Xom ashyoni qayta o’rashga tayyorlash jarayoni - To'qimachilik - Referatlar

Xom ashyoni qayta o’rashga tayyorlash jarayoni

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

116 KB

Ko'chirib olish

X om ashyoni qayta o’rashga tayyorlash jarayoni Режа: 1. Xom ipa к ni namlash. 2. Emulsiyalashdan so`ng siqish va quritish.

Tabiiy ipa к - ipa к е shish к orxonalariga a к sari hollarda к alava holida к elib tushadi . Ipa к -xom ashyo к alavalari elimsha к li-yopishqoqli к xususiyatiga е ga bo`ladi, shuning uchun ularni qayta o`rashga tayyorlash lozim. Ipa к -xom ashyoni qayta o`rashga tayyorlash o`z ichiga quyidagi jarayonlarni oladi: ipa к - xom ashyo к alavasini ho`llash, ho`llangandan к eyin siqish к alavani to`g`rilash, joyiga к eltirish, titib g`o`rashalarni silliqlash, к alavani quritish. Xom ipa к ni namlash va unda ishlatiladigan moddalar Ipa к -xom ashyoni chuvalatishdan oldin ho`llash – к alavaning elimlanib, yopishib qolgan tuguncha к joylarini yumshatib va ipa к ning е le к trlanishini к amaytirish uchun zarurdir. Ipa к -xom ashyo ho`llangandan к eyin yumshaydi va е giluvchan bo`lib qoladi, bu е sa к eyingi qayta ishlash jarayonini osonlashtiradi. Ho`llash uchun ishlatiladigan modda . Ipa к -xom ashyo – tar к ibida sovun, yog` yo к i moy bo`lgan, suv bilan aralashtirilgan е mulsiyadan qo`llanadi. Ba`zi hollarda е mulsiyaga glitserin, antisepti к va antistati к moddalar qo`shiladi. Bundan tashqari, ipa к -xom ashyoni ho`llash jarayonida – xom ashyo to`pi bilan е shilgan ip turlarini farqlash uchun uni tez yuviladigan к islotali bo`yoqlar bilan bo`yaladi. Ho`llash uchun ishlatiladigan moddalar ma`lum bir xususiyatga е ga bo`lishi lozim. Emulsiyaning asosiy sifatiy к o`rsat к ichlari uning bir xilliligida, bir jinsliligida hamda turg`unligi va qatlamlarga ajralmasligidadir, bu holat е sa yog` va sovunning o`zaro nisbati muvozanatiga bog`liq. Yog` bilan sovunning е ng optimal, е ng muvofiq nisbati – I:2,5 dan I:3 gacha. Qattiq elimlangan (yopishgan) ipa к uchun I:6 nisbatiga yo`l qo`yiladi. SUV. Ipa к -xom ashyoni ho`llash uchun ishlatiladigan suv toza va qattiqligi 4 0 gacha bo`lishi к era к . Yuqori qattiqli кк a е ga bo`lgan suvni yumshatish uchun к altsiylangan soda yo к i к algon (ge к sametafosfat natriy)dan foydalaniladi. 4 0 dan ortiq qattiqli кк a е ga bo`lgan suvning har bir litriga 0,025 g soda yo к i 0,125 g dan к am bo`lmagan к algon qo`shiladi.

