Ustki kiyimlar bortlarini tikish - To'qimachilik - Referatlar

Ustki kiyimlar bortlarini tikish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

207 KB

Ko'chirib olish

Ustki kiyimlar bortlarini tikish Reja: 1. Bort tikishning bosqichlari. Bort qotirmasi tayyorlash usullari. 2. Adip tayyorlash usullari. 3. Bort qotirmasini old bo’lakka ulash usullari. 4. Old bo’lakka adipni ulash. 5. Bort ziylariga ishlov berish usullari .

1.Bort tikishning bosqichlari. Bort qotirmasi tayyorlash usullari. Bort kiyimning ko’p mehnat talab qo’iladigan va eng mas’uliyatli qismidir. Uni tikish nihoyatda ko’p operasiyalarda iborat. Kiyimni tashqi ko’rinishi va umuman qanchalik sifatli bo’lishi ,ko’p jihatdan bort tikish sifatiga, uning konstruksiyasiga, tikish texnologiyasiga va uni tikishda qanday yordamchi materiallar ishlatilganiga bog’liq bo’ladi. Bort qotirmasi old bo’lakning shakli buzilib ketmasligi uchun xizmat qiladi. Kiyimning turiga va modeliga qarab ,bort qotirmasi qo’shimcha qatlamlar qo’yib yoki qo’shimcha qatlamlar qo’ymay tikiladi. Bort qotirmasini tikib tayyorlash . Bort qotirmasining uloqlarini va vitachkalarini universal mashinada yoki siniq baxyaqatorli maxsus mashinada, qo’yma chok bilan yoki tagiga ip gazlama parchasi qo’yib, tutashtirma chok bilan tikiladi. Vitachkalari qotirmaning yuqori qirqimidan boshlab tikiladi. Vitachka qo’yma chok bilan tikilganda, chokning kengligi vitachka qirqimining yuqori uchidan 1sm bo’lib boshlanib, pastki uchidan 1sm o’tib yo’q bo’lib ketadi. Bort qotirmasini qil qatlam hamda yelka taglik qo’yib bort qotirmasining ko’krak atrofidagi asosiy qismidan belgilangan joylarga qil bo’ylama, qil qatlam qo’ygandan keyin yelka taglik qo’yib, shu taglikning oval qirqimidan 0,5sm masofada bostirib tikiladi. Qotirmaning qil qatlamli tomoni pastga qaratilib, baxyaqator yuritiladi. birinchi baxyaqator yelka qirqimidan 4-5 sm narida, qil qatlamning o’rtasiga tushiriladi, qolgan baxyaqatorlar birinchisiga parallel qilinib, bir-biridan 1-2 sm oraliqda yuritiladi, bunda qil qatlam bort qotirmadan ko’ra bo’shroq tutib tikiladi. (47 - rasm) Qil qatlam chetlariga ip gazlama,(cheklama) uning o’rtasiga qil qatlam qirqimlariga to’g’rilanib, bostirib tikiladi. Bunda bort qotirmasining ko’krak qismi bo’rtib turishi uchun, qil qatlamning yon qirqimlari 0,5 - 0,7 sm solqi qilinib, cheklama qirqimlaridan 0,2 sm narida baxyaqator yuritiladi.

Bort qotirmasi qil qatlam tikilayotganda ,uning yuqori qismiga yelka taglik qo’yib, universal mashinada siniq baxyaqator yuritib, bostirib tikiladi. Bunda baxyaqator yelka qirqimi bilan yeng o’mizi qirqimiga 4 sm, yoqa qirqimi o’mizi qirqimiga esa 6 sm yetkazilmaydi, siniq baxyaqatir uchlari orasidaqi masofa 2 sm ga teng bo’lishi kerak. Keyin bort qotirmasiga dazmolda yoki maxsus yostiqlari bor pressda namlab– isitib ishlov beriladi. Dazmolda ishlov berishda, o’ng va chap tomon bort qotirmalari ularning qil qatlamlari ichkariga qaratib juftlanadi. Keyin namlab, ikkala qotirma tomonidan kirishtirib dazmollanadi, shunda ikkila bort qotirmasi simmetrik bo’lib chiqadi va ularning hosil qilingan shakllari turg’un bo’lib qoladi. 47 – rasm. Bort qotirmasini tikish a – qil qatlam va yelka taglik qo’yib tikiksh b – qil qatlam va ikkinchi qotirma qatlam qo’yib tikish в – yelka taglik qo’yib qil qatlamsiz tikish

