Ахоли ва худудларни замонавий қиргин куролларидан мухофаза килишни ташкил этиш - Xayot faoliyati xavfsizligi - Referatlar

Ахоли ва худудларни замонавий қиргин куролларидан мухофаза килишни ташкил этиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

105.5 KB

Ko'chirib olish

Аҳоли ва ҳудудларни замонавий қирғин қуролларидан муҳофаза қилишни ташкил этиш Режа: 1. Замонавий қирғин куроллари (ЗҚК)нинг таснифи. 2. Зарасизлантириш турлари. Дезактивация, дегазация,дезинфекция.

1. Замонавий қирғин куроллари (ЗҚК)нинг таснифи. Замонавий қирғин қуроллари, қуролланиш мажмуаси, унинг таркибда қисмлари: - Етказиб бериш воситаси (ташувчи). - Қурол-аслаҳа. - Бошқарув воситаси (тизими). - ЗҚҚ нинг аҳоли ва ҳудудларга келтирадиган зарарига кўра таснифи: - Оддий қирғин воситалари (ОҚВ). - Оммавий қирғин қуроллари (ОКҚ). - Яқин келажак қуроллари (қирғин воситалари) (ЯКҚ). Етказиб бериш воситаси: - ракеталар; - авиация; - артиллерия; - ўқ отар қурол; - инсон. Қуо&л-аслаҳа; - оддий (фугасли, парчаланувчи, парчаланувчи-фугасли, ёндирувчи махсус); - ядровий, кимёвий, биологик; - ўлимга олиб келмайдиган. Барча қурол-аслаҳа 2 гуруҳга бўлинади: 1-гуруҳ. Бошқариладиган (турлари - аниқ нишонга урувчи курол - аниқ нишон буйича, ншон - уй). 2-гуруҳ. Бошқариладиган. Оммавий қирғин қуроллари: - Ядровий - Биологик (бактериолбгик). - Кимёвий.

Оддий қирғин воситалари . 1. Портловчи моддаларнинг энергиясидан фойдаланишга асосланган (фугасли; осколкали; осколка-фугасли). Иссиқлик энергаясидан фойдаланишга асосланган (ёндирувчи аралашма напальм, металлаштарилган ёндирувчи аралашма - термит, электрон; оқ фосфор). Ўлимга олиб келмайдиган (агитацион, графитли, кесувчи, психотроп пластик ўқлар). Айрим қурол-аслаҳаларнинг хусусиятлари : Ҳажмий портлаш (вакуум) қурол-аслаҳалари : газ, суюқлик (этилен оксиди ва бошқ,); ёрилганда - герметик бўлмаган фазо (ҳажм) бўйлаб газнинг бир зумда тарқалиши ва секинлашиб (0,1 сониягача) портлаши; ички фазода - ўта паст босим (вакуум), ташқи фазода - ҳаддан ортиқ босим; куввати оддий ўқ-дорига нисбатан 4-6 марта катта. Шарчали, ниначали, қурол-аслаҳалар : ўқ-дори ичида шарчалар ёки ниначалар (бир неча миллиграммдан бир неча граммгача) жойлашган. Кимёвий қурол - айрим кимёвий моддаларнинг заҳарли хусусиятларига асосланган. Таснифи: нерв-фалажли - УХ, зарин; тери-ярали - иприт; бўғувчи - фосген; умумий заҳарли - синил кислотаси; ачиштирувчи ва психокимёвий - ўлимга олиб келмайдиган. Биологик қурол - бактериал воситаларга асосланган (бактериялар, вируслар, раккемсинлар, замбуруғ ва улар фаолиятининг заҳарли маҳсулотлари), Касаллик тарқатувчилар (ҳашаротлар, кемирувчилар) орқали ёки ўқ-доридаги суспензия ва кукунлар орқали ишлатилади. Уларнинг хусусиятлари: бактериологик воситанинг жуда кичик миқдори билан оммавий касалликларнинг келиб чиқиши; касалликнинг яширин даври; касаллик таъсирининг узоқ муддатлиги; герметик беркитилмаган жойларга кира олиш қобилияти. Шикастловчи омиллари:

