Jarohatlarni davolash - Tibbiyot - Referatlar

Jarohatlarni davolash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

51.5 KB

Ko'chirib olish

Jarohatlarni davolash. Reja: 1 . Mexanik antiseptika: xirurgik ishlov berish (jarohat tualeti), jarohatni kesib kengaytirish, o’lgan to’qimalarni qisman va tuliq kesib olib tashlash. 2. Fizik antiseptika: jarohatlarni ochiq va yopiq usullarda davolash, drenaj qo’yish usuli bilan davolash. 3. Kimyoviy antiseptika: jarohatlarni ishqorli va kislotali dori vositalari yordamida davolash. 4. Biologik antiseptika.

Tayanch iboralar: jarohatni tozalash. Qoldirilgan va kechiktirilgan xirurgik ishlov berish. Kesib kengaytirish. Qisman kesib tozalash. Gipertonik eritma. Aktiv drenaj. Bakteriostatik va antiseptik moddalar, fermentoterapiya. Ishkorlash terapiyasi. Oksidlash terapiyasi. Biologik antiseptika. Antibiotiklar. Fitonsidlar. Bakteriofagoterapiya. Jarohatni davolashda yaxshi natijalarga erishish uchun davolash ishlarini iloji boricha ertarok boshlash zarur va shunda albatta jarohat biologiyasiga ahamiyat berish kerak. 1. Mexanik antiseptika quyidagilardan iborat : Jarohat tualeti – jarohat atrofi tozalanadi, bunda jarohat ichiga har xil iflosliklar tushmasligi uchun u 5% yod eritmasi bilan ishlanadi va ichiga shu eritma bilan namlangan salfetka qo’yiladi. Keyin jarohat atrofidagi junlar olib tashlanadi. Teriga 0,5% novshandil spirti, 2% xloramin eritmasi, 0,2% xlorgeksidin bilan jarohatdan chetga karatilib ishlov beriladi. Teri steril tampon bilan q uritilib ikkinchi marotaba 5% yod eritmasi surtiladi. Jarohat atrofiga xirurgik ishlov berilgandan so’ng uning chetlari operatsion ilgaklar yordamida ochiladi, ichi o’lgan to’qima, ekssudat, yod jismlardan tozalanadi. Jarohat bushligi 3% vodorod perikisi, 2% xloratsid, xloramin, 1:5000 furatsillin yoki geksidin eritmasi bilan yuviladi. Yangi jarohatga xirurgik ishlov berish . Bu usul birinchi marotaba Charukovskiy so’ng Fridrix tomonidan tavsiya q ilingan. Ularning fikricha birinchi 6 soat ichida mikroorganizmlar fa q at jarohat devorlarida bo’lib , to’qima ichiga utmaydi. B.V.Ognev tajriba qo’ yib , jarohat boshlanishidan 0,5 soatdan so’ng mikroblarni regional limfa tugunlar i da topgan. Ammo birinchi 6 – 12 soat ichida jarohatdan o’lgan to’qimalar kesib olib tashlansa, jarohat birlamchi tortilish asosida bitishi mumkinligini aniqlagan. Xirurgik ishlov berish kuyidagilarga bo’linadi: 1. Birlamchi xirurgik ishlov , u esa yana 3ga bo’linadi a) erta xirurgik ishlov (6 – 12 soatda); b) qoldirilgan (24 – 36 soatda); v) kechiktirilgan – yiringli yallig’lanish boshlanganda. Aytib o’tilgan muddatlar ichida jarohatga quyidagi xirurgik ishlov beriladi: a) Jarohatni kesib kengaytirish – eng oddiy usul bo’lib chuqur, tor, ezilgan to’qimalar, cho’ntaklar, yod jismlar mavjud, anaerob infeksiya rivojlanish xavfi bor jarohatlarda albatta qo’llanishi zarur. Kesish mahalliy og’riqsizlantirish ostida o’tkaziladi. Jarohat kengaytirilgandan so’ng ichi issik (40 o C) gipertonik eritmalar bilan yuviladi va ichiga drenaj qo’yiladi yoki antiseptik kukunlar sepiladi. Jarohat ichiga ishlov berilgandan so’ng, ustiga yengil bog’lam qo’yiladi. b) Jarohat to’qimalarini qisman kesib tozalash jarohatning birinchi fazasini ancha qisqartirishga yordam beradi va infeksiyaning oldini oladi. Bitish ikkilamchi tortilish bo’yicha kechadi. Qisman kesib tozalash anatomik bo’shliqlar, a’zolar, nervlarga shikast yetkazish xavfi bo’lganda qo’llanadi. O’lgan to’qimalarni aniklash uchun jarohatga 0,5 – 1% brotimolblau yoki metilblau tomizdiriladi. Bir necha daqiqadan so’ng o’lgan to’qimalarning

