Сервис сифатини бошқариш - Transport - Referatlar

Сервис сифатини бошқариш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

374 KB

Ko'chirib olish

Сервис сифатини бошқариш Режа: 1. Асосий тушунчалар ва атамалар 2. Сервис сифатини бошқаришнинг меъёрий ҳужжатлари 3. Сифат менежменти тизими сервис корхоналарда

1. Асосий тушунчалар ва атамалар Сифат тушунчасини биринчи бўлиб юнон файласуфи Аристотел талқин этган, унинг таъкидлашича, «бирор-бир нарсани қандайдир ном билан аталишининг сабабчиси сифат дейилади». Немис файласуфи Гегел «Фалсафа фанлари энциклопедия»сида ёзишича «бирор-бир нарса ўзининг сифатига кўра шу нарса бўлади, ўз сифатини йўқотса шу нарса бўлмайди». Узоқ вақт давомида нарсанинг бошқа нарсалардан фарқловчи белгиларининг йиғиндисини сифат деб тушунилган. Сервис жараёнига нисбатан бу хизмат ва маҳсулотнинг объектив мавжуд бўлган тавсифидир, унда истеъмолчининг хизматни баҳолаши кирмайди. Ҳозирги босқичда сифат тушунчаси истеъмолчи томонидан хизматнинг баъзи хусусиятлари унинг талабларини қониқтириш даражасини баҳолашни қамраб олади. Хизматнинг сифати сервис маҳсулотни бир босқичдан иккинчисига ўтиш қийматининг мезони бўлиб қолди. Бундан ташқари, сервис жараёнини юқори сифатда ташкил этиш мижозларни жалб этади ва ушлаб туради. Сервис сифатининг кўтарилиши шу сервис маҳсулотининг бозордаги улушини кўпайишига имконият туғдиради. ISO 9000:2000 стандартига мувофиқ, сифат - бу ўзига хос ёки унга таърифланадиган хусусиятлар йиғиндисининг тавсифларини (фарқловчи белгиларини) қўйилган талабларга жавоб бериш даражасидир. Бу маънода «сифат» атамаси ёмон, яхши ёки аъло сифатлар билан қўлланиши мумкин. Бу тушунчада сифатланувчи нарса кўрсатилмайди. Истеъмолчи унинг талабини қайси нарса қониқтиришини билмаслиги мумкин, ёки улар

истеъмолчига нотаниш бўлган сифат билан қондирилиши мумкин. Истеъмолчи учун қандай нарсалигидан қатъий назар унинг талабининг қондирилиши муҳимдир. Талаб қилиш – бу, талаб ёки аниқ белгиланган (таърифланган), одатда мўлжалланган ёки албатта бўладиган истеъмолчини кутишдир. Талаб қилишнинг турли кўринишлари бор: маҳсулотга, сифат менежментига, истеъмолчининг талаби, турли манфаатдор томонларга. Талабнинг аниқ таърифи ҳужжатларда ифодаланади (ахборот олиб юрувчиларда): ёзувларда, техник шартномаларда, иш тартибининг спецификация ҳужжатларида, чизмаларда, ҳисоботларда, стандартларда. Истеъмолчи ўз талабларининг қондирилиш даражасини идрок этиши истеъмолчининг қониқиши дейилади. Истеъмолчининг шикоятлари у паст даражада қондирилганлигининг умумий кўрсаткичи ҳисобланади, лекин уларнинг йўқлиги юқори даражада қондирилганлигини билдирмайди. Ҳатто истеъмолчи талаблари у билан келишилган ва бажарилган бўлганда ҳам бу истеъмолчини юқори даражада қониқтиришини таъмин этмайди. 1-жадвал . Тавсифларнинг синфлари Тавсифларнинг синфлари Тавсифлардан мисоллар * Физикавий Механик, электрик, кимёвий, биологик Органолептик Ҳид, сезиш, там, кўриш, эшитиш Одоб-ахлоқ бўйича Ҳушфеъеллик, ҳалоллик, тўғрилик Вақт бўйича Пухталик, ишончлилик, камтарлик Эргономик Физиологик тавсифлар ёки инсон хавфсизлиги билан боғлиқ бўлганлар Функционал Максимал тезлик, юк кўтариш, йўлнинг қиялигига чиқа олиш баландлиги Тавсифлар миқдорий ва сифатли бўлиши мумкин.

