O`zbekiston mustaqilligining mustahkamlashda milliy g’oyaning zarurligi va ahamiyati - Tilshunoslik - Referatlar

O`zbekiston mustaqilligining mustahkamlashda milliy g’oyaning zarurligi va ahamiyati

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

67.5 KB

Ko'chirib olish

O`zbekiston mustaqilligining mustahkamlashda milliy g’oyaning zarurligi va ahamiyati Reja: 1. Mustaqillikni mustahkamlashda milliy g’oyadan ko`zlangan maqsadlar. 2. Milliy g’oya – O`zbekiston xalqining asosiy maqsad va muddolarning ifodasi. 3. Milliy istiqlol g’oyasining mustaqillikni mustahkamlashda namoyon bo`lishi. 4. Bunyodkor g’oyalar va mafkuralarning jamiyat hayotidagi ijobiy ta`siri. 5. Vayronkor, yot g’oya va mafkuralarning jamiyat hayotiga salbiy ta`siri.

1. Mustaqillikni mustahkamlashda milliy g’oyadan ko`zlangan maqsadlar. Mustaqillik yillarida erishilgan yutuqlar, mavjud muommolarni xolisona tahlil qilish, tegishli xulosa hamda saboqlar chiqarish – milliy g’oyaning zarurligi va ahamiyatining tobora ortib borishini ko`rsatmoqda. Mamlakatimiz Prezidenti I.A.Karimov Milliy istiqlol g’oyasi va mafkurasini shakllantirish zarurati haqida mustaqillikning dastlabki yillaridayoq fikr yuritishi tasodifiy hol emas, edi. Negaki, “Milliy mustaqil davlat bor ekan, uning mustaqilligi va erkinligiga, an`ana va urf-odatlariga tahdid soladigan, uni o`z ta`siriga olish, uning ustidan hukmronlik qilish, uning boyliklaridan o`z manfaati yo`lida foydalanishiga qaratilgan intilish va harakatlar doimiy xavf sifatida saqlanib qolishi muqarrar”. 1 Demak, milliy g’oyaning zarurligi, eng avvalo, mamlakatimiz mustaqilligini mustahkamlash uchun zarurdir. Uning zarurati quyidagi maqsadlarni amalga oshirish bilan bog’liq holda namoyon bo`ladi: - oldimizga qo`ygan olijanob maqsad-muddaolarimizga, ya`ni ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etish; - eski mafkuraviy asoratlardan batamom xolos bo`lish; - g’oyaviy bo`shliq paydo bo`lishiga yo`l qo`ymaslik; - uzoq davrlar mobaynida odamlar ongida hukmron bo`lgan begona va yot g’oyalarning yanada qaytadan tiklanishiga yo`l qo`ymaslik; - xalqimiz tabiatga zid bo`lgan o`zga g’oyalardan, ayniqsa yosh avlodni himoya qilish; - har qanday tajovvuzkor g’oyalarga qarshi tura oladigan, har tomonlama barkamol avlodni voyaga etkazish zaruriyatining mustaqilligini mustahkamlashdagi o`rnini anglash orqali harakat dasturiga ega bo`lish; - mustaqil davlatimizning har bir fuqarosida Vatan taqdiri uchun mas`ullik tuyg’usi bo`lishi uchun ham zarur. 1

