Ҳар хил табиий-иқлим шароитида автомобиллардан фойдаланишни таъминлаш - Transport - Referatlar

Ҳар хил табиий-иқлим шароитида автомобиллардан фойдаланишни таъминлаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

123.5 KB

Ko'chirib olish

Ҳар хил табиий-иқлим шароитида автомобиллардан фойдаланишни таъминлаш Режа: 1. Автомобилларни ишлашни айрича шароитлари. Уларни бу шароитларда сақлаш. ТХК ва таъмирлашни тахлили. 2. Автомобиллардан экстремал шароитларда фойдаланишда, унинг ишлаш қобилиятига ва мустаҳкамлик кўрсаткичларини ўзгаришига таъсир этувчи омиллар. 3. Автомобиллардан тоғ, саҳро-қумлик ва иссиқ иқлим шароитларда фойдаланишда, унинг пухталигига таъсир қилувчи омиллар. 4. Автомобиллар ишга яроқлик ҳолда ушлаб туришда кўриладиган чора тадбирлар.

МДХ давлатлари автомобил заводларида ишлаб чиқарилган ва чиқарилаётган автомобилларнинг кўпчилиги меърий иқлим шароитида эксплуатация қилишга мўлжаллангандир. Меъёрий иқлим шароитидан бошқа шароитлар (меъёрий иссиқ, меъёрий иссиқ намлик, иссиқ намлик, иссиқ қуруқ, жуда иссиқ қуруқ, меъёрий совуқ, совуқ ва жуда совуқ) АТни ишлашида, уларни сақлашда, ТХК ва Тда ўзгача шароит яратади. Бу шароит режалашда, меъёрлашда ва техник фойдаланишда баъзи бир ўзига хос ўзгаришларни ҳисобга олишга мажбур этади. Ўзгача шароитлар бир неча омиллар йиғиндисини ҳисобга олишни тақазолайди. Шимолий ва шарқий районлар иқлим шароити фақат совуқ иқлими билангина характерланиб қолмай балки, совуқ шамоллари ва жуда оғир йўл шароитларини (қишда қор уюмлари, энг паст йўл категорияларида ишлаш, йўл қопламлари йўқ) ҳам ўз ичига олади. Совуқ иқлим шароитида автомобиллардан самарали фойдаланишга салбий таъсир этувчи омиллардан бири, уларни йўлга чиқишга шайлашга жуда кўп вақт кетишидан иборатдир. Буларни олдини олиш учун асосан автомобилларни сақлаш турини ва сақлаш анжомларини тўғри танлаш керакдир. Автомобилларни очиқ майдонларда ишга шай ҳолда сақлаб туришга раждан ташқарида сақлаш (безгаражное хранение) ёки очиқ ҳолда сақлаш дейилади. Ҳозирги вақтда юк автомобилларининг 30:50% очиқ майдонларда сақланади. Гараждан ташқарида сақлашда автомобилларни ишга чиқариш учун, двигателни енгил ўт олдириш учун керакли бўлган ҳар хил анжомлар ва йўллар қўлланилади. Сақлаш турлари ва анжомлари автомобилларни якка ҳолда ва гуруҳий ҳолда сақлаш учун мослашган бўлиши мумкин. Сақлаш турларини қўллаш автомобилни иссиқ тайёрлашга боғлиқдир. Иссиқ тайёрлаш ташқаридан бериладиган иссиқлик манбааини кўрсатади. Бу узлуксиз ва бир дамда иситиш орқали амалга оширилади.