Исталган сифат, бу тавсифларнинг шундай йиғиндисики, уларни истеъмолчи хизматда (товарда) олишни кутади. Истеъмолчи, балким, хизматда (товарда) унинг талабини қондирилиш даражасини оширувчи қандайдир тавсифларни бўлишини кутмайди. Жараён (процесс) деб корхонанинг ўзаро боғланган ёки ўзаро ҳаракатланувчи фаолият турлари тизими натижасида «кириш»ни «чиқиш»га ўзгарилишига айтилади. Бошланиш ва тугаш саналари белгиланган, аниқ талабларга мувофиқ келадиган, ўзида муддат, қиймат ва ресурлар билан чекланишларни мужассамлаган алоҳида жараёнларни лойиҳа деб аталади. Белгиланган тарзда амалга ошириладиган фаолият ёки жараён процедура деб аталади, у ҳужжатланган (ёзма равишда процедура ҳужжатида қайд этилган) ёки ҳужжатланмаган бўлиши мумкин. Юқорида келтирилган атамаларга мувофиқ автомобилларга техник хизмат кўрсатиш жараён ҳисобланади. Бошланиш ва тугаллаш саналари, вақти режалаштирилган, меҳнат сарфи, Қиймати, ашёлар ва эҳтиёт қисимлар сарфи белгиланган ҳолда алоҳида автомобилга техник хизмат кўрсатиш лойиҳа бўлади. Техник хизмат кўрсатишнинг технологик картаси процедура ҳужжатидир, унда техник хизмат кўрсатиш тартиби батафсил ёзилади. Жараён бир гуруҳ ишловчиларни ва воситаларни (ускуна, техник восита, қурилма, бинолар), жавобгарлигини, ваколатларини ва ўзаро муносабатларини тақсимлаб, иш билан таъминлашини ташкилот деб аталади. Компания, корпорация, фирма, корхона, муассаса, хайрия ташкилоти, чакана савдо корхонаси, ассоциация ёки уларнинг бир қисми ёки уларнинг аралашмалари ташкилот бўлиши мумкин. Ташкилот қуйидагилар билан тавсифланади:

- ишловчилар орасида жавобгарлик, ваколатлар ва ўзаро муносабатлар тақсимланган, буни ташкилий тузилма деб аталади; - фаолияти учун керакли бўлган бино, ускуна, техник восита, қурилмалар ва таъминот хизматлари тизимига эга, буни инфраструктура деб аталади; - физик, ижтимоий, руҳий ва экологик шароитлар йиғиндиси , буни ишлаб чиқариш муҳити деб аталади. Жараён одатда, бошқариш имконияти бўлган шароитда, қўшимча қиймат яратиш учун режалаштирилади ва амалга оширилади. Жараённинг натижаси маҳсулот бўлади. Таъминотчи маҳсулотни таклиф этади –– масалан, ишлаб чиқарувчи, дистрибьютор, чакана савдо олиб борувчи ёки дўконда маҳсулот сотувчи, хизматларни бажарувчи ёки ахборот етказиб берувчи. Истеъмолчи маҳсулотни сотиб олади, масалан, буюртмачи, мижоз, охирги фойдаланувчи, чакана савдогар, бенефициар, харидор. Таъминотчи ташкилотга нисбатан ички ёки ташқи бўлиши мумкин. Ташкилотнинг муваффақияти ёки фаолиятидан манфаатдор бўладиган томонлар истеъмолчилардан ташқари –– мулкдор, ташкилот меҳнаткашлари, етказиб берувчи, банк эгалари, иттифоқдошлар, шериклар ёки жамият. Маҳсулотнинг тўртта умумий тоифаси мавжуд: - хизматлар (масалан, юк ташиш, автомобилга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш); - дастурий воситалар (ташҳислаш ускуналари учун компьютер дастурлар, сканерлар); - техник воситалар (масалан, двигател қисмлари); - қайта ишланадиган ашёлар (масалан, мойлар). Маҳсулотнинг кўп турларида умумий тоифаларга мансуб унсурлар бўлади. Маҳсулотни хизматлар, дастурий воситалар, техник воситалар ёки

қайта ишланадиган ашёлар қаторига қўшиш унда қайси умумий тоифанинг унсури устунлигига боғлиқ. Масалан, маҳсулот «автомобил» техник воситалардан (масалан, двигател, узатиш қутиси, шиналар), қайта ишланадиган ашёлар (масалан, ёқилғи, совутиш суюқлиги), дастурий воситалар (двигателни бошқариш дастури, хайдовчига қўлланма) ва хизматлар (масалан, эксплуатация қилишга ўргатиш) тузилган. Лекин, бунда техник воситалар устунлик қилади. Хизмат, жуда бўлмаганда, битта ҳаракат, таъминотчи ва истеъмолчининг ўзаро муносабатидан ташкил топган натижадир, у- моддий эмас. Хизмат кўрсатиш қуйидагиларни қамраб олади, масалан: - истеъмолчи томонидан келтирилган моддий маҳсулотга нисбатан бажарилган фаолиятни (масалан, муҳтож автомобилга хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш); - истеъмолчи томонидан келтирилган номоддий маҳсулотга нисбатан бажарилган фаолиятни (масалан, солиқ миқдорини аниқлашга керак бўладиган автокорхона даромадлари ҳақида маълумотлар тайёрлаш); - номоддий маҳсулотларни бериш (масалан, автотранспорт воситаларини қурилиши ёки бошқаришни ўрганиш учун ахборотларни етказиш); - истеъмолчи учун қулай шароит яратиш (масалан, автомобилларнинг туриш жойларида, кемпингларда). Дастурий восита ахборотлардан иборат, номоддийдир, операция ва процедуралар шаклида бўлади. Техник восита моддий бўлади ва унинг миқдори ҳисобланадиган тавсифда ифодаланади. қайта ишланадиган ашёлар ҳам моддий, миқдори узилмайдиган тавсифларда ифодаланади. Техник воситалар ва қайта ишланадиган ашёлар кўпинча товар деб аталади.

