Gipertoniya xafaqon kasalligi - Tibbiyot - Referatlar

Gipertoniya xafaqon kasalligi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

25.4287109375 KB

Ko'chirib olish

Gipertoniya xafaqon kasalligi Reja: 1. Arterial gipertenziya tasnifi 2. Ateroskleroz

Gipertoniya (essensial yoki haqiqiy gipertenziya) kasalligining asosiy belgisi maksimal va minimal arterial bosimning ko’tarilishi bilan bog’liq holda, organizm yoki a’zolarda hech qanday organik o’zgarishlarsiz, tomirlar tonusining boshqarilishi va yurak faoliyatining izdan chiqishi hisoblanadi. Etiologiyasi va patogenezi. Kasallikning sabablari va shakllanish mexanizmlari oxirigacha aniqlanmagan. Irsiy moyillik bilan ba’zi bir tashqi omillar ta’sirining birgalikda qo’shilib kelishiga hal qiluvchi ahamiyat beriladi. Gipertoniya kasalligi patogenezida simpatik-adrenal sistema faolligining oshishi va adrenoretseptorlar sezuvchanligining o’zgarishi katta rol o’ynaydi. Buyrakda qon aylanishining buzilishi va qonda arterial bosimni oshiradigan modda (renin)ning paydo bo’lishi patogenezning muhim zvenolaridan biri hisoblanadi. Gipertoniya kasalligi etiologiyasi va patogenezida irsiy omillar va ijtimoiy muhit, kasbkor, endokrin o’zgarishlar (yog’ bosish, diabet, gonadalar funksiyasining buzilishi, ayniqsa, klimatrik davrda va h.k) ga katta ahamiyat beriladi. Arterial gi pertenziyaning ichki a’zolarni zararlashi bilan bog’liq tasnifi Jahon Sog’liqni Saqlash Tashkiloti (JSST) (VOZ) va Butundunyo jamiyatining gipertenziya bo’yicha 1993- yil tavsiyasi. I bosqich: ichki a’zolarda obyektiv zararlanish belgilaribo’lmasligi. II bosqich: quyidagi organlar birortasining zararlanishbelgilari: — chap qorincha gipertrofiyasi (R gr, EKG va EXOKG); — qorachiq arteriyasining markazlashgan va lokal torayishi; — proteinuriya va plazmada kreatinin konsentratsiyasining ozgina oshishi (1,2 —2,0 mg/dl); — aortalar, uyqu, yonbosh va son arteriyalari ateroskleritik zararlanishning ultratovushli yoki angiografik belgilari. III bosqich: ichki a’zolar zararlanishining bir necha simp-tomlari, asosan: — yurak: stenokardiya, miokard infarkti , yurak yetishmovchiligi; — bosh miya: miya qon aylanishining vaqtincha buzilishi, insult, gipertonik ensofalopatiya; — ko’z tubi: ko’rish nervi o’simtasiga qon quyilishi va shishli, ekssudat;

— buyrak, plazmada kreatinin konsentratsiyasi 2,0 mg/dl dan yuqori, buyrak yetishmovchiligi; — tomirlar: aorta anevrizmasi, arteriyaning okkuluzion zararlanish simptomlari. Arterial gipertenziya tasnifi VOZ/ Butunittifoq Sog’liqni Saqlash Tashkiloti (1999) tavsiyasiga ko’ra AG (arteriol gipertoniya). Tashxisi har xil vaqtda ikki marta o’lchanganda o’rtacha 140/ 90 mm sim ust. teng yoki baland bo’lganda qo’yiladi. Kategoriya Sistolikarterial bosim, mm sim ust Diastolikarterial bosim, mm sim ust Optimal Normal Normadan baland AG I darajali AG II darajali AG III darajali Izolatsiyali sistolik gipertenziya <120 <130 130—139 140—159 160—179 >180 >140 <80 <85 85—89 90—99 100—109 >110 <10 Izoh: Agarda SAB yoki DAB turli xil kategoriyaga to’g’ri kelsa, balandroq kategoriyasi qo’yiladi. Klinik manzarasi. Funksional buzilishlar bosqichida bosh og’rishi (doimiy emas, aksariyat asabiy zo’riqishlar so’nggida yoki ulardan keyin), vaqt-vaqtida bosh aylanishi, serjahllik, yaxshi uxlay olmaslik qayd qilinadi. Arterial bosim muttasil ko’tarilmaydi, odatda, u xavotirlanish, charchashga bog’liq. Bu davrda arterial bosim raqamlari normal raqamlardan unchalik