- Зарб тўлқини (ҳаддан ортиқ катта босим, юқори ҳарорат). - Ўқ парчалари ва ўқларнинг шикастловчи таъсири. Ёндирувчи курол-аслаҳаларшшг шикастловчи таьсири : - Ёниш (ҳарорат-800-3000 С). - Заҳарли газларнинг ажралиб чиқиши. - Ҳавонинг юқори ҳарорати. - Кислород танқислиги. Ядровий қурол-аслаҳаларнииг шикастловчи таьсири : 1. Зарб тўлқини, 2. Ёруғлик нурланипш. 3. Ўгувчи радиация. 4. Радиоактив зарарланиш. 5. Электромагнит импульси. «Электрон»қкурол-аслаҳанинг хусусиятлари: оддий ядровий, аммо асосий шикастловчи омили - ўтувчи радиация - нейтронлар (портлаш энергиясинияг 70% гача). Тирик куч (одам)ларни йўқ қилиш учун фойдаланилади, аммо моддий бойликлар сақлаб қолинади. Замонавий қирғин воситаларидан муҳофазаланши тадбирлари мажмуи: 1. Аҳолини фавқулодда вазиятлардан муҳофазаланишга тайёрлаш ( замонавий қирғин воситаларини билиш; улардан муҳофазалана олиш, биринчи тиббий ёрдамни кўрсата олиш). 2. ФВДТ раҳбарлари томонидан аҳоли муҳофазасига доимий рахбарликни амалга ошириш. 3. Ўз вақтида ва ҳаққоний хабар бериш ва ахборот узатиш. 4. Эвакуация (олдиндан ўтказиладиган, қисман ва тўла). 5. Муҳофаза воситалари (жамоа ва шахсий, рўйхатдаги ва қўл остидаги)дан моҳирона фойдаланиш, 6. Махсус тадбирлар (маъмурий, тиббий-маъмурий, эпидемияга қарши профилактик, санитар-гигиеник, даволаш-эвакуация)ни ўтказиш.

1. Авария-қутқарув ва бошқа кечиктириб бўлмайдиган ишларни ўтказиш. Замонавий қирғин воситаларидан муҳофазани ташкил қилишда рақиб томонидан у ёки бу қуролни қўллаш эҳтмоллигини аниқ билиш зарур. Ҳар бир шикастловчи омилдан эса мақсадга мувофиқ келадаган усулларни, воситалар ва муҳофазаланиш бўйича ҳаракатларни кидириб топиш керак. Муҳофаза учун ҳам рўйҳатдаги, ҳам қўл остидаги муҳофаза воситаларидан фойдаланиш лозим. Аҳолини муҳофаза қилишда биринчи тиббий ёрдамнннг ўз вақтида ва тўғри кўрсатилиши айниқса муҳим аҳамият касб этади. 4.2.Зарасизлантириш турлари. Дезактивация, дегазация,дезинфекция. Зарасизлантириш турлари. Душман томонидан оммавий зарар етказувчи қуроллар-ядро заряди, заҳарловчи моддалар ёки бактериологик воситалар қўлланилганда кўпдан-кўп шахсий таркиби формали кийим-кечак, ҳимоя воситалари, қурол-яроғлар ва ҳ арбий техника, иншоотлар, жойлар ҳамда сув манбалари, озиқ-овқатлар, ем-хашаклар зарарланади. Заҳарловчи моддалар суюқ томчи, аэрозоль ва бур холатида қўлланилганида сув манбалари, озиқ-овқат маҳсулотлари нинг зарарланиши кузатилади. Кичикроқ куллар, ҳовузлар, очиқ қудуқлар заҳарловчи моддалардан кўпроқ зарарланади. Канал сув ҳавзалари ва дарё сувларининг зарарланиши одатда кузатилмайди. Артезиан қудуқлар герметик ҳолат бўлганлиги учун моддалардан зарарланмайди. Озиқ-овқат маҳсулотларининг заҳарловчи моддалардан зарарланиши дала шароити уларнинг қандай ҳолатда сақланиши, жойларга ташиш усули ва озиқ- овқатнинг ташишга боғлиқ бўлади. Дала шароитида озиқ- овқатларни герметик ҳолда сақлаш қийин бўлганлиги сабабли аэрозоль ва бу ҳолатидаги заҳарловчи моддалар осонлик билан шу жойга тушади. Озиқ-овқат

