Хом ипакни йигиш, сифатини назорат килиш жараёнлари, мохияти ва ускуналари - To'qimachilik - Referatlar

Хом ипакни йигиш, сифатини назорат килиш жараёнлари, мохияти ва ускуналари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

109 KB

Ko'chirib olish

Хом ипакни йи¢иш, сифатини назорат қилиш жараёнлари, моҳияти ва ускуналари. Хом ипак сифатига баҳо бериш Режа: 1. Хом ипак сифатини назорат қилиш. 2. Назорат йиғув бўлими ва ускуналари. 3. Хом ипак сифатига баҳо бериш. 4. Синов лабораторияси дастгоҳи ва ускуналари.

Хом ипакдан юпқа ва енгил матолар ишлаб чиқилгани учун, ундаги нуқсонлар яққол ташланиб қолади. Шу сабабли хом ипак сифатига юқори талаблар қўйилади. Ип узун ва равон бўлиши, узилишга мустаҳкам, қайишқоқ, шишлар, ўралиб қолган иплар, мўйловчалар ва бошқа нуқсонлар бўлмаслиги, шу билан бирга чизиқли зичлиги берилган чизиқли зичликка мос келиши керак. Хом ипак сифати: пилла чувиш жараёнида; назорат йиғув бўлимида, калаваларни кўриниши бўйича; давлат стандарти бўйича назорат қилинади. Эшиш ва тўқиш корхоналарида хом ипакнинг ҳамма сифат кўрсаткичлари муҳим аҳамиятга эга. Хом ипак чизиқли зичлиги берилгандан кам ёки кўп бўлиб кетса, маҳсулот ностандарт массага эга бўлиб қолади. Буни олдини олиш учун пилла хом-ашёсини синчиклаб танлаш, тўғри саралаш, чувиш жараёнини нормал бўлишини таъминлаш керак. Хом ипакдаги нуқсонлар. Чувиш жараёнида пайдо бўладиган нуқсонлар шиш ва ғўддалар қобиқдан пакетларни тўғриланмасдан чиқиб кетиши натижасида пайдо бўлиб, унинг ҳосил бўлишига пиллаларни хусусияти бир хил эмаслиги, нотўғри буғлаш сабаб бўлади. Мўйловларнинг пайдо бўлиши- илгич тагига ташланаётган пиллалар нотўғри қўшилиши натижасида, ип йўналтиргични илгичка нисбатан нотўғри ўрнатилгани, ип билан назорат аппарати орасидаги масофанинг нотўғрилиги, бунда икки поғонали шкивда ўрашиб қолиб узилиш содир бўлади. Ўрашган ипларнинг пайдо бўлиши, ип узилгандан кейин даста тагига ташлангандан ёки узилишни бартараф қилаётганда, ип ҳаракатсиз турган вақтда пайдо бўлади. Халқалар- пилла қобиғидан бир вақтнинг ўзида бир неча саккизсимон халқаларнинг ёки бутун пакетларнинг чиқиши ва тўғирланмаслиги натижасида ҳосил бўлади. Тугунчалар- хом ипакнинг узилиши ва уни улаш даврида ҳосил бўлади. Лекин бунда тугунчанинг узунлиги 3 мм гача нуқсон ҳисобланмайди.

Ипак эшиш ва тўқиш корхоналарида қайта ўраш қобилияти жуда муҳим бўлиб, қайта ўраш даврида хом ипак кам узилиши керак. Қайта ўраш қобилияти калаванинг бутунлигига, ёпишқоқлик даражасига, ипнинг қаттиқлиги ва мўртлигига боғлиқ. Калавада иккита уч бўлиши керак, бири боши, иккинчиси охири. Калавадан иплар осилиб ётса у узилган учлар боғланмаганлигидан ёки чархдан ечаётган маҳалда йиртиб юборилгандан далолат беради. Хом ипакнинг боғланувчанлиги ҳам муҳим кўрсаткичлардан бўлиб, у хом ипакдан пилла ипининг ёпишганини ажралиш кучига боғлиқ. Боғланувчанликни паст бўлишига буғланган пиллаларни совуқ сувда кўп сақлаш даврида серицин елимлаш хусусиятини йўқотиши натижасида, етарли чирмаштириш бермаслик, чувиш қозонининг ифлослиги олиб келади. Тайёр бўлган хом ипак дастгоҳ чархидан тушириб, дам берилиб, тортилиб, текширилиб, титиб, тикиб, пачкаларга йиғиб, тойга жойланади. Бу ҳамма операциялар фабриканинг назорат йиғув бўлимида бажарилади. Чувиш дастгоҳларида чархдан хом ипакни калавани тўлишига қараб туриб ечилади. Масалан КМС-10 ва УЗНИИШП автоматларида 2,33 текс ва ундан кам бўлган ассортиментларда смена охирида бир маротаба, 3,23 ва ундан катта тексли ассортиментлар ишлаб чиқаришда смена давомида икки марта ечилади. Ечилган калавалар 10 донадан қилиб, илгакларга илиб, ҳамма томони мато билан ўраб ҳимояланган аравачаларда назорат йиғув бўлимига олиб келинади. Чархдан ечилганда хом ипакнинг намлиги 11% (нормада) ўрнига 6,8 % бўлади. Шу сабабли хом ипакни тортишдан олдин дам бериш ва намлигини ортиши учун 24 соат назорат йиғув бўлимида сақланади. КМС-10 ва УзНИИШП системасидаги автоматларда ишлаб чиқилган хом ипак ҳолати текширилгандан кейин 5 граммгача аниқликда тортилади. Тортилган калавалар йиғиндисига чувиш този номери, бригада, смена, ишлаб чиқариш вақти ёзиб қўйилади. Шундан сўнг калавалар ишлов беришга юборилади. У