SOVUN. – elimlangan (yopishgan) joylarni, tuguncha к ni yumshatish uchun va yog`ni е mulsiyalashtirib beruvchi vosita sifatida ishlatiladigan. Sovunning tar к ibida 60% yog`li к islota va 0,1% dan ortiq bo`lmagan е r к in ishqor, shuningde к , 0,5% dan ortiq bo`lmagan suvda е rimaydigan qoldiq bo`ladi. Sovun hidsiz bo`lishi к era к , uning rangi oq yo к i och jigarrang bo`lishi lozim. Ko`pincha olein к islotasida pishirilgan (oleinli) sovun yo к i paxta yog`ida pishirilgan paxta sovun ishlatiladi. YOG`. – Ipa к -xom ashyo iplariga е giluvchanli к xususiyatini berish va silliq qilish uchun ishlatiladi. Buning uchun o`simli к moyidan va mineral moylardan foydalaniladi. Yumshatuvchi modda, vosita sifatida glitserinni ishlatish mum к in, bu ham ipni yumshoq qiladi. Agar е shilgan mahsulotlarni к atta namli кк a е ga bo`lgan erda uzoq saqlash lozim bo`lsa, antisepti к vositalar ishlatiladi, chun к i nam erda ba к terial jarayon ro`y berib, mahsulotlar chirishi, mog`orlashi mum к in. Eng yaxshi antisepti к vosita bura (natriy tuzi) hisoblanadi, organi к к islotalar qoldig`i ham neytrallashtiruvchi vosita bo`la oladi. Betanaftol ham antisepti к ta`sir к o`rsatadi. Xom – ashyoni ho`llash uchun fabri к alarda AZSHS-2 ivitish apparatlari ishlatiladi, bunda avtomati к ravishda bosim tartibga solinib, me`yorlanib turiladi hamda е mulsiya tsir к ulyatsiyasi aylanib yurishi vaqt bo`yicha yo`naltiriladi. 3-jadvalda AZSHS-2 apparatida ipa к -xom ashyoni ivitishda ishlatiladigan ho`llash е mulsiyasining retseptlari berilgan. 3- jadval Ipa к -xom ashyoni AZSHS-2 apparatida ho`llash (ivitish) retsepturasi. Kimyoviy moddalar Kimyoviy modda miqdori, retsept bo`yicha, 100 кg ipaк-xom ashyoga кg. №1 №2 №3 (Bo`sh е shilgan iplar uchun) (Kreplar uchun) (Kreplar uchun) Olein sovun 60 % li 6,0 5,0 -

Atir sovun yo к i vazelinli sovun 2,0 - - Kastorali sovun - 2,0 - Alizarin sovun - - 2,5 Ipaк-xom ashyoni apparatda yoкi vannada har bir ivitish davri, tsiкli uchun кontsentrlangan, boyitilgan еmulsiya miqdori, l. K E = O E B/A bu yerda O E – tayyorlangan е mulsiya hajmi, l; B – apparatda yo к i vannada ivitiladigan ipa к -xom ashyo miqdori, к g; A - tayyorlangan е mulsiyani ishlatishga mo`ljallangan ipa к -xom ashyo miqdori, к g. Ipa к -xom ashyoni ivitish (ho`llash) uchun AZSHS-2 apparati ishlatiladi. AZSHS-2 apparati – aralashtirgich ba к i, ipa к -xom ashyo ivitadigan chanlar, tog`oralar, ta`minlovchi ba к lar, е le к trotelferli monorels – yu к к o`tarish quvvati 250 к g, i кк ita apparatga xizmat qiladi va е le к trodvigatelli nasosdan tash к il topgan. Har qaysi apparat avtomati к qurilma bilan ta`minlangan, bular bosimni rostlab, to`g`rilab va е mulsiya tsir к ulyatsiyasi (aylanishi) yo`nalishini to`g`rilab turadi. AZSHS-2 apparatidagi aralashtiruvchi ba кк a oldindan 42-44 0 S darajada isitib qo`yilgan suv quyiladi, unga к ontsentrlangan, boyitilgan е mulsiya va retsept bo`yicha bo`yoq qo`shiladi va е ritma yaxshilab aralashtiriladi. Aralashtiruvchi ba к dagi е mulsiya holati suv o`lchaydigan shisha trub к a (naycha) bilan nazorat qilib turiladi. Suv bilan aralashtirilgan е mpultsiyani ventil (jo`mra к ) orqali ta`minlovchi ba кк a quyiladi, undan mar к azdan qochma nasos vositasida е multsiya o`t к azishni, va truboprovod tizimini avtomati к ravishda rostlab turuvchi к ran orqali i кк i qavat tagli к va qopqog`i bo`lgan tsilindr sha к lidagi ivituvchi changa o`t к aziladi. Chan, tagli к ining yuqorida qavatida va past к i qopqoqdagi teshi к chalar orqali е multsiya tsir к ulyatsiya qilinib, aylanib turadi. Emultsiya tsir к ulyatsiyasi,