Узлуксиз иситиш, бу автомобилнинг двигателини ишдан бўш вақтида узлуксиз иссиқ ҳолда сақлаб туриш демакдир. Бир зумда иситиш эса, бу автомобил ишга чиқишидан олдин, унинг двигателини тезда иситиш демакдир. Шимол шароитига мослаб ишлаб чиқарилган автомобиллар қуйидаги талабларга жавоб бериши керак: -- -60  С гача совуқликда бузилмасдан ишлаши; -- кабиналари иситиладиган ва иссиқликни сақловчи материаллар билан қоплашганлиги; -- олдинги ойнакни ички иситиш мосламаси бўлиши; -- совуқ шароитда двигетелни қийналмасдан ўт олдириш мумкинлиги; -- совуққа чидамли шиналар, резина-техник махсулотлар ва деталлар билан таъминланганлиги; -- совуқ иқлим шароитида махсус ёқилғи, мойловчи ёғлар ва бошқа суюқликлар ишлатилиши керак. Гараждан ташқарида автомобил сақланганда, двигателни ўт олдиришини таъминлаш ва агрегатларни иссиқлик режимини сақлаб туриш учун қуйидаги усуллар қўлланилади: 1 - автомобилда ишдан кейинги иссиқликни сақлаб туриш, 2 - ташқи манбаадаги иссиқликдан фойдаланиш, 3 - двигателни совуқ ҳолда ўт олдириш анжомларидан фойдаланиш. Биринчи усулни қўллаш, пахтали чехоллардан фойдаланиш, акку-муллятор батареясини 30 мм ли ойнали материал (стеклоткан) билан ўраш, двигател картери, ёнилғи баки ва мой тозалагичларни ғилофлашдан иборат. Бу ўз навбатида 0  С да двигателни 8 соатгача, -30  С да 0.5 соатгача совиб қолмаслигини таъминлайди. Бу усул автомобилларни қисқа вақт ишламай туришида қўлланилади. Иккинчи усулдан, автомобилларни сменалараро вақт мобайнида иссиқ ҳолда сақлаб туриш учун фойдаланилади. Бунда иситиш анжомларидан, автомобил двигателини узлуксиз ва бир зумда иситиш учун фойдаланилади.

Автомобилларни очиқ ҳолда сақлаш турлари ва анжомлари билан келтирилган шакл орқали танишишимиз мумкин. Автомобилларни иқлими иссиқ шароитларда эксплуатация қилишнинг ўзига ҳос хусусиятлари бўлиб, шулардан асосийлари қуйидагилардан иборат: - ҳавонинг юқори ҳарорати ва нисбий намликнинг пастлиги, - ҳавонинг таркибидаги чангнинг кўплиги, - совутиш тизимига солинадиган сувнинг қаттиқлиги ва ифлослиги. Ўрта Осиёнинг иқлим шароити контенентал савияга эга бўлиб, кунлик, ойлик, йиллик ҳаво ҳароратининг катта амплитудаларда ўзгариб туриши билан ажралиб туради. Иқлими қишда меъёрдаги шароитларга тўғри келса, ёзда эса тропик шароитларга тўғри келади. Кўп йиллик текширишлар натижаси шуни кўрсатадики, ўртача йиллик қуёшли вақт 2889 соатга тўғри келади. Буни бошқа жойларникига солиштириб, қанчалик катталигини тасаввур қилишимиз мумкин. Қуёшли соатлар бир йилда: Ашхабадда - 2748, Афинада - 2665, Римда - 2362, Батумида - 1890, Харьковда - 1748 соатга тенгдир. Келтирилган рақамлар шуни кўрсатадики: -Ўзбекистонда ўртача ойлик ва йиллик ҳавонинг ҳарорати ва йиллик қуёшли соатлар, қўшни жумҳуриятларга нисбатан, жанубда СНГ да энг каттасидир, -Ўзбекистондаги ҳавони энг иссиқ кунининг ҳарорати қўшни, жум- ҳуриятларникидан катта бўлиб, дунёдаги энг юқори ҳароратдан 5  С гагина камдир. Бундан ташқари автомобилларни эксплуатациясини оғирлаштирувчи омилларнинг асосийларидан бири шуки, ёз кунлари тупроқни ва йўл қопламларининг ҳароратини 70  С дан ошиб кетишидир. Баъзи жойларда, ердаги бетон ва асфальт йўллар қопламасининг ҳарорати 85  С ва хатто ундан ҳам ошиб кетади. Тошкент шахри атрофидаги йўл қопла-мининг ҳарорати эса 75  С дан 80  С гача, Хоразм йўлларининг ҳарорати 78  С гача етади.

