Клиник диагностика асослари - Tibbiyot - Referatlar

Клиник диагностика асослари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

20.0419921875 KB

Ko'chirib olish

Клиник диагностика асослари Режа: 1. Клиник ташхис тўғрисида тушунча ва унинг вазифалари 2. Касалликларнинг симптоми ва синдромлари. Ташхис тўғрисида тушунча. 3. Ҳайвонларни умумий ва махсус текшириш усуллари. Ҳайвонни кўздан кечириш, анамнез йиғиш, пальпация, перкуссия, аускультация ва термометрия.

Таянч иборалар: Клиник диагностика, асосий, махсус ва қушимча текшириш усуллари, кўздан кечириш, анамнез йиғиш, пальпация, перкуссия, аускультация, термометрия, зондлаш, катетрлаш, ЭКГ, ректоскопия, рентгеноскопия, эндоскопия в ах.к. Клиник диагностика – касалликларни аниқлаш усулларини ўрганиш билан шуғулланадиган фан. Касалликлар одатда клиник белгиларига яъни функционал ва анатомик ўзгаришларига қараб аниқланади. Бунда касал ҳайвонлар турли усуллари билан текширилади. Бирор бир аъзода функционал ва анатомик ўзгаришлар пайдо бўлса касалнинг белгилари ёки симптомлари дейилади. Бир неча симптомларнинг йиғиндиси симптомокомплекс ёки синдром дейилади. Бунга иситма, санчиқ ва бошқалар мисол бўлади. Касалликни аниқлаш (диагноз куйиш) – даражаси ҳар хил бўлиши мумкин. Энг туғри диагноз касалликнинг сабаблари ва унинг характерини аниқлашдир. Бундай аниқ диагнозга қорамоллар юрак пардасининг яраланиши яъни травматик перикардит, ўпка эхинококкози мисол бўлади. Касалликнинг пайдо бўлиш сабаби, характери ва жойи аниқлангандан кейин фақат зарарланган аъзо даволанмай, балки аъзоларнинг умумий ҳолатини эътиборга олиш зарур. С.П.Ботқин «Касалликни эмас, балки касал организмни даволаш лозимдир» деган. Чунки бирон аъзо касал бўлганида у албатта бошқа аъзоларнинг фаолиятига таъсир қилади. Диагноз қўйишда йўтал, санчиқ, нафас кайтиш, оқсоқланиш, ич кетиш, ич қотиш каби ҳолатларга касаллик деб диагноз қўйиш керак эмас, чунки бу касаллик белгилари ҳисобланади. Бирор касаллик бошқа бирига ўхшаса, текширишлар натижасига асосланиб улар бир-биридан ажратилишига дифференциал диагноз дейилади.