маҳсулотларига тушган заҳарловчи модда томчилари осонлик билан шимилади ва анча ичкарига утади. Чидамли заҳарловчи моддалардан фосфоэорганик иприт туридагилар липидларда жуда яхши эрийди. Шу сабабли улар озиқ- овқатга тушганда (гўшт, балиқ, мой ва бошқаларга) унда бир неч ҳафтадан бир ойгача сақланиб қолади. Бетакрор заҳарловчи моддалар озиқ-овқат маҳсулотларини кам зарарлайди. Шуни айтиш керакки, радиоактив моддалар озиқ-овқатларнинг фақат юза кисмини зарарлайди, заҳарловчи моддалар эса 2-5 см чуқурликка кириш хусусиятига эга. Ерлар 10 см гача, ўсимлик ерлари эса бутунлай зарарланади. Шуларни ҳисобга олган ҳолда озиқ-овқатларни герметик идишларда (консервалаш, банка, термос, холодильник ва бошқаларда) сақлаш мақсадга мувофиқ бўлади. Бундай ҳолларда фақат идишлар зарарланади. Яшиклар ҳам заҳарловчи моддалардан анча ҳимоя қилади. Қогоздан тайёрланган конлар радиактив моддалардан сақлайди, аммо заҳарловчи моддалар томчисидан эса вақтинча ҳимоя қилади. Озиқ-овқат сақланадиган омборларнинг хамма тешиклари заҳарловчи моддалар ва радиоактив моддалардан зарарланишдан сақлаш учун маҳкам қилиб беркитилиши керак. Зарарланган озиқ-овқат, сув манбалари зарарланган, деб шубҳа қилинади, шунинг учун уларни махсус текширувдан ўтказмай туриб фойдаланишга рухсат этилмайди. РМ, ЗМ ёки бактериологик воситалар билан зарарланган территория, барча нарсалар, озиқ-овқат, ем-хашак ва бошқалар зарарсизлантирилмагунча одамлар ва ҳайвонлар учун хавфлидир. Зарарланиш турига қараб, заҳарсизлантириш ҳар хил бўлади: дезактивизация; дегазация; дезинфекция. Зарарланган объектлардан радиактив моддаларни йўқотиш дезактивация дейилади. Зарарланган объектларни зарарсизлантириш ёки химиявий нейтраллаш ва улардаги заҳарловчи моддаларни йўқотиш дегазация д ейилади. Зарарланган объектлардан касаллик кўзғатувчи микробларни ва