Маҳсулотни тавсифи кузатиш имкониятидир , яъни унинг тарихини, қўлланишини ёки жойланишини қуйидаги йўналишларда кузатиш имкониятидир: - ашёлар ва жамламаларнинг келиб чиқишини; - ишлаб чиқариш тарихини ва тафсилотларини; - маҳсулот етказиб берилгандан кейин тақсимлнишини ва жойлаштирилишини. Кузатиш имкониятини амалга ошириш учун автотранспорт воситаларини ишлаб чиқарувчилар режа бўйича ва амалдаги ҳақиқий техник хизмат кўрсатиш даврийлигини ва таъмирлаш тафсилотларини, ҳар бир техника бирлигига ўрнатилган эҳтиёт қисмлар ва фойдаланилган ашёларни ифода этадиган умумий ахборот тизимига эга бўлган фирма кўринишидаги сервис хизмат кўрсатадиган мустақил сервис марказлар тармоқларини таклиф этишади. Сифатли хизмат кўрсатиш учун самарадор менежмент , яъни ташкилотни бошқаришга қаратилган мувофиқлаштирилган фаолият талаб қилинади. Сифат менежменти - бу сифат билан шуғулланадиган ташкилотга раҳбарлик қилиш ва бошқаришга қаратилган мувофиқлаштирилган фаолиятдир. Сифат менежменти тизими - бу сифат соҳасида сиёсат ва мақсадларни белгилашга ва мақсадларга эришишга, ташкилотга сифат нуқтаи назаридан раҳбарлик қилиш ва бошқаришга йўналтирилган тизим. Ташкилотнинг менежмент тизими турли менежмент тизимларини ўз ичига олиши мумкин. Булар сифат менежменти тизими, молия менежменти, атроф-муҳит менежменти, ишлаб чиқариш менежменти, корпорация менежменти, ходимлар менежменти, лойиҳалаш менежментидир.

Сифат бўйича раҳбарлик қилиш ва бошқариш тегишли сиёсат ва сифат соҳасида мақсадларни белгилаш, режалаштириш, кафолатлаш ва сифатни яхшилаш каби вазифаларни қамраб олади. Сифат соҳасида сиёсат – бу ташкилот раҳбарияти томонидан расман тузилган, ташкилотнинг сифат соҳасидаги фаолиятига йўналтирилган умумий фикрлар. Сифат соҳасида мақсадлар – одатда, ташкилот поғоналарининг (бўлинмалар ва хизматлар) маълум вазифаларига белгиланади. Сифатни режалаштириш – бу, сифат соҳасида белгилаган мақсадларга эришишга йўналтирилган ишлаб чиқариш жараёнини ва мувофиқ келадиган манбаларни аниқлайдиган сифат менежментининг қисми. Сифатни бошқариш – бу сифатга қўйилган талабларни қондиришга йўналтирилган сифат менежментининг бир қисми. Сифатни кафолатлаш – бу сифатга қўйилган талабларни бажарилиши ҳақида ишонч уйғотишга йўналтирилган сифат менежментининг бир қисми. Сифатни яхшилаш – бу сифатга қўйилган талабларни қондириш имкониятларни оширишга (истеъдод ва маҳорат) йўналтирилган сифат менежментининг қисми. Сифатни узлуксиз яхшилаш – бу узлуксиз такрорланувчи сифатга қўйилган талабларни қондириш имкониятларни оширишга (истеъдод ва маҳорат) йўналтирилган сифат менежментининг қисми. Сифатни самарали бошқариш учун сифатнинг эришилган тавсифларини ва уларга етишиш имкониятларини баҳолаш керак. Бундай баҳолаш назорат, синаб кўриш, таҳлил, солиштириш ва валидация ёрдамида амалга оширилади. Солиштириш – бу, қўйилган талаблар бажарилганлигини тасдиқлаш.

Валидация – бу, аниқ мўлжалланган фойдаланиш ёки қўлланишга қўйилган талабларни қондиришни тасдиқланиши. Аттестация – қўйилган талабларни бажара олиш қобилиятини намойиш этиш учун амалга ошириладиган жараён. Ходимларга, маҳсулотларга, жараёнларга ёки тизимларга тааллуқли бўлиши мумкин. Таҳлил – бу кўрилаётган нарса (объект), унга ўрнатилган мақсадларга яроқлилигини, мувофиқлилигини ва натижасининг самарадорлилигини аниқлашга қаратилган фаолият. Масалан, раҳбарият томонидан таҳлил ўтказиш, лойиҳа ва ишланмаларни таҳлили, истеъмолчи талабларини ва номувофиқликларини таҳлили ва ҳоказо. 2. Сервис сифатини бошқаришнинг меъёрий ҳужжатлари Сифат стандартларини биринчи сонли бўлиб, Халқаро Стандартлаштириш Ташкилотининг 1979 йилда тузилган 176 сонли Техник комитети (Сифатни бошқариш ва сифатни таъминлаш ИСО/ТС 176) чиқарган ва уларни янгилашни давом эттириб келмоқда. Биринчи сифат стандартлари, BS 5750 номи билан 1979 йилда Буюк Британияда яратилган. Улар Халқаро Стандартлаштириш Ташкилоти 1987 йили тасдиқлаган ИСО 9000 стандартларининг биринчи версиясининг асоси бўлди. Иккинчи версияси, биринчисидан кўпам фарқ қилмай, 1994 йили тасдиқланган. Учинчи версия стандартлари 2000 йил 15 декабрда қабул қилинган. ISO (International Organization for Standartization, Халқаро Стандартлаштириш Ташкилоти, ИСО) - нодавлат халқаро ташкилот, 180 йўналишли техник комитетларга эга, саноат ишлаб чиқариши ва юкларни ташиш соҳасида стандартлар асосини ишлаб чиқади. Стандартлаштириш бўйича ИСОнинг асосий йўналиши атамалар, хажмлар, синаш усуллари ва эксплуатация тавсифлари, шунингдек сифат ва техник хавфсизлик масалаларини қамраб олади.