Ветеринария амалиётида кўпинча касалликнинг оқибати қандай бўлишини вақтида ёки олдиндан билишга прогноз дейилади. Прогноз қўйидагича бўлиши мумкин. 1. Яхши – тузаладиган, касал ҳайвоннинг тезда соғайиб кетишига ва бузилган функцияларининг тикланишига ишонч бўлади. 2. Ёмон – тузалмайдиган касал ҳайвоннинг аҳволи оғир яқин орада унинг ҳалокатидан дарак беради. 3. Эҳтиётлик – соғайиб кетиш эҳтимоли бўлишига қарамай, касалнинг асорат бериш хавфи мавжуд бўлади. Текшириш вақтида ҳайвонлар билан муносабатда бўлишни билиш мутахасис ишининг муҳим шартидир. Ҳайвонни текширганда уни эгаси ёнида тургани маъкул, ҳайвоннинг феъл атворини шу кишидан сўраб билиб олиш мумкин. Молни силаб – сийпалаб ва дадиллик билан кўп шошмасдан кўриш керак. Қўпол муомила ва уриш юввош ҳайвонларни ҳам қурқитиб, қаршилик кўрсатишга мажбур қилади. Ҳеч иложи бўлмаса зўрмазўраки бўйсундириш чораларини кўриш мумкин. Ҳайвонларни текширганда қўл, асбоб-анжомларни тозалигига, кийим- кечакларни озодалигига эътибор бериш керак. Шахсий гигиена талабларига риоя қилиш керак. Бунинг учун махсус кийимкечак, халат, қолпоқча ёки дока румолча боғланган бўлиши керак. Молни текширгандан ва даволаб бўлгандан кейин қўлларни яхшилаб совунлаб ювиш керак ва дезинфекцияловчи эритмалар билан қўллар артилади. Қўлда яралар, тирналган жойлар бўлса юқумли касалликлар юқмаслиги учун қўлга резина қўлқоп кийилади. Корамолларни текшириш – вақтида баъзан қаршилик кўрсатади, шунинг учун айниқса буқаларни ва подада юрган молларни кўздан кечирганда эҳтиёт бўлиш керак. Сигирлар одатда калта қилиб боғлаб қўйилади. Асов ҳайвонларни, қайси томонидан текширадиган бўлса, шу томондан ёнига ўтиб, шохидан ушлаб турилади. Ҳайвон

безовталанадиган бўлса, бурин тўсиғини бармоқ билан босиб туриш мумкин. Бунинг учун махсус омбур ва қисқичлардан фойдаланиш мумкин. Ҳайвон олди ва орқа томонидан туриб кўздан кечирилади. Асов сигирларнинг орқа оёқлари боғлаб қўйилади, чунки одамни тепиб юбориши мумкин. Асов буқалар боғланади ёки деворга қисиб қўйилади. Қўй ва эчкиларни текшириш учун шохи ёки бўйнидан ушлаб турилади. Зарур ҳолларда станокга ётқизилади ва боғланади. Чўчқаларни куч билан боғлаб қўйиш клиник текшириш учун ҳамиша қўл келмайди, чунки унинг қичқириб туриши текширишни қийинлаштиради. Чўчқани безовта қилмаслик учун унга овқат берилади. Ён ёки орқа томонидан оҳиста яқинлашиб, орқаси, ёнлари, қорнини қашлаб туриб, текшириб олинади. Отнинг ёнига келишдан аввал уни чақириб, бошини бурган томонидан ёнига келиш керак. Отнинг ёнида бирдан одам пайдо бўлиши ёки унга тўсатдан қўл уриш уни ҳуркитиб юборади ва қаршилик кўрсатишга мажбур қилади. Отнинг орқасида туриб, унга қўл уриш ярамайди.Отлар станокдан ташқарида текшириладиган бўлса, унинг жиловидан ушлаб очиқ жойга ёки кенг майдонга олиб чиқилади. Унинг ёнига олд ёки чап томондан келиш керак. Ёрдамлашадиган киши от жиловини калта ушлаб, кайси томонидан текшириладиган бўлса, шу томонда туриши лозим. От танасининг орқа қисмларини текширишда одамга зиён етмаслиги учун отнинг олдини оёғини билакузук буғимидан букиб туриш ва бошини имкони борича юқорироқ тутиш лозим. Асов отларнинг бир ёки иккала кейинги оёғини махсус тушовлар билан боғлаб қўйилади. Бунда асов отларни қимирламай туриши учун махсус бурун бурамаларидан ёки лабга солинадиган қисқичлар ишлатилади. Итларни ҳамиша эҳтиёт бўлиб текшириш керак. Уни эгаси ёки унга қараб турадиган одам ушлаб туриши керак. Қопадиган итларни