уларнинг токсинларини йўқотиш дезинфекция дейилади. Баъзан дезинсекция қилиб, зарарли ҳашаротларни, юқумли касалликларни тарқатувчи пашша, чивин, кана, искабтопар бит ва бошқалар йўқотилади. Дератизация йўли билан қатор юқумли касалликларнинг тарқалишига сабаб бўладиган кемирувчи ҳайвонлар (каламуш, сичқон, юмронкозиқ, қўшоёқ ва бошқалар) йўқотилади. Зарарсизлантириш чора-чадбирлари (дезактивация, дегазация,, дезинфекция) фақат одамлар бориши мумкин бўлган объектларда амалга оширилади. Қолган территориялар ўзўзидан зарарсизланади: радиоактив моддалар ўз-ўзидан парчаланади ва радиация даражаси пасаяди; заҳарловчи моддалар бўлинади; қуёш нури таъсирида микроблар нобуд бўлади ва х.к. Радиоактив моддалар, заҳарловчи моддалар, бактериологик воситалар билан заҳарланганда қўлланиладиган зарарсизлантириш усуллари ва ишлатиладиган воситалар. Дезактивация икки хил: механик ва физик- кимёвий усулда амалга оширилади. Объектларнинг устки қисмидаги радиактив чангни суриш, қоқиш, сув оқими билан ювиш, ҳўлланган латта билан артиш дезактивация қилишнинг механик усули ҳисобланади. Физик- кимёвий усул кучли ювиш хусусиятига эга бўлган дезактивация қилувчи эритмалардан фойдаланишга асосланган. Шундай моддалар сифатида қуйидагилардан фойдаланилади: жуда майдаланган оқ ёки тўқ сариқ рангдаги (сульфанал типидаги) СФ-2 ёки ЧФ-2У порошоги, у сувда яхши эрийди. 0,15 ва 0,3 ли эритмаси ишлатилади. Қуюқ ёпишқоқ суюқлик ёки оч жигар ранг паста холидаги ОП-7 ёки ОП-10 ювувчи моддалар (эмульгаторлар). Улар сувда яхши эрийди, 0,3% ли эритмаси ишлатилади. Ҳар хил ювувчи воситалардан "Дон", "Эра", "Лотос", "Экстра", "Новость", "Прогресс" ва бошқалар совун-сода эритмаларидан фойдаланиш мумкин. Зарарланган предметлар учига чўтка ўрнатилган брадсбойт пуркагичлар ёрдамида, гидропульт, автомакс, кул пуркагичи, махсус машиналар, чўтка билан ювилади ёки шу эритмалар шимдирилган латта билан артиб тозаланади. Кийим ва бошқа енгил нарсалар қоқиб, чўтка

ёки чанг сургич (пилесос) билан тозалаб дезактивация қилинади. Металл, ёгоч, шиша, резина предметлар сув билан ёки дезактивация қилувчи эритмалар ёрдамида ювиш йўли билан дезактивация қилинади. Асфальтланган кўчалар, ховлилар машинада ва қўлда супуриш сўнгра сув сепувчи машинада ва шланг билан ювиб дезактивацияланади. Тупроқли ерларни дезактивация қилиш ернинг устки қатламини 5 -7 см чуқурликда бульдозер, грейдер ёки белкурак билан юриш, чопиқ қилиш йўли билан амалга оширилади. Қишда кор (6-10 см) қўлда ёки қор тозаловчи машинада олиб ташланади. Бинонинг ташқи қисми шлангда сув билан ювилади ёки супурилади, Автомобиллар сув билан г дезактивацияловчи эритма билан ювилади, ёғли жойлар бензин билан артилади. РМ билан зарарланган озиқ- овқат ва сув, агар улардан фойдаланиш кўзда тутилса, жуда яхшилаб дезактивация қилинади, Агар озиқ- овқат герметик идишда сақланган бўлса, идиш сув билан ёки дезактивацияловчи эритма билан дезактивация қилинади. Устки қисмини (зарарланган қисмини) олиб ташлаш ёки сув билан ювиб ташлаш орқали дезактивация қилинади. Сувни дезактивация қилиш, тиндириш ёки махсус фильтрловчи ёрдамида фильтрлаш орқали амалга оширилади. Дезактивация қилингандан сўнг радиактив моддалар йўл қўйиш мумкин бўлган даражагача йўқотилганига ишонч ҳосил қилиш учун, албатта дозиметрик назорат ўтказилади. Дегазация. Турғун ЗМ (V-газлар, замон- зарин, иприт ва бошқалар) билан зарарланган ҳар хил объектлар кимёвий, физик-кимёвий ва механик усулларда дегазация қилинади. Кимёвий усулда дегазация қилинганда зарарланган объект дегазацияловчи модлалар эритмаси билан тозаланади, бунда у заҳарловчи модда билан кимёвий реакцияга киришиб, ЗМ химиявий нейтралланади. Дегазациянинг физик-кимёвий усули эритувчилар (бензин, керосин ва бошқалар) билан ювиш, буғлантириш, фаоллаштириш кўмир билан адсорбция қилиш (масалан, сувни фильтрлаш), зарарланган юмшоқ нарсаларни 2 % ли кир сода эритмасида қайнатишдан иборат.