ИСО сифат стандартлари сифат менежменти тизими турли хил ва катталикдаги корхоналарда самарали фаолият кўрсатишини таъминлашга мўлжалланган. ИСО 9000 стандартларини бажариш ишлаб чиқарилган маҳсулот ёки кўрсатилган хизмат юқори сифатли бўлишини таъминлайди. Улар маҳсулот ишлаб чиқаришнинг ва хизмат кўрсатишнинг ҳамма босқичларини қамраб олган: контрактни тайёрлаш, хом ашё ва жамламаларни олиш, бошқа корхоналарга хизмат кўрсатиш, хизматларни лойиҳалаш, сифатни назорат қилиш, ходимларга талаблар қўйиш. ИСОнинг ҳамма стандартлари мажбурий эмас, лекин улар миллий миқёсда ёки корхоналарда мажбурий этиб тасдиқланиши мумкин. Аввалига стандартлар корхонанинг ички сифат тизимини тузиш учун қўлланилган. Улардан, шунингдек, мижозлар маҳсулот ёки хизматларни етарли даражада сифатли бўлишига ишонч ҳосил қилиш учун контракт ҳужжатларни тузишда фойдаланганлар. Ҳозирда корхона бизнес-жараёни ИСО сифат стандартларига мувофиқлигини мустақил (биринчи ва иккинчи томондан, ҳамда давлатдан мустақил) сертификат берувчи ташкилотлар баҳолашади. Стандартларга мувофиқликни сертификациялаш ихтиёрий, лекин сертификатлар контрактлар тузишда сифатли маҳсулот ёки хизмат олишни гарови ҳисобида керак бўлади. Кўпинча сифат сертификатини бўлгуси мижозлар албатта талаб қилишади. Ўзбекистонда давлат эҳтиёжи учун маҳсулот сотиб олиш тендер савдоларни ўтказишда, мамлакат таъминотчиларининг кўрсаткичлари тенглигида сертификациялаш сифат бошқариш тизимига эга бўлганлар афзал кўрилади. Ҳозирги вақтда ИСО 9000 сифат стандартлари 5та асосий стандартдан иборат.

ИСО 9000:2000 стандарти «Сифат менежменти тизими. Асосий тамойиллар ва луғат». Сифат менежменти тизимида асосий ҳолатлар ёритилган ва атамалар белгиланган. ИСО 9001:2000 стандарти «Сифат менежменти тизими. Талаблар». Ташкилот истеъмолчилар талабини ва тегишли тартибга солувчи (меъёрий) талабларни қондирадиган маҳсулотини тақдим этиш имкониятини намойиш қилишга муҳтож бўлганда ва истеъмолчилар қониқишини ошириш мақсадини олдига қўйган ҳолларда сифат менежменти тизимига талаблар белгилайди. ИСО 9004:2000 стандарти «Сифат менежменти тизими. Сифатни яхшилаш бўйича тавсиялар». Сифат менежменти натижалиги ва самарадорлигига тегишли тавсиялардан иборат. Стандартнинг мақсади ташкилот фаолиятини яхшилаш ва истеъмолчилар ва бошқа манфаатдор томонларнинг қониқишини ошириш. ИСО 190011:2000 стандарти «Сифат менежменти тизимида ва атрофмуҳит менежменти тизимида аудит ўтказиш бўйича қўлланма». Сифат менежменти тизимида ва атроф-муҳит менежменти тизимида аудит ўтказиш бўйича услубий қўлланмалардан иборат. ИСО 100012 стандарти «Ўлчов ускуналари сифатини таъминлаш». ИСОнинг бу стандартлари расмий сертификациялаш тизимини тузиш имкониятини беради.Сифатни бошқариш ва сифат тизимини сертификациялаш бошқа-бошқа тушунчалардир. Сифат тизимини сертификациялаш, бу, кўрилаётган тизим стандартларнинг расмий талабларига мувофиқлигини баҳолашдир. У корхонада ташкил этилган жараён маҳсулот ва хизматларнинг барқарор ва етарли юқори сифатини таъмин этишини кўрсатади.