oshmaydi. Arterial bosimni har ikkala qo’lda 2—3 martadan o’lchash tavsiya etiladi. Bu aniq raqamlarga erishishga imkon beradi. Bir marta o’lchaganda bemorning hayajonlanishi va tomirlarning reflektor qisqarishi sababli sfigmonometr ko’rsatkichlari arterial bosimning haqiqiy qiymatidan yaqori bo’lishi mumkin. II va, ayniqsa, III bosqichda sanab o’tilgan shikoyatlar doimiy bo’lib qoladi, arterial bosim barqaror ko’tarilgan bo’ladi. Bu bosqichlarda puls tezligi, tarangligi (tomirlarning sklerotik o’zgarishi), yurak chegaralarining chapga kengayganligi (chap qorincha gipertrofiyasi) qayd qilinadi. Ko’z tubi tekshirilganda tomirlardagi sklerotik o’zgarishlar (arteriyalar toraygan va egribugri, venalar esa reflektor kengaygan) aniqlanadi. Ko’krak qafasi rentgenogrammasida yurakning chapga hamda aortaning kengaygani qayd qilinadi. EKG da aterosklerotik kardioskleroz belgilari aniqlanadi. Kasallik rivojlanishining miya turida bosh aylanishi, kuchli doimiy bosh og’rig’i qayd qilinadi, miyada qon aylanishi buzilishi, insult yuz berish ehtimoli bor. Yurak turida — miokard infarkti rivojlanishi ehtimol tutilgan aterosklerotik koronarosklerozga xos subyektiv va obyektiv simptomlar bo’ladi. Nihoyat buyrak funksiyasi buzilganda, buyrak yetishmovchiligi holatlari asta-sekin rivojlanadi. Gipertoniya kasalligi kechishida ko’pincha gipertonik kriz nomini olgan holat — kasallikning yangi simptomlari paydo bo’lishi yoki mavjud simptomlarning kuchayishi bilan xarakterlanadigan holat kuzatiladi. Turli noqulay tashqi ta’sirotlar (o’ta toliqish, qattiq hayajonlanish, issiqlab ketish, ko’p ichkilik ichish, chekish) yoki gipertoniya kasalligi rivojlanishidagi muayyan qonuniyatlar sababli birdaniga bosh aylanadi, bosh og’rig’i kuchayadi, arterial bosim anchagina ko’tariladi. Ba’zan ko’ngil aynaydi, bemor qayt qiladi, birdaniga holsizlanib qoladi, hushidan ketadi. Miyada qon aylanishi buzilishi natijasida harakatlar, nutq buzilishi mumkin. Og’ir hollarda miyaga qon quyiladi (insult). Gipertoniya krizi „yurak turi“ bo’yicha rivojlanishi mumkin, bunda yurak toj-tomirlari spazmi bilan birga miokard infarkti yuz berishi ehtimol tutilganda yurak sohasidagi qisadigan og’riq