2. Milliy g’oya – O`zbekiston xalqining asosiy maqsad va muddolarning ifodasi. Hayotiy kuzatishlar ba`zan ziyolilarimiz o`rtasida ham bizga milliy g’oya, milliy mafkura nima uchun, kim uchun kerak, uning ma`no-mohiyati nimadan iborat, degan muhim masalaga yana bir bor oydinlik kiritish zaruratini yuzaga keltirmoqda. Bunda, ya`ni milliy g’oyada O`zbekiston xalqining mamlakatimiz ravnaqida belgilab olgan asosiy maqsad va muddolarining ifodasi mujassamlashgan. Birinchidan, o`zining kelajagini ko`rmoqchi bo`lgan har qanday davlat yohud jamiyat, albatta, o`z milliy g’oyasiga suyanishi va tayanishi zarurligi bilan bog’liq. Ikkinchidan milliy g’oya O`zbekiston xalqining asosiy maqsad va muddolarining ifodasi sifatida shuning uchun ham zarurki, odamlar ongini, tafakkurini o`zgartirmasdan turib, ko`zlangan oliy maqsad – ozod va obod jamiyatini erkin va farovon hayotni barpo etib bo`lmaydi. Buning uchun esa, odamlar muayyan g’oyaga ishonish va tayanish zarur. Uchinchidan milliy g’oyaning zarurligi millatning o`zligini to`la anglash jarayoni bilan bog’liq. Negaki, millat o`zligini to`la anglamas ekan biron-bir buyuk o`zgarishlar qilib bo`lmaydi. Milliy o`z-o`zini anglash u yoki bu millatni o`zga milllatlardan ajralib ketishiga emas, balki o`zligini anglagan millatlarning ma`rifatlashgan hamkorliklarining mustahkamlanib borishiga xizmat qiladi. To`rtinchidan mamlakatimiz mustaqilligini mustahkamlashda milliy g’oyaning zarurligi yana bir muhim holat bilan ya`ni bugun bizning tarixiy o`zgarishlar davrida totalitar tuzumdan erkin demokratik bozor munosabatlariga asoslangan demokratik tuzumga o`tish sharoitida yashayotganligimizdan kelib chiqmoqda. Bu o`tish davri o`ziga xos, juda katta g’oya va to`siqlarga duch kelishi, qattiq kurashlar orqali kechishi barchamiz uchun ayon bo`lmog’i darkor. Xalqimiz va jamiyatimizni mana shu davrida yangi ufqlar sari boshlash, da`vat qilishda maqsadlarimiz aniq bo`lishi kerak.

3. Milliy istiqlol g’oyasining mustaqillikni mustahkamlashda namoyon bo`lishi. Ma`lumki, mustaqillik tufayli boshqa xalqlar qatori biz ham o`z milliy tabiatimiz va ming yillik an`analarimizga, urf-odatlarimizga zid bo`lgan soxta kommunistik g’oyadan voz kechdik. Lekin insoniyat tarixi shu narsani qat`iy ravishda isbotlaganki, mafkura dunyosida bo`shliqqa yo`l qo`yib bo`lmas ekan. Qaerda shunday holat yuz bergan taqdirda bo`sh qolgan mafkura maydonini bizga begona, orzu-intilishlarimizga mutlaqo yot g’oyalar egallashga urinishi ham tarixan isbotlanganligi shubhasiz. Agarda yon-atrofimizdagi voqelikka teranroq nazar tashlaydigan bo`lsak, tabiiy zaxiralarga boy , geologik nuqtai nazardan g’oyat qulay hududda joylashgan yurtimizga ko`z olaytiradigan, bizga ta`sirini o`tkazishni istaydigan turli nosog’lom kuchlar mavjudligini inkor etolmaymiz. - Bugungi kunda odamzod ma`lum bir davlatlar va siyosiy kuchlarning manfaatlarigagina xizmat qiladigan olis-yaqin manbalardan tarqaladigan turli, ma`no-mazmundagi mafkuraviy kuchlarning ta`sirini doimiy ravishda sezib yashashi. Axborot asri, elektronika asri deb atalayotgan XXI asrning bugungi kunida bu ta`sirlardan xoli bo`lish deyarli imkonsizdir. - Agar harbiy, iqtisodiy, siyosiy tazyiq bo`lsa, buni sezish, ko`rish, oldini olish mumkin. Ammo g’oyaviy tazyiq, uning ta`siri va oqibatlarini tezda ilg’ab etish nihoyatda qiyin. - Milliy g’oya – millat tafakkuri va ongining mahsuli. Lekin ayni vaqtda, siyosiy ong darajasi har bir millatning rivojini belgilaydigan omil hamdir. Demak, ongni, tafakkurni o`zgartirmasdan turib hech bir jamiyat o`zining oliy maqsadiga erisha olmaydi. - jamiyatimizda bugun mavjud bo`lgan xilma-xil fikrlar va g’oyalar, erkin qarashlardan, har qanday toifalar va guruhlarning intilishlari va umidlaridan, har qanday insonning e`tiqodi va dunyoqarashidan qat`iy nazar, ularning barchasini mushtarak milliy bayroq atrofida birlashtiradigan xalqimiz va davlatimizning daxlsizligini asraydigan, el-yurtimizni eng buyuk maqsadlar sari chorlaydigan milliy istiqlol g’oyasi – mafkura bo`lishi kerak.

