Piyodalar harakat xavfsizligini oshirish yo`llari - Transport - Referatlar

Piyodalar harakat xavfsizligini oshirish yo`llari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

7442.5 KB

Ko'chirib olish

Piyodalar harakat xavfsizligini oshirish yo`llari Reja : 1. Piyodalar harakatini tashkil etish tamoyillari 2. P iyodalar o`tish joylarida ziddiyatsiz harakatni tashkil etish 3. YTX da jaroxatlanganlarga 1-tibbiy yordam ko`rsatish

Piyodalar harakatini tashkil etish tamoyillari Piyodalar trоtuardan yoki piyodalar yoplkasidan, ular boplmaganda esa yopl yoqasidan yurishlari kerak. Qoppоl yuklarni оlib ketayotgan, nоgirоnlarning yurgizgichsiz aravachasida ketayotgan shaxslarning trоtuar yoki yopl yoqasidan yurishlari, bоshqa piyodalarning harakatlanishiga xalaqit berayotgan boplsa, ular qatnоv qismining chetidan yurishlari kerak. Trоtuarlar, piyodalar yoplkasi, yopl yoqasi boplmasa yoki ulardan yurishning imkоniyati boplmagan hоllarda piyodalar velоsiped yoplkasidan yoki qatnоv qismining chekkasidan (ajratish boplagi bоr yopllardan, qatnоv qismining opng chetidan) bir qatоr boplib yurishlari mumkin. Ahоli yashaydigan jоylardan tashqarida yoplning qatnоv qismida harakatlanayotgan piyodalar, transpоrt vоsitasining harakat yopnalishiga qarshi yurishlari kerak. Nоgirоnlarning yurgizgichsiz aravasida ketayotgan, mоtоtsikl, mоped, velоsiped yetaklab ketayotgan shaxslar esa bunday hоllarda transpоrt vоsitasining harakat yopnalishi bopylab yurishlari kerak. Eslatma: piyodalar yoplkasida, trоtuarlarda, yoplning yoqasida piyodalarning harakatlanishiga xalaqit beradigan qurilma va jihоzlarni oprnatish man etiladi. Piyodalarning tashkiliy jamlanmasida bir qatоrda toprt kishidan оrtiq boplmasdan, yoplning qatnоv qismida faqat transpоrt vоsitalarining harakat yopnalishi bopylab opng tоmоndan yurishiga ruhsat etiladi. Jamlanmaning оldi va оrqasida chap tоmоndan qizil bayrоqcha, qоrоngpi vaqtda yoki yetarlicha koprinmaslik sharоitida esa оldinda оq, оrqada qizil rangli chirоq koptargan kuzatuvchilar boplishi kerak. Bоlalar guruhiini trоtuarlar va piyodalar yoplkalarida, ular boplmaganda esa yopl yoqasidan faqat kunduzi va katta yoshdagilar kuzatuvida оlib yurishga ruxsat etiladi. Piyodalar yoplning qatnоv qismini piyodalar optish jоylaridan, shuningdek, yer оsti va yer usti optish jоylaridan, ular boplmaganda esa chоrrahalarda trоtuar chiziqlari yoki yopl yoqasi bopylab kesib optishlari kerak.