rangi sezilarli darajada o’zgaradi. Kesishdan avval mahalliy og’riqsizlantirish o’tkaziladi. O’lgan to’qimalar olib tashlangandan so’ng jarohat ichiga tritsillin yoki murakkab bakteriologik kukun sepiladi: Acidi borici 6,0; Yodoformii 2,0; Streptocidi; Natrii salicylici aa 1,0 keyinchalik operatsiya jarohatlarning 3/2 kismiga choklar qo’yilishi bilan tugaydi. Agar chok qo’yishning ilojisi bo’lmasa unda jarohatga faqat bog’lam qo’yiladi. Jarohatdan yiringning oqishi kamayib granulyatsion to’qimalar yaxshi o’ssa va uni qoplasa jarohatga ikkilamchi choklar qo’yiladi. Bunda jarohat birlamchi tortilish bo’yicha bitadi. Ikkilamchi chokni qo’yish uchun tekshirilganda fibroplastlar, makrofaglar, fagotsitozli aktivlik mavjud bo’lishi kerak, ular bo’lmasa chok qo’yilmaydi. Ikkilamchi choklarni qo’llashdan oldin kuniga 2–3 marotaba 2% xloratsid eritmasi bilan shimdirilgan dokali applikatsiyalar qo’llanadi, jarohat 3 marotaba 1:5000 furatsilin, 0,2 % xlorgeksidin eritmalari bilan yuviladi va yaxshi natija berish uchun 0,25% kanamitsin, 0,04 % gentamitsin applikatsiyalar qo’llanadi. Yuqorida aytilgan ishlar chok qo’yishdan 3 soat oldin tugatiladi. Ikkilamchi choklarning ikki xili mavjud: Dastlabki ikkilamchi chok – yangi granulyatsion to’qima o’sgan va xirurgik ishlov berilgan jarohatga qo’yiladi. Kechiktirilgan ikkilamchi chok – jarohat tubidan chandiqlanish boshlangan, eski jarohatlarda qo’llanadi. Bunda jarohat chetlari asta – sekinlik bilan bir necha kun ichida biriktiriladi. v) Jarohat devorlarini to’liq kesib olib tozalash yangi tasodifiy, o’q tekkan jarohatlarni aseptik jarohatga o’tkazish uchun eng yaxshi uslub. Bunda jarohat birlamchi tortilish bo’yicha bitadi. Kesishdan oldin qisqa novokain – antibiotikli qamal o’tkaziladi. Yaxshisi rompun, kombelen relaksantlari yoki narkoz qo’llash lozim. Kesayotganda yangi hosil bo’ladigan jarohatga mikroblar tushmasligi uchun ichiga 1:1000 yodli spirt bilan namlangan tampon qo’yiladi. Kesim tirik, sog’lom to’qimalar chegarasida o’tkaziladi. Kesib bo’lgandan so’ng yangi aseptik jarohat ichiga murakkab kukun sepiladi va chetlariga choklar qo’yiladi. Agar to’liq kesib olib tozalash 6 – 12 soatdan so’ng o’tkazilsa unda choklar jarohat chetlarining 4/3 qismiga qo’yiladi va jarohat ichiga Vishnevskiy yoki sintomitsin linimenti bilan drenaj qo’yiladi. 3 kundan so’ng yiring va boshqa asoratlar bo’lmasa drenaj olinadi va jarohat butunlay tikiladi. Keyinchalik jarohat atrofida shish kuzatilsa, qo’shimcha qo’yilgan choklar olib tashlanib, jarohatga antiseptik ishlov beriladi. 2. Fizik antiseptika. Asosi 1898 yilda Preobrajenskiy tomonidan qo’yilgan. Bu usulning afzalligi – bog’lovchi materiallar va gipertonik eritmalar hamda gigroskopik kukunlarning (aktivlashtirilgan ko’mir, gips va boshk.) gigroskopik xususiyatlari ta’sirida ular jarohatdagi suyuqlikni tortib so’rib oladilar. Jarohatni drenaj qo’yish usuli bilan davolash . Drenajlar birinchi fazada kechadigan yangi, chuqur, yallig’langan, infeksiya bilan ifloslangan, ichida ko’p miqdorda o’lgan to’qima va cho’ntaklar hosil bo’lgani sababli jarohat