ерда қотган жойлар титилиб, йўқотса бўладиган нуқсонларни йўқотиб тикилади. Калаванинг 3 жойидан тикилади, тикилган жой бир хил узоқликда жойлашиши керак. Чархнинг қобирғаси тегиб турган қисмидан 5 см узоқроқ тикилади. Калавалар маҳсус мосламада узунасига бурам берилиб пресслаш машинасига жойланиб прессланиб, кипга йиғилади. Ҳар бир бригаданинг ишлаб чиқарган хом ипаги алоҳида кипларга йиғилади. Бригадада КМС-10 дастгоҳида битта боғловчи, 2-3та буғловчи, 4-6та чувувчилар ишлайди. Битта бригадани ишлаб чиқарган хом -ипагини бир кунда кипга йиғиб бўлмайди. Керакли миқдор йиғилгандан сўнг эса текшириш учун намуналар олиниб, хом-ипакни кипга йиғишга берилади. Ҳар бир кипдан сифатини текшириш учун 10-20 калава ва намлигини текшириш учун 3 та калава олинади. Хом ипакка УзРСТ 834-97 давлат андозаси бўйича баҳо берилади. Ушбу стандарт пилла ўраш жараёнида бир неча пилла ипларининг қўшилишидан ҳосил бўлган 1,56, 1,89, 2,33, 3,23, 4,65 текс ассортиментдаги хом ипакни ўз ичига олади. Автоматларда ишлаб чиқилган хом-ипак партиялари 63дан 160 кггача комплектга йиғилади. Механик пилла чувиш дастгоҳларида ишлаб чиқилган хом ипак 32 0,5 кг вазнли кип бўлишига йўл қўйилади. Хом ипак сифат ва миқдорий кўрсаткичлар билан характерланади. Сифат кўрсаткичлари ҳам ўз навбатида асосий ва иккинчи даражали сифат кўрсаткичларига бўлинади. Асосий сифат кўрсаткичлар. Чизиқли зичлиги бўйича нотекислиги, қайта ўраш қобилияти ва йирик нуқсонлар бўйича тозалиги (жадвал).

жадвал Номинал чизиқли зичлиги,текс Нав Кондицион чизиқли зичликни номиналдан нисбий фарқи,% Чизиқли зичликни вариация коэффициент и,%дан ортиқ эмас Қайта ўраш қобилияти, узуқлар сони, қуйидан ошмаслиги керак Йирик нуқсонлард ан тозалиги, % дан кам эмас 1,56 1 2 3 +7,7 -6,4 12,8 15,9 19,7 39 60 121 95 90 85 1,89 1 2 3 +8,5 -5,3 12,5 14,6 18,5 30 52 95 94 89 84 2,33 1 2 3 +6,0 -5,6 12,0 14,0 18,0 18 37 68 93 88 82 3,23 1 2 3 +6,5 -5,0 10,6 12,6 16,0 11 19 49 91 86 80 4,65 1 2 3 +6,5 -5,4 10,0 12,5 15,6 8 12 16 89 84 80 Иккинчи даражали сифат кўрсаткичлар . Мос келмаслик, нисбий узиш кучи, узишдаги чўзилиш, майда нуқсонлар бўйича тозалиги, калавалар ҳолати, боғланувчанлик (3-жадвал).