Сертификациялаш мажбурий талаб эмас. Кўпчилик мамлакатларда сифат сертификати фақат маҳсулотнинг сифати одамлар соғлиғи ва ҳаёти билан боғлиқ бўлган тармоқларда бўлиши шарт. Ҳужжатланган ва сертификацияланган сифат тизимининг бўлиши корхонага нисбатан бошқа бозор қатнашчилари ишончини оширишни таъминлайди. Компания ёки бир гуруҳ компанияларда сифат тартибини белгиловчи бундан кўра қатъий меъёрий ҳужжатларни ишлаб чиқиш имконияти бор. ИСО сифат стандартлари давлат миқёсида 90 дан ортиқ мамлакатларда: АҚШ, Россия, Канада, Япония, Европа Иттифоқи давлатлари ва бошқалар. қабул қилинган. Ўзбекистон Республикасида сифатни бошқариш тизимининг қонуний ва ҳуқуқий асослари қуйидаги ҳужжатлардан иборат: - «Маҳсулотлар ва хизматларни сертификатлаштириш тўғрисида» Ўзбекистон Республикаси қонуни; - «Корхоналарда халқаро стандартларга мувофиқ бўлган сифатни бошқариш тизимларини жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида» Ўзбекистон Республикаси Вазирлари Маҳкамасининг № 349 қарори, 22.07.2004; - «Ўзбекистон давлат стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш агентлиги тузилмасини такомиллаштириш ва унинг фаолиятини ташкил этиш тўғрисида» Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг №373 қарори, 05.08.2004; - «Республика корхоналарида халқаро стандартларга мувофиқ бўлган сифатни бошқариш тизимларини жорий этишни кенгайтиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» Ўзбекистон Республикаси Вазирлари Маҳкамасининг № 173 қарори, 19.06.2009.

Ўзбекистонда сифатни бошқариш тизимининг қатор давлат стандартлари, қўлланмалари, услубий кўрсатмалари, талабномалари, тавсияномалари ишлаб чиқилган (ҳаммаси бўлиб 22та ҳужжат). Улардан қуйидагиларни айтиш мумкин: - O’ DSt ISO 9000:2002 «Сифат менежменти тизими. Асосий тамойиллар ва луғат». - O’ DSt ISO 9001:2002 «Сифат менежменти тизими. Талаблар». - O’ DSt ISO 9004:2002 «Сифат менежменти тизими. Сифатни яхшилаш бўйича тавсиялар». - O’ DSt ISO 190011:2004 «Сифат менежменти тизимида ва атрофмуҳит менежменти тизимида аудит ўтказиш бўйича қўлланма». Мамлакатимиз маҳсулот ва хизматларининг ташқи ва ички бозорда рақобатбардошлигини, республика экспорт имкониятларини яна ҳам ошириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси «Корхоналарда халқаро стандартларга мувофиқ сифатни бошқариш тизимини татбиқ этиш чоралари ҳақида» 22 июл 2004 йили №349 қарорни қабул қилди. Кўзда тутилган чоралар бажарилишини таъминлаш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Вазирлари Маҳкамаси «Республика корхоналарида халқаро стандартларга мувофиқ бўлган сифатни бошқариш тизимларини жорий этишни кенгайтиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» 19 июнь 2009 йили № 173 қарор қабул қилди. Сифатни бошқариш тизимини татбиқ этишга ёрдам берадиган солиқ имтиёзлари белгиланган. Ҳуқуқий шахсларнинг даромади (фойдаси), солиқ ҳажми ҳисобланганда, солиқ солинадиган даромад (фойда) сифатни бошқариш тизимини татбиқ этиш ва қувватлашга йўналтирилган инвестиция суммасига камайтирилади. Корхоналар, синов лабораторияларига эга бўлса, ташқаридан лаборатория синовларида ва маҳсулотни тестлашда фойдаланиладиган технологик ускуналар олиб келса, булар божхона тўловларидан, қўшимча қиймат солиғидан ҳам озод қилинади.

Сифатни бошқариш тизимини сертификациялаш аккредитацияланган давлат сертификациялаш ташкилотлари томонидан, Миллий аккредитация тизимида белгиланган тартибда, амалга оширади. 2009 йил 1 январь ҳолатига кўра, Давлат реестрига сифатни бошқариш тизимини сертификациялайдиган 9 та аккредитация ташкилотлари киритилган. Сифатни бошқариш тизимини сертификациялайдиган аккредитацияланган ташкилотлар корхоналар ва ташкилотлар сифатни бошқариш тизимини сертификациялаш, ишлаб чиқаришни сертификациялаш, корхоналарни сифатни бошқариш тизимини сертификациялашга тайёрлигини баҳолайди. 2009 йил 1 январь ҳолатига кўра, 128 корхона сертификацияланган сифатни бошқариш тизимини Давлат реестирига киритган. 3. Сифат менежменти тизими сервис корхоналарда Корхона бир неча менежмент тизимига эга бўлиши мумкин, масалан, молия менежменти, тавакалчилик менежменти, атроф-муҳит менежменти, соғлиқни сақлаш, меҳнат хавфсизлиги менежменти ва бошқалар. Сифат менежменти тизимини бошқа менежмент тизимлари билан келишиши ёки бирлашиши мумкин ёки сифат менежменти тизими тузиш учун корхона менежмент тизимини мослашиши мумкин. Хизматлар сифатини таъминлаш ва бошқариш –– корхонани бошқариш функцияларидан бири, уни ҳар бир корхонанинг хусусиятларига ва вазифаларига мувофиқ ташкил этилади. Корхона раҳбарияти ва бошқармасининг сифатни бошқариш бўйича ишлари тизимли ва узлуксиз, таркиби ва ҳаракат тамойилари очиқ ва манфаатдор томонлар учун тушунарли бўлиши керак. Бош манфаатдор томон албатта истеъмолчидир. қолган манфаатдор томонлар – ташкилот эгаси ва ходимлари, таъминотчилар, давлат.