Pressda ishlov berishda ikkala bort qotirmasi, ularning qil qatlamlari ichkariga qaratib juftlanadi. Press ostki yostig’ining bo’rtgan joyiga bort qotirmalarining bo’rtgan joyi to’g’rilab qo’yiladi. Keyin presslansa, bort qotirmasining mo’ljallangan shakli hosil bo’ladi. Bort qotirmasini yelimlab yopishtirib tayyorlash . Bort qotirmasi uloqlarining va vitachkalarining qirqimlari tutashtirilib, yelimli gazlama parcha qo’yib dazmollab yopishtiriladi.Qotirmaning adip qaytarma qismi yelka tagligining bir tomoniga yelim surtilgan yoki yelim kukun sepilgan qotirma gazlamasidan alohida-alohida bichiladi. Qil qatlam ham yelim qoplangan gazlamadan bichiladi. Yig’ish bilan bir vaqtda maxsus yostiqlari bor pressda bort qotirmasinig kerakli shakli hosil qilib boriladi. Yostiqlar ostkisi qabariq, ustkisi botiq yoki ostki botiq, ustkisi qabariq sathli bo’lishi mumkin. Bort qotirmasini yig’ishdan oldin qil qatlamning yon va pastki chetlariga bir tomoniga yelim qoplangan, kengligi 1,5-2 sm cheklama qo’yiladi. Cheklama uzunasiga o’rtasi qil qatlam qirqimiga to’q’rilab qo’yib, dazmollab yopishtiriladi. (48 - rasm)

48 – rasm. Yelimlab yopishtiladigan bort qotirmasi Pressning ostki yostug’iga bort qotirmalaridan bittasi qo’yiladi. Uning ustiga belgilarga moslab qil qatlam yelimli tomoni pastga qaratib qo’yiladi, keyin ikkala yelka tagligi yelimli tomonlari tashqariga qaratib juftlab qo’yiladi. Bular ustiga ikkinchi qil qatlam yelimli tomoni yuqoriga qaratib qo’yiladi. Nihoyat bularning hammasi ustiga ikkinchi bort qotirmasi qo’yiladi. Presslab ,detallar yopishtiriladi va qotirmaning kerakli shakli hosil qilinadi. Tayyor bo’lgan bort qotirmalari 5-6 juftdan pachkalanadi va eng yuqoridagi detal ustiga bortlar, yoqa o’mizlari, kiyim etagi, o’mizlar qirqiladigan chiziqlar, shuningdek, izma, cho’ntak va qotirma old bo’lakka hamda yon cho’ntaklar bo’ylamasi uchlariga ulanadigan joylar belgilab qo’yiladi. Bort qotirmalari maxsus qisqichlar bilan qisilib, belgi chiziqlar bo’ylab, bichish mashinasida qirqiladi. Yelim plyonka qo’yiladigan joylar teshgich yordamida belgilarga moslab teshiladi. 2. Adipni tayyorlash usullari. Gazlamani tejash maqsadida adip bir nechta bo’lak qilib bichiladi. Bo’laklar gul va yo’llari bir-biriga mos keladigan qilib, kengligi 0,5-0,7 sm chok bilan ulanadi. Keyin choklar yorib dazmollanadi. Guli yoki yo’li ko’zga aniq tashlanib turadigan gazlamalardan bichilgan adiplar old bo’lakka ulanishidan oldin, ular 0,8 -1,2 sm kirishtirib dazmollanib, adip qaytarma shakliga keltiriladi. Adipning ichki chetlari yordamchi andazada bo’rlab olinib, qirqib tashlanadi. Adipni ild bo’lakka maxsus mashinada ko’klanadigan yoki ko’klanmasdan maxsus mashinada ag’darma chok bilan tikilganda, adip old bo’lakka to’g’ri ulanishi uchun, uning tashqi qirqimiga andaza qo’yib burlab olinadi yoki kontril kertiklar qirqiladi.