Koprinadigan оraliqda optish jоyi yoki chоrraha boplmasa, ajratuvchi boplaksiz va topsiqsiz yopllarda piyodalarga yoplning ikki tоmоni yaxshi koprinadigan jоyidan qatnоv qismining chetiga nisbatan topgpri burchak оstida kesib optishlariga ruxsat etiladi. Piyodalar yopl harakati tartibga sоlingan jоylarda tartibga sоluvchining yoki svetоfоrlarning, ular boplmaganda esa transpоrt svetоfоrlarining ishоralariga amal qilishlari kerak. Piyodalar harakati tartibga sоlinmagan piyodalar optish jоylarida yaqinlashib kelayotgan transpоrt vоsitasigacha boplgan masоfani va uning tezligini chamalab koprib, optish opzlari uchun xavfsiz ekanligiga ishоnch hоsil qilganlaridan sopng yoplning qatnоv qismiga chiqishlari mumkin. Shuningdek, ular yoplning qatnоv qismini piyodalar optish jоylaridan tashqarida kesib optishda transpоrt vоsitalarining harakatlanishiga xalaqit bermasliklari, yaqinlashib kelayotgan transpоrt vоsitalarining yopqligiga ishоnch hоsil qilmasdan turib, koprinishni cheklоvchi topxtab turgan transpоrt vоsitasi yoki birоr topsiq panasidan chiqmasliklari kerak. Piyodalar topxtab turgan avtоbus va trоlleybusni оrqa tоmоnidan, tramvayning esa оldi tоmоnidan yoplni kesib optishlari shart. Agar yopl harakati xavfsizligini ta`minlash bilan bоgpliq boplmasa, qatnоv qismiga chiqqan piyodalar ushlanib qоlmas-liklari va topxtamasliklari kerak. Optishga oplgurmagan piyodalar qarama-qarshi yopnalishdagi transpоrt оqimlarini ajratuvchi chiziqda topxtashlari lоzim. Keyingi harakatlanish xavfsiz ekanligiga ishоnch hоsil qilgandan sopng va svetоfоr yoki tartibga sоluvchining ishоralarini hisоbga оlgan hоlda optishni davоm ettirishlari mumkin. Yalt-yalt etuvchi kopk rangli yoki kopk va qizil rangli chirоq-mayoqchasi va (yoki) maxsus tоvush ishоrasi yoqilgan transpоrt vоsitalari yaqinlashib kelayotgan boplsa, piyodalar qatnоv qismidan optmasliklari, unda harakatlanayotganlar esa bu transpоrt vоsitalariga yopl berishlari va zudlik bilan qatnоv qismini bopshatishlari kerak. Belgilangan yopnalishdagi transpоrt vоsitalari va taksilarni faqat bekatlarda, ular boplmagan taqdirda esa trоtuarlar yoki yopl yoqasida koptishlari kerak. Maxsus

jihоzlangan bekatlari boplmagan topxtash jоylarida transpоrt vоsitasi topla topxtagandan sopng opngga chiqish uchun yoplning qatnоv qismiga chiqishga ruxsat etiladi. Undan tushgandan keyin ushlanib qоlmasdan yoplning qatnоv qismini bopshatishlari shart. Bekatlarga bоrayotgan yoki undan qaytayotgan piyodalar Qоidalarning 5.4-5.7 bandlari talablariga amal qilishlari kerak. P iyodalar o`tish joylarida ziddiyatsiz harakatni tashkil etish Piyodalar harakatini tavsiflovchi ko`rsatkichlar ham asosan harakat miqdori, tezlik va zichlik orqali belgilanadi va fizik jihatdan avval keltirilgan birliklarda o`lchanadi. Piyodalarning harakat miqdori -ma’lum yo`l kesimidan vaqt birligi ichida o`tgan piyodalar soni bilan o`lchanadi. Piyodalar harakat miqdori o`zgaruvchan ko`rsatkich bo`lib, u oylar, hafta kunlari va sutka soatlari ichida yo`nalishlar bo`yicha o`zgarib turadi, hamda ko`chaning ahamiyatiga bog`liq. Masalan, yirik shaharlarning markaziy ko`chalarida 5  6 ming piyoda / soat miqdorida kuzatilsa, tuman ahamiyatidagi ko`chalarda esa 50  150 piyoda / soatni tashkil etadi. Piyodalar harakat tezligi -piyodalarning yoshiga, psixologik holatiga, harakatlanish maqsadiga, qatnov zichligiga bog`liq bo`lib, o`rtacha 1,8-5,7 km / soat tashkil etadi. Minimal tezlik 0,7  0,8 km / soat bilan asosan yosh bolalik ayollar va qariyalar harakatlansa, maksimal tezlik 10 km / soat bilan esa yoshlar harakatlanadi. Piyodalar harakatiga ob-havo sharoiti katta ta’sir ko`rsatadi va yaxshi sharoit yuqori tezlikda harakatlanish kuzatiladi. SHuningdek, piyodalar harakat tezligi o`rtacha qiymatdan ertalabki soatlarda 25  30% ga ko`proq va aksincha kechki vaqtlarda 15  20% pastroq bo`ladi. Piyodalar oqimining zichligi -bir metr kvadrat trotuar maydoniga to`g`ri keladigan qiymat bilan aniqlanadi. Piyodalar oqimining zichligi trotuarning eniga va piyodalarning harakat miqdoriga to`g`ridan-to`g`ri bog`liq bo`lib, ularning nisbati piyodalarning harakatlanish qulayligini belgilaydi.

YTX da jaroxatlanganlarga 1-tibbiy yordam ko`rsatish Tibbiy yordam ko`rsatishning bosqichlari Yo`l-transport hodisalari jarayonida ro`y berayotgan shikastlanishlar katta ijtimoiy muammolarga aylanmoqda. Iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlarning ko`pchiligi avtoavariyalarning epidemiyasiga yo`liqgan bo`lib, undan katta zarar ko`rsatmoqda. Tajriba shuni ko`rsatadiki, yo`l-transport hodisalariga uchraganlarga birinchi daqiqalarda tibbiy yordam ko`rsatish ko`p jihatdan ular hayotini saqlab qolishga bog`liq bo`ladi. Yapon mutaxassislarining fikricha, shikastlangan kishi klinik o`lim holatida 3 daqiqagacha bo`lsa, hayotni saqlab qolish ehtimoli 75% tashkil qiladi. Bu vaqt 5 daqiqaga cho`zilsa, hayotni saqlab qolish ehtimoli 25 % gacha kamayadi. Agar 10 daqiqadan ko`p vaqt o`tsa, odamni hayotini saqlab qolib bo`lmaydi. N.V.Sklifosovskiy nomidagi tez yordam ilmiy tadqiqot institutning ma’lumotlariga ko`ra, yo`l-transport hodisalarida o`lganlarning taxminan 17% ning sababi qon oqish, nafas bug`ilishi va boshqa lozim bo`lgan tibbiy tez yordam ko`rsatilmagan holatlar tufayli ro`y bergan. Yo`l-transport hodisalarida og`ir shikastlanganlarning 60% fojea joyiga, 8 % davolash muassasasi yo`lida o`limi aniqlangan. Yo`l-transport hodisasiga jabrlanganlarning shikastlanish darajasiga qarab jinoyat ko`rib chiqiladi. YTH oqibatida jabrlangan shaxs o`lganda haydovchiga juda katta javobgarlik yuklatiladi. YTH da o`lganligini aniqlash uchun, xodisadan keyin odam o`lgangacha o`tgan muddat bilan aniqlanadi. Turli mamlakatlarda bu muddat turlicha belgilangan. Masalan: Polsha va Vengriyada bu muddat 2 kun, Avstriyada 3 kun, Frantsiyada 6 kun, Italiya, Rossiya va O`zbekistonda 7 kun deb belgilangan. BMT Yevropa iqtisodiy komissiyasining belgilashicha, avariyadan keyingi 30 kun orasida o`lganlar, YTH oqibatida o`lganlar hisoblanadi. Jinoiy javobgarlik kodeksiga asosan og`ir tan jarohati, uncha og`ir bo`lmagan va yengil jarohatlarga bo`linadi. YTH da haydovchining javobgarligi ana shu jarohatlanish darajasi bilan belgilanadi.

Og`ir tan jarohatlariga, hayot uchun xavfli bo`lgan, eshitish, ko`rish gapirish, qo`li, oyog`ini yo`qotgan, sog`ligi izdan chiqgan, mehnat qobiliyatini 35% ga yo`qotganlar hisoblanadi. Uncha og`ir bo`lmagan tan jarohatlariga hayot uchun uncha xavfli bo`lmagan, tan a’zolari va funktsiyalari yo`qolmagan, sog`ligi 4 xaftadan ko`proq muddatda izdan chiqqan, mehnat qobiliyatini 15-35% gacha yo`qotganlar hisoblanadi. Engil tan jarohatlariga sog`ligini yo`qotib, 28 kungacha davolangan va mehnat qobiliyatini 15% gacha yo`qotganlar kiradi. Barcha transport vositalarining haydovchilari O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi tomonidan belgilangan tartibda tibbiy ko`rikdan o`tishlari shart. Har bir haydovchi haydovchilik guvohnomasi olishdan oldin va 6,1 jadvalda keltirilgan muddatlarda tibbiy ko`rikdan o`tadilar. Transport vositalarining haydovchilarini dastlabki tarzda majburiy va keyinchalik vaqti-vaqti bilan tibbiy ko`riklardan, shu jumladan, yo`lga chiqish oldidan va yo`ldan qaytgandan keyin tibbiy ko`riklarda o`tish «Yo`l harakati xavfsizligi to`g`risidagi» qonunning 17-moddasida ham keltirilgan. Agar davlat yo`l harakati xavfsizligi va transport korxonalaridagi mansabdor shaxslarda haydovchining sog`ligiga nisbatan shubha bo`lsa, unga belgilangan muddatlardan oldin tibbiy ko`rikdan qayta o`tish uchun yo`llanma berilishi mumkin. Haydovchilarni tibbiy ko`rikdan qayta o`tish haqidagi qaror DYHXX boshqarmasiga bo`lim va bo`linmalari boshliqlari va ularning o`rinbosarlari, ular bo`lmaganda esa ichki ishlar bo`limi boshlig`i va ularning o`rinbosarlari tomonidan qabul qilinadi. 16-1-jadval № Transport vositalarining nomlari va tasniflari Tibbiy k o` rik muddati 1. Barcha turdagi mototsikl va mopedlar 3 yilda 1 marta 2. T o` la o g` irli g i 3500 kg dan oshmaydigan, o` rindi q lari haydovchilarnikidan tash q ari 8 dan oshmagan avtomobillar «V» toifasi 3 yilda 1 marta 3. Yuk tashiydigan, t o` la o g` irligi 3500 kg dan 3 yilda 1 marta

oshadigan avtomobillar, «S» toifasi 4. Y o` lovchilarni tashishga m o` ljallangan va o` rindi g` i haydovchilarnikidan tash q ari 8 ta b o` lgan avtomobil «D» toifasi 3 yilda 1 marta 5. SHatakchi transport vositalari tarkibi V, S yoki D, Ye toifalari 3 yilda 1 marta 6. Trolleybus, tramvay 3 yilda 1 marta 7. Barcha toifadagi nogironlar 2 yilda 1 marta 8. Nogironlar moto k olyaskalari 2 yilda 1 marta 9. Barcha turdagi haydovchilar: -stajirovkani o` tgan, haydovchi hu q u q iga ega nogiron -55 yoshga t o` lgan erkaklar, 50 yoshga t o` lgan ayol haydovchilar, ulu g` vatan urushi q atnashchilari 1 yilda 1 marta 2 yilda 1 marta Jarohat haqida asosiy tushuncha Odam badani to`qimalarining, biror bir a’zosining yoki butun organizmning shikastlanishiga jarohatlanish deyiladi. Bularga: jarohat, kuyish, sovuq urish, lat yeyish, chiqish, sinish, bosh miyaning lat yeyishi va ichki a’zolarining shikastlanishi kiradi. Teri butunligi buzilishi oqibatida jarohat paydo bo`ladi. Jarohatlar paydo bo`lish xususiyatiga qarab kesilgan, chopilgan, so`kilgan, ezilgan, yirtilgan, o`q tekkan va tishlangan bo`lishi mumkin. YTH da ko`pincha jarohatlar ezilgan, yirtilgan bo`ladi. Bunday jarohatlar ancha og`ir bo`ladi. Bu jarohatlar atrofida ko`p miqdorda faoliyatsiz to`qimalar bo`ladi. Ular o`z vaqtida olib tashlanmasa iflosligi natijasida hayot uchun xavfli juda og`ir kasalliklar- stolbnyak yoki gangrenaga olib kelishi mumkin. Bu asosan jarohat atrofidagi kirlardan qonga kasallik keltirib chiqaruvchi mikroblarning tushishi natijasida vujudga keladi. Jarohatdagi mikroblarni yo`qotish yoki kuchsizlantirish tadbiriga antiseptika, mikroblar jarohatga tushishini oldini olishga aseptika deyiladi. Jaro h atga imkoni boricha toza yuvilgan qo` l bilan ishlov beriladi. Agar buni iloji b o` lmasa qo` lni spirt, benzin b ilan artib tirno q larga yod surtiladi. Jaro h at atrofiga

yod, spirt yoki etillanmagan benzinni e h tiyotlik bilan surtish kerak. Agar bu vositalar jarohatga tushsa uni kuydirib, bitishini qiyinlashtiradi. Agar jarohatdan qon oqayotgan bo`lsa avval qon oqishini to`xtatib keyin unga bog`lov qo`yiladi. Buning uchun individual bo g` lov paketi, bint paxta, doka va bosh q a toza materiallardan foydalanish lozim. Jarohatni suv, spirt, yod bilan chayish, unga kukun sepish, malham qo`yish mumkin emas. Jarohatdan ilik, o`pka, ichak chiqib turgan bo`lsa u toza doka yoki mato bilan yopiladi, lekin ichkariga itarish mumkin emas. Qo`l-oyoqning ko`p qismi shikastlanganda unga bog`lov qo`yilgandan keyin harakatsizlantirish kerak. Bog`lov yopishtirib qo`yilishi, lekin qismasligi kerak. Bog`lov qo`yishda eng yaxshisi individual bog`lov paketidan foydalanish ma’qul, chunki unda steril bog`lov materiallari bor. Yo`lda birinchi tibbiy yordam ko`rsatishda qo`l ostida bog`lov materiallari bo`lmaganda, qo`l keladigan materiallardan: matolar, yo`l aptechkasi, uy aptechkasi va boshqalardan foydalanish mumkin. Tibbiy yordam ko`rsatish tartibi va tashkil qilish printsiplari Yo`l-transport hodisasida shikastlanganlarga tibbiy yordam ko`rsatish 3 bosqichda amalga oshirish ko`zda tutiladi: Birinchi - hodisa joyida. Bu - o`zi o`ziga yordam ko`rsatish va hodisa joyida bo`lgan odamlarning yordami, hamda chaqirilgan tibbiyot xodimlari ko`rsatgan yordamdan iborat. Ikkinchisi - shikastlanganlarni davolash muassasiga olib borishda yo`lda ko`rsatiladigan yordam. Uchinchi - davolash muassasasidagi yordam. Davolash-profilaktika korxonalarini, avtomobil yo`llarining qismlariga birkitish va bu yo`llarda tibbiy yordam olishni bildiradigan 6.1 va 6.2 yo`l belgilari bilan belgilab qo`yish ko`zda tutilgan. Tibbiyot xodimlari boshqaradigan avtomobillarga o`rnatish uchun taniqlik belgi mavjud. Bunday belgilar yo`l-transport hodisasida shikstlanganlarga malakali yordam ko`rsata oladigan hakimlarning (vrach)

avtomobillariga o`zlari xohish bildirgan taqdirda o`rnatiladi. Bunday hakimlar ro`yxatini davolash muassasasining bosh hakimi tuzadi va joylardagi sog`liqni saqlash tashkilotlari tasdiqlaydi. Hakimlar boshqaradigan avtomobillar taniqlik belgisi bilan belgilanganda, ularga guvohnoma va bemorlar yoki shikastlanganlar hayoti xavf ostida qolganda yordam ko`rsatish uchun transport vositalaridan tekin foydalanish huquqini beradigan talon beriladi. Tibbiy yordam ko`rsatish talabi Yo`llarda harakatlanish qoidalarining 5.1 bandiga asosan, yo`l-transport hodisasi sodir bo`lganda haydovchi: darhol to`xtashi, transport vositasi majburan to`xtaganini bildiruvchi chiroqni yoqishi yoki belgi o`rnatishi, transport vositasini va hodisaga dahldor buyumlarni kuzgatmasligi, shikastlanganlarga birinchi tibbiy yordam berish uchun zarur choralarni ko`rishi, “tez tibbiy yordam” xizmatini chaqirish, agar buning imkoni bo`lmasa, shikastlanganlarni o`z transportida yoki boshqa yo`lovchi transportida yaqin oradagi davolash muasssasasiga olib borishi, u yerda o`z ismini, transport vositasining davlat raqamini aytishi va voqea sodir bo`lgan joyga qaytib kelishi shart. Bu qoidalarga rioya qilmagan haydovchilar jinoiy javobgarlikka tortiladilar. Bemorni mashinadan ch iq arish, k o` tarish va t a shish Y o` lda avtomobil fojiasi sodir b o` lganda, mashina ichidagi shikastlangan kishiga birinchi tibbiy yordam berish uchun, avvalo uni mashinadan e h tiyotkorlik bilan olib chi q ish va yechintirib , keyin yordam berish kerak. Buning uchun shoshmasdan birinchi navbatda mashina ichida odam k o` p b o` lsa, ularni ng h ammasini k o` rib, q ay biri o g` ir shikastlanganligini ani q lab va unga birinchi navbatda tezda yordam berish kerak. Tez kelayotgan mashina t o` si qq a urilganda ichidagilarning oyo q yoki qo` llari mashina q ismlari orasiga q isilib q olishi mumkin. Bunday h ollarda iloji boricha bemorga ozor bermasdan olib chi q iladi. Buning uchun temir asboblar, montirovka, lom va bosh q alardan o` rinli foydalanish mumkin. Shikastlangan odamni mashinadan olib chi q ishdan oldin uning q a e ri jaro h atlangan yoki shikastlanganligini ani q lash va shunga q arab yordam be rishni