Ҳавонинг намлиги, жумҳуриятимизнинг баъзи бир ноҳияларида 28- 30% ни ташкил қилиб, шундай кунларнинг сони бир ойда 18-28 кунни ташкил этади. Ҳавонинг ҳарорати юқори бўлган шароитларда энг катта эътибор корбюраторли двигетелларда ,таъминлаш тизимининг ишига қаратилиши зарур. Чунки, ҳозирги пайтда автомобилларни таъминлаш тизими ўртача иқлим шароитларига мослаб лойиҳаланади. Натижасида, автомобиллар иссиқ шароитларда ишлаганда, двигателларни ўз-ўзидан тўхтаб ёки ишдан чиқиш ҳоллари тез-тез учраб туради. Бунинг асосий сабаби таъминлаш тизимида бўғ тусини ҳосил бўлиб, корбюраторга ёнилғини керакли миқдордаги етиб келмаслигидир. Бу ҳол асосан ёзнинг энг иссиқ кунларида, шахарлардаги йўл ҳаракати тиғиз пайтларида, автомобилларни йиғим-терим ишларига жалб қилинган пайтларда, йўл шароити жуда оғир жойларда юзага келади. Буғ туси суюқлик буғлангандаги, унинг катта ҳажмий кенгайиши натижасида пайдо бўлади. У, автомобилда ёнилғи бакдан карбюраторгача бўлган оралиқда, ёнилғининг қизиши натижасида, бензин таркибидаги тез қайнайдиган фракциялари буғланишидан содир бўлади. Бизга маълумки бензин буғланганда, унинг ҳажми 150.200 марта ошиб кетади, натижада ёнилғи насосининг қуввати катта ҳажмдаги буғни ҳайдашга етмай қолади. Натижада цилиндрга етарли даражада ёнилғи етказиб берилмайди, бу ўз навбатида ёнувчи аралашма таркибидаги ёнилғини камайиб кетишига ва двигателни тўхтаб қолишига сабаб бўлади. Демак буғ тусини пайдо бўлишига, асосан қуйидагилар сабаб бўлар экан: - бензин ҳарорати, - бензиннинг буғланиш даражаси, - капот ости ҳарорати, - бензин насосининг қуввати. Б-6, Б-9, Б-10 ёнилғи насосларида ўтказилган текширишлар на- тижасида "Буғ туси" ҳосил бўладиган ҳарорат (tпп), ҳарорати 38  С бўлгандаги бензин буғнинг босими (Р38), ёнилғини буғланишининг

бошланиш ҳарорати (tнк), ёнилғини 10% қисми буғланиши зарур бўлган ҳарорат (t 10% ) лар аниқланади. Двигател ўчиб қолишига олиб келадиган бензин ҳароратининг бошқа кўрсатгичларга боғлиқлигини кўрсатувчи жадвал Насос тури Насос қуввати Буғ босимининг таъсири Буғланиш бошланиш ҳарорати таъсири 10%буғланиши- ни таъминловчи -t 10% таъсири Б-6 6 0 tпп  11 4-0,1  Р 38 tпп  1.85-0,1  tнк-13 tпп  t 10% Б-9 1 10 tпп  12 3-0,1  Р 38 tпп  1.85-0,1  tнк-4 tпп  t 10%  10 Б-10 1 50 tпп  13 3-0,1  Р 38 tпп  1.85-0,1  tнк  5 tпп  t 10%  20 Жадвалдан кўриниб турибдики бензин насосининг қуввати, яъни иш унуми ошиши билан, двигателни ўчиб қолишига олиб келадиган бензин ҳарорати каттароқ қийматларга тўғри келади. Ёнилғини таъминлаш тизимида "Буғ тусини" ҳосил бўлиши айтга- нимиздек, келаётган ёнилғининг ҳароратига боғлиқ бўлиб, бунга эса ўз навбатида кўп жиҳатдан капот ости ҳарорати таъсир кўрсатади. Автомобилларнинг такомиллашиши натижасида, капот ости оралиғидаги бўш жойлар камайиб бормоқда. Бу биринчидан, оралиқнинг кичрайиши бўлса, иккинчидан капот ости оралиғида янги-янги жиҳозларнинг пайдо бўлишидир. Натижада капот ости оралиғидаги ҳавонинг алмашиши қийинлашиб, ҳарорати кўтарилиб кетади. Бу эса ёнилғи билан таъминлаш жиҳозлари ичидаги ёнилғи ҳароратининг ошиб кетишига олиб келади. Автомобилларни ёзнинг иссиқ кунларида эксплуатация қилишда, ҳа- вонинг таркибида чангни кўплиги яна бир муаммони туғдиради.