жадвал Намин ал чизиқл и зичлик , текс Калавала р ҳолати, холати балда ортиқ эмас Нотексл и-ги, балда ортиқ эмас Майда нуқсонла р-дан тоза- лиги, %дан кам эмас Солиштир ма узилиш кучи,мн/те кс (гс/текс) дан кам эмас Узилиш -даги чўзили ш% дан кам эмас Жипслиги, кареткани юриш сонидан кам эмас 1,56 1,89 2,33 3,23 4,65 25 25 25 25 25 8 8 7 7 6 83 83 82 80 80 294 (30,0) 294 (30,0) 294 (30,0) 303 (31,0) 303 (31,0) 16,0 16,0 17,0 17,0 17,0 25 25 30 30 - Хом ипак 3 та навга бўлиниб, асосий сифат кўрсаткичларининг энг ёмонига қараб қўйилади, агар берилган нормага иккинчи даражали сифат кўрсаткичлари тўғри келса. Агар иккита кўрсаткичи бўйича нормадан паст бўлса унда битта навга пастга тушади. Миқдорий кўрсаткичларга ўртача ҳақиқий чизиқли зичлиги, намлик, қайтмас чиқинди ва вазнини йўқолиши киради. Хом ипакнинг ўртача фактик кондицион чизиқли зичлиги, квартал мобайнида ишлатувчиларга берилаётган номинал чизиқли зичликка тўғри келиши керак. Агар номиналдан катта бўлса, етишмаётган узунликдаги хом ипак массаси қўйидаги формула билан ҳисобланади. Q k = Q ф   ф ф k Н W T W T   100 100 бу ерда: Q k – хом ипакнинг конденцион массаси, етишмаётган ип узунлиги билан бирга ҳисобланганда,кг.

Q ф – хом ипакнинг фактик вазни,кг. Т н - номинал чизиқли зичлик, текс, Т ф - фактик чизиқли зичлик, W k ва W ф – мос ҳолда хом ипакнинг конденцион ва фактик намлиги,%. Сифат ва миқдор кўрсаткичларини текширилаётганда, тойнинг турли жойларидан олинган намуналар стандарт шароитда ушлаб турилади ( t -20  3 0 C , ҳавонинг нисбий намлиги 65  3%) Қайта ўраш қобилияти: хом ипакнинг чизиқли зичлигига қараб ўралиш тезлиги ва вақт танланади. Масалан 2,33 текс учун, қайта ўраш тезлиги 130  5 м/мин, ўраш вақти 90 мин. Қайта ўраш қобилиятини қуйидаги формула билан аниқланади: О П  1000 бу ерда: О- қайта ўраш давридаги узилишлар сони;  - ўраб олинган хом ипак вазни,г Наминал чизиқли зичлик деб, ипларни синфлашда қабул қилинган чизиқли зичик тушинилади. Бу кўрсаткич корхонани режалаштирилаётганда, стардартлашда, буюмни чизиқли зичлигини ҳисоблашда ишлатилади. Берилган чизиқли зичлик дейилганда ишлатилаётган хом-ашёни фактик сифатидан келиб, чиққан ҳолда ишлаб чиқилган ипнинг чизиқли зичлиги тушинилади. б ип б n Т Т   . бу ерда: Т п.и - ишлов берилаётган пиллалар парияси пилла ипининг ўртача чизиқли зичлиги, текс; n б -дастадаги берилган ўртача пиллалар сони.

Фактик чизиқли зичлик (Т ф ) деганда атроф муҳит намлигига тўғри келадиган намликка эга бўлган чизиқли зичлик тушинилади. Фактик чизиқли зичлик текширилаётган калаваларни тортиш ва узунлигини аниқлаш орқали ўлчанади. Конденцион чизиқли зичлик (Т к ) деганда стандарт намликка эга бўлган чизиқли зичлик тушинилади. к ф ф к W W Т Т    100 100 бу ерда: W ф – ипнинг фактик намлиги,% W к – 11% ипнинг конденцион нормадаги намлиги Ҳақиқий чизиқли зичлик дейилган пилла чувиш жараёнида таъсир эттирилган эмульсия, ёғ ва бошқа моддаларсиз ипнинг чизиқли зичлиги тушинилади.   100 100 р ф х П Т Т   бу ерда: П р - эмульсиялаш ва ёғлаш даврида ип вазнини ортиши,% Чизиқли зичлиги бўйича нотекслиги вариация коэффициентида ифодаланган,%. 100 Т С   бу ерда:  - ўртача квадратик оғиш n М М i    2) ( 

