Xom ipаkni yig`ish, sifаtini nаzorаt qilish jаrаyonlаri - To'qimachilik - Referatlar

Xom ipаkni yig`ish, sifаtini nаzorаt qilish jаrаyonlаri

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

108 KB

Ko'chirib olish

Xom ipаkni yig`ish, sifаtini nаzorаt qilish jаrаyonlаri Reja: 1. Xom ipak sifatini nazorat qilish. 2. Nazorat yig`uv bo`limi va uskunalari. 3. Xom ipak sifatiga baho berish. 4. Sinov laboratoriyasi dastgohi va uskunalari.

Xom ipakdan yupqa va yengil matolar ishlab chiqilgani uchun, undagi nuqsonlar yaqqol tashlanib qoladi. Shu sababli xom ipak sifatiga yuqori talablar qo`yiladi. Ip uzun va ravon bo`lishi, uzilishga mustahkam, qayishqoq, shishlar, o`ralib qolgan iplar, mo`ylovchalar va boshqa nuqsonlar bo`lmasligi, shu bilan birga chiziqli zichligi berilgan chiziqli zichlikka mos kelishi kerak. Xom ipak sifati: pilla chuvish jarayonida; nazorat yig`uv bo`limida, kalavalarni ko`rinishi bo`yicha; davlat standarti bo`yicha nazorat qilinadi. Eshish va to`qish korxonalarida xom ipakning hamma sifat ko`rsatkichlari muhim ahamiyatga ega. Xom ipak chiziqli zichligi berilgandan kam yoki ko`p bo`lib ketsa, mahsulot nostandart massaga ega bo`lib qoladi. Buni oldini olish uchun pilla xom-ashyosini sinchiklab tanlash, to`g`ri saralash, chuvish jarayonini normal bo`lishini ta`minlash kerak. Xom ipakdagi nuqsonlar. Chuvish jarayonida paydo bo`ladigan nuqsonlar shish va g`o`ddalar qobiqdan paketlarni to`g`rilanmasdan chiqib ketishi natijasida paydo bo`lib, uning hosil bo`lishiga pillalarni xususiyati bir xil emasligi, noto`g`ri bug`lash sabab bo`ladi. Mo`ylovlarning paydo bo`lishi- ilgich tagiga tashlanayotgan pillalar noto`g`ri qo`shilishi natijasida, ip yo`naltirgichni ilgichka nisbatan noto`g`ri o`rnatilgani, ip bilan nazorat apparati orasidagi masofaning noto`g`riligi, bunda ikki pog`onali shkivda o`rashib qolib uzilish sodir bo`ladi. O`rashgan iplarning paydo bo`lishi, ip uzilgandan keyin dasta tagiga tashlangandan yoki uzilishni bartaraf qilayotganda, ip harakatsiz turgan vaqtda paydo bo`ladi. Xalqalar- pilla qobig`idan bir vaqtning o`zida bir necha sakkizsimon xalqalarning yoki butun paketlarning chiqishi va to`g`irlanmasligi natijasida hosil bo`ladi. Tugunchalar- xom ipakning uzilishi va uni ulash davrida hosil bo`ladi. Lekin bunda tugunchaning uzunligi 3 mm gacha nuqson hisoblanmaydi. Ipak eshish va to`qish korxonalarida qayta o`rash qobiliyati juda muhim bo`lib, qayta o`rash davrida xom ipak kam uzilishi kerak.