Жумҳуриятимизда йилдан-йилга йўллар кўпайиб бормоқда, лекин шу билан бирга кўп областларда йўлларнинг ярмидан кўпи қаттиқ қопламсиздир. Бу эса ҳаво таркибидаги чанг заррачаларининг кўпайишига сабаб бўлади. Ёзнинг иссиқ кунларида ҳавонинг таркибидаги чангнинг миқдори,  категорияли йўлларда 1.5, тупроқли йўлларда 3.6 г  мм 3 га етади. Ҳаво таркибида чанг заррачаларининг қиймати, қаттиқ шамол пайтларида янада ошади. Энг қаттиқ шамол, кўпроқ Янгиер атрофида бўлиб, у ерда шамолнинг тезлиги 45 м  сек га етади. Бу шамол 1-2 кундан 3-4 кунгача тўхтовсиз эсиши, баъзи пайтларида эса 6 кунгача давом этиши мумкин. Бунинг натижасида чанг ва қум, ишқаланиб ишлайдиган қисмлар орасига тушиб, у ерларда ёйилишни ошишига олиб келади. Қаттиқ шамол пайтларида, ҳаво таркибидаги чанг 17 г  м 3 гача кўтарилади. Бу заррачаларнинг катталиги 60 мкм етади. Чанг заррачалари ёнилғи баки, мой қуйиш найчаси ва салниклар орқали, брикмалар орасига тушиб ёйилишни кучайтиради. Бундан ташқари куннинг иссиқ пайтида агрегат ва механизмларидаги мой қовушқоқлигини камайиб кетиши, бирикмаларни нормал ишлаш шароитларини оғирлаштиради, бунда "Мойлик" ишқаланиш ўрнига"Чегаравий" ишқаланиш юзага келади ва бирикмаларни ёйилиши тезлашади. Ўрта Осиё, Кавказ ва Кавказ орти жумҳуриятларида йўллар асосан тоғли жойлардан ўтади. Бу жойларда халқ хўжалиги юклари асосан автомобил транспорти ёрдамида ташилади, чунки бу ерларда бошқа транспорт воситаларидан фойдаланиб бўлмайди. Тоғ шароитларида ишлаётганда, автомобилларга жуда катта аҳамият бериш лозим. Чунки тоғ йўллари, ўзига хос хусусиятларга эгадир. Ҳаво босимининг пастлиги, баланд тоғ йўлларидаги чиқиб-тушишлар, эгри илон изи йўллар, кескин