бу ерда: М i – I та калавачалар массаси; М - калавачаларнинг ўртача массаси; n - калавачалар сони. Узиш кучи ва узишдаги чўзилиш узиш асбобида аниқланади, ўртача қиймати топилади. Нисбий узилиш кучини қуйидаги формула орқали топилади. рТ Р Р  бу ерда : Р - ўртача узилиш кучи,Н; р Т - узилган ипларнинг ўртача чизиқли зичлиги, текс. Мос келмаслик ва майда нуқсонлар бўйича тозалиги сериплан камерасида сериплан доскасига ўралган текширилаётган ипни стандарт намуна расми билан солиштириш орқали аниқланади. Мос келмаслик учун 40 та панель ўртача арифметик суммаси қабул қилинган. Майда нуқсонлар бўйича тозалиги учун 40 та кузатилган панелга баҳо бериш натижасини ўртача арифметиги қабул қилинган. Йирик нуқсонлар бўйича тозалиги сериплан доскаси икки тарафидаги нуқсонлар сони билан белгиланади. Уларга шишлар, мўйловлар, тугунчалар, ҳалқалар ва хоказолар киради. Йирик нуқсонларни фоизда қуйидагича ҳисобланади: ) 1,0 4,0 ( 100 3 2 1 П П П Ч     бу ерда: П 1 , П 2 , П 3 – нуқсонлар сони 1, 0,4 ва 0,1 га мос баҳолаш. Жипслиги – дюплан ёки козиметр асбобида аниқланади. Минутига 140 марта бориб келаётган тезликка эга бўлган каретканинг металл панжарасидан

ўтаётган хом ипак намунасини ишқаланиши кузатилади. Юқори решетка 300 г вазнга эга. Ипни таранглигини ҳосил қилувчи умумий осма куч системаси 180 сНга тенг. 100 та ипни текшириб кўрилади. Прибор ҳар 10 марта бориб келгандан кейин тўхтатилиб, бир биридан ажраган иплар текширилади. n М С с ж  бу ерда: М с - каретка юришлар сонини титилган қисмлар сонига кўпайтмаси; n – умумий синовлар сони. Қайтмас чиқиндилар . 30 минут давомида 4-5 г олеин нейтрал совун таркибли эритмада хом ипак калавачалари икки марталаб қайнатиш натижасида топилади. Қайнатилгандан сўнг хом ипак намунаси 40-50 0 С ли сувда чайилади. Икки қайнатишдан кейин хом ипакни бутунлай елимсизланганини индикатор таъсирида аниқланади. 0 1 ) 100( 100   W У    бу ерда: 1 ва 0 - қайнатишдан олдинги ва кейинги намуна массаси, г; W –намлик. Хом ипакдаги табиий вазни ёғ-мум моддалар ҳисобига 0,8% га ошганлигини ҳисобга олган ҳолда 25 % дан ошмайди. Синов лабораторияларида ишлатиладиган ускуналар Қайта ўраш қобилиятини аниқлашда қайта ўраш дастгоҳлари (М-210 ШЛ, М-170ШЛ) ва ғалтаклардан (62 ва 63 рақамли) фойдаланилади. Узувчи куч ва узилишдаги чўзилишни аниқлаш учун маятник туридаги узувчи машиналардан фойдаланилади (РМ машиналари).

Нотекслиги, йирик ва майда нуқсонлар бўйича тозалиги серипланда аниқланади. Жипслигини аниқлашда «Дюплан» асбобидан фойдаланилади. Конденцион аппаратларда ипнинг намлиги аниқланади. Бундан ташқари лаборатория учун техник, аналитик ва паллали тарозилар, психрометр ва термометрлар керак бўлади.

Адабиётлар: 1. Каримов И.А. Баркамол авлод - Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори. Тошкент: Ўзбекистон, 1997. 2. Рубинов Э.Б. «Технология шелка». Т. Ўқитувчи, 1989 й. 3. Рубинов Э.Б., Мухамедов М.М., Осипов Л.Х., Бурнашев И.З. «Шелкосырье и кокономотания». Справочник. 2-е изд, перераб и док.- М.Легпромбытиздат, 1986 г,-312 с. 4. Қодиров Ш.А. «Пиллани дастлабки ишлаш ва чувиш» бўлимидан маъруза матни, 1999 й. 5. Пиллачилар учун қўлланма. Багавутдинов Н.Г ва бошқалар. 1984 й. 6. А.Х. Алимова, В.А. Усенко. ОЎЮ учун Ипакни эшиш.-Тошкент., «Шарқ»,- 2001.-269 б. 7. Забелоцкий В.И., Усенко В.А. Шелкопрядение. Легпромбытиздат., М: 1961, 314 стр.

O'xshashlar

Хом хом ашёни сакланиши ва толани сифатини назорат килиш

Конструкторлик ишлари сифатини назорат килиш

Йигириш цехидаги технологик жараён ва ипни сифатини назорат қилиш

Ипларни кушиб эшиш жараёни, максади ва дастгохлари. Халкали ва каватли эшиш дастгохларининг таснифи

Титиш саваш булимида технологик жараённи назорат килиш