Qayta o`rash qobiliyati kalavaning butunligiga, yopishqoqlik darajasiga, ipning qattiqligi va mo`rtligiga bog`liq. Kalavada ikkita uch bo`lishi kerak, biri boshi, ikkinchisi oxiri. Kalavadan iplar osilib yotsa u uzilgan uchlar bog`lanmaganligidan yoki charxdan echayotgan mahalda yirtib yuborilgandan dalolat beradi. Xom ipakning bog`lanuvchanligi ham muhim ko`rsatkichlardan bo`lib, u xom ipakdan pilla ipining yopishganini ajralish kuchiga bog`liq. Bog`lanuvchanlikni past bo`lishiga bug`langan pillalarni sovuq suvda ko`p saqlash davrida seritsin elimlash xususiyatini yo`qotishi natijasida, yetarli chirmashtirish bermaslik, chuvish qozonining iflosligi olib keladi. Tayyor bo`lgan xom ipak dastgoh charxidan tushirib, dam berilib, tortilib, tekshirilib, titib, tikib, pachkalarga yig`ib, toyga joylanadi. Bu hamma operatsiyalar fabrikaning nazorat yig`uv bo`limida bajariladi. Chuvish dastgohlarida charxdan xom ipakni kalavani to`lishiga qarab turib yechiladi. Masalan KMS-10 va UZNIIShP avtomatlarida 2,33 teks va undan kam bo`lgan assortimentlarda smena oxirida bir marotaba, 3,23 va undan katta teksli assortimentlar ishlab chiqarishda smena davomida ikki marta yechiladi. Yechilgan kalavalar 10 donadan qilib, ilgaklarga ilib, hamma tomoni mato bilan o`rab himoyalangan aravachalarda nazorat yig`uv bo`limiga olib kelinadi. Charxdan yechilganda xom ipakning namligi 11% (normada) o`rniga 6-8 % bo`ladi. Shu sababli xom ipakni tortishdan oldin dam berish va namligini ortishi uchun 24 soat nazorat yig`uv bo`limida saqlanadi. KMS-10 va UzNIIShP sistemasidagi avtomatlarda ishlab chiqilgan xom ipak holati tekshirilgandan keyin 5 grammgacha aniqlikda tortiladi. Tortilgan kalavalar yig`indisiga chuvish tozi nomeri, brigada, smena, ishlab chiqarish vaqti yozib qo`yiladi. Shundan so`ng kalavalar ishlov berishga yuboriladi. U yerda qotgan joylar titilib, yo`qotsa bo`ladigan nuqsonlarni yo`qotib tikiladi. Kalavaning 3 joyidan tikiladi, tikilgan joy bir xil uzoqlikda joylashishi kerak. Charxning qovirg`asi tegib turgan qismidan 5 sm uzoqroq tikiladi. Kalavalar mahsus moslamada uzunasiga buram berilib presslash mashinasiga joylanib

presslanib, kipga yig`iladi. Har bir brigadaning ishlab chiqargan xom ipagi alohida kiplarga yig`iladi. Brigadada KMS-10 dastgohida bitta bog`lovchi, 2-3ta bug`lovchi, 4-6ta chuvuvchilar ishlaydi. Bitta brigadani ishlab chiqargan xom -ipagini bir kunda kipga yig`ib bo`lmaydi. Kerakli miqdor yig`ilgandan so`ng esa tekshirish uchun namunalar olinib, xom-ipakni kipga yig`ishga beriladi. Har bir kipdan sifatini tekshirish uchun 10-20 kalava va namligini tekshirish uchun 3 ta kalava olinadi. Xom ipakka UzRST 834-97 davlat andozasi bo`yicha baho beriladi. Ushbu standart pilla o`rash jarayonida bir necha pilla iplarining qo`shilishidan hosil bo`lgan 1,56, 1,89, 2,33, 3,23, 4,65 teks assortimentdagi xom ipakni o`z ichiga oladi. А vtomatlarda ishlab chiqilgan xom-ipak partiyalari 63dan 160 kggacha komplektga yig`iladi. Mexanik pilla chuvish dastgohlarida ishlab chiqilgan xom ipak 32 0,5 kg vaznli kip bo`lishiga yo`l qo`yiladi. Xom ipak sifat va miqdoriy ko`rsatkichlar bilan xarakterlanadi. Sifat ko`rsatkichlari ham o`z navbatida asosiy va ikkinchi darajali sifat ko`rsatkichlariga bo`linadi. А sosiy sifat ko`rsatkichlar. Chiziqli zichligi bo`yicha notekisligi, qayta o`rash qobiliyati va yirik nuqsonlar bo`yicha tozaligi (1-jadval).

1-jadval Nominal chiziqli zichligi,teks Nav Konditsion chiziqli zichlikni nominaldan nisbiy farqi,% Chiziqli zichlikni variatsiya koeffitsienti, %dan ortiq emas Qayta o`rash qobiliyati, uzuqlar soni, quyidan oshmasligi kerak Yirik nuq- sonlardan tozaligi, % dan kam emas 1,56 1 2 3 +7,7 -6,4 12,8 15,9 19,7 39 60 121 95 90 85 1,89 1 2 3 +8,5 -5,3 12,5 14,6 18,5 30 52 95 94 89 84 2,33 1 2 3 +6,0 -5,6 12,0 14,0 18,0 18 37 68 93 88 82 3,23 1 2 3 +6,5 -5,0 10,6 12,6 16,0 11 19 49 91 86 80 4,65 1 2 3 +6,5 -5,4 10,0 12,5 15,6 8 12 16 89 84 80 Ikkinchi darajali sifat ko`rsatkichlar . Mos kelmaslik, nisbiy uzish kuchi, uzishdagi cho`zilish, mayda nuqsonlar bo`yicha tozaligi, kalavalar holati, bog`lanuvchanlik (2-jadval). 2 -jadval Nami - nal chiziqli zichlik, teks Kalava- lar holati, xolati balda ortiq emas Noteks- ligi, balda ortiq emas Mayda nuqson- lardan toza-ligi, %dan kam emas Solishtirma uzilish kuchi,mn/tek s (gs/teks) dan kam emas Uzilish- dagi cho`zilish % dan kam emas Jipslig i, karetk ani yurish sonida n kam emas