бурилишлар, тўсатдан қаршидан келаётган транспорт воситалари, булар ҳаммаси тоғ шароитини тасвирловчи шароитлардир. Тоғлар ва баландликлар этагида қурилган автомобил йўллари, охири 1500-2000 км ва ундан юқори баландликларгача давом этиб, кейин эса қияликлар ва эгри-бугриликлар билан тугайди. Бундай йўллар қуйидаги кўринишлари билан ажралиб туради: 1 - катта бўйлама қияликлар (10-12%), 2 - баланд-пастликлар (1км га 10 тадан ортиқ), 3 - эгри-бугриликлар (1 км га 15-18 тадан ортиқ), 4 - кичик радиусдаги бурилишлар (8-10 м), 5 - етарли бўлмаган йўл кенглиги, 6 - йўлнинг ўнқир-чўнқирлиги, 7 - ёмон кўриш масофаси. Қайд қилинган омиллар автомобилнинг чидамлилигини, транспортни қийин ҳаракатланишига, тезликнинг пастлигига, транспорт ҳаракатларини ошишига ва йўл-транспорт ҳодисаларини тез-тез рўй беришига сабаб бўлади. Тоғ шароитларининг ўзига хос хусусиятлари автомобил ишида бир қатор ўзгаришларга олиб келади. Автомобил жанубий тоғ тизмларида ва довонларида ишлаганда, асосан иссиқ ўзгарувчан ҳавонинг ҳарорати ва чанглиги таъсир кўрсатади. Шунинг учун ТХ кўрсатилганда, ёнилғи ва мой қуйилаётганда унинг тозалигини таъминлаш ва мойлаш тизимидаги фильтрларга катта эътибор бериш керак. Чунки бузуқликларнинг 70-80% шу тизимларга тўғри келади. Иссиқ тоғ шароитларида трансмиссия ва кўтариш системаларида ишлатиладиган мойлар тез эскиради, чунки ҳавонинг намлиги ва юқори иссиқликнинг таъсири, ҳамда чанг оксидланиш жараёнида катализатор ролини ўйнайди. Бундай вақтларда оксидланиш ва занглашга қарши қўшимчалар қўшилган, ҳамда қуюқроқ мойлар ишлатилиши тавсия этилади. Тез-тез тормозланиш ва кичик радиусдан бурилишлар натижасида шиналар жуда тез емирилади.

Йўл шароитининг мураккаблиги туфайли илашиш муфтаси, узатмалар қутиси, тормоз тизими жуда кўп ишлатилади, рул механизмига таъсир этувчи куч тез ошиб боради, бунинг натижасида уларнинг деталларини едирилиши ошади, ҳамда қотирилган жойлар бўшаб боради. Иссиқ қуруқ ва жуда иссиқ қуруқ табиий районлар иссиқ иқлим билан бир қаторда қуёш радиактивлиги ва ҳавонинг юқори чанглиги билан фарқ қилади. Кўпгина ўзгача шароитдаги районлар янги ўзлаштирилаётган, ТХК, ЖТ ва сақлаш учун жуда кам шароит яратилган жойлар ҳисобланади. Бу шароитларда транспорт жараёнини ва автомобиллардан техник фойдаланиш самарадорлигини ошириш учун қуйидаги услублар қўлланилади: а) шу шароитларга мослаб ишлаб чиқарилган автомобиллардан фойдаланиш; б) техник фойдаланиш кўрсатгичларининг меъёрини шу шароитга қараб корректировка қилиш; в)автомобилларни ўт олдириш, сақлаш турлари ва аппаратларни мослаб ишлатиш. Иссиқ иқлим шароитига мослаб ишлаб чиқилган автомобиллар узлуксиз ёпиқ совутиш тизимига эга бўлиши керак. Бу тизим ўз навбатида совутиш суюқлигини парланиб кетишидан сақлайди, ҳамда мой совитиш совитгичи бўлиши керак. Қумлик ва сахрода ишлайдиган автомобилларнинг ҳаво тозалагичи махсус таёрланган бўлиши керак. Бу автомобилларда қўлланиладиган шиналар, резина-техник материаллар, полимерлардан таёрланган деталлар иссиқ иқлим шароитида бузилмасдан ишлашини таъминлаш керак. Аккамуллятор батареялари энг кам қизийдиган ерга жойлаштирилиши, ҳайдовчи ва йўловчилар хоналари иссиқликдан ҳимоя қилиш материаллари билан қопланган бўлиши керак. Йўловчилар кузови ва ҳайдовчи кабинаси