Adipda bezak sifatida yoki tugmalash uchun izmalar bo’lishi mumkin. Bu izmalar adipning qaytarma qismida bo’lishi yoki yashirin izma sifatida adipning o’zida bo’ladi. 3. Bort qotirmasini old bo’lakka ulash usullari . Vitachkalari, cho’ntaklari, bo’rtma choklari, taxlamalari tayyor bo’lgan old bo’lakka namlab-isitib ishlov beriladi. Bunda materiali yupqa kiyimlarning o’ng va chap old bo’laklari bir vaqtda, ularning teskarisi tashqariga qaratib juftlanib, kirishtirib dazmollanadi. Gazlamasi qalin kiyimlar old bo’laklari esa alohida- alohida kirishtirib dazmollanadi. Old bo’lakning ko’krak atrofidagi joylarini maxsus taxta qolipga qo’yib, kirishtirib dazmollash to’rt bosqichda bajariladi: 1.Old bo’lakning yelka qirqimining yuqori burchagi va bort chetining bel chizig’igacha bo’lgan qismi taxta qolipning oval chetiga to’g’rilab qo’yiladi. Bort qaytarmasidan hosil bo’lgan solqilik kirishtirib dazmollanadi. 2.Old bo’lak bort qismi taxta qolip ustiga surilib, bort chetidagi solqi kirishtirib dazmollanadi. 3.Old bo’lak, uning yelka qirqimlari bilan yoqa o’mizini dazmollayotgan ishchi tomonga qaratib, taxta qolip ustiga qo’yiladi va yoqa o’mizidagi solqi kirishtirilib dazmollanadi. 4.Old bo’lak, uning yeng o’mizi qirqimini dazmollayotgan ishchi tomonga qaratib va ko’krak o’rtasini taxta qolipning oval qismiga to’g’rilab qo’yib, yeng o’mizi tomonidagi solqi kirishtirib dazmollanadi. Old bo’lakka pressda shakl berishda maxsus qabariq yoki botiq yostiqlar ishlatiladi. Bunda, ikkala old bo’lak teskarisi tashqariga qaratib juftlanadi va press yostig’iga qo’yib, solqisi bir tekis taqsimlanib, kirishtirib dazmollanadi. Ko’klab ulash usuli. Old bo’lak bort qotirmasining qil qatlami ustunga qo’yilib, old bo’lak bilan bort qotirmasining chetlari va ko’krak bo’rtmalari bir- biriga moslanadi. Old bo’lak o’ngidan bostirib ko’klanadi.

a в 49 – rasm. Old bo’lakka bort qotirmasini: a – ko’klab ulash в – yelimlab ulash Ikkinchi baxyaqator yoqa o’miziga, adip qaytarmasining qayrilgan ziyiga va bort chetiga parallel qilib,ulardan 3-4 sm masofada yuritiladi. Uchunchi baxyaqator yelka qirqimidan 5-6 sm pastroqda o’mizning qirqimidan va bort qotirmasining ichki qirqimidan 3-4 sm narida, shu qirqimlarga parallel qilib yuritiladi. Bort qotirmasi yoqa o’mizining cheti, yelka cheti, o’miz cheti va bort cheti bo’ylab old bo’lakka moslab qirqiladi. Adip qaytarma qaviq qirqilgandan keyin, har qaysi old bo’lak uning qotirmasi tomondan yuqorida ko’rsatilganidek, to’rt bosqichda dazmollanadi.