тумшуғига олдиндан бурундуқ кийғизилади ёки тумшуғи тасма, дока, бинт билан боғлаб қўйилади. Мушукларни - текширишда махсус газлама енгликка солиниб, танасининг текшириладиган қисми чиқариб қўйилади. Тумшуғини боғлаш мумкин оёқлари эса ушлаб турилади. Паррандалар стол устида текширилади. Паррандаларни ушлаб туриш учун бир қўл билан иккала қанотларининг асосидан, иккинчи қўл билан оёқларидан, сувда сузадиган паррандаларни эса бошидан ушланади. Клиник текширишларнинг асосий усулларига: кўздан кечириш, пальпация, перкуссия, аускультация ва термометрия киради. Кўздан кечириш – яхшиси кундузи ёруғликда утказиш керак. Зарурият туғилганда суньий ёруғликдан фойдаланилади. Кўздан кечирганда аввал ҳайвоннинг боши, буйни, сўнгра кўкрак қафаси, туш ости қисми, қорни, елини, ёрғоғи, препуция, чаноғи, оёқлари қараб чиқилади. Бунда ҳайвоннинг умумий ҳолати, жун қоплами, териси, қулоқлари, думининг қандай тургани ва бошқалар аниқланади. Подани кўздан кечиришда эса ҳайвонларнинг ўтлашига, сув ичишига ва дам олишига аҳамият берилади. Пальпация қилиш – йўли билан орган ва тўқималар юзасининг характери, ҳарорати, конституцияси, шакли, ўлчами ва сезувчанлиги аниқланади. Бу усул тананинг соғлом қисми билан касал қисми солиштириб текшириб курилганда аниқ маълумотлар олинади. Пальпация 2 хил булади: 1. Юзаки пальпация – кафтни оҳиста юрғизиб бориш йўли билан қилинади. Юрак зарби, сифати, кўкрак қафаси тебранишлари, тери юзасидаги ҳарорат, оғриқ реакциялари, мускулларнинг таранглиги аниқланади. 2. Чуқур пальпация - бармоқ учлари ёки мушт билан босим кучини аста-секин ошириб бориб, тўқима ва аъзоларни пайпаслаб кўришдан иборат. Пальпация қилишнинг бу усулида қорин бушлиғидаги аъзолар

(меъда, ичак, жигар, талоқ ва буйракларни) хусусан майда ва ўрта катталикдаги ҳайвонларда текшириш учун фойдаланилади. Перкуссия – ҳайвонларни бармоқ билан уриб текширишдир. Перкуссия натижасида ҳосил бўладиган товушларга қараб аъзоларнинг топографик ҳолати ҳамда чегараси тўғрисида фикр юритиш мумкин. Перкуссия 2 хил бўлади: Бевосита перкуссия – текширилаётган жойга битта бармоқ ёки жипслаштирилган ҳамда сал букилган бир нечта бармоқ билан калта-калта уриб кўришдир. Пешона ва жағ синуслари (бушлиқлари) шу усулда текширилади. Билвосита перкуссия - тегишли асбоблар билан бажарилади. Бунда тананинг тегишли қисмига плессиметр қўйилиб перкуссион болғача билан уриб кўрилади. Аускультация – қулоқ солиб эшитиб кўриш йули билан ҳайвонларни текшириш усулидир. У ёки бу орган ишлаб турганида чиқадиган товушларнинг хоссаларига қараб ўша органнинг функционал ва морфологик ҳолати тўғрисида фикр юритиш мумкин. Бевосита усули – ҳайвоннинг танасига қулоқни зич тақаб эшитиб кўрилади. Шу мақсадда ҳайвоннинг устига чойшаб ёпилиб, ўнг томондан чап қулоқ билан чап тмондан ўнг қулоқ билан эшитиб кўрилади. Билвосита аускультация стетоскоп ёки фонендоскоплар ёрдамида утказилади. Текширишнинг қўшимча усуллари – текширишнинг асосий усуллари лабораторияда, асбоблар ёрдамида текшириш усуллари билан тўлдирилади. Бундай текшириш усуллари касалликнинг диагнозини аниқлайди. Булар катетрлаш, зондлаш, цистоскопия, ректоскопия, регтгеноскопия, электрокардиография ва бошқалар. Лаборатория усуллари – қон, сийдик, сут, меъда суюклиги, ахлат, ем-хашак, сув ва ўлган ҳайвоннинг аъзоларини микроскопик, бактериоскопик ва кимевий текширишдан иборатдир. Касал ҳайвонни текшириш режаси. Ҳайвонлар қуйидаги режа асосида текширилади: Касал ҳайвон билан дастлабки танишув: а) Ҳайвонни руйхатга олиш;