ҳаво алмаштиргич ёки кондецционерлар билан жиҳозланиши зарур. Ташқи бўёқлар ёруғ ранглар (оқ, сут ранг ва ҳ.к) билан бажарилиши керак. Юқори тоғ шароитларда ишлатиладиган автомобиллар махсус лойиҳалаштирилган бўлиб, бу шароитларда двигател қувватини камайиб кетмаслиги таъминот ва ўт олдириш тизими таккомиллаштирилган, махсус узатмалар қутиси ўрнатилган, тормоз тизимида эса секинлаштиргичлар қўлланилган бўлиши керак. Илмий изланишлар шуни кўрсатадики, ёз кунларида автомобиллар кабиналаридаги ҳарорат юк автомобилларида 50...60  С гача, автобусларда эса 70  С гача кўтарилиб кетади. Бу ҳол ҳайдовчиларни тез чарчатиб қўяди. Бунинг устига кўп ва кескин бурилишлар, юқорига чиқиш ва кескин пастга тушишлар, узатма дастасининг ҳолатини тез-тез ўзгартиришлар, ҳайдовчининг чарчашига ва уни ишлаш қобилияти камайиб кетишига сабаб бўлади. Ундан ташқари ёритиш чироқларини тоғ шароитларига мосланмаганлиги, автомобилни бошқаришни оғирлаштиради ва кўп ҳолатларда йўл-транспорт ҳодисалари юз беришига олиб келади. Тоғ йўлларидаги нишобликлар ("128-55" номерли нормативга асосан V-классдаги йўлларда) 10% дан ошмаслиги керак. Қуйидаги жадвалда келтирилган рақамлар Ўрта Осиё жумҳуриятларидаги йўлларда бундан ҳам катта нишабликлар борлигини кўрсатади. Тоғ шароитидаги йўлларнинг нишабликларини кўрсатувчи жадвал

№ Йўлнинг номи Довоннинг номи Энг катта нишаблик 1 2 3 Душанба- Ленинобод Душанба-Гулоб Ош-Хорог Анзаб Шар-Шар Чиғир-Чиқ Қизил-Арт Оқ-Байтол 18% 12% 25% 14% 13% 4 Ангрен-Қўқон Камчик 17% Автомобиллар бундай нишобликларда ишлаганларида албатта, ҳай- довчига жуда кўп марта узатмалар дастагининг ҳолатини ўзгартиришга тўғри келади. Бундай шароитда тепага чиқиш пайтларида двигател зўриқиб ишласа, пастга тушишида трансмиссия агрегатларига оғирлик тушади. Автомобиллар "Тўғри узатма" ҳолатида эса одатдагидан анча кам ҳаракат қилади. Мисол тариқасида Ош-Хорог йўлида юрган Зил-130 автомобилининг эксплуатация шароитини кўриб чиқамиз. Узатма дастагининг ҳолати Дасток ҳолатини ўзгартириш сони Шу ҳолатда юрилган йўл,км Умум ий йўлдан % ҳисобида  36 15 5  96 25 8  169 73 22  171 179 50  64 53 15 Жами 536 345 100 Жадвалдан кўриниб турибдики, 345 км йўлда узатма дастагининг ҳолати 536 марта ўзгартирилган, шу йўлдан фақатгина 15% ини автомобил узатмани тўғри узатиш ҳолатида юрган.Бундай ҳолатда албатта двигател ва бошқа агрегатлар картерлари даги мойлар қизиб кетади. Бу эса зичламаларни

(сальникларни) ишдан чиқишига, мой маҳсулотларининг қовушқоқлигини камайиб кетишига олиб келади. Тоғ йўлларида, автомобилларни тормоз тизимлари, жуда оғир шароитда ишлайди. Довондан тушиш пайтларида тормоз тизими доимо ишлатилиб турилиши сабабли қизиб кетади, натижада ғилдирак дискларининг ҳарорати ГАЗ-53А автомобилида 400...450  С гача, ЗИЛ-130 автомобилида эса 250...350  С гача кўтарилиб кетади. Бу эса ўз навбатида, ғилди-ракларда зичламаларни ва ишчи тормоз механизмини резина монжетларини ишдан чиқаради. Тоғ шароитида ишловчи автомобил агрегатларининг ҳарорати Автомобиллар тури Агрегат номи Ҳарорат,гр ад. ГАЗ-53 Узатмалар қутиси 120 Бош узатма 108 ЗИЛ-130 Узатмалар қутиси 115 Бош узатма 100 Бундан ташқари, бу ғилдиракларнинг совуши учун автомобил давондан тушгач, камида 20 км йўл босиши керак, демак бу оралиқда ҳайдовчи тормоз механизмидан тўла фойдалана олмайди, чунки ғилдирак дискининг ҳарорати 350...400  С бўлганда, автомобилни тўхтатиш йўли меъёридагидан 3 баробар ортиқ бўлади. Тоджикистон Политехника институтининг олими Браильчик А.Г.ни тахлиллари шуни кўрсатадики, баланд тоғ шароитида двигател фақат 25% йўлдагина меъёрдаги ҳарорати ишлайди, 1.5...5 % йўлларда қизиб кетган ҳолатда, 70 % дан кўпроқ йўлларда эса совиб кетган ҳолатда ишлайди. Профессор Малов Р.В. аниқашича хавони ошиқлик коэффициенти, тоғли жойларда қуйидаги формула билан аниқланади: А  Ао  Н  1.25  10 -4