ekssudatining chiqishi qiyinlashgan jarohatlarda qo’llanadi. Drenaj dokali va naychali bo’ladi. Birinchilar kapillyarli xususiyatlarga ega bo’lgani uchun aktiv deb hisoblanadi. Ular liniment, gipertonik va antiseptik eritmalar yoki proteolitik fermentlar bilan shimdiriladi. Ikkinchilar – passiv , ekssudatni jarohatdan chi q arish va jarohatga antiseptik moddalarni yuborish uchun qo’llanadi. Jarohat bushli g’ i granulyatsion to’qima bilan to’lganda drenaj qo’ llanmaydi. Drenajsiz davolash – jarohat chetlari bir biridan ancha uzo q lashgan, sayyoz, ekssudati yaxshi o q ib chi q adigan jarohatlarda qo’llanadi. Aseptik operatsion jarohatlarni davolash. Agar jarohat ichi toza va devorlari tekis bo’lsa, shikastlangan to’qimalar bo’lmasa va qon oqishi yaxshi to’xtatilsa unda u choklanishi lozim. Choklardan tashqari jarohat devorlarini yelim bilan ham biriktirish mumkin. Buning uchun jarohat ichiga yelim yuborilib, chetlari 3 – 5 daqiqa mobaynida bir – biri bilan jipslashtiriladi. 3. Kimyoviy antiseptika. Patogenetik terapiya va antiseptika usullari bilan birgalikda o’tkaziladi. Kimyoviy antiseptikaning mohiyati – jarroh qo’li, operatsion maydon va jarohat maydonidagi mikroblar aktivligini antiseptik va bakteriostatik moddalar yordamida pasaytirish va bostirishdir. Ammo antiseptiklar turlarini tanlashda ular to’qimalarga yomon ta’sir qilmasligini ham ko’zda tutish zarur. Antiseptik va bakteriostatik moddalarning aktivligi natijasida jarohat ichidagi yiring tozalanadi va jarohatlarga xirurgik ishlov berish samarasi ancha oshadi. Antiseptiklar asosan birinchi fazada qo’llanadi, ammo patologik granulyatsiya va nekroz bo’lsa ularni ikkinchi fazada ham qo’llash mumkin. Normal granulyatsiyalarga zarar keltirmaslik uchun kukun va kuchli eritmalar ishlatilmaydi. Kimyoviy antiseptika deganda jarohatni yuvish, fumigatsiya (dudlash) xlorlash, kukun sepish, linimentlar surish va drenaj qo’yish kuzda tutiladi. Bo’lar hammasi yuzaki antiseptika deyiladi. Chukur antiseptikada antiseptik va bakteriostatik moddalar to’qima ichiga yuboriladi. Masalan – novokain qamali. Ammo bunda to’qimada bosim ko’tariladi va limfa – qon aylanishi susayadi. Vena va arteriya ichiga yuborilgan bakteriostatik moddalar mikroorganizmlarga to’g’ridan – to’g’ri ta’sir qilib yaxshi samara beradi. Jarohat fermentoterapiyasi . Jarohat jarayonining birinchi fazasida ishlatiladi. Proteolitik fermentlardan foydalanish jarohat ichidagi o’lgan to’qimalardan q utulishni tezlashtiradi. Qo’llash uchun 0,5% novokain eritmasida suyultirilgan osh q ozon shirasi tayyorlanadi va drenaj sifatida 2–3 kun mobaynida qo’llanadi. Shu eritmaning ko’prok vaqt ishlatilishi so g’ lom to’qimalar lizisini va normal granulyatsiyalarning buzilishini chakiradi. Tripsin, ximotripsin bundan mustasno, chunki ular granulyatsiya o’sishini yaxshilaydilar. Ularni suv yoki 0,25–0,5% novakain eritmasida 2/5 nisbatida tayyorlash kerak. Bu tur dagi moddalardan eng yaxshi ta’sir etuvchi profezim hisoblanadi. Ishkorlash terapiyasi. Jarohat muhitining yuqori atsidozi (ph 6,3–5,5) o’lgan to’qimalar fermentolizini chaqiradi, leykotsitlar o’lishiga, sog’ to’qimalar nekroziga va

