Kiyim bichimlari haqida

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

354.5 KB

Ko'chirib olish

Kiyim bichimlari haqida Reja: 1. Kiyim bichimi haqida. 2. Konstruktiv qo‘shimcha haqlarning taqsimlanishi.

Tayanch so‘z iboralari: qo‘shimchalar, minimal zarur qo‘shimcha, dekorativ-konstruktiv qo‘shimcha. 1. KIYIM BICHIMI HAQIDA. Elkada turadigan kiyim ham, belda turadigan ki-yim ham tanaga uning hamma nuqtalary bo‘yicha yopi- shib turmaydi va tanadan bir xil masofada ajral- maydi, odam tanasining yuzasi ayrim joylarida konturlari va razmerlari bo‘yicha ko‘pincha odam kiy« gan kiyimiga aynan o‘xshamaydi va umuman monand ham emas. Gazlamadan, charm va qavatlangan materiallardan tikilgan har qanday kiyim o‘z razmerlari bo‘yicha odam tanasining razmerlaridan kattaroq, Odam tanasi va kiyimning ichki razmerlari orasida havo qatla-mi hosil bo‘ladi. Bu qatlam bemalol harakat qilish va naf as oli shni , odam organizmi nor mal f aoli yat ko‘rsatishi uchun, hamda muayyan siluetli shakl yaratish uchun ham kerak. Havo qatlaminyng miqdori kiyim figuraga qanchalik yopishib turish darajasiga bog‘liq. Elkada turadigan kiyim figuraga yopishib turish darajasiga ko‘ra badanga yopishib turadigan, sal yopi- shib turadigan va har xil darajada bemalol turi^ii mumkin. Kiyim badanga qay darajada yopishib turmasin, uning ichki razmerlari har doim tana razmeridan kat- taroq bo‘ladi. Kiyimning razmerlari odam tanasining razmerlaridan katta qiymati qo‘shimchalar deyiladi. Ular katta P harf bilan belgilanadi. Qo‘shimchalar berilgan joy indekslari bilan belgilanadi. Vazi- fasiga ko‘ra: minimal zarur (texnik) va dekorativ-kon- struktiv qo‘shimchalar bo‘ladi. Minimal zarur qo‘shimcha v a bemalol nafas olish, bemalol harakat qilish va issiqlik almashinishi uchun muayyan havo qatlamini hosil qiladi v a qiymatga tananing razmerlari dinamikada statikadagi razmerlariga nisbatan o‘zgarishi ta’sir qiladi. Bu qo‘shimcha asosan ko‘krak sathida kiyimning eni bo‘yicha ko‘zda