Ао,А - ҳавони ошиўлик даражаси денгиз сатхига тенг жойларда, баланд тоғли жойларда Н - жойни денгиз сатхидан баландлиги,м Ҳар 1000 м денгиз сатхидан баландликда карбюраторли двигателларни қуввати ўртача 12% га камаяди, чунки ҳавонинг зичлиги камаяди ва ёнувчи аралашма таркибидаги бензин ошиб кетади. Ҳавони камайиб кетиши ёнилғи сарфини ошиб кетишига атроф мухитни кўпроқ зарарланишга олиб келади. (Масалан: ЗИЛ-130 автомобили меъёридаги шароитда ҳар 100 км га 30...35 л ёнилғи сарфласа, баланд тоғли ноҳияларда эса 55...60 л сарфлайди. Бу ҳолатлар ўз навбатида автомобил иши унумини камайтириб юборади ва атроф муҳитни заҳарланишига ошиб келади. Ҳар хил табиий иқлим шароитида автомобиллар учун ТХК ва ЖТ ишларини қийинлашиши ва иш ҳажмини ошиши, уларни шароитга мослашмаганлигидадир.

Адабиётлар 1. Ўзбекистон республикасида халқ хужалигини , шу жумладан автомобил саноатини бозор иқтисодиёти шароитларида ривожлантириш ва уларни эксплуатациясини ташкил этиш юзасидан Ўзбекистон Республикаси президенти И . А . Каримовнинг маърузалари , хукумат қарорлари , етук олим ва мутахассисларнинг фикрлари , чиқишлари ва илмий мақолалар (1991 йилдан шу кунгача . 2. Техническая эксплуатация автомобилей. под редакцией проф. Е.С.Кузнецов М: Транспорт,1991 г. 3. Техническая эксплуатация автомобилей. под ред. проф. Е.С.Кузнецова М: Т.,1991 г. 4. Ҳамрақулов О., Магдиев Ш. Автомобилларни техник эксплуатацияси, Жиззах, ЖизПИ, 2005й. 5. «Ўзбекистон Республикаси автомобил транспорти ҳаракатдаги таркибининг техник хизмати ва таъмири хақидаги Низом» Т., “Ўзавтотранс” коорпорацияси 1998-йил. 6. Крамаренко Г.В.,Николяев В.А., Шаталов А.И. Безгаражное хранение автомобилей при низких температурах. М:Транспорт 1984 г. 7. Лабезников М.Е.,Букеревич Ю.Л.Эксплуатация автомобилей в условиях жаркого климато и пустўнно-песчанной местности.М:Транспорт 1969г.

O'xshashlar

Ягона транспорт тизими ва ҳар хил транспортлар ўзаро ёндошуви

Автотранспорт воситаларини экстремал иқлим шароитида эксплуатация қилиш жиҳатлари

Йўлнинг ишлаш шароитига таъсир этувчи табиий омиллар. ЎзР худудида табиий иқлим шароитларининг ўзгариш қонуниятлари.

Автомобиллардан фойдаланишда пухталикни саклаш чора-тадбирлари.

Автомобилларни таъмирлаш ва уларга техник хизмат кўрсатиш фанини предмети