asosiy simptom hisoblanadi. Gipertoniya kasalligi xavfsiz (asta-sekin kechadigan) yoki xavfli (tez kechadigan) bo’lishi mumkin. Simptomatikasi haqida aytilganda fikrlarning hammasi gipertoniya kasalligining xavfsiz ko’rinishiga taalluqli. Xavfli ko’rinishi avvalo tez va og’ir kechishi bilan ajralib, 2—3 yil, ba’zan esa bir necha oy davom etishi mumkin. Kasallikning bu turi kuchli bosh og’rig’i, bosh aylanishi kabi asosiy klinik belgilar bilan namoyon bo’ladi. Arterial bosim raqamlari g’oyat yuqori, kasallik boshlangandan keyin tez orada yurak-tomirlar sistemasining organik o’zgarishlari topiladi. Ko’z tubi ancha buziladi, chap qorincha gipertrofiyaga uchraydi. Kasallik go’yo hech qanday bosqichlarni bosib o’tmaydi, aniqrog’i birdaniga III bosqich — organik o’zgarishlar bosqichi rivojlanadi. Aksariyat tez vaqtda buyrak yetishmovchiligi bilan shishlar rivojlanadi, ko’rish funksiyasi izdan chiqadi, siydikda talaygina patologik o’zgarishlar, anemiya paydo bo’ladi. Gipertoniya kasalligining xavfli turiga qunt bilan davo qilinganda u xavfsiz turga o’tishi mumkin. Davolash. Funksional buzilishlar bilan o’tadigan boshlang’ich — I bosqichda davolash asosini bemor uchun mehnat va turmushning optimal sharoitlarini yaratish, sedativ (tinchlantiruvchi) vositalar (Bexterev miksturasi, valeriana preparatlari) tayinlash tashkil etadi. Uyqu buzilganda uxlatuvchi dorilar (barbituratlar: uyqudan 20—30 minut oldin, 0,1—0,2 g dan fenobarbital yoki 1—2 tabletka seduksen, elenium) tavsiya qilinadi. Bemor asabni ortiqcha charchatmaydigan va jismoniy jihatdan og’ir bo’lmagan ishga o’tishiga to’g’ri keladi. Funksional buzilishlar bosqichida sanatoriy-profilaktoriyda davolanish katta foyda beradi (dam olishi, uxlash, parhez ovqatlar iste’mol qilish, sedativ vositalar va suv bilan davolanish). II—o’tuvchi bosqichda bemorni ozroq muddatga (3—4 hafta) kasalxonaga yotqizish maqsadga muvofiq, unga arterial bosimni pasaytiradigan dori-darmonlar (kuniga 3 marta 0,04 g dan papaverin, dibazol eritmasidan 1% li teri ostiga yoki 1 ml dan mushak orasiga, eufillin 0,3 g dan shamchalarda va h.k.) tayinlanadi.

Hozirgi vaqtda yuqoridagi preparatlardan yaxshi naf bo’lmagani uchun kalsiy yo’llari blokatorlaridan foydalanilmoqda (bu moddalar kalsiy moddasining tomirlar devorining muskul qavatiga kirishiga to’sqinlik qiladi va tomirlar devorini bo’shashtiradi). Bu moddalardan isadirinning uzaytirilgan ta’sirga ega preparatlari (lomir), felodipin (plendil), amlodipin (norvaks) ni bemorlar yaxshi qabul qiladilar. Yana qon tomirlar torayishi mexanizmiga ta’sir etuvchi biologik moddalarga nisbatan (angiotenzin 1ning angiotenzin 2 ga aylanishiga ta’sir etuvchi blokatorlar) — enalampril (enamp, enam, renitek), ramipril, lizinpril qo’llanilmoqda. Siydik haydovchi vositalardan gipotiazid, triampur, magniy sulfat (20% li 10 ml eritmasi mushak orasiga) yaxshi naf beradi. Gipertoniya kasalligi zaminida yuraktomirlar yetishmovchiligi rivojlanganda bemorlarga ayrim preparatlar (masalan, strofantin) ni ehtiyotlik bilan tayinlash lozim. Natija yetarlicha bo’lmaganda ko’pgina bemorlarga benzogeksoniy, pentamin— tegishlicha 1ml dan mushak orasiga (venaga yaborish ham mumkin) yoboriladi. Gangliylarini blokada qiladigan vositalarni yuborganda meditsina xodimi bemorni tinmay kuzatib borishi lozim, chunki bunda arterial bosim keskin pasayib ketishi va miyada qon aylanishi buzulishi mumkin. Gipertonik kriz vaqtida eng avvalo, bemorga jismoniy va ruhiy osoyishtalikni ta’minlash kerak (o’rinda yotish rejimi, sokinlik), bemor yotgan xonadagi chiroq yorug’ bo’lmasligi kerak. Uning oyoqlariga grelka yoki gorchichniklar, muz yoki sovuq suvga ho’llangan, vaqt-vaqtida almashtirib turiladigan sochiq qo’yiladi. Bunda bemorning sovuq qotib qolmasligi uchun barcha ehtiyot choralarini ko’rish lozim. Mushak orasiga 20 mg gacha 25 %li magniy sulfat yoki venaga 1%li 1ml dibazol eritmasi yuboriladi. Gipertoniya krizida ko’pincha chakka suyaklarining so’rg’ichsimon o’siqlariga zuluklar solinadi. Bitta zuluk 10 ml qon so’radi, zuluk ko’chib tushgandan so’ng taxminan 30 ml qon oqadi (u qon o’zanidan qonni chiqaribgina qolmay, balki qonga maxsus modda — qon ivish jarayonini kamaytiradigan girudin ajratadi). Zuluklar og’riqni kamaytiradigan, chalg’ituvchi ta’sirga ega bo’lib, bosh og’riganda yaxshi yordam beradi. Bundan tashqari, ular qonni qon