Yelimlab ulash usuli. Yelimlab ulashdan oldin, ikkala old bo’lak ularning teskarisi tashqarisiga qaratilib juftlanadi, ustiga andaza qo’yib, yoqa o’mizining , adip qaytarmasi, borti va etagining konturlari aniq belgilab chiqiladi. Old bo’laklar cheti bichish mashinasida yoki qaychida belgi chiziqlar bo’ylab qirqib tashlanadi. (49 – b rasm) Old bo’lakka bort qotirmasi quyidagicha yelimlab ulanadi: 1.Old bo’lakning yuqori vitachkasi va bo’rtma choki bor joylariga teskarisi tomondan yelka qirqimidan 7-8 sm qochirib yelim plyonka qo’yiladi; 2. Old bo’lak bilan bort qotirmasi maxsus yostiqlari bor pressda ulanadi. Buning uchun, old bo’lak teskarisi yuqoriga qaratilibmoslanib qo’yiladi. Bunda, qotirma bilan old bo’lak chetlari ulanish oldidan qirqib qo’yilgan bo’lsa, bort qotirmasiga qo’yilgan uqaning chetlari old bo’lak qirqimlaridan quyidagicha oraliqda joylashtiriladi: a) Bort chetlari uqaga yaqinlashtirilib, ag’darma chok bilan tikiladigan bo’lsa, yoqa o’mizida 0,7-1 sm, adip qaytarmasi uchi va adip qaytarmasidan 0,5 sm , bortda 0,7 sm, etakda , etakning bukish chizig’i bo’ylab; b) Bort chetlari uqa ustidan ag’darma chok bilan tikiladigan bo’lsa, yoqa o’mizida 0,6-0,9 sm, adip qaytarmasi uchidan, adip qaytarmasida, bortda 0,4 sm, etakda etakning bukish chizig’idan 0.4 sm pastda bo’ladi. Old bo’lakka bort qotirmasi, izmalar teshigiga qo’yilgan gazlamalar parchalari, yon cho’ntak bo’ylamasi presslab yopishtiriladi. Bort qotirmasining adip qaytarma qismi oldindan qotirmaga yopishtirmagan bo’lsa, old bo’lakka qabariq shaklidagi maxsus yostiqli pressda yopishtiriladi. 18.4. Old bo’lakka adipni ulash usullari. Bortga ishlov berilayotganda adip bilan old bo’lak oldindan ko’klab olib yoki ko’klanmay bir-biriga ulanishi mumkin. Oldindan ko’klab ulash uchun, adip old bo’lak bortining chetiga ularning o’ngi bir-biriga qaratib qo’yiladi. adip old bo’lak bortining qirqimidan 1,2-1,5 sm, yelka qirqimidan 0,8-1 sm chiqarilib, oson

so’tiladigan baxyaqatorlar maxsus mashinada ko’klanadi. Bunda ko’klaydigan baxyaqator bort va adip qaytarmasining qirqimlaridan 1,5-2 sm naridan o’tadi; adipda adip qaytarmasining uchlarida taxminan 0,5-0,7 sm, adip qaytarmasining boshqa joylarida 0,4-0,5 sm izmalar orasida 0,2 sm solqilik hosil qilinadi, bortning pastgi burchagi old bo’lagida esa 0,2-0,3 sm solqilik hosil qilinadi. Adip qo’lda ko’klanishi ham mumkin. Bunda sidirg’a gazlamalarga qiyalama, gulli gazlamalarga esa to’g’ri ko’k solinadi (qaviqning yirikligi adip qaytarmasi bilan bort uchlarida 0,7 sm, boshqa joylarda esa 1,5-2 sm) . Adip old bo’lakka ko’klanayotganda ikkala old bo’lak bilan adipning yo’llari yoki gullari ularning ziylariga aniq parallel bo’lishi va ikkala old bo’lakning yo’llari yoki gullari bir-biriga mos kelishi kerak. Kiyim tayyor bo’lganda burchaklari aniq chiqishi uchun yordamchi andaza qo’yib adip qaytarmasi bilan bort uchlaridagi ag’darma chok chozoqlari belgilab tikiladi. Bort old bo’lak tomondan ag’darma chok bilan tikiladi. bund abort etagidagi va adip qaytarmasidagi uchlar belgilangan chiziqlar bo’ylab tikiladi, boshqa qirqim yonida esa adip qaytarmasida uqaning tashqi joylariga, bortda uqadan 0,15- 0,2 sm narida chok solinadi. Bortning pastki uchi ag’darma chok bilan tikilayotganda baxyaqator etakning bukish chiziqdan 0,1-0,5 sm pastroq yuritilib, kertikka 0,1-0,2 sm yetqazilmaydi va shu bilan birga adip old bo’lakning bukish haqida 0,5 sm kenglikda chok hosil qilib ulanadi. 18.5 Bort ziylariga ishlov berish usullari. Bortga bezak baxyaqatorli ishlov berilsa, bort va adip qaytarma uchlari o’ngiga ag’dariladi va bort bilan etak ziylariga pirovard shakl berish uchun, shuningdek, bu shaklni vaqtincha saqkab turish uchun, bort bilan adip qaytarmasi ziylarini ko’klanadi, kiyim etagi esa bukib ko’klanadi. Ziylar maxsus mashinada ko’klanadi. Adip qaytarma ziylari old bo’lak tomondan ko’klanadi. Etak, bukish haqi tomondan belgi chiziq bo’ylab bukib ko’klanadi. Ort bo’lak kesimli bo’lsa,