б) анамнез туплаш. II. Бевосита текшириш: 1. Умумий текшириш: а) ҳайвон габитусини аниқлаш, б) жун қоплами, териси ва тери ости клетчаткаларини текшириш, в) лимфа тугунларини г) шиллиқ пардаларни текшириш, д) термометрия. 2. Хусусий текшириш – ички аъзолар ва тизимлаларни текширишда иборат бўлиб унга: а) юрак-қон томир тизимси б) нафас олиш аъзолари в) ҳазм аъзолари г) сийдик чиқариш аъзолари д) нерв тизимси е) ҳаракат аъзоларини текшириш киради. 3. Текширишнинг махсус усуллари. Ҳайвонларни руйхатга олиш – тартиб номери, келган куни, ойи, йили, мол эгаси, мол эгасининг манзили, молнинг тури, молнинг лақаби, тамғаси, биркаси ва номери, жинси, ёши, ранги, зоти, тирик вазни ёзиб қўйилади. Касал ҳайвон текшириб чиқилгандан кейин диагнози, қандай даволаш кераклиги ва оқибати ёзиб қўйилади. Анамнез – молбоқар билан суҳбатда касал мол туғрисида маълумот олинади. Анамнез икки қисмдан иборат: а) Ҳаёт анамнези- ҳайвоннинг қандай шароитда касал бўлиб қолганлиги аниқланади. б) касаллик тарихи – касалликни келиб чиқишига таалуқли маълумотларни аниқлашни кўзда тутади. Бунда касалликни қачон пайқалганлиги, мол даволаш идорасига олиб келинган ёки келинмаганлиги, қандай даволанганлиги, ким томонидан даволангани, қандай дорилар қўлланилгани, молнинг овқат ейиши, сув ичиши, қусиш қусмаслиги ва х.к. аниқланади. Ҳайвонларни умумий текшириш диагностикада катта аҳамиятга эга. Бунда молнинг тана тузилиши, танасининг фазода олган ўрни (вазияти), семиз – ориқлиги, темпераменти ва конституцияси аниқланади. Буни таърифлаб берадиган ташқи белгилар йиғиндисига ҳайвоннинг габитуси дейилади. Термометрия – диагностик мақсадда барча касалликларда мажбурий қўлланадиган усулдир. Тана ҳароратини ўлчаш учун энг қулай жой туғри ичакдир.

Адабиётлар: 1. Шопўлатов Ж. "Ветеринария асослари" Тошкент 1993 йил. 2. Шопўлатов Ж. Бурхонова Х., Жиянов Я. «Эпизоотология ва микробиология асослари» Тошкент «Мехнат» 1991 й 3. Конопаткин А.А. «Эпизоотология и инфекционные болезни сельхоз животных». Учебник, Москва, изд. «Колос» 1984 г 4. Данилевский В.М. «Внутренние незаразные болезни сельхоз животных». Учебник, Москва «Агропромиздат» 1991 г 5.Ветеринария қонунчилиги. «Ёзувчи» нашриёти. Т. 1998 й

O'xshashlar

Клиник фармация асослари вазифалари ва зарурияти

Шок. Диагностика, интенсивная терапия

Акли заифликнинг клиник шакллари. Олигофрения

Ранняя диагностика протекающих с экзантемами

Ранняя диагностика заболеваний протекающих с менингеальным синдромом