olishdagiga qaraganda sekinroq chiqaradi. Zuluklar suvli bankada saqlanib, dorixonalarda sotiladi. Zuluk solishdan oldin u qo’yiladigan joy iliq suv bilan sovunlab yuviladi (spirt bilan artish tavsiya qilinmaydi). Og’iz tomoni bilan teriga qo’yilgan zuluk qonni so’ra boshlaydi va so’rib bo’lgandan keyin o’zi ko’chib tushib, o’rnida qonab turadigan kichik jarohat qoladi, u yerga steril bog’lam qo’yiladi. Gipertonik kriz og’ir kechganda, ya’ni dorilar unchalik ta’sir qilmaganda til ostiga klofellin (asosan, keksa odamlarga), pentaminning 5% li 0,5—1,0 ml eritmasi muskul orasiga yoki venaga 20 ml izotonik eritma bilan (juda sekin — 7 —10 min davomida) yoki benzogeksoniyning 2,5 % li 1ml eritmasidan muskul orasiga yoki teri orasiga yoboriladi. Arterial bosim tez-tez o’lchab turiladi, chunki bosim birdaniga tushib ketishi mumkin (kollaps yuz berishi mumkin). Shuning uchun bu dori vositalaridan keyin bemorlar 2 soat mobaynida yotadilar va har 15— 20 minutda arterial bosim o’lchab turiladi. Agar ortostatik kollaps kelib chiqsa, bemor oyoqlarini ko’tarib yotqizib qo’yiladi. 2 ml kordiamin teri ostiga yoki 1 ml mezaton mushak orasiga yuboriladi. Parvarishi. Gipertoniya kasalligi bor bemorlarni parvarish qilishda ularga har tamonlama osoyishtalik zarurligini unutmaslik kerak. Bemorga salbiy ta’sir ko’rsatadigan (kuchli yorug’lik, shovqin-suron, asabiylashish) har qanday omil bartaraf etilishi lozim. Bemorning ovqati tez hazm bo’ladigan, vitaminlarga boy bo’lishi, bemorlar oz-ozdan, tez-tez ovqatlanishga o’rganishlari kerak. Bemorning qarindosh-urug’lari unga keltirib beradigan narsalarni tekshirib ko’rish ham statsionardagi hamshira vazifasiga kiradi. Tuzlangan narsalar, konservalar, qazi- qartalar iste’mol qilish mumkin emas. Bemor ochiq havoda ko’proq bo’lishi uning sog’lig’iga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Ateroskleroz Ateroskleroz (atero— bo’tqa, yog’ qalinlashishi demakdir) — eng ko’p tarqalgan kasalliklardan biri bo’lib, ko’proq yurak-qon tomirlari kasalligi bilan og’rigan bemorlarning o’limiga sabab bo’ladi. Bu uzoq davom etadigan kasallik hisoblanib, asta-sekin boshlanadi. Bemor o’zida bu kasallik borligini boshi