Ёзги иссиқ кунларда дегазация қилиниши керак бўлган ҳар хил предметлардаги ЗМ шамолда кўтарилиб кетиши ва буғланиши учун уларни арқонларга осиш керак. Дегазациянинг механик усули тупроқ, озиқ-овқат ва ем -хашакнинг зарарланган қисмини олиб ташлашдан иборат бўлади. Дегазацияловчи моддалар ва эритмалар . Дегазацияловчи эритма №1-у гексахлормеламнинг 5% ли эритмаси ёки дихлораминнинг дихлорэтандаги 10% ли эритмаси. Иприт ва V-газлар билан зарарланган предметларни дегазация қилиш учун ишлатилади: Бу эритма одам учун заҳарли; одамнинг ичига тушганида ўлим билан тугайдиган заҳарланишига олиб келади, терига тушганида ва узоқ муддат нафас олинганида одамни зарарлантиради. Шунингдек, у металларни занглатади. Дегазацияловчи эритма №2 натрий ишқори (2%), моноэтаноламин (5%) ва сувдаги аммиак (20%) эритмаларининг аралашмаси. Замон-заринни дегазация қилиш мақсадида ва металл асбоблар занглашининг олдини олиш мақсадида №1 эритмадан кейин ишлатилади. Шунингдек, №2 (аммиак-ишкорсиз) эритма хам ишлатилади. ДТС- ГК (кальций гипохлорит тузи) хлор хидига эга бўлган оқ кукун. V- газлар ва иприт билан зарарланган жойларни, предметларни дегазация қилиш учун сувдаги 1 -1,5% ли эритмаси ёки суспензияси ишлатилади. Хлорли охак -йирик ёғоч ва металл предметларни дегазация қилиш учун суспензия шаклида 1:10 (бир қисм хлорли охакка 10 кисм сув) нисбатидаги эритма ҳолида ишлатилади. Хлорамин-иприт ва V-газлар билан зарарланган ҳар хил объектларни дегазация қилиш учун 1% ли сув - спирт эритмаси шаклида ишлатилади. Зарарланган объектларни дегазация қилиш учун гидропульт, автомакслар, чўтка, латта ва сув сепиб ювувчи машиналардан фойдаланилади. Сувни дезактивация ва дегазация қилиш камдан- кам қўлланади, чунки янги сув манбаи (қудуқ, скважина ва бошқалар) куриш енгилроқдир. қуйида сувни дезактивация килиш усулларининг баъзилари билан танишамиз.

Ионланиш смолалари (катионит ва анионит) орқали сувни фильтрлаш. Булар сувни ҳатто эриган ҳолатдаги моддалардан ҳам тозалайди. Қатлами қалин ва ҳар қайси ионит қатламининг қалинлиги 40-50 см дан кам бўлмаслиги керак. Фильтрлаш қўл насослари ёрдамида ёки механизациялаштириш авто ильтрацион станцияларда амалга оширилади. Сувдаги шўрни махсус тозалайдиган аппаратлардан (автомашиналарда жойлашган кўчма ёки стационар) фойдаланиб сувни ҳайдаш.Сувни тиндириш ва кейин тузима кўмир фильтрлар, бир қатлам қум ва бошқа материаллар орқали фильтрлаш- бу усул унчалик фойдали эмас. ФЗМ ва ипритдан сувни дегазация килиш учун ион алмашиниш смолалари ёки фаоллаштирилган кўмир (карбоферрогель) орқали фильтрлаб, кейин қайнатиш зарур. Сувни дезактивация ва дегазация қилгандан кейин албатта ундан намуна олиб, санэпидстанция лабораторияларига экспертиза учун жўнатилади. қудуқларни РМ ва 3 м дан зарарсизлантириш учун аввало унинг атрофидаги территория тозаланади. Кейин ундан 5- 10 м узоқликда сув йиғадиган чуқурга қудуқ суви оқизилади ва қудуқ тагида заҳарланган тупроқ олиб ташланади. қудуқда янгидан йиғилган сув ва дезактивация ёки дегазацияловчи эритмалар билан қудуқ деворлари яхшилаб ювилади, сув янгидан оқизилади, шундан кейин қудуқ сувини текшириб кўриб, истеъмол қилишга рухсат бериш мумкин. Озиқ-овқатни дезактивация ва дегазация қилиш, улар сақланадиган идишларнинг турига боғлик. Агар озиқ-овқатнинг озгина миқдори РМ ва ЗМ билан захарланган бўлса, уларни чуқурга кўмиб, устидан хлорли оҳак сепилади. Кўп миқдордаги озиқ-овқат маҳсулотлари захарланган бўлса, дезактивация қилинган махсус майдонча ташкил этилади, энг олдин у зарарсизлантирилади, кейин тоза ва ифлос қисмларга бўлинади. Шундан кейин озиқ-овқат учга бўлинади: синчиклаб тозалаш ёки йўқотиш керак бўлган ёки РМ нинг ўз-ўзидан тарқалиши ёки ЗМ нинг айниши ва буғланишигача концервация қилиш керак бўлган аниқ ва кучли захарланган