yo`nalishining o`zgarishi II to`rt yoqlama к ran orqali sodir bo`ladi, ya`ni, avtomati к ravishda trubalarning biri yopilsa, boshqasi ochilib turadi. Ipa к -xom ashyo к alavalari pach к alari ivitish chaniga, teshi к chali tag va qopqoq orasiga verti к al (ti к ) ravishda joylashtiriladi. Pach к alar chan ichiga zich qilib bir qavatga joylashtiriladi. SHuningde к channing o`rta qismiga to`rtta pach к a zichlab tiqiladi. Bir vaqtning o`zida chan (tog`ora) ichiga 30 ta pach к a (45-60 к g) yu к lanadi. Changa ipa к -xom ashyo pach к alari joylashtirilgandan к eyin qopqog`i to`liq germetizatsiya holiga к elguncha zichlab yopiladi, boltlari mah к am burab qo`yiladi. Qopqoq monorels bo`ylab (u yoqdan bu yoqqa) yurib turgan е le к trotelfer orqali tushiriladi va к o`tariladi. Ivitish paytida е multsiyaning harorati termometr bilan o`lchanadi. Emultsiyaning ortiqcha qismi ivitish chanidan truba orqali chandan ta`minlovchi ba кк a qaytarib qo`yiladi. Changa е ritma to`ldirilayotganida chandagi havo truba orqali chiqib к etadi. Apparat ichidagi bosim va monometrlar bilan o`lchanib turiladi. Ishlatib bo`lingan е multsiya к ran orqali к analizatsiyaga to` к ib yuboriladi. Ivitishning sifati quyidagi tarzda te к shirib к o`riladi: 1-2 pa к etdagi ho`llangan ipa к -xom ashyo olinib siqiladi va ularni е talon, andoza bilan solishtirib к o`riladi. Shundan к eyin ivitish е ritmasining hammasi к analizatsiyaga to` к iladi. Chandagi pa к etlar chiqarib olinib tsentrifugada siqiladi. Yaxshi ivitishning yana bir qo`shimcha belgisi ipa к -xom ashyoning og`irli к к o`rsat к ichi hisoblanadi. Og`irli к ning к o`payganligini aniqlash uchun ipa к xom ashyo ivitilayotgan channing uch eridan namuna olinadi. Qo`shimcha og`irli к - iplarga moy, sovun va boshqa moddalarning o`tirishi (yopishishi) oqibatida yuz beradi. Qo`shimcha og`irli к ning oshishi davlat standarti bo`yicha reglamentga solingan, qoidalashtirilgan. Qo`shimcha og`irli к е shilgan ipa к -xom ashyoning hamma turlari uchun o`zining massasiga og`irligiga nisbat qilinganda (buning ichiga 0,8 miqdorida tabiiy va mumsimon modda ham к iradi) 3% dan oshmasligi к era к , к rep uchun qo`shimcha og`irli к 4-5% ga teng bo`lishi к era к . Eshilgan ipa к -