Сифат менежменти тизими сифатни манфаатдор томонлар талабини эътиборга олиб, узлуксиз такомиллаштириш учун ишлаб чиқилади ва ишлатилади. 2-жадвал Сифат менежменти тизимининг асосий тамойиллари № Тамойилларнинг номлари Тамойилнинг мазмуни 1 . Истеъмолчига мослашиш Ташкилот ўзининг истеъмолчиларига қарам, шунинг учун уларнинг ҳозирги ва келгуси талабларини тушуниши, бажариши ва кутилгандан кўра яхшироқ бажариши керак. 2 . Раҳбарлар илғор бўлиши Раҳбарлар мақсад ва йўналишлар бирлигини белгилайдилар. Улар корхона ходимлар ташкилот мақсад амолга ошриш учун сафарбар қиладиган ички муҳитини яратишлари ва тутиб туришлари керак. 3 . Ходимларни жалб қилиш Ҳамма поғонадаги ходимлар ташкилотнинг асосидир ва уларни тўлиқ жалб қилиш қобилиятларидан ташкилот фойдасига фойдаланишга имконият беради. 4 . Жараёний ёндашиш Исталган натижага самарали етишиш мумкин, агар фаолият ва бор имкониятларни жараёндек бошқарилса. 5 . Менежментга тизимли ёндошиш Идентификациялаш, тушуниш ва ўзаро боғлиқ жараёнларни тизим деб кўриш, ташкилотни мақсадга интилишида унумдор ва самарадор бўлишига ҳисса қўшади. 6 . Узлуксиз яхшиланиш Ташкилот фаолиятининг узлуксиз яхшиланишини, умуман, унинг ўзгармас мақсади сифатида қараш керак. 7 Қарор қабул Самарадор қарор ахборотлар ва кўрсаткичларнинг

. қилишга фактларга асосланиб ёндошиш таҳлилига асосланади 8 . Таъминотчилар билан фойдали муносабатлар Ташкилот ва таъминотчилар ўзаро боғлиқ ва улар орасидаги фойдали муносабатлар қиймат яратиш имкониятни оширади. Ахборот оқимлари 1-расм. Сифат менежменти тизимининг жараёнларга асосланган модели. Корхонада татбиқ этилган сифат менежменти тизими ҳужжатлар билан расмийлаштирилган бўлиши ва доим ишга яроқли ҳолатда тутиб турилиши керак, унинг унумдорлигини ошириб бориш керак.

Сервис корхонаси сифат менежменти тизимини қамраб оладиган жараёнларни аниқлаши керак. Бундай жараёнлар техник хизмат кўрсатиш, жорий таъмирлаш, сотиш олди хизматлари, кафолат бўйича таъмирлаш, ташхис қилиш, давлат техник кўригини ўтказиш, ювиш-тозалаш, автомобилларни сотиш, сақлаш, эгасига маслаҳатлар бериш, автомобилни ёки таркибий қисмларини утиллаш, эҳтиёт қисмларни сотиш, ҳайдовчиларнинг дам олишини ташкил қилиш хизматлари, автомобилга ёқилғи қуйиш ва бошқалардан иборат бўлади. Одатда, корхонанинг ҳамма бўлинмалари фаолиятининг ҳамма турларидир. Баъзан истиснолар ҳам бўлади, лекин улар ташкилот истеъмолчилар ва меъёрий ҳужжатлар талабига мос маҳсулот етказиш ёки хизматлар кўрсатиш имкониятига салбий таъсир қилмаслиги керак. Жараёнларнинг кетма-кетлиги ва ўзаро муносабатлари, уларни бошқариш ва унумдорлигини таъминловчи кўрсаткичлар ва усулларни белгилаши керак. Бу жараёнларни бажариш ва улар мониторинги учун керакли бўлган ресус ва ахборотлар етарли таъминланган бўлиши керак. Ўлчаниши мумкин бўлган кўрсаткични бошқариш мумкин. Унумдорликни аниқлаш ва мониторинг учун қўланиладиган кўрсаткичлар ташҳиснинг ёки автотранспорт воситалари таркибининг ўлчамлари, меҳнат сарфи ва ҳаракатларни бажариш вақти, мустаҳкамлик назариясининг статистик кўрсаткичлари, молиявий кўрсаткичлар, кўрсатилган хизматлар истеъмолчининг талабини қондирилиш мезони бўлиши мумкин. Статистик кўрсаткичлардан фойдаланиш учун автотранспорт воситаларига хизмат кўрсатиш ҳисоботини олиб бориш керак. Мижознинг кўрсатилган хизматга қониқиш даражасини баҳолаш учун экспресссўровномалар қўлланилади, уларда тузилган саволлар бўйича мижоз кўп вақт ва куч сарф қилмай, кўрсатилган хизмат сифатини баҳолаши мумкин.