tutilgani sababli uni aniqlashda yetakchi omil bo‘lib ko‘qrak aylanasi chuqur nafas olgandagi va tinch holatdagi ko‘rsatkichlar orasidagi farq bo‘lishi kerak (1,5 sm) [7]. MDU qoshidagi antropologyya" ilmiy tadqikot instituti ma’lumotlari bo‘yicha odam har xil harakat qilganda uning tanasining ayrim qismlari chuqur nafas olgandagiga nis- batan ko‘proq o‘zgaradi. Eng ko‘p o‘zgarishlar kenglik o‘lcham larida kuza!iladi SH s , SH t . Orqa kenglik o‘lchami SH s qo‘llar ko‘tarilganda va oldinga uzatganda kattalashadi . (»30%), bu vaqtda o‘lcham SH g kamayadi. Va aksincha, qo‘llarni orqaga burganda va ku- raklarni yaqinlashtirganda SH s o‘lcham bir._rz kamayadi, SH g esa kattalashadi (« 10 %). Bo‘ylama o‘lchamlar qo‘llar ko‘tarilganda va tanani oLdinga engashtirganda ma’lum darajada o‘zgarishi kuzatiladi. Lekin bemalol harakatlanish uchun kiyim-larning bo‘ylama razmerlariga qo‘shimcha berilmaydi, chunki bu model proportsiyalarini buzadi. Kiyimning umumiy hajmini saqlagan holda uzunligining o‘zgari- shi uning siluet shaklini umuman o‘zgartirib yuborishi mumkin. Ko‘pincha yelkada turadigan kiyimning kon- struktsiyasi kiyimning figurada oson surilishini ta’- minlaydi, xizmat paytida kiyiladigan kiyimni ki yish sharoiti ham, odatda, uzunroq kiyimni talab qil maydi. Kiyimning eni bo‘yicha bemalol harakat qilish va nafas olishini ta’minlaydigan qo‘shimchani kiyimning vazifasiga qarab tanlash kerak. Qo‘shimchalar maishiy kiyimlarda deyarli bir xilda bo‘lishi, lekin maxsus kiyimlarda ergonomik ko‘rsatkichlarni hisobga olish sharti bilan ma’lum darajada kattalashishi mumkin. Odam tanasining atrofida muayyan mikroiqlim ho-sil qiladigan havo qatlami orqali kiyimda normal tsssiqlik almashinuvi va teri orqali nafas olish ta’ minlanadi. Tolalar tarkibi har xil bo‘lgan gazlamalardan tayyorlangan kiyimda mikroiqlim hosil qilish uchun, prof. F. F. Erisman ma’lumoti bo‘yicha, havo k atlamining qalinligi: jun gazlamadan tikilgan kiyimlarda 2,5 N, shoyi gazlamalardan tikilganlarda ZN va ip gazlamalardan tikilganlarda - 3,25 N (N - gazlama qalinligi) qilib olinadi [7].

2. Konstruktiv qo‘shimcha haqlarning taqsimlanishi. Tiko‘vchilik ishlab chiqarish markaziy ilmiy tek-shirish institugining (NIISHP) tavsiyalari bo‘yicha ko‘krak aylanasiga texnik qo‘shimcha kiyimning xiliga bog‘liq holda ko‘rib chiqiladi, demak uning «qavatli-ligiga» ham bog‘liq. Uytki kiyimlarda qo‘shimchaning qiymati: ayollar va qizlar jaketi uchun - 3 sm, kuzgi, bahorgi va yezgi palьtolar uchun - 4 sm qilnb olinadn. Bel va bo‘ksa aylanalariga bemalollikka berila- digan texnik qo‘shimcha, bu parametrlarning o‘zgarishi chegaralangani va bu sohada harakat ko‘lami kamroq-ligi sababli, ularning qiymati ko‘krak aylanasiga be-riladigan qo‘shimchadan kamroq bo‘lishi kerak. Bu qo‘shimchalarning amaliy nisbatlari quyidagicha: yopi- shib turadigan siluetli buyumlarda bel chizig‘iga beriladi- gan qo‘shimcha (0,5 — 0,75) P g va sal yopishib turadigan si-luetli buyumlarda (0,75 — 1) Ya g : yopishib turadigan yeiluet-larda — bo‘ksa chizig‘idagi qo‘shimcha 0,5 P g va sal yopishib turadigan siluetlarda — 0,75 /7 G . To‘g‘ri siluetli buyum-larda P t va P b modelning hajmi va shakli bilan anikla-nadi. Keltirilgan qo‘shimchalar ma’lum darajada shaklning silueti o‘zgarishiga muvofiq o‘zgaradi. Ko‘krak chizig‘iga beriladigan qo‘shimchaning dekorativ - konstruktsh qismi P kostyum modelining eskizida b!e-rilgan shakliny hosil qilishga yordam beradi. Bu qo‘shimcha deyarli har vakt odam figurasida .ijodiy izlanishlar na- tijasida aniqlanadi, Kostyumning shakli odam bvdan uzviy beg‘liq bo‘lgani uchun, uni faqat odamning obrazi, propor- tsiyalari va plastikasiga bog‘liq holda ko‘riladi [3]. SHu bois san’atkor modellar va konstruktor model shakli- ni ishlaganda uni harakatda - plastikada tasavvur qili-shi kerak va buyumning aniq shaklini hal qilishda model mo‘ljallangan kimsani razmer va yosh xarakteristikasiga bog‘lab qiymat va asoslab tanlashi lozim. Muayyan bichim usullari va farazin idrok qilish qonun- lari tufayli kiyimda odam figurasi, shakli va silueti bilan birorta geometrik figuraga yaqinlashib, har xil ko‘ rinishimumkin.