1,56 25 8 83 294 (30,0) 16,0 25 1,89 25 8 83 294 (30,0) 16,0 25 2,33 25 7 82 294 (30,0) 17,0 30 3,23 25 7 80 303 (31,0) 17,0 30 4,65 25 6 80 303 (31,0) 17,0 - Xom ipak 3 ta navga bo`linib, asosiy sifat ko`rsatkichlarining eng yomoniga qarab qo`yiladi, agar da berilgan normaga ikkinchi darajali sifat ko`rsatkichlari to`g`ri kelsa. А gar ikkita ko`rsatkichi bo`yicha normadan past bo`lsa unda bitta navga pastga tushadi. Miqdoriy ko`rsatkichlarga o`rtacha haqiqiy chiziqli zichligi, namlik, qaytmas chiqindi va vaznini yo`qolishi kiradi. Xom ipakning o`rtacha faktik konditsion chiziqli zichligi, kvartal mobaynida ishlatuvchilarga berilayotgan nominal chiziqli zichlikka to`g`ri kelishi kerak. А gar nominaldan katta bo`lsa, yetishmayotgan uzunlikdagi xom ipak massasi qo`yidagi formula bilan hisoblanadi. Q k =Q f   ф ф k Н W T W T   100 100 bu yerda: Q k – xom ipakning kondentsion massasi, yetishmayotgan ip uzunligi bilan birga hisoblanganda,kg. Q f – xom ipakning faktik vazni,kg. T n - nominal chiziqli zichlik, teks, T f - faktik chiziqli zichlik, W k va W f – mos holda xom ipakning kondentsion va faktik namligi,%. Sifat va miqdor ko`rsatkichlarini tekshirilayotganda, toyning turli joylaridan olingan namunalar standart sharoitda ushlab turiladi (t-20  3 0 C, havoning nisbiy namligi 65  3%)

Qayta o`rash qobiliyati xom ipakning chiziqli zichligiga qarab o`ralish tezligi va vaqt tanlanadi. Masalan 2,33 teks uchun, qayta o`rash tezligi 130  5 m/min, o`rash vaqti 90 min. Qayta o`rash qobiliyatini quyidagi formula bilan aniqlanadi: О П  1000 bu yerda: O- qayta o`rash davridagi uzilishlar soni;  - o`rab olingan xom ipak vazni,g Naminal chiziqli zichlik deb, iplarni sinflashda qabul qilingan chiziqli zichlik tushiniladi. Bu ko`rsatkich korxonani rejalashtirilayotganda, stardartlashda, buyumni chiziqli zichligini hisoblashda ishlatiladi. Berilgan chiziqli zichlik deyilganda ishlatilayotgan xom-ashyoni faktik sifatidan kelib, chiqqan holda ishlab chiqilgan ipning chiziqli zichligi tushiniladi. б .i.p б n T Т   bu yerda: T p.i - ishlov berilayotgan pillalar pariyasi pilla ipining o`rtacha chiziqli zichligi, teks; n b -dastadagi berilgan o`rtacha pillalar soni. Faktik chiziqli zichlik (T f ) deganda atrof muhit namligiga to`g`ri keladigan namlikka ega bo`lgan chiziqli zichlik tushiniladi. Faktik chiziqli zichlik tekshirilayotgan kalavalarni tortish va uzunligini aniqlash orqali o`lchanadi. Kondentsion chiziqli zichlik (T k ) deganda standart namlikka ega bo`lgan chiziqli zichlik tushiniladi. к f f к W 100 W 100 Т Т    bu yerda: W f – ipning faktik namligi,% W k – 11% ipning kondentsion normadagi namligi

Haqiqiy chiziqli zichlik deyilganda pilla chuvish jarayonida ta`sir ettirilgan emulsiya, yog` va boshqa moddalarsiz ipning chiziqli zichligi tushiniladi.   100 P 100 Т Т r f х   bu yerda: P r - emulsiyalash va yog`lash davrida ip vaznini ortishi,% Chiziqli zichligi bo`yicha noteksligi variatsiya koeffitsientida ifodalangan, %. 100 Т С   bu yerda:  - o`rtacha kvadratik og`ish n М М i    2) (  bu yerda: M i –I ta kalavachalar massasi; М - kalavachalarning o`rtacha massasi; n- kalavachalar soni. Uzish kuchi va uzishdagi cho`zilish uzish asbobida aniqlanadi, o`rtacha qiymati topiladi. Nisbiy uzilish kuchini quyidagi formula orqali topiladi. p T P Р  bu yerda : Р - o`rtacha uzilish kuchi,N; p T - uzilgan iplarning o`rtacha chiziqli zichligi, teks. Mos kelmaslik va mayda nuqsonlar bo`yicha tozaligi seriplan kamerasida seriplan doskasiga o`ralgan tekshirilayotgan ipni standart namuna rasmi bilan

