mehnat»- 2004. 4. H .E. G’ oipov. Mehnat muhofazasi. Toshkent. «Mehnat»-2000. 5. O’ .R.Boynazarov. Hayot faoliyat xavfsizligi. Ma’ruza matnlari to’plami. Qarshi-2000. 6. G’ .E.YOrmatov. Hayot faoliyat xavfsizligi (Ma’ruza matnlari to’plami), Toshkent-2003

O'xshashlar

Ishlab chiqarish binolari va ish joylarini yoritish

Ishlab chiqarish sanitariyasi

Ishlab chiqarish sanitariyasi va mehnat gigiyenasi

Ishlab chiqarish sanitariyasi asoslari

Ishlab chiqarish mikroiqlimining gigiyenik normalari