озиқ-овқат маҳсулотлари (копларнинг ташки катлами, яшиклар, сабзавотлар). Синчиклаб тозалаш керак бўлган, захарланишга шубҳа туғдирадиган ёки кучсиз захарланган озиқ-овқат маҳсулотлари (қопларнинг иккинчи қатори, яшик ва бошқалар). Текширилгандан кейин истеъмол қилиш мумкин бўлган захарланмаган, пастки қатламларидаги озиқ-овқат маҳсулотлари. Агар озиқ-овқат маҳсулотлари герметик идишларда (консерва банкалари, рефрижиторларда) сақланган бўлса, идишларни ўзига хос эритма билан дезактивация ва дегазация қилиш кифоя. Озиқ-овқат маҳсулотлари дезактивация қилингандан кейин ҳам санэпидстанция лабораторияларида экспертизадан ўтказилади. Захарланган озиқ-овқат маҳсулотларини дезактивация ва дегазация қилишнинг баъзи бир усуллари қуйидаги жадвалда кўрсатилган. Қаттиқ ёғлар ва сарёғ Заҳарланган қатламни 1 — 2 см чуқурликда кесиб Ташлаш Заҳарланган қатламини 10—15 см чуқурликда кесиб ташлаш ва термик ишлов бериш Суюқ ўсимлик ёғлари Бутунлай йўқотиш ёки обсервациялаш Термик ишлов бериш, кучли захарланганда техникада ишлатиш Нон Захарланган қатламини кесиб ташлаш Захарланган қатламини кесиб ташлаш, қуритиш Тирик моллар Молларни сув ёки СФ —2 эритмаси билан дезактива килиш. Ички органларини йўқотиб гўшти захарланмаганли гини текшириш Терини дегазациялов чи эритмалар билан ишлов бериш. Мол сўйилгандан кейин ички оргонларини йўқотиб ташлаш Дезинфекция микробларни зарарсизлантириш, эпидемик жараёнларнинг