Shakl va siluet - modaning ikki asosiy xarakteristi- /yasi bir- biri bilan uzviy bog‘langan. Vaqt bo‘yicha o‘zgarib, ular modani harakatga soladi. Kiyimning asosiy siluetlari figurada qanday turish darajasi bo‘yicha aniqtanishi mumkin (uning shaklini tak- rorlashi, yaqinlashishi va kontrastligi): yopishib turadigan kiyim beldan yuqori qismi hajmining va yubkaning har xilligi, sal yopkshib turadigan (belga har xil darajada yopishib turadi); to‘g‘ri (ko‘proq yoki kamroq darajada yopishib turadi) pastga tomon kengaygan (trapetsiyasimon). Har xil siluet shakldagi kiyim konetruktsiyasini tuz- ganda konstruktiv-dekorativ tso‘shimcha P ga katta ahamiyat beriladi. Texnik '^o‘shimchadan farqli ravishda, P da nafaqat eni, balki uzunlig‘i bo‘yicha qo‘shimcha ko‘zda tuttsladi. Modaga mos kiyimlar shaklini loyihalashda amaliy maq-sadda ko‘krak chizig‘i bo‘yicha qo‘shimcha - P^ bel -Ya t , bo‘ksa - Ya b , yelka aylanasi - Ya op moda yo‘nalyshiga moslab yetakchi modellash tashqilotlari tomonida'n (ODMO- modellash uyi va TSOTSHL — Markaziy tajriba texnik tikuvchi- lik laboratoriyasi) beriladi. Kiyim silueti shaklini asosiy qo‘shimcha Ya* aniqlaydi. Buyumning muayyan shakli saqlanganda bu qo‘shimchaning qiy-mati keskin o‘zgarmaydi. Siluetli shaklning hajmi o‘zga rishi bilan P g ma’lum darajada miqdor jihatdan o‘zga- radi. Siluetli shaklning hajmi o‘zgarmaganda bu qo‘shim- chaning miadori konstruktsiya chizmasining uchastkalari o‘rta- sida (or^a, o‘miz va old bo‘lak) qaytadan taqsimlanadi. 1. 8-jadvalda keyingi o‘n yil davomidagi moda tavsiya-larini hisobga olgan holda Ya g ning o‘rtacha qiymatlari keltirilgan. 1. 8- jadvalda keltirilgan qo‘shimchalar ko‘krak aylanasi 96 sm va bo‘yning o‘rtacha qiymatlari 158 - 164 sm bo‘lgan figuralarga mo‘ljallangan o‘tqazma yengli buyumlarga tavsiya qilinadi. Aniq figuraga mo‘ljallangan kiyim uchun Ya g miqdorini aniqlashda quyidagi tavsiyalarga amal qilmoq lozim: 1. Razmeri va bo‘yi har xil bo‘lgan figuralarda muayyan shakldagi kiyimdan bir xil faraziy taassurot saqlamoq uchun keltirilgan k^o‘shimchalarni baland bo‘yli,