Корхона мониторинг ўтказиши, жараёнларни ўлчаши ва таҳлил қилиши, ҳамда режалаштирилган натижага етишиш ва бу жараёнларни яхшиланиши учун керакли ҳаракатларни амалга ошириши керак. Чет ташкилотга хизматлар сифатига таъсир этувчи бирор-бир жараён бажарилишини беришда бу жараёнларни бошқарилиши таъминланиши керак. Сифат менежменти тизими ҳужжатлари Сифат менежменти тизими барқарор фаолият кўрсатиши учун унинг ҳужжатлари жуда аҳамиятлидир. Булар жумласига сифат соҳасида сиёсат ва мақсадлар ҳақида баёнот, сифат бўйича қўлланма, процедураларнинг ИСО 9001:2000 стандартига мос ҳужжатлари, жараённи режалаш, амалга ошириш ва бошқариш учун ҳужжатлар, шунингдек сифат менежменти тизими унумдорлигини тасдиқловчи ҳужжатлар киради. Сифат соҳасидаги сиёсат ва мақсадлар ҳақида баёнотда корхона раҳбарияти сифат менежменти тизимини ишлаб чиқиш ва татбиқ этиш, унинг унумдорлигини тўхтовсиз ошириб бориш бўйича мажбуриятларини ифода этади. Корхона раҳбарияти ходимлар эътиборига истеъмолчининг сифат соҳасидаги талабларини, сифат соҳасида ҳужжатларни, маҳсулот ишлаб чиқаришга ёки хизматлар кўрсатишга оид қонуний ва меъёрий талабларни етказади. Сифат менежменти тизими учун керакли жараёнларни татбиқ этиш ва ишлайдиган ҳолатда тутиб туришга ва раҳбариятга тизимнинг унумдорлиги ва ривожига талаблар ҳақида ҳисоботлар етказиб туришга жавобгар ва ваколатларга эга бўлган вакил тайинланиши керак.

Сифат соҳасида сиёсат ташкилотнинг белгиланишига мос келиши, олинган мажбуриятлар талабларга ва сифат менежменти тизимининг унумдорлигини тўхтовсиз ошириб боришга мос бўлиши керак. Сифат соҳасида сиёсат ходимлар эътиборига етказилиши ва ташкилот ичида тушунарли бўлиши керак, шунингдек унинг узлуксиз яроқлилиги ва ресурлар билан таъминланганлиги таҳлил қилиниши керак. Сифат бўйича қўлланма корхонада сифат менежменти тизимини ўрнатади. Бу ташкилотнинг сифат менежменти тизими ҳақида, корхона ичида ва ташқарисида фойдаланишга мўлжалланган узлуксиз тузилган ахборот. Сифат бўйича қўлланма сифат менежменти тизими соҳаларининг таърифини ва бўлиши мумкин бўлган истисноларнинг тўлиқ таърифи ва асосланишини, тузилган процедуралар ҳужжатларини (ёки уларга мурожаат), шунингдек, жараёнлар орасидаги муносабатларни ва керакли иловаларнинг таърифини ўз ичига олади. Ушбу ҳужжат таркибига корхона тавсифи ҳам киради. Қўлланмада корхона сифат тизимидаги қўлланиладиган ҳамма стандарт унсурлар қамраб олинади, сифат менежменти тизимининг ташкилий тузилмаси, жавобгарликнинг тақсимланиши ва қоидалари аниқланади. Ҳар бир ташкилотнинг катта-кичиклиги ва мураккаблигига кўра сифат бўйича қўлланма шакли ва тафсилотини чуқурлиги билан фарқланади. ИСО 9001:2000 стандартига мос сифат менежменти тизими унсурларини қамраб олган ҳужжатланган процедуралар рўйхати 3жадвалида келтирилган. Унда корхона фаолияти ва жараёнлари қандай кетма-кетликда бажарилиши ҳақида ахборотлар йиғилади. Улар ҳужжатланган процедуралар, иш кўсатмалари ва чизмалари бўлиши мумкин. Талабларни ифодаловчи ҳужжатлар техник шартлар (спецификациялар) ёки меъёрий – техник ҳужжатлар дейилади.

Техник шартлар фаолиятга (масалан, процедуралар ҳужжатлари, жараённинг техник шартлари ва синовларнинг техник шартлари) ёки маҳсулотга (масалан, маҳсулотга техник шартлар, эксплуатация қилишга талаблар) тегишли бўлиши мумкин. Тавсиялар ва таклифлар келтирилган ҳужжатларни етакчи кўрсатмалар (қўлланмалар) дейилади. 3-жадвал ИСО 9001:2000 стандартига мос сифат менежменти тизими унсурларини қамраб олган ҳужжатланган процедуралар рўйхати 5. Раҳбарият жавобгарлиги 5.1. Раҳбарият мажбуриятлари 5.2. Истеъмолчига йўналтирилиш 5.3. Сифат соҳасида сиёсат 5.4. Режалаштириш 5.5. Жавобгарлик, ваколатлар ва алоқа 5.6. Раҳбарият томонидан тахлил 6. Ресурлар менежменти 6.1. Ресурсларни етказиб бериш 6.2. Одамлар ресурси 6.3. Инфраструктура 6.4. Ишлаб чиқариш муҳити 7. Маҳсулот яратиш 7.1. Маҳсулот ишлаб чиқаришни режалаштириш 7.2. Истеъмолчи билан боғлиқ жараёнлар 7.3. Лойиҳалаш ва ишланишлар 7.4. Сотиб олиш (харид) 7.5. Маҳсулот ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатиш 7.6. Мониторинг ва ўлчаш ускуналарини бошқариш 8. Ўлчаш, таҳлил қилиш ва такомиллаш 8.1. Умумий ҳол 8.2. Мониторинг ва ўлчаш