aylansa, to’sh suyagining ortida, yuragida og’riq sezsa yoki miokard infarkti, insult kasalligiga yo’liqsa sezishi mumkin. Ateroskleroz bilan bemorlar ish qobiliyati faol bo’lgan davrda — 45—60 yoshlarda kasallanadilar. Kasallik ayollarga qaraganda erkaklarda ertaroq boshlanadi va ancha og’irroq o’tadi. Aterosklerozga aqliy mehnat bilan shug’ullanadigan kishilar qishloq aholisiga nisbatan ko’p uchraydi. Giperstenik konstitutsiyali kishilar ateroskleroz bilan og’rishga moyil bo’ladi. Buning sababi ular qonida kasallik patogenezida muhim rol o’ynaydigan xolesterin moddasining oshib ketishi bo’lishi mumkin. Arterial qon tomirlar devorining ichki—intima qavatida alohida pilakchalar paydo bo’ladi. Bu pilakchalar biriktiruvchi to’qimalardan va yog’ moddalar (lipidlar) aralashmalaridan iborat. Ular qon tomir devorining qattiqlashuviga, yo’llarining torayishiga sabab bo’lib, qon oqimi yurishini sekinlatadi. Etiologiyasi. Aterosklerozning kelib chiqishida, eng avvalo, nerv o’zgarishlari katta rol o’ynaydi. Xuddi shu nerv o’zgarishlari tomirlarning tez torayib turishiga, arterial bosimning keskin o’zgarishiga olib keladi. Bunda aterosklerozning rivojlanishiga gipertoniya kasalligi, ayniqsa, kuchli ta’sir ko’rsatadi. Aterosklerozning paydo bo’lishida ko’p chekish (chunki nikotin nerv elementlari orqali ta’sir qilib, arteriyalarning qisqarishiga sabab bo’ladi), shuningdek, sanoatda ishlatiladigan ba’zi zaharlar muhim rol o’ynaydi. Birinchi galda, doim o’y o’ylab, hayajon bilan yuradigan, sertashvish, aqliy mehnat qiladigan kishilar ateroskleroz bilan og’rishlari tajribadan ma’lum. Mazkur kasallikning paydo bo’lishida xolesterin almashinuvining ma’lum sababga ko’ra izdan chiqishining (faqat lipoidlarga boy hayvon mahsulotlari bilan ovqatlanish, endokrin o’zgarishlar, jumladan, qalqonsimon bez va jinsiy bezlar funksiyalarining pasayishi tufayli va hokazo) ahamiyatga ega ekanligi o’z-o’zidan tushunarli. Bu kasallik ko’pincha modda almashinuviga aloqador boshqa kasalliklar, semizlik, podagra, o’t-tosh kasalligi bilan birga uchraydi. Odatda, bunday kasalliklarda, zo’riquvchi aterosklerozda bo’lgani kabi, qonda xolesterin miqdori ko’payib ketadi. Bosh miya, shuningdek, aterosklerotik pilakchalar bo’lsa, u organda ishemik holat yaz beradi, qon bilan yetarli ta’minlanish buziladi.

Bu esa a’zolar faoliyatini ishdan chiqaradi. Ateroskleroz tasnifini A.L.Myasnikov (1965) taklif etgan. Aterosklerozning joylashgan o’rni: a) ateroskleroz katta, yirik arteriya qon tomirlari elastik tipda rivojlanadi; b) aortada, uning yirik tarmoqlarida: miya, yurak, buyrak,qorin, oyoq arteriyalarida ko’p uchraydi. Aortada va yurak toj arteriyasida, ko’pincha ateroskleroz birga uchraydi, ba’zan alohida ham bo’ladi. Kasallikning kechishi. Ateroskleroz kasalligi ikki davrni bosib o’tadi. Birinchisi boshlang’ich davr bo’lib, klinik manzarasi boshlanguncha bo’lgan vaqt. Bu davr arterial qon tomirlarda qon oqimining sekinlashishi, tomirning torayishi bilan ifodalanadi. Qonda giperxolesterinemiya, aterogen lipoproteidlar ko’payadi. Bu o’zgarishlar ateroskleroz kasalligi vujudga kelishiga zamin desa bo’ladi. Ikkinchi davr ateroskleroz kasalligining klinik manzarasi bilan o’tadi. Bu davr uch bosqichdan iborat: I bosqich — ishemik, qon tomirlarining ateroskleroz tufaylitorayishi natijasida a’zolarning qon bilan ta’minlanishi buziladi, distrofik o’zgarishlar sodir bo’ladi; II bosqich — trombonekrotik qon tomirlarda ateroskleroztufayli tromb bo’ladi yoki organda katta-kichik o’choqli infarkt bo’ladi; III bosqich — sklerotik (fibroz) tomirlar aterosklerozi nati-jasida, organlarda chandiqli o’zgarish yuz beradi. Ateroskleroz kasalligi boshlang’ich davrda ko’p yillar bilinar-bilinmas kechadi. Har bir bosqich o’ziga xos klinik manzaraga ega. Bosqichlararo davr har xil bo’ladi. Shunday qilib, A.L.Myasnikov ta’biricha, ateroskleroz kasalligining kechishida uchta faza aniqlangan: Afaza — tobora oshib boradigan, faol; B faza — faolmas, barqaror; C—faza — orqaga qaytgan (regressiv). Subyektiv ma’lumotlar, shikoyatlar quyidagicha: — yurak, ko’krak, to’sh orqasi sohasida og’riq, ba’zan stenokardiya tipi bo’yicha irradiatsiya bilan;

— bosh og’rig’i va og’irlik sezish, bosh aylanishi, quloqda shovqin eshitish; — oyoqlarda og’riq va madorsizlik; — qorinda noaniq og’riq, qorin dam bo’lishi; — yurak urishi, yurganda yoki tinch turganda nafