Буюмларни эксплуатация жараёнида ишончлиликка синаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

109 KB

Ko'chirib olish

Буюмларни эксплуатация жараёнида ишончлиликка синаш Режа ; 1. Ишончлиликка синашнинг мақсад и 2. Ишончлиликка синашнинг турлари 3. Ишончлиликка синаш объекти 4. Ишончлиликка синашда баҳоланадиган характеристикалар 5. Ишончлиликка синаш усуллари 6. Тажрибавий ва сериявий намуналарни синаш 7. Ишончлиликка синаш режалари 8. Кузатувга қўйиладиган буюмлар сонини аниқлаш усуллари

$Ишончлиликка синашнинг мақсад и – буюмнинг ишончлилик даражасини аниқлаш ва унинг сон қийматларини баҳолашдир. Буюмнинг ишончлилик даражасини билиш кўп масалаларни хал қилишга, яъни белгиланган ишончлилик характеристикаларини тасдиқлаш, уларни ошириш тадбирларини ишлаб чиқиш, унга техник хизмат кўрсатиш оқилона тизимини қўллаш, буюм самарадорлиги ва кейинги эксплуатациясининг мақсадга мувофиқлиги, заиф томонларини аниқлаш, ҳисоб-китоб, башорат (прогноз)ларни ҳамда унинг яратилиш технологик жараёнлари сифатини текширишга имкон беради. Синов натижалари ёрдамида қуйидаги характеристикалардан бирини олиш мумкин: 1. Буюмнинг бузилишгача бўлган хизмат муддати (юрилган йўли)нинг тақсимланиш қонуни. Бу характеристика тўлиқ ҳисобланиб, асосий ишончлилик кўрсаткичларини, жумладан, берилган вақт давомида бузилмасдан ишлаш эҳтимоллигини аниқлаш имконини беради. Лекин бу иш катта статистик материал ва харажатлар талаб қилади. Тақсимланиш қонунини фақат содда буюмлар учун кам сарф-харажатлар билан олиш мумкин. 2. Буюмнинг бузилишсиз ишлаш эҳтимоллиги берилган вақт учун аниқланади, лекин бузилмаслик характеристикаси буюмнинг кўпроқ ишлаш даври учун номаълум бўлиши мумкин. Бундай чегараланган маълумот бўйича ҳам буюмнинг ишончлилик даражаси тў\рисида хулоса чиқариш мумкин. 3. Синовларнинг мураккаблиги ва узоқ чўзилиши буюмнинг вақт бўйича чиқиш параметрлари ўзгаришига баҳо бериш имкониятидан маҳрум қилади. У ҳолда ҳар бир параметр бўйича “ишончлилик захираси” кўрсаткич бўлиб хизмат қилади. Башорат усулларини қўллаган ҳолда синашларнинг бу натижаларидан буюмнинг ишончлилик даражасини аниқлашда фойдаланилади.$ $4. Масаланинг мураккаблиги туфайли кўп ҳолларда буюмнинг ишончлилик даражасини абсолют миқдорларда аниқлаш мумкин бўлмай қолади, бу холда уни фақат ўзига ўхшаган буюмнинг кўрсаткичи билан нисбий таққослашга тў\ри келади. Натижада синашлар, бузилмасдан ишлашлик ёки чидамлилик неча марта ўсди, деган саволга жавоб бериб, чидамлиликнинг ҳақиқий даражаси тў\рисидаги масала хал бўлмайди. Юқори ишончли буюмлар учун синашларнинг усул ва ҳажмларини аниқлашда фақат вақт омили асосий мезон бўлиб хизмат қилади. 7.2. Ишончлиликка синашнинг турлари Ишончлиликка махсус ўтказиладиган синашлар: 1. Тадқиқот синашлари – буюмнинг ишончлилигига таъсир этувчи омилларни ўрганиш учун ўтказиладиган синашлар. 2. Назорат синашлари – муайян буюмнинг ишончлилик даражасини баҳолаш учун ўтказиладиган синашлар. Синашлар ўтказиш жойи бўйича қуйидагича бўлинади: 1. Стенд шароитидаги синашлар - машина ёки агрегат иш қобилиятининг йўқолиши тў\рисида, яъни уларнинг ишончлилик хусусиятлари кўрсаткичлари тў\рисида маълумот беради. Синаш усулларини ишлаб чиқаётганда синаш шароитлари ва тартиботларининг эксплуатация шароитларига мос келишини ҳисобга олмоқ зарур. Стенд синашлари одатда бузилиш содир бўлгунча ёки буюм белгиланган муддат давомида ишламагунча давом эттирилаверади. Ҳозирги замон узел ва деталларининг ишлаш муддатлари узун бўлгани учун стенд синашларида о\ир шароитлар тақлид (имитация)си ташкил қилиниб ўтказилади. 2. Экплуатацион ва полигон синашлар тажрибавий ва сериявий намуналар учун қўлланилади. Транспорт воситасининг тажрибавий намуналари о\ир эксплуатация шароитларида махсус танланган ва суъний яратилган йўлларда ва ҳар хил иқлим шароитларида синалади. Бундай синашлар қуйидаги камчиликларга эга:$ $а) тажрибаларнинг давомийлиги хақиқий экплуатация шароитларига ўхшаб ҳамма вақт ҳам етарли эмас; б) объектнинг ишончлилик параметрларини белгиловчи синаш натижаси ҳеч бўлмаганда транспорт воситасининг хизмат муддати ўртача қиймати тў\рисида ҳам ахборот бера олмайди. Шунинг учун тезлаштирилган синашлар қўлланиладики, уларда ишончлилик тў\рисидаги маълумотлар жуда қисқа вақт ичида олинади. Назорат синашларини ўтказганда буюмларни бузилмасдан ишлашлик, чидамлилик, таъмирлашга мойиллик ва сақланувчанликка алоҳида-алоҳида синалади. 7.3. Ишончлиликка синаш объекти Ишончлиликка синашларнинг объекти қуйидагилар бўлиши мумкин: 1. Намуналар – агар буюмлар ёки уларнинг чидамлилигини белгилайдиган материаллар хусусиятлари синалса (чарчаш қаттиқлиги, емирилишга ва коррозияга қарши хусусиятлар ва ҳ.к.); 2. Деталлар (бирикмалар, кинематик жуфтликлар) - агар конструкцион ва технологик омилларнинг шу қисм хизмат муддатига таъсирини ҳисобга олиш зарурати ту\илса (подшипниклар, тишли \ илдираклар, йўналтирувчилар, шарнирлар ва ҳ.к.); 3. Машина, агрегат ва узеллар - агар айрим механизм ва конструкция элементларининг ўзаро ҳаракати ва уларнинг иш қобилияти кўрсаткичларига таъсирини ҳисобга олиш керак бўлса (узатмалар қутиси, редукторлар, двигателлар, бошқарув тизимлари ва бошқалар); 4. Машина – машинадаги ҳамма агрегат, узел ва механизмларнинг эксплуатация шароитлари ва иш тартиботларидаги ўзаро ҳаракати синалса (транспорт воситалари); 5. Машиналар тизими – бир ишлаб чиқариш комплексини ташкил этган айрим машиналарнинг ўзаро таъсирини ишончлилик кўрсаткичлари орқали баҳоланса (автотранспорт корхонаси).$ $7.4. Ишончлиликка синашда баҳоланадиган характеристикалар Улар асосан икки гуруҳга бўлинади: 1. Эскириш (бузилиш) жараёнлари ва буюмларнинг бузилганлик даражаси характеристикалари. Синашларда ейилиш жараёнларининг кечиши, занглаш, шакл ўзгаришлар, чарчаш бузилишлари ва бошқалар ўрганилади. Бу омиллар машина иш қобилиятини йўқотишда асосий сабаблар бўлиб ҳисобланади. 2. Буюмнинг вақт бўйича чиқиш параметрлари ўзгаришининг характеристикалари (аниқлик, фойдали иш коэффициенти, юк кўтариш қобилияти ва ҳ.к.). Бу характеристикаларнинг йўл қўйилган чегаралардан чиқиши бузилишларга олиб келади. Синаш объекти қанчалик мураккаб бўлса, синашлар ҳажми катта қисмининг чиқиш параметрларини шунчалик кўп баҳолашга тў\ри келади. 7.5. Тажрибавий ва сериявий намуналарни синаш Ишончлиликка синашларни олиб бораётганда уларнинг ҳажмини тажрибавий ва сериявий ишлаб чиқариш ўртасида шундай тақсимлаш керакки, унинг натижасида керакли маълумот олинсин ва буюмнинг конструкциясига тегишли ўзгартиришлар тезроқ киритилсин. Лекин тажрибавий ишлаб чиқаришда кўп масалаларни хал қилиб бўлмайди, фақат серия намуналаригина керакли натижаларни бериши мумкин. Ундан ташқари серия намуналарини ишончлиликка синашда қуйидагилар ҳисобга олиниши керак: а) макетни меъёрига етказиш натижасида машинага керакли конструкцион ўзгартиришлар киритилганлигини тажрибавий текшириш; б) ҳақиқий эксплуатация шароитларида буюмларнинг иш тартиботлари ва бошқа тадқиқотларни кенгайтириш; в) биринчи сериявий намуналарнинг эксплуатацияси жараёнида буюмларнинг бузилиш сабабларини аниқлаш.$

Тажрибавий намуналарни синашда саноқли (хатто битта буюм бўлиши ҳам мумкин) буюмлар қўйилади, чунки бу буюмлар кам миқдорларда яратилади. Лекин бу синашлар етарли эмас, чунки оз миқдордаги буюмлардан олинган ва етарли бўлмаган маълумотга суянган ишончлилик кўрсаткичлари буюмлар ишидаги ҳақиқий ҳолатни акс эттираолмайди. 7.6. Ишончлиликка синаш усуллари Транспорт воситаларининг ишончлилик хусусиятлари кўрсаткичларини эксплуатация жараёнида аниқлаш учун уларнинг маълум миқдорларини олиб синов (назорат) ўтказилади. Ўтказилиш муддати бўйича ишончлиликка синашнинг икки усули мавжуд: - тугатилган синовлар; - тезлаштирилган (кесма) синовлар. Тугатилган синовларда ишончлилик параметрларини баҳолаш синовга қўйилган барча буюмларнинг бузилишидан кейин ўтказилади. Тезлаштирилган (кесма) синовларда ишончлилик параметрларини баҳолаш ҳамма буюмлар бузилишини кутмасдан ўтказилади, чунки синовлар эксплуатация жараёнида ўтказилганлиги сабабли уларнинг давомийлиги бир неча йилга чўзилиб кетиши мумкин. Тезлаштирилган синовлар бўйича шуни таъкидлаш лозимки, агарда буюмларнинг ресурси кичик бўлса, у ҳолда ишончлилик параметрларини бахолашни тугалланган синовлар каби ўтказиш керак, чунки синов даврида ушбу буюмларнинг ҳаммаси ишдан чиқади. Тезлаштирилган синовлар натижаларига ишлов беришнинг махсус усуллари мавжуд  8  . 7.7. Ишончлиликка синаш режалари Ишончлиликка синаш ҳар хил режалар орқали ташкил этилади. Синов ўтказиш режалари маълум қоидаларга бўйсинади ва тегишли муддатларда олиб борилади. Синаш режалари бир мунча кўрсаткичларни ўз ичига олади, масалан, назорат остидаги буюмлар сони; бузилган буюмлар

алмаштириладими ёки йўқми; синов қачон тўхтатилади ёки синовни давом эттириш учун қўшимча буюмлар қўйиладими ва ҳ.к.  10  . Синаш режалари 1. [NUN] - тугалланган синаш режаси. Кузатувга N буюмлар қўйилган, кузатувлар ҳамма буюмлар ишдан чиққунгача олиб борилади. Бузилган буюмлар янгилари билан алмаштирилмайди. Синовлар натижасида унга қўйилган буюмларнинг ишлаш муддатлари аниқланади (t 1 ,t 2 ,….,t N ) Бу ерда: N – кузатувга қўйилган буюмлар сони; U - бузилган буюмлар янгилари билан алмаштирилмайдиган режалар; N – кузатув даврида бузилган буюмлар сони. 2. [NUr] - тугалланмаган синаш режаси. Кузатувга N буюмлар қўйилган, кузатувлар r бузилишлар содир бўлгунча олиб борилади. Бузилган буюмлар янгилари билан алмаштирилмайди. Синовлар натижасида унга қўйилган буюмларнинг r бузилишлар содир бўлгунча ишлаш муддатлари аниқланади (t 1 ,t 2 ,….,t r ) Бу ерда: r – бузилишлар сони. 3. [NUT] - тугалланмаган синаш режаси. Кузатувга N буюмлар қўйилган, кузатувлар Т вақтгача олиб борилади. Бузилган буюмлар янгилари билан алмаштирилмайди. Синовлар натижасида унга қўйилган буюмларнинг ишлаш муддатлари аниқланади (t 1 ,t 2 ,….,t Т ) Бу ерда: Т – кузатув муддати. 4. [NUZ] - тугалланмаган синаш режаси. Кузатувга N буюмлар қўйилган, кузатув натижасида бузилишлар сони ва буюмнинг ишлаш муддатлари (t 1 ,t 2 , ,…,t R ) аниқланади ҳамда бузилмаган буюмларнинг синаш даврида ишлаган муддатлари (  1 ,  2 …  N-R ) эътиборга олинади. Бу ерда: Z - бузилган буюмларнинг охирги ҳолатгача ва бузилмаган буюмларнинг синаш даврида ишлаш муддатлари. 5. [N,R,r] - тугалланмаган синаш режаси. Кузатувга N буюмлар қўйилган, кузатувлар r бузилишлар содир бўлгунгача олиб борилади. Бузилган буюмлар янгилари билан алмаштирилади ёки таъмирланади.

Бу ерда: R - бузилган буюмлар янгилари билан алмаштириладиган режалар; r – бузилишлар сони. 6. [N,R,T] - тугалланмаган синаш режаси. Кузатувга N буюмлар қўйилган, кузатувлар Т вақтгача олиб борилади. Бузилган буюмлар янгилари билан алмаштирилади ёки таъмирланади. 7.8. Кузатувга қўйиладиган буюмлар сонини аниқлаш усуллари Тўлиқ тугалланган [NUN] синовда кузатувга қўйиладиган буюмлар сони етарли даражада бўлиши ва керакли аниқликни таъминлаши зарур. Кузатувга қўйиладиган буюмлар сонини аниқлашда қуйидаги маълумотлар олдиндан берилади: рухсат этилган хатолик қиймати  0.05; 0,10; 0,15; 0,20 га, ишонч эҳтимоллиги  0,8; 0,9; 0,95; 0,975; 0,99 га тенг бўлиши, айрим вақтларда эса бузилишларнинг тақсимот қонуни берилиши мумкин. Рухсат этилган нисбий хатолик қуйидаги ифода орқали аниқланади:L L Lюч    , (71) бу ерда: L юч – арифметик қийматнинг бир томонлама ишонч эҳтимоллиги юқори чегараси, минг км; L – ўртача арифметик қиймат, минг км. Кузатувга қўйиладиган буюмларнинг энг кам сонини қуйидаги усуллар билан аниқлаш мумкин. - нопараметрик усул – бузилишларнинг тақсимланиш қонунлари аниқ бўлмаган ҳолларда; - параметрик усул – бузилишларнинг тақсимланиш қонунлари аниқ бўлган холларда. Нопараметрик усул. Бу усул кузатувдаги энг кам буюмлар сонини аниқлаш усули ҳисобланиб, маълум вақт ичида буюмларнинг бузилмасдан ишлаш эҳтимоллигини аниқлашда ва бузилишлар қонуниятлари ноаниқ

бўлганда ишлатилади. Кузатувдаги энг кам буюмлар сони қуйидаги формула орқали аниқланади:) ( ln ) 1 ln( L R N   , (72) Бу ерда: R(L) – буюмнинг рухсат этилган бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги. Мисол: Агарда  0,95, R ( L )  0,95 бўлса, у ҳолда назорат остидаги энг кам буюмлар сони қуйидагича топилади: 45 ) 95,0 ln( ) 95,0 1 ln( N    Параметрик усул. Бу усул тасодифий қийматлар (биринчи бузилишгача ишлаш муддати, ресурс, хизмат муддати, тиклаш вақти, сақланиш муддати ва бошқалар) тақсимланиш қонунлари аниқ бўлганда кузатувдаги энг кам буюмлар сонини аниқлаш усулидир. Нормал тақсимланиш қонуни учун кузатувдаги энг кам буюмлар сони қуйидагича аниқланади:   2 p )V U( N , (73) Бу ерда: U р – нормал тақсимланиш қонунининг бир томонламали квантили (0 … 3.2); V – вариация коэффициенти. Up қиймати нормал тақсимотланиш қонунининг бир томонлама квантили эҳтимоллиги Р асосида аниқланади. 2 1 P   , (74) Вейбулл - Гнеденко тақсимланиш қонуни учун кузатувдаги энг кам буюмлар сони қуйидаги формула орқали аниқланади: N2, N2 )1 ( 21 b     , (75) бу ерда: b – Вейбулл тақсимланиш қонунининг шакл параметри, вариация коэффициентига асосланиб аниқланади;

N – назорат остидаги буюмлар сони;N2, 21   – хи квадрат тақсимланиши. (70) формуланинг ўнг тарафини содда ҳолга келтириш учун қуйидагича белгилаймиз: K N2  , (76) p 21 X N2,    , (77) У ҳолда (66) формула қуйидаги шаклга келади. b p )1 ( 1 K X   , (78) бу ерда: К – эркинлик даражаси. Х Р  К - хи – квадрат тақсимланишининг квантили қиймати махсус статистик жадваллардан  14  олинади. Экспоненциал тақсимланиш қонуни учун ҳам (73) формула ишлатилади, фақат вариация коэффициенти ушбу қонунда 1 га тенг, у ҳолда b  1 бўлади. )1 ( 1 K Xp   , (79) Кесма синовлар учун кузатувга қўйиладиган буюмлар сонини аниқлаш усуллари адабиётда келтирилган [8, 9].

O'xshashlar

Ишончлилик хусусиятлари кўрсаткичларининг эксплуатация жараёнида қўлланиши

Транспорт воситалари детал ва узелларининг эксплуатация жараёнида ўзгариши

Эксплуатация жараёнида буюмларнинг ишончлилиги тўғрисида ахборот йиғиш ва унга ишлов бериш

Монтаж и эксплуатация технических средств

Лойихани ишлаб чикиш схемаси ва чизмаларни расмийлаштириш