- Umumbashariy tarixiy taraqqiyot tahlili shuni ko`rsatadiki, hech qanday jamiyat mafkurasiz yashay olmagan. Dunyodagi har bir jamiyatning, har bir davlatning o`ziga xos, o`ziga mos keladigan, uning uchun xizmat qiladigan, tub maqsadlari va manfaatlarini himoya qiladigan mafkurasi bo`lgan. - mustaqil O`zbekiston uchun, milliy istiqlol mafkurasining tarixiy, zarurati shundaki, demokratik jamiyat qurish uchun uning ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, huquqiy madaniy-ma`naviy zaminlarini yaratish va mustahkamlash uchun o`zimizga xos va mos milliy mafkura suv va xavodek zarur. 4. Bunyodkor g’oyalar va mafkuralarning jamiyat hayotidagi ijobiy ta`siri. Bunyodkor g’oya – insonni ulug’laydigan, uning kuch-g’ayrati va salohiyatini oshirib xalqi, Vatani, butun insoniyat uchun foydali ishlar qilishiga safarbar etadigan, o`zida taraqqiyot, ma`rifat, do`stlik, tinchlik, adolat, halollik, poklik kabi ezgu his-tuyg’ularning urug’ini mujassam etadigan g’oyadir. Jahon tajribasiga nazar tashlasak, butun dunyo taraqqiyotiga ulkan ta`sir ko`rsatgan nazariy ta`limot va mafkuralarni yaratish uchun insoniyat tarixining turli davrlarida ulkan aqlzakovat, iste`dod va teran tafakkur sohiblari mislsiz zahmat chekkanini ko`ramiz. Suqrot va Platon, Konfuciy va Zardusht, Amir Temur, Alisher Navoiy, Maxatma Gandi kabi buyuk mutafakkurlarning faoliyati buning yaqqol tasdig’idir. Bunyodkorlik g’oyalari yurtni obod, xalq hayotini farovon qilishdek oliyjanob hayotini farovon qilishdek oliyjanob maqsadlar bilan ajralib turadi. Ular insoniyat civilizaciyaga erishgan davrlardan buyon jamiyat hayotining eng ezgu g’oyalari sifatida yashab kelmoqda. Prezident Islom Karimovning “O`zbek tom ma`noda bunyodkordir” degan so`zlarida ham ana shu boqiy g’oyalarining ma`no-mazmuni o`z ifodasini topgan. “Avesto”da vatanparvarlik g’oyasi ulug’lanib, odamlarni barkamol bo`lishiga da`vat etilgan. “Menga barkamol va dinogoh vatansevar va anjuman, ahil, ezgu andishali, zulmatdan, tanglikdan qutqaruvchi farzandlar bag’ishla. Toki ular manzil

shahar, o`lka va uning nom hamda ovozasini ko`tarsinlar” 1 deyiladi. Siddxartxa Gautama insonni hayotdagi azab-uqubatlardan qutqarishning yo`llarini topish haqidagi ta`limotida, uning echimi insonning o`ziga bog’liqligini asoslashga urinish inson faqat o`z kuchiga tayangan holda “najotning olijanob quyidagi sakkizlik yo`lidan” ongli harakati va sobitqadamligi ila o`z maqsadiga erishishi mumkin, degan g’oyani ilgari suradi. Buning uchun; 1. e`tiqod to`g’ri shakllangan bo`lishi; 2. Maqsad sari qat`iy harakat qilishi; 3. To`g’ri tafakkur va nutq bo`lishi; 4. To`g’ri fe`l-atvor bo`lishi; 5. To`g’ri turmush tarzi bo`lishi; 6. Kuch-g’ayratning to`g’ri maqsadga qaratilgan bo`lishi; 7. Fikr, maqsadning to`g’ri yo`naltirilgan bo`lishi; 8. Diqqat – e`tiborni to`g’ri orzu-qilishga qaratish kerakligi ta`kidlanadi. 5. Vayronkor, yot g’oya va mafkuralarning jamiyat hayotiga salbiy ta`siri. Vayronkor g’oyalar – jamiyat, xalq va davlatlarning tanazzuliga sabab bo`ladi, g’ayriinsoniy maqsadlarga xizmat qiladi. Insoniyat tarixida ezgulik va bunyodkorlik g’oyalari bilan yovuzlik va buzg’unchilik g’oyalari o`rtasida hamishakurash bo`lganligi tarixdan ma`lum. Yovuzlik g’oyalari tarixda hamisha salbiy va yovuz kuchlar faoliyati hamda hukmronligini ifodalaydi. Salbiy yurishlarga turtki bo`lgan g’oyalarga, irqchilik, fashizm, terrorizm, mustamlakachilikni targ’ib qiluvchi g’oyalar misol bo`ladi. Fashizm (Ital Fasismo – bog’lam, birlashma) – G’arb mamlakatlarida, XX asr boshlaridagi og’ir iqtisodiy, siyosiy va ma`naviy buxronlar davrida vujudga kelgan. Fashizmning muhim xususiyati – ochiqdan-ochiq shovinizm va irqchilik bo`lib, uning mohiyati jamiyatning barcha taraqqiyparvar qatlamlari, ilg’or fikrli a`zolariga qarshi kuch ishlanishning eng og’ir va zararli shakllarini qo`llash jarayonida yaqqol namoyon bo`ladi. 1