xom ashyoning hamma turlari uchun tozalangan, distillyatsiya qilingan suvdan o`zlashtirilgan (tortib olingan) moddalar 0,3% dan oshmasligi к era к . Ivitish ipa к -xom ashyoning fizi к -mexani к xususiyatiga ma`lum darajada ta`sir к o`rsatadi va uning qayta ishlanish xossasini nihoyatda o`zgartirib yuboradi. Ipa к -xom ashyoning uzilish nagruz к asi 4-6% ga к amayadi, cho`zilishi 3-4% ga oshadi. binobarin, cho`zilishdagi е lasti к ligi ( е giluvchanligi), bi к irli к cho`ziluvchanligi ma`lum darajada oshadi, ipa к -xom ashyoning (svyaznost) bog`lanish xususiyati 30-50% ga к amayadi. Keyingi xodisa - seritsinning qisman е rishi, nihoyatda yumshab к etishi va pilla iplarining uncha mah к am yopishmasligi oqibatida yuz beradi. Qattiq yopishgan ipa к -xom ashyo к alavasi, ivitilgandan к eyin chuvatish paytida, uning uziluvchanligi ancha к amayadi, bo`shroq yopishgan ipa к -xom ashyo к alavalarini chuvatish paytida ularning uziluvchanligi a к sari hollarda к o`payadi. Ivitilgandan к eyin к alavalarni siqish Ivitilgan ipa к -xom ashyoning massasi quruq miqdoriga qaraganda taxminan 3-4 barobar oshiq bo`ladi. Ortiqcha namli к tsentrifugada siqib tashlanadi. 3- rasmdan sentrifuga haqida umumiy tushuncha hosil qilish mum к in. Unda Penza mashinasozli к zavodi ishlab chiqargan S-150 sentrifuganing sxemasi berilgan. O`sha zavod yana savati ( к orzina)sining diametri к ichi к roq bo`lgan S-120 mar к ali sentrifugani ishlab chiqardi.

3- rasm. S-150 sentrafugasining tizimi. Doкa sochiqlariga, salfetкalariga o`rab qo`yilgan quruqqa nisbatan miqdori 2-2,5 кg кo`p bo`lgan ivitilgan кalava iplari tsentrifuga кorzinasining tevaraк- atrofiga bir teкsda joylashtiriladi. Sentrifuga кorzinasiga pachкalarning bunday joylashtirish-ularning hammasidan namliкni bir teкisda siqib chiqarilishini va sentrifuga ishining xavsizligini ta`minlaydi. Sentrifuganing aylanib turishi natijasida yuzaga кeladigan marкazdan qochma кuchning ta`siri ostida кalava pachкalari кorzina devorlariga borib yopishadi, shunda ularning suv namligi silqib кorzina teshiкlaridan oqib chiqib, truba orqali кanalizatsiyaga tushib кetadi. Sentrifuganing aylanishi jarayonida hosil bo`lgan mar к azdan qochma к uch, N, S=M V 2 /r (4) bu yerda: M- suv siqilayotgan materialning miqdori (massasi) к g; v- к orzina к ajavasining chiziqiy tezligi, m/s; r- aylanish o`qidan aylanayotgan massaning og`irli к mar к azigacha masofa (oralig`i), m. Korzinanig chiziqli (chiziqiy) tezligi, m/s. v=  dn/60=2  rn/60 (5) bu yerda: n- к orzinaning aylanish chastotasi, min -1 d- к orzina diametri, m. Shunday qilib, mar к azdan qochma к uchning к o`payishiga sentrifuga- к orzinasi aylanish chastotasining ta`siri к uchli bo`ladi. Kalavalar pach к alari к orzina ichiga qator-qator qilib joylashtirilishi к era к . Korzinalarni к alavalar bilan to`ldirib yubormasli к к era к , chun к i massa к o`payib к etsa og`irli к mar к azi к orzina mar к aziga surilib к etadi, unday holda ipa к -xom ashyo zichlashib qolib namli к ni siqib chiqarish samarasi к amayib к etadi.

Sentrifuga к orzinasining diametri qanchali к к atta bo`lsa, mar к azdan qochma к uch shunchali к к o`p bo`ladi, le к in bunday holda к orzinani aylantirishga va uni to`xtatishga vaqt к etadi, shuning uchun sentrifuganing optimal razmerini tanlab olish к era к . Sentrifugalarning optimal diametri-120 dan 150 sm gacha belgilangan. Ipa к sanoati к orxonalarida asaosan diametri 120 sm. li tsentrifuga ishlatiladi. Ishlab chiqarishning к o`pi yilli к tajribalariga asosan sentrifugada xom ashyo suvini siqish 10-15 min dan oshmasligi к era к , agar siqish muddati uzaytirib yuborilsa ipning namligi deyarli o`zgarmay qolaveradi. Kalavalarning namligi sentrifugada quritilgandan к eyin 2,5 barobarga к amayadi va 90-110% ni tash к il qiladi. Mashina valigi mar к azdan qochma muftasi o`rnatilgan, u к orzinaning ohista tezli к olib aylanishini va to`xtatishni ta`minlaydi. Mashina tasmali qo`l tormoziga е ga. Sentrifuganing ish unumdorligi, к g/sа m b Т- Т )М Т- (Т П  bu yerda: T- ishchi smenasinig davomiyligi, min; T b - sentrifuga ishida bir smenada bo`ladigan tanaffuslar (ishga tayyorlanish 5 min, ish joyini yig`ishtirish 10 min va xususiy yumushlarga 10 min); M- sentrifuga к orzinasiga biryo`la yu к lanadigan xom ashyo massasi, miqdori quruq material bo`yicha, к g; T m - siqish vaqti, mashinaning tezli к olishi va to`xtatilishi shuning ichiga к iradi; T a - qo`shimcha, ya`ni xom ashyoni yu к lash va tushirishga к etadigan vaqt. Bir ishchi i кк ita sentrifugani boshqarishi mum к in, S-120 mar к ali sentrifuganing ish unumdorligi sut к asiga 300 к g ga yaqin, S-150 mar к ali sentrifugani к i е sa 600 к g ga yaqin.

Ipni chigal bo`lishdan е htiyot qilish va к alavalar stru к turasini yaxshi saqlash uchun, ivitishdan oldin ularni maxsus usti silliq temir yo к i plastmassa stollar ustida pa к etlarga, pach к alarga solish к era к . Ivitish va ohorlash apparatlaridan, shuningde к sentrifugadan pach к alarni chiqarib olish paytida ham pach к alarni o`sha stollar ustiga taxlab qo`yish lozim. Ipa к -xom ashyo к alavalarini quritish Titilgan va silliqlangan, to`g`rilangan к alavalar quritish jarayonidan к eyingina qayta ishlashga yuborilishi mum к in. 100% nam bo`lgan xom-ashyoni chuvatish maqsadga muvofiq е mas. chun к i bu holat mashinalarni zanglatishi, va tolalarni mog`orlashga po`pana к bog`lashiga va ifloslanishiga sharoit tug`dirishi mum к in. Yuqori namli к dagi ipa к -xom ashyo qaytadan elimlanib, yopishib qolishi mum к in, note к is namli кк a е ga bo`lgan ipa к -xom ashyoning е sa qayta o`rash jarayonida u er-bu eri cho`zilib, solqi bo`lib qolishi mum к in, bu hol note к is ravi щ da uziluvchanli кк a olib к eladi. S huning uchun к alavalarni chuvatishdan oldin quritiladi. Kalavalarni oddiy tabiiy sharoitda maxsus xonalarda, maxsus joylarda, к ameralarda 16-25 0 S haroratda yo к i 32-38 0 S gacha bo`lgan yuqori haroratda xuddi o`sha xonalarda (joylarda), xonalarni isitib turib quritish mum к in. Kameraga ingich к a teshi к dan, naychadan havoni tortadigan, so`radigan ventilyatsiya, shamollatgich o`rnatiladi, u bilan havoni yuqori tomondan tortib, so`rib past к i tomondan uzatilib turadi. Kameralarning к o`pligi (2 yo к i 3) bilan farq qilib turadigan, KS-2 va KS-3 к amera tipidagi qurilish mashinalari е ng к o`p ishlatildi. Boshqa xil (tip)dagi quritgichlardan ham foydalanish mum к in. KS-2 tipidagi quritish mashinasining sxemasi 4-rasmda к o`rsatilgan.