tashkil q ilish lozim. Agar q on tomirlaridan - arteriyadan q on o q ayotgan b o` lsa, uni dar ho l avval barmo q bilan bosib t o` xtati b rezina jgut qo` yiladi. Qo` l yoki oyoq qiyshayib qolgan bo`lsa, albatta shu suyak singan bo`ladi. Gavdaning qiyshayib turishi yoki shikastlangan kishini qiyshayib yotishi uning bexushligini yoki miyasi jarohatlanganligini bildiradi. Bunday hollarda bemor holatini o`zgartirmasdan mashinadan olib chiqishga to`g`ri keladi. Bemorni mashinadan olib chiqishdan avval birinchi tibbiy yordamni berish uchun tayyorgarlik ko`rishni unutmaslik kerak. Qish vaqtida bemorni o`rab-chirmab qo`yish kerak, chunki shikastlangan kishi sovuqqa chidamsiz bo`ladi. Bunday hollarda avval iloji bo`lsa, bemorni yaqin o`rtadagi uyga, yoki avtobusga olib kirib, u yerda unga birinchi tibbiy yordami ko`rsatiladi. Bemorni mashinadan olib chiqishga ikki yoki uch kishi qatnashishi kerak, buning uchun haydovchi va yo`lovchilar yordamlashishi zarur. J arohatlarda va qon oqishda birinchi tibbiy yordam ko`rsatish Inson organizmi har xil jarohatlar olishi natijasida faqat 500 millilitr qon yo`qotishi hayot uchun xavfsiz hisoblanadi. Agar kishi 1000 millilitr qon yo`qotsa, hayot uchun xavf tug`iladi. Undan ko`p qon yo`qotgan taqdirda esa jjabrlanuvchini o`limga olib keladigan xavf tug`iladi. Agar jabrlanuvchi 2000 millilitr qon yo`qotsa, uning hayotini saqlab qolish uchun darxol qon berib, organizmni kerakli qon bilan tahminlash zarur. Agar jaroxat arterial, yirik qon tomirida bo`lsa, kishi bir necha daqiqadan keyin o`lishi mumkin. S h uning uchun har qanday qon ketishini darxol to`xtaish kerak. Yosh bolalar, keksa, 70-75 yoshdagi kishilar kamroq qon yo`qotsalar ham, ular uchun bu xavfli hisoblanadi. Jgut qo`yish qoidalari. Qo`l-oyoqlar jarohatlanishdagi kuchli qon oqishini to`xtatish uchun jgut yoki buragichdan foydalaniladi. Ular qo`yilgan vaqti maxsus yozishmada ko`rsatilgan holatda, jarohatdan yuqoriroqqa yelkaga yoki songa bevosita kiyim bosh yoki maxsus yumshoq boylagich ustidan 1.5 soat muddatga qo`yiladi. Jarohatning belgilari. 1. Teri qoplamasi yoki shilliq pardalarning yaxlitligini buzilishi

2. Qon oqishi 3. Og`riq Aspetik bog`lamani bog`lash qoidasi. Jarohatni hech qanday suyuqliklar bilan yuvish, unga qo`l tegizish, undagi kiyim parchalarini, begona jismlarni va boshqa narsalarni olish mumkin emas. Jarohatning chetlari va uning atrofidagi teri yuzasiga yod surtilgach, bog`lash uchun shaxsiy paketdan foydalanib jarohatga aseptik bog`lamani boylash, jarohatlangan narsa katta bo`lsa, asosiy aseptik bog`lamani bog`lash kerak. 16.1-16.2-16.3-rasmlar. Arteriya qon tomirini tegishli suyakka bosib ushlab turish bilan qon oqishini to`xtatish.

Tizzani bukish yo`li bilan qon oqishini to`xtatish. 16.4-16.5-rasmlar. Inson hayoti uchun eng xavfli bo`lgan xodisa, bu arterial qon tomiridan qon ketishi. Unda qonning rangi och-qizil bo`lib, katta bosim bilan otilib chiqadi. Vena qon tomiri jaroxatlanganda esa qonning rangi to`q qizil bo`lib, sekin va doimo bir tekisda oqib turadi. SHuning uchun xavfliligi nisbatan kam va bo`yin, ko`krak qafasi atrofidagi jaroxatlar ham uncha xavf tug`dirmaydi. Lekin boshqa xilda – qon ko`pirib, bahzan tomir ichiga havo kiib qolishi mumkin. Qon tomirlarida tiqilish paydo bo`lib, jabrlanuvchining o`limiga olib kelishi mumkin. Kapilyar qon oqishi – bu asosan mayda to`qimalarning kesilishi, uncha chuqur bo`lmagan va mahlum kenglikdagi jaroxatlar natijasida poydo bo`ladi. Unda qonning rangi och-qizil, kesilgan joyning hammasidan bir xil oqadi. Parenximatoz qon oqishi – bu asosan ichki organlarning jaroxatlanishi: o`pka, jigar, buyrak kabi organlarda jaroxat bo`lganda qon aralash, arterial va vena qon tomirlardagi qonlar xisoblanadi. Bunday qon ketishi ancha tez va doimiy bo`lib, hamma jarohatlangan joylardan oqadi.

Nafas olish va yurak urishi to`xtaganda birinchi yordam ko`rsatish Bunday xollarda asosan yurak to`xtashining asosiy sabablarini bilish kerak. Ular besh xil: 1. Tomir urishining sezilmasligi, es-xush yo`qligi, ko`z gavxari kengayishi, chiroq tutganda sezmasligi va nafas olish to`xtashi, shuningdek, yuz ko`kimtir rangda bo`lishi yurak to`xtab qolgan xolni bildiradi. Endi ana shu xollarni qisqacha sharxlab o`tamiz: - Arterial qon tomirida yurak urishi bilinmasligi. Bu asosan bo`yin qismidagi tomirni ko`rsatkich yoki o`rta barmoq bilan ushlash natijasida aniqlanadi. - Xushdan ketish – yurak urishi to`xtaganidan 4-5 soniya o`tgach, kishi xushidan ketib, har qanday harakatni yo`qotadi. Tovushni eshitmaydi. Agar ko`z gavhari kengayib yorug`likni sezmasa, o`pka va yurak faoliyati to`xtaganidan darak beradi. Chiqarilayotgan nafas bilan bevosita “og`izdan-og`izga” suniy nafas oldirish. 16.6-16.7-rasmlar. Nafas olish to`xtashi, yuz sariq-kulrang bo`lib, tomir urishi sezilmay qolishi qon aylanishi buzilganidan dalolatdir. Nafas yo`llarini tiklash va yurakni ishlatish uchun quyidagi choralarni amalga oshirish kerak: A – nafas yo`llari (burun, og`iz bo`shliqlari) ni ivigan qon va balg`amdan tozalash. V – ikki usulda sunhiy nafas oldirishni boshlash – “og`izdan-og`izga” yoki “og`izdan-burunga”. S – qon aylanish tizimini yo`lga qo`yish yurakni massash qilish orqali amalga oshiriladi.