osmotik bosimning kuchayishiga olib keladi. Atsidozning pasayishi yallig’lanish reaksiyasining normallashtirilishiga, fagotsitoz aktivlashishiga va sog to’qimalar nekrozi to’xtatilishiga sabab bo’ladi. Shuning uchun B.M. Olivkov jarohat muhitining achchiqligini pasaytirish uchun gipertonik va ishkorli eritmalarni qo’llashga tavsiya qilgan. Birinchi fazada 4–5% natriy gidrokarbonati eritmasi (ph 8,13 – 8,83); 0,52 – 2% ammoniy gidrokarbonati eritmasi (ph 7,7); o’rta tuzlarning gipertonik eritmalari (ph 8 – 8,8); 10 – 15 – 20% mochevina va tiomochevina eritmalari (ph 7 – 7,1), Olivkov suyukligi (ph 8,6 – 8,8), 5% sovunli suv yoki sovun ko’pigi (ph 10,0) ; 2% xloramin – B eritmasi (ph 7,5) eng ko’p qo’llanadi. Ular 40 0 C gacha isitilib yuvish, drenaj va applikatsiya sifatida ishlatiladi. Oksidlantirish terapiya . Ayrim alkolofil aeroblar, anaeroblar (Cl.oedematiens, Cl.perfringens, Cl.putrificus, Cl.oedematiens maligni, Streptococcus longus et gemoliticus, Escherichia colli, Enterococcus, Necrophorus) va chirish infeksiyaga (B.putrificus; B.sporogenes, Vibrion septigue va boshk.) qarshi qo’llanadi. Jarohat granulyatsiyasi vaqtdan oldin pishib yetilishiga yo’l qo’ymaslik va epiteliy o’sishini yaxshilash uchun jarohatga xlorli va achchik eritmalar qo’llanadi. Odatda ularni gipertonik eritmalar bilan birgalikda qo’llash kerak. Eng ko’p qo’llanadiganlardan: vodorod perekisi, skipidar, 0,5 – 1% kaliy permanganati, 2% xloratsid eritmalari; oshqozon shirasi; skipidar, vodorod perekisi va natriy xloridi aralashmasi. 2 % li xloratsidning bakteriostatik xususiyatlari 5% yod eritmasidan 2 – 2,5 barobar ziyod. Xloratsidni qo’llashdan avval jarohatni yiringdan tozalash zarur. Uni asosan yangi yiringli va zaharlangan jarohatlarda qo’llash kerak. Anaeroblar tushgan jarohatlarni kombinatsiya qilingan eritmalar bilan yuvish lozim. 5. Biologik antiseptika. Bu turdagi antiseptikada bakterial, o’simlik, hayvonlar a’zolaridan tayyorlangan dori vositalari qo’llanadi. Biologik antiseptiklar nafaqat mahalliy balki umumiy ta’sir qilish xususiyatlariga ham ega. Ulardan bakteriofag, gamma – globulin, polivalentli vaksina, stafilokokkli anatoksin, giperimunli stafilokokk plazmasi, antibiotik va fitonsidlarni kullaymiz. Antibiotiklar infeksiya bilan ifloslanib og’irlashgan jarohatlarda qo’llanadi. Yarim sintetik penitsillinlar (ampitsillin, ampioks, karbenitsillin) og’ir gramm manfiy infeksiyalarda qo’llanadi. Sefalosporinlar (moksalaktam, seftazidin, sefataksin, sefatrikson) organizmdan tezda chiqarilmaydi. Gentamitsin – og’ir, gramm manfiy infeksiyaga yaxshi ta’sir qiladi. Uni mahalliy qo’llash hamda vena va arteriyalar ichiga yuborish kerak. Antibiotiklar jarohat ichiga sepiladi. Vena va mushaklarga yuboriladi. Bunda ularni sulfanilamid preparatlar bilan birgalikda qo’llash zarur.