иккинчи звеносига таъсир этишга қаратилаги. Бу тадбир туфайли микробнинг ташқи муҳитда ташқари йўлларига чек қўйилади. Юқумли касалликлар тарқалишида роль уйнайдиган буғимоёклилар (пашша, чивин, бурга, кана ва бошқалар)ни кириш тадбирлари дезинфекция дейилади. Айрим юқумли касалликларда кемирувчилар сичқон, каламуш, юмронқозиқ ва бошқалар) инфекция манбаи ҳисобланади. Уларни қириш дератизация дейилади. Дезинфекциянинг физик ва кимёвий усуллари бор: физик усуллар дезинфекциянинг оддий ва кенг қўлланиладигаи усулларидан ҳисобланади. Табиий шароитда қуёш нури, айниқса, унинг ультрабинафша нурлари билан дезинфекцияланади. Ахлат, чиқинди ва бошқаларни ёқиб юбориш ҳам дезинфекциянинг физик усулларидан ҳисобланади. Шунингдек, ич кийим- кечаги, кўрпа-тўшагини ва лаборатория асбобларини дезинфекциялашда иссиқ ҳаво камераларидан ҳам фойдаланилади. Қайнатиш ҳам дезинфекциянинг ишончли ва оддий усулларидан бири ҳисобланади. Кўпгина микроблар 100 °С да нобуд бўлади. Спора ҳосил қиладиган микроблар ана шу темпратурада 10—15 минутда нобуд бўлади. қайнаган сувга ишқорий тузлар ва совун қўшилса, унинг дезинфекцияловчи таъсири кучаяди. Сув буғи . Тўйинган сув буғи жуда кучли дезинфекцияловчи таъсир кўрсатади. Унинг таъсири 2 элементдан: намлик ва юқори темпратурада иборат. Автоклав деб аталадиган аппаратлар ана шу тамойилга асосланаган. Уларда 1,5 атм босим ҳосил қилиб, буғ темпратурасини 120° С гача кўтариш мумкин. Хирургик асбоблар ва боғланиш материаллари, одатда, автоклавда стерилланади. Дезинфекциянинг кимёвий усуллари амалда кенг қўлланилади. Бунда, айниқса, хлорли оҳак, флоромин, фенол, лизол, формалин кўп ишлатилади. Хлор тутувчи препаратларнинг қўлланиши улар таркибидаги фаол хлор таъсирига боғлик. Улар 2,3 %ли эритма ҳолида ичак инфекцияларида бемор чиқиндиларининг, пол ва идиш- товоқларни дезинфекциялашда ишалтилади.

Дезинфекция ўтказилиш: вақтига қараб уч турга: профилактик; жорий ва якунловчи дезинфекцияга бўлинади. Профилактик дезинфекция жамоат жойларида (ҳаммом, хожатхона ва бошқалар) касаллик юқишининг олдини олиш мақсадида ўтказилади. Водопрод сувини хлорлаш, хирургик асбобларини стериллаш хам профилактик дезинфекциянинг бир туридир. Бемордан ажралган чиқиндиларни ўз вақтида зарарсизлантириб туриш жорий дезенфекция ҳисобланади. У уйда (бемор касалхонага жўнатилгунча) ва касалхонада ҳар куни амалга оширилади. Бемор фойдаланган идиш асбоб, шунингдек, бинобарин хам мунтазам дизенфекциялаб турилади. Якунловчи дизенфекция бемор уйда (уни касалхонага жўнатгандан сўнг) ва касалхонада бемор тузалиб чиқиб кетгандан кейин ўтказилади ва ўрин кўрпаси камераларда дезинфекцияланади. Дизенсекция. Дезинсекция мақсадларида физик воситалардан ташқари, қатор кимёвий воситалар: ДДТ; гексахлоран; хлорофос; дихлорофос ва бошқалар ҳам ишлатилади. ДДТ соф холла ҳидсиз, сувда эримайдиган оқ кристалл кукун. Керосин ва скипидарда эрийди. Бит, бурга, чивин, пашша каби ҳашоратларни қириш учун ишлатилади. Гексахоран ўткир қўланса ҳидли, кул ранг кристалл модда. ДДТ каби оргоник суюқликларда эрийди ва у қўлланиладиган ҳолларда ишлатилади. Хлорофос кристалл модда бўлиб, сувдаги эритмалари ва аэрозли пашша ва бошқа ҳашоратларга қарши самарали қўлланилади. Дератизация. Кемирувчиларни қириш учун дератизациянишг механик, кимёвий ва биологик воситалардан фойдаланилади. Механик воситалар сифатида тузоқ, қопқон ва тур қўлланилади. Кимёвий воситалардан кристалл, рух фосфид ва зоокумарин к.ўп ишлатилади. Улар кукун ҳолида чиқарилади. Дератизациянинг биологик усули кемирувчиларда сунъий равишда салмонеллёз касаллигини юқтириб, уларни қириб юборишдан иборат.