solishtirish orqali aniqlanadi. Mos kelmaslik uchun 40 ta panel o`rtacha arifmetik summasi qabul qilingan. Mayda nuqsonlar bo`yicha tozaligi uchun 40 ta kuzatilgan panelga baho berish natijasini o`rtacha arifmetigi qabul qilingan. Yirik nuqsonlar bo`yicha tozaligi seriplan doskasi ikki tarafidagi nuqsonlar soni bilan belgilanadi. Ularga shishlar, mo`ylovlar, tugunchalar, halqalar va xokazolar kiradi. Yirik nuqsonlarni foizda quyidagicha hisoblanadi: ) 1,0 4,0 ( 100 3 2 1 П П П Ч     bu yerda: П 1 , П 2 , П 3 – nuqsonlar soni 1, 0,4 va 0,1 ga mos baholash. Jipsligi – dyuplan yoki kozimetr asbobida aniqlanadi. Minutiga 140 marta borib kelayotgan tezlikka ega bo`lgan karetkaning metall panjarasidan o`tayotgan xom ipak namunasini ishqalanishi kuzatiladi. Yuqori reshetka 300 g vaznga ega. Ipni tarangligini hosil qiluvchi umumiy osma kuch sistemasi 180 sNga teng. 100 ta ipni tekshirib ko`riladi. Pribor har 10 marta borib kelgandan keyin to`xtatilib, bir biridan ajragan iplar tekshiriladi. n М С с ж  bu yerda: M s - karetka yurishlar sonini titilgan qismlar soniga ko`paytmasi; n– umumiy sinovlar soni. Qaytmas chiqindilar . 30 minut davomida 4-5 g olein neytral sovun tarkibli eritmada xom ipak kalavachalari ikki martalab qaynatish natijasida topiladi. Qaynatilgandan so`ng xom ipak namunasi 40-50 0 S li suvda chayiladi. Ikki qaynatishdan keyin xom ipakni butunlay elimsizlanganini indikator ta`sirida aniqlanadi. 0 1 ) 100( 100   W У   

bu yerda: 1 va 0 - qaynatishdan oldingi va keyingi namuna massasi, g; W –namlik. Xom ipakdagi tabiiy vazni yog`-mum moddalar hisobiga 0,8% ga oshganligini hisobga olgan holda 25 % dan oshmaydi. Sinov laboratoriyalarida ishlatiladigan uskunalar Qayta o`rash qobiliyatini aniqlashda qayta o`rash dastgohlari (M-210 ShL, M-170ShL) va g`altaklardan (62 va 63 raqamli) foydalaniladi. Uzuvchi kuch va uzilishdagi cho`zilishni aniqlash uchun mayatnik turidagi uzuvchi mashinalardan foydalaniladi (RM mashinalari). Noteksligi, yirik va mayda nuqsonlar bo`yicha tozaligi seriplanda aniqlanadi. Jipsligini aniqlashda «Dyuplan» asbobidan foydalaniladi. Kondentsion apparatlarda ipning namligi aniqlanadi. Bundan tashqari laboratoriya uchun texnik, analitik va pallali tarozilar, psixrometr va termometrlar kerak bo`ladi.

А dabiyotlar: 1. Karimov I. А . Barkamol avlod - O`zbekiston taraqqiyotining poydevori. Toshkent: O`zbekiston, 1997. 2. Rubinov E.B. «Texnologiya shelka». T. O`qituvchi, 1989 y. 3. Rubinov E.B., Muxamedov M.M., Osipov L.X., Burnashev I.Z. «Shelkos i re i kokonomotaniya». Spravochnik. 2-e izd, pererab i dok.-M.Legprombitizdat, 1986 g,-312 s. 4. Qodirov Sh. А . «Pillani dastlabki ishlash va chuvish» bo`limidan ma`ruza matni, 1999 y. 5. Pillachilar uchun qo`llanma. Bagavutdinov N.G va boshqalar. 1984 y. 6. А .X. А limova, V. А . Usenko. OO`Yu uchun Ipakni eshish.- Toshkent., «Sharq»,- 2001.-269 b. 7. www.mindbranch.com/Raw-Silk-Global-R307-18901 8. http://www.hzfj.com

O'xshashlar

Pilla chuvishga dastlabki tayyorlash va pillalarni chuvish

Yigirilgаn ipаk iplаrini sifаtini bаhоlаsh

Yigirilgаn ipак iplаrini sifаtini bаhоlаsh

Tikuvchilik iplаrining sifаtini ko’tаrish usullаri

Tаbiiy ipаkni eshish jаrаyonining mаqsаdi vа mohiyati