Nospetsifik immunologik reaktivlikni oshirishda gormonal preparatlarning roli katta (AKTG, kortikosteroidlar). Ularni antibiotiklar bilan birgalikda qo’llash kerak. Qo’llanish mikdori – 1 kg tirik vaznga 0,003 g. Fitonsidlar – piyoz, sarimsoq piyoz, evkalipt bargi, cheryomuxa (shumurt) bargi va boshka o’simliklarda mavjud fitonsidlar mikroblarga salbiy ta’sir qiladi. Ularni qo’llash uchun piyoz yoki sarimsoq piyozni mayda ezib shpatel yordamida 5 mm qalinlikda jarohat ustiga surish kerak. So’ng jarohat qalin qog’oz bilan yopilib ustiga bog’lam qo’yiladi. Bakterifagoterapiya – yiringli jarohatlarni davolash uchun qo’llanadi. Yaxshi davolash samarasi fakat jarohat mikroflorasiga mos keladigan spetsifik bakteriofag ishlatilganda kuzatiladi. Yuzaki jarohatlar bakteriofag bilan yuviladi, chuqur jarohatlarda bakterifaglar drenaj sifatida qo’llanadi. Q ora qo’ tir ostida bitadigan jarohatlarni davolash . Qushlar va kemiruvchilarda jarohatlar qoraqo’tir rivojlanishi bilan kechadi. Bunday jarohatlarni uncha davolamaydilar, fakat qoraqo’tirni sa’l bo’shashtirib, elastik qilish uchun uni lanolin aralash vazelin moyi (yoki qorakunjut) bilan surtib turish kerak. Boshqa turdagi hayvonlarda qoraqo’tirni sollyuks lampasi, «infraruj» yoki kuyosh nuri bilan quritish kerak, so’ngra usti 5–10 % kumush nitrati (lyapis), brilliant ko’ki, pioktanin bilan ishlanadi. Qoraqo’tir jarohat bitmaguncha olinmaydi.

O'xshashlar

Davolash profilaktika muassasasining dorixonasi

Moddalar almashinuvi kasalliklarida davolash jismoniy madaniyati

Konyuktiva kasalliklari klinikasi davolash usullari (infеktsion konyuktivitlar)

Shox parda kasalliklari klinikasi, davolash (infеktsion kasalliklar)

Noan’aviy davolash usullari gomeopatik dorilarga organizmni reaksiyasi