8.3. Ишлаб чиқаришга хос бўлмаган маҳсулотни бошқариш 8.4. Кўрсаткичларни таҳлил қилиш 8.5. Такомиллаштириш Изоҳ : Жадвал бўлимлари ИСО 9001:2000 «Сифат менежменти тизими. Талаблар» стандартига мос рақамланган. Сифат режаси –– сифатни режалаштириш натижаларидан бирининг ҳужжати. Бу ҳужжатда сифат менежменти тизимини алоҳида бир маҳсулотда, лойиҳада ёки контрактда қўлланиши ёритилади. У алоҳида бир маҳсулотга, лойиҳага ёки контрактга қайси процедуралар ва тегишли ресурслар, ким томонидан ва қачон қўлланиши кераклигини белгилайди. Сифат режасида сифат бўйича қўлланма бўлинмаларига ёки процедуралар ҳужжатларига мурожаатлар бўлади. Ёзувлар –– бажарилган ҳаракатларнинг ёки эришилган натижаларнинг ҳақиқий эканлигини гувоҳларидир. Улардан, масалан, текширилишни ҳужжат учун, шунингдек қўйилган талабларни бажарилганлигига ҳақиқий гувоҳликларни тақдим этиш учун фойдаланиш мумкин. Ёзувлар аниқ-тайин бўлиши, бошқарилиши, сифат менежменти тизими унумли ҳаракатланётганлигини ва талабларга мослигини далили ҳисобида кўрсатиш учун олиб борилиши ва сақланиши керак. Ёзувлар ўқиб бўладиган, солиштирилиши ва топилиши осон ҳолатда сақланиши керак. Ёзувларни бошқариш, солиштирииш, сақлаш, ҳимоя қилиш, топиш, сақлаш ва йўқ қилиш муддатини белгилайдиган ҳужжатланган процедура ишлаб чиқарилган бўлиши керак. Сифат менежменти тизими ҳужжатларини бошқариш

Сифат менежменти тизимига керакли ҳужжатлар бошқарилиши керак. ИСО 9001:2000 стандарти талабларига кўра сифат менежменти тизими ҳужжатларни бошқариш бўйича ҳаракатларни аниқлаш учун ҳужжатланган процедура ҳосил бўлиши керак (ёзувлар бошқарилишига юқорида кўрилган талаблардан ташқари). Ушбу процедура ҳужжатларни бошқаришнинг қуйидаги йўналишларига тааллуқли бўлиши керак: - ҳужжатларни, уларни чиқаришдан олдин айнан ўхшашлигини тасдиқлаш; - ҳужжатларни таҳлил қилиш, муҳимлигини аниқлаш ва қайта тасдиқлаш; - ҳужжатлардаги ўзгаришларни солиштириш ва олдинги матнини ҳуқуқини таъминлаш; - қўлланилаётган ҳужжатлар фойдаланиладиган жойларда мос келадиган матнида бўлишинии таъминлаш; - ҳужжатларни ўқиладиган ва осон солиштириладиган ҳолатда сақлаш; - ташқаридан келган ҳужжатларни солиштириш ва тақсимлашни бошқариш; - эскирган (фойдаланишдан чиқарилган) ҳужжатларни бехосдан ишлатилишини олдини олиш ва агар улар баъзи мақсадлар учун керак бўлса солиштириш ва сақлаш.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари./И.А.Каримов.- Т.: Ўзбекистон, 2009.-56 б. 2. Каримов И.А. Асосий вазифамиз - ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир/ И.А.Каримов.- Тошкент: «Ўзбекистон», 2010.- 80 б. 3. Ўзбекистон Республикаси Президентнинг 2006 йил 17 апрелдаги «Ўзбекистон Республикасида хизматлар ва сервис соҳасини 2006-2010 йилларда жадал ривожлантириш чоралари ҳақида» қарори. 4. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2009 йил 22 апрелдаги "2009 - 2014 йилларда Ўзбекистон миллий автомагистралини реконструкция қилиш ва ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида" П+-1103-сонли қарори. 5. Ўзбекистон Республикаси Президентнинг 2007 йил 21 майдаги «Ўзбекистон Республикасида хизматлар ва сервис соҳасини 2010-йилгача бўлган даврда жадал ривожлантириш қўшимча чоралари ҳақида» қарори. 6. Ўзбекистон Республикаси Президентнинг 2007 йил 24 июлдаги ПП675- сонли ««ЎзДЭУавто» АЖ янги моделлар ишлаб чиқариш чоралари ҳақида» қарори.

O'xshashlar

Атх, тхкс ва ва сервис марказларида муҳандис-техник хизмати ходимларини бошқариш

Автомобилларга сервис усулида хизмат кўрсатиш

Сервис корхоналарида диагностикалаш ишларини ташкил этиш

Сервис хизмати турлари ва уни ташкил этиш

Автосервис корхоналарида техник сервис технологик жараёнини ташкил этиш