$razmeri katta bo‘lmagan figuralar uchun 0,5 sm kattalashtirish kerak. va past bo‘yli, ko‘krak aylanasi katta figuralar uchun 0,5 sm kichraytiriladi (O g ning har 4 sm ga va bo‘yning har 6 sm ga) [12]. 2. Gazlamaning qalinligi va tuzilishiga qarab qo‘-shimchalar differeytsiyalab tanlanadi. Gazlama qancha- ; lik yupqa bo‘lsa, siluetli shaklning chegarasida qo‘- shimcha shuncha kam bo‘ladi va aksincha. 3. Siluet shakli bir xil, lekin bichimi har xil |bo‘lgan kiyimdan muayyan faraziy taassurot qoldirish uchun qo‘shimcha ko‘paytiriladi: yaxlit yengli va reglan yengli, hajmi katta bo‘lmaga.n kiyimlar uchun—2 sm ga-cha, kombinatsiyalashgan bichim uchun esa—1 sm gacha [12]. 4. Qishki issiq qatlamli kiyimlar uchun qo‘shimcha- lar 18^jadvalning unga to‘g‘ri keladigan xonasidan ol^nadi (kichik miqdori) va 3,2 Ь, qo‘shiladi {N — is-siq tutuvchi qatlam qalinligi). Oxirgi vaqtlarda kiyimlar hajmi ma’lum dara-jada kattalashadi. Shu bilan bir vaqtda kichik hajm-li kiyimlar ham saqlanib qolmoqda (ayniqsa, buayollar kiyimiga taalluqli). Agar kichik hajmli buyumlar uchun qo‘shimchalar yuqorida keltirilgan o‘rtacha qiymatlarning chegarasi-Da bo‘lsa (1.8-jadval), katta hajmli kiyimlar uchun (bir. xil siluetli shakl chegarasida) ular taxminan 50—70% kattalashgan. Hajmning bunday kattalashi-shi uning konstruktsiyasini qaytadan$

ishlashni talab qiladi (o‘miz chuqurlashadi, uning sathida yeng kengayadi va boshqa elementlarning shakli o‘zgaradi). Ko‘krak chizig‘i bo‘yicha bolalar kiyimida bemalollikka beriladigan L g qo‘shimchalarga kelganda, ular muayyan yosh - jinsiy guruhlar uchun tavsiya etilgan tadbirlarga bino- an kiyim shakli bilan bog‘liq bo‘lishi kerak. Bolalar kiyimini modellash va konstruktsiyalash beshta yosh bo‘yicha bo‘lingan guruhlarda bajarilgani tufayli, ko‘krak chizig‘i bo‘yicha bemalollik qo‘shimchalari P t kiyim xilini va yosh - jinsiy guruhlarni hisobga olib farqlanadi (1. 9- jadval). , Konstruktsiya chizmasiii hisoblaganda P g k^iymatini chiz- ma^ing ko‘krak chizig‘idagi uchastkalar bo‘yicha taqsimlanishi (ort bo‘lak, o‘miz, old bo‘lak) katta ahamiyatga ega (1. 10- jadval). Ko‘krak chizig‘idagi old va ort bo‘laklar uchastka- laridagi bemalollikka beriladigan tso‘shimchalar 1.11- jydvalda keltirilgan. Bel va bo‘ksa yarim aylanalariga kiyim bemalol turishiga beriladigan qo‘shimchalar uning siluet shakli bilan uzviy bog‘liq va ular miqdoridi asosan model aniqlaydi. Ularning taxminiy qiymatlari 1.12-jad- valda keltirilgan. Konstruktsiyaning boshqa uchastkalari bo‘yicha beri- ladigan texnik qo‘shimchalar 1.13-jadvalda keltiril gan.

TSNIISHP metodikasi kiyimning pastki qavatlari-ning (paketning) qalinligi bilan bog‘liq bo‘lgan chiz-maning ba’zi uchastkalari bo‘yicha yana qo‘shimchalar ko‘zda tutadi. Bu qo‘shimchalar qiymati 1.14-jadvalda keltirilgan.

O'xshashlar

Kiyim haqida umumiy ma’lumot

«Kiyim va uning vazifalari haqida asosiy tushunchalar. Zamonaviy kiyim klassifikatsiyasi»

Kiyim detallarini modellash

Kiyim haqida ma`lumot, o`zbekmilliy kiyimlar tarixi va ularning rivojlanishi