Bol`shevizm mafkurasi bo`lgan kommunistik ta`limot xalqlarining milliy-etnik o`ziga xosliklarini yo`qotish “proletar baynalmilalligi” shiori bilan maydonga chiqqan. Rasizm so`zi “rosa” (irq) atamasidan kelib chiqqan. Bu atama XVII asrdan boshlab Evropada “Insoniyat nasli”ni turli irqiy guruhlar, jumladan, “oq” va “sariq” qora irqqa ajratish uchun qo`llana boshladi. Bugungi kunda insoniyatga katta tahdid solayotgan yana bir eng yovuz g’oyalardan biri – terrorizmdir. Terrorizm (lat terror – qo`rquv dahshat) – ma`lum yovuz maqsad yo`lida kuch ishlatib, odamlarni jismoniy yo`q qilishdan iborat bo`lgan g’oyaga asoslangan zo`ravonlik usuli. Buyuk davlatchilik shovinizm - bir davlatning boshqa davlat yoki davlatlar ustidan siyosiy, mafkuraviy, iqtisodiy va harbiy hukmronligini o`rnatishga qaratilgan nazariya va amaliyot. Diniy aqidaparastlik esa – siyosiy maqsadlar yo`lida mavjud ijtimoiy muammolarni ilk, ya`ni mazkur din paydo bo`lgan paytdagi fikrlar asosida hal etmoq niyatidagi harakat va qarashlardan iborat. Diniy ekstremizm – ma`lum siyosiy maqsadlar yo`lida va din niqobi ostida mutassiblar yoki ularning irodasiga ko`ra ish ko`ruvchi guruhlar tomonidan olib boriladigan o`sha ashaddiy harakatlar va qarashlar majmuini anglatadi. Milliy istiqlol g’oyasiga zid salbiy holatlar befarqlik, maqtanchoqlik, xushomadgo`ylik, hasadgo`ylik, manmanlik, haqiqatni mensimaslik, tanish- bilishlik, mahalliychilik, mansabparastlik. Ularni bartaraf etish uchun jamiyada erkin fikr va fikrlashlar, g’oyalar xilma-xilligi, tanqid va o`z-o`zini tanqid muhitini yaratish, demokratiya va oshkoralik muhitini kuchaytirish sog’lom va erkin raqobat muhitini yuzaga keltirib, jamiyatda ilm-ma`rifatning mavqeini yanada oshirish zarur.

ADABIYOTLAR: 1. O`zbekiston Respublikasi Konstituciyasi. T.: “O`zbekiston”, 2003. 2. Karimov I.A. Biz tanlagan yo`l – demokratik taraqqiyot va ma`rifiy dunyo bilan hamkorlik yo`li. 11-jild. T.: “O`zbekiston”, 2003. 3. Karimov I.A. Tinchlik va xavfsizlik o`z kuch-qudratimiz, hamjihatligimiz va qat`iy irodamizga bog’liq.12-jild. T.: “O`zbekiston”, 2004. 4. Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish va yangilash mamlakatni modernizaciya va isloh etishdir. T.: “O`zbekiston” , 2005, 96-b. 5. Karimov I.A. O`zbek xalqi hech qachon hech kimga qaram bo`lmaydi. T.: “O`zbekiston”. 2005, 160-b. 6. Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. T.: “O`zbekiston”, 2001. 7. Milliy istiqlol g’oyasi va mafkurasi: falsafiy va huquqiy jihatlar. T., 2001. 8. Milliy g’oya – bizning g’oya. T., 2001. 9. Milliy istiqlol g’oyasi O`zbekiston Respublikasi oliy ta`lim bakalavriat bosqichi uchun darslik. T.: “Akademiya”, 2005.

O'xshashlar

Milliy g’oya va yoshlar milliy g’urur va or-nomus

Milliy g’oya – xalqning ishonchi va e`tiqodi

Milliy g’oya – o`zlikni anglash va taraqqiyot omili

Lug‘atlar va ularda milliy madaniyat tushunchasining aks etishi. Ideografik lug‘atlar va ularning ahamiyati

Millatlararo totuvlik milliy va diniy bag’rikenglik