Jaroxatlangan shaxsni klinik o`limdan qaytarish uchun barcha yordam xarakatlari yo`llarini ochishdan boshlanadi: 1. Kishini tekis joyga chalqancha yotqiziladi va og`zidagi ko`pik, ivigan qon bint o`ralgan baroq bilan tozalab olinadi. 2. Kishining yelkasi tagiga yupqa yostiq qo`yiladi, keyin yordam beruvchi shaxs bir qo`li bilan uning bo`ynini orqa tomonidan, ikkinchi qo`li bilan esa boshining tepa qismidan ushlab, boshini orqa tomonga egadi. Uning tili orqaga ketib, tomoq xalqumini yopib qo`ymasligi uchun bir oz oldinga tortiladi va kuzatib turiladi. Bosh miya shikastlanganda birinchi yordam ko`rsatish Hozirgi vaqtda umumiy jaroxatlardan 40 foizi bosh miya shikastlanishidir. Jaroxatlanganlardan har beshinchisi og`ir bosh miya jaroxati oladi. Aholi ichida asosan 17 dan 50 yoshgacha bo`lgan shaxslar og`ir bosh miya jaroxati bilan shifoxonaga tushadi. Bunday jaroxatlarning ayrimlari o`limga, boshqalari esa nogironlikka olib keladi. Bosh miya jaroxati barcha tayanch, harakat fuktsiyalari bilan bog`liq bo`lib, miyani qaysi tomoni shikastlansa, shunga bog`liq organlar ishlamasligini yoki jaroxatlanishni bilish uchun bosh miya anatomiyasini bilish kerak bo`ladi. Suyaklarning sinishi va chiqishi hollarida birinchi tibbiy yordam ko`rsatish Suyak chiqishining xarakterli belgilari: 1. Bo`g`in ko`rinishining o`zgarishi. 2. Qo`l-oyoqlarning g`ayrioddiy holatlarda bo`lib qolishi. 3. Qon oqishi va shishganlik natijasida qavariq paydo bo`lishi. 4. Qo`l-oyoqlar uzunligining o`zgarishi. 5. Shikastlangan bo`g`imda faol harakatlarning yo`qolishi yoki chegaralanganligi. Shinalar suyaklar singanda qo`l va oyoqlarni qimirlamaydigan xolatga keltirish uchun qo`llaniladi. Shinalar bevosita kiyim yoki avvaldan bog`langan bog`lamalar ustidan qo`yiladi. Qo`l va oyoqlar singanida, ularni qimirlamaydigan qilib

vaqtincha bog`lab qo`yish kerak. Shina kamida ikkita bo`g`imni: biri singan joydan yuqori, ikkinchisi pastdan qimirlamaydigan holatda qilib qo`yiladi. Shinalar shikastlangan qo`l yoki oyoqlarga qo`yilishdan avval, qo`l va oyoqlarning sog` qismiga mos qilib tayyorlanadi. Umurtqa suyagi singanlar o`g`ir kasal hisoblanadilar. Ularni yerga qarab yotgan holatlarida qattiq to`qimali zambillarda yoki enli taxta ustida bir joydan boshqa joyga olib o`tkazish mumkin. Tos suyagi singanda shikastlanganlar osmonga qarab yotgan holatlarida qattiq to`qimali zambillarda yoki enli taxta ustida tizzalari bukilgan holda zudlik bilan davolash muassasasiga jo`natiladi. Bukilgan tizzalar orasida biror kiyim-boshni taxlagan holatda qo`yib qo`yiladi. Foydalanilgan adabiyotlar: 1. I.A. Karimov, Jahon moliyaviy inqirozi O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etish yo`llari va choralari. Toshkent. “ O`zbekiston” – 2009 y. – 56 bet. 2. “Yo`l harakati qoidalari”. Toshkent – 2001 y. 3. “Yo`l belgilari va yo`l chiziqlari”. Toshkent – 2001 y. 4. Q. X. Azizov. “Yo`llarda xavfsiz harakatlanish asoslari”. Toshkent – 2005 y. 5. N. F. Muhitdinov, G. K. Nurmuhamedov, R. N. Dimitov “Yo`l harakati qoidalariga sharhlar”. Toshkent – 2005 y. 6. Azizov K. X., Dorobov M., Sayfutdinova R.A. Obespechenie bezopasnosti Internet saytlari 1. www.gai.auto.ru. 2. www.maha.ru 3. www.dataforce.net

O'xshashlar

Yo`llarda harakat xavfsizligini ta`minlashning davlat boshqaruv tizimi

Yo‘l-transport hodisalari keltiradigan iqtisodiy zararlar Piyodalar harakat xafvsizligini oshirish yo‘llari

Yo‘llarda harakat xavfsizligini ta’minlashning davlat boshqaruv tizimi

Piyodalar va yo`lovchilarning vazifalari maxsus transport vositalarini harakatni tartibga solish

Transport vositalari harakat xavfsizligini ta’minlovchi uzel va tizimlarni texnik diagnozlash vositalari