Зарарсизлантириш ишларини олиб боришда қўланиладиган хавфсизлик чоралари. Зарарсизлантириш ишларидан фойдаланилганда кишилар РМлар, ЗМлар, шунингдек, БВларда ҳам қўлланилаётган зарарсизлантирувчи моддалар ва эритмалардан ҳимояланиш чораларини кўришлари зарур. Зарарсизлантириш ишлари билан боғлик бўлган барча юмушларни шахсий ҳимоя воситаларидан фойдаланилган ҳолда бажариш керак. Уларни куйиш ва ечишни шу мақсадлар учун махсус жиҳозланган хоналарда бажариш лозим. Агар ишлар ёз вақтида изоляцияловчи ҳимоя кийимида бажарилаётган бўлса, терининг қизиб кетишининг олдини олиш учун белгиланган вақтгача ишланади. Қишда эса ҳимояловчи кийимини ичидан иссиқ куртка, шим, бошга эса подшлемниклар кийиш лозим. Ҳимоя воситаларнинг яроқлиги тез- тез текшириб турилади. Агар бирор камчилик топилса, уни алмаштириш чораларини кўриш керак. Иш вақтида зарарсизлантирувчи восита ва материалларни эҳтиётлик билан ишлатиш зарур. Фаол эритмалар ва бўтқаларни махсус жиҳозланган майдончаларда тайёрлаш тавсия қилинади. Қул билан ишлатиладиган предметлар олдиндан зарарсизлантирилади, ишлатиб бўлинган таёқча латта ва бошқа материаллар чуқурга кўмиб ташланади. Зарарсизлантириш ишларини бажараётганда шахсий ҳимоя воситаларини ечиш, боғлаш, зарарланган буюмлар устига ётиш ўтириш ёки уларга тегиб кетиш, овқат ейиш, сув ичиш, чекиш ва иш жойида дам олиш ман этилади. Бу ишларнинг ҳаммасини махсус ажратилган жойларда қилинади. Зарарсизлантириш ишларини бажариш вақтида техникадан эҳтиёткорлик билан фойдаланиш ҳар хил аварияларнинг олдини олиш гаровидир. Зарарланган чорва моллари, озиқ- овқатлар, ем-хашак, сут билан ишлашда белигиланган хавфсизлик чораларига эътибор бериш, шахсий химоя воситаларидан фойдаланиш, шахсий гигена ва санитария қоидаларига риоя қилиш шарт. Ветеринария ишлов майдончаларини шундай жиҳозлар керакки, бунда ишлов майдончаларини берилаётган моллар ва озиқ-овқатлар бир-

бирларини зарарлантирмасин. Бунда шамол ҳаракатини эътиборга олиш керак. Шамол радиоктив чанг учириб кетмаслиги, ЗМлар бурларини техник воситаларга, одамларга, озиқ-овқат маҳсулотларига туширмаслига лозим. Зарарсизлантириш ишларини бажаришда фойдаланилгаи техникалар махсус ажратилган жойларга олиб боради ва ҳамда ишловдан ўтказилади. Техникаларга ишлов берилгандан сўнг ва зарарланиш миқдори назорат қилингандан кейин навбатдаги ишларни бажариш учун жўнатилади. Барча ишларни бажариб бўлгандан кейин шахсий таркиб турли санитария ишловидан ўтказилади, шахсий ҳимоя воситаларк, кийимлар ва пойафзаллар зарарсизлантирилади.

O'xshashlar

Ахолини ва худудларни замонавий киргин куролларидан мухофаза килишни ташкил этиш

Фавкулодда вазиятларда ахоли ва худудларни мухофаза килишни тиббий таъминлаш

Техноген хусусиятли ва фавкулодда вазиятлардан ахоли ва худудларни мухофаза килиш

Хорижий мамлакатларда ахоли ва худудларни фавкулодда вазиятлардан мухофаза килиш йуллари

Европа ва мустакил хамдустлиги мамлакатлари фукаро мухофазаси тизими хусусиятлари