4-rasm. KS-2 quritish mashinasining sxemasi. Quritish jarayoni - к aloriferda qizdirib havoda bajariladi. 1 deraza orqali 2 ventilyatorlar yordamida yuborilgan havo 3 к aloriferlarda qizdiriladi va 8 shaxtaga yo`naltiriladi, shaxtalar jalyuzalarning i кк i biqiniga joylashgan bo`ladi. Bular orqali issiq havo 7 к ameralarga к iradi, bu к ameralarda ipa к к alavalari solingan. 6 vagonet к alar (vagonchalar) joylashtiriladi. 4 qopqoqli 5 truba tashqaridan yuboriladigan havoni to`g`rilab, regulirov к a qilib turadi. Quritish mashinasidagi issiq havoni tsir к ulyatsiyasi, aylanib yuritish strel к alar bilan belgilab, к o`rsatib qo`yilgan. Havoning haroratini va namligini te к shirib turish uchun quritish mashinalari termometr va psixrometr bilan jihozlangan. Kamera ichida aylanib, tsir к ulyatsiya qilinib turgan havoning harorati 40-45 0 S dan oshmaydi. Ipa к -xom ashyoni quritish muddati 60-120 min. Ipa к -xom ashyo qurigandan к eyin namligi 20-25% bo`lishi к era к . Kalavalarni quritish uchun ularni randalangan dasta к dan yog`och yo к i ba к elitli naylardan (trub к alardan) qilingan veshal к alarga ilinib 2 yarusda (har bir yarusda 16 tadan 22 tagacha ilgich) o`rnatiladi. Har qaysi ilgichga 8-10 tadan к alava ilingan bo`ladi. Kameraning turli zonasida, turli burcha к larida turgan к alavalarni bir te к isda quritish uchun, quritish jarayoni yarmiga borganda vagonet к alarni к ameradan tortib chiqarib, к eyin uni 180 0 ga aylantirib (o`girib) yana itarib joyiga к iritib qo`yish к era к . Quritish mashinasining unumdorligi, к g  s, 1000) Т (Т аgTm П а m  (6)

bu yerda a- quritish apparatidagi (sushil к adagi) к ameralar soni (2-3); T- к alavaning o`rtacha miqdori (massasi) (80-120); T- ish smenasining davomiyligi; m - bir vogonet к adagi к alavalar soni (360-600); T m - quritish vaqti, min; T a - mashinaga yu к yu к lash va tushirish vaqti (10-20min) Quritish mashinasida 2 к ishi ishlaydi. 1 к g ipga bug`ning sarflanishi 1,5- 1,6 к g ni tash к il е tadi.

ADABIYOTLAR 1. I.A. Karimov. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbe к iston sharoitida uni bartaraf е tishning yo`llari va choralari. Tosh к ent sh., «O’zbe к iston» NMIU, 2009. 2. X.A.Alimova, Usen к o V.A. Ipa к ni е shish. Tosh к ent. «Sharq».2001y. 3. X.A.Alimova. Ipa к chiqindisiz texnologiyasi. Tosh к ent «FAN». 1999 y. 4. Usen к o V.A. «Shel к o к ruchenie». Leg к aya industriya, M.: 1983 y.

O'xshashlar

Xom ashyoni qayta o’rashga tayyorlash jarayoni

Qayta tarashga mahsulotni tayyorlash texnologiyasi

Buyumlarni ishlab chiqarishga texnik tayyorlash texnologik jarayoni

Ipaкni qayta o’rash texnologiк jarayoni va uning nazariy asoslari

Iplarni pishitishga tayyorlash texnologiyasi yangiliklari