kesim burchaklarini ham ziyi ko’klanadi. Ziy ko’klanayotganda adip qaytarmasida 0,1-0,15 sm kenglikda adipdan, bortlarda 0,1-0,2 sm kenglikda old bo’lakdan kant hosil qilinadi. Taqilmasi yuqorigacha yetadigan kiyimlarda old bo’laklardan 0,1- 0,2 sm kenglikda kant hosil qilib, adip tomondan bort ziylari ko’klanadi. Adipning ichki cheti maxsus mashinada, qirqimidan 2-3 sm masofada baxyaqator yuritib old bo’lakka ilintirib ko’klanadi. Bort ziyiga yolg’on qaviq bilan ishlov berishda, ziy yashirin baxyali maxsus mashinada, qo’lda yashirin qaviq bilan yoki yelim plyonka bilan mahkamlanadi. Bu operatsiya bort ziyi ko’klanganda, hamda kiyim etagi bukib ko’klangandan keyin bajariladi. Ziy yelim plyonka bilan ishlanganda ,old bo’lak teskarisiga uning ag’darma chokidan 0,1 sm masofada yelim plyonka qo’yiladi. Buning uchun ,bort ag’darma chok bilan tikilayotganda, kengligi 0,3-0,4 sm chok haqi qoldiriladi. Kiyim etagining teskarisiga uning bukish haqi chizig’idan bukish haqi tomondan 0,1 sm qoldiriladi. Kiyim etagining teskarisiga, uning bukish haqi chizig’idan bukib ko’klangandan keyin maxsus mashinada yoki qo’lda yolg’on qaviq solinadi. Bort ziyiga o’rgimchak uya yelimli material qo’yib ishlanganda, bort bilan adip uchlari o’ngiga ag’darib to’g’rilanadi. Bort bilan adip qaytarmasi ziylarini ko’klayotganda, kengligi 1-1,5 sm bo’lgan o’rgimchak uya yelimli materialni chok haqi tagiga qo’yib ketiladi. Bort chetlari dazmollangan paytida, bu yelimli material asosiy materialga yopishtirib bort ziylarini va etak bukish haqini mahkamlaydi. Bortning chetlariga uzil-kesil shakl berish uchun namlab-isitib ishlov beriladi. Kiyim chetlari bo’lib-bo’lib presslanadi. Adip qaytarmasi old bo’lak tomondan, bort esa adip tomondan taqilma yuqori izmasidan boshlab, kiyim etagigacha presslanadi. Bortning bezak baxyaqatorini yoqasi avrali gazlamadan bo’lgan kiyimlarda kiyimga yoqa o’tkazikgandan keyin ,ayni vaqtda bortni, adip qaytarmasini yoqaning cheti bo’ylab yuritish, mo’yna yoqali kiyimlarda esa yoqaning kiyimga o’tkazishdan oldin yuritish tavsiya etiladi.

O'xshashlar

Ustki kiyimlar yenglarini tikish

Ustki kiyimlar yoqalarini tikish

Ustki kiyimlar qoplama cho’ntaklarni tikish

Ustki kiyimlar chokidagi cho’ntaklarni tikish

Ustki kiyimlar qirqma cho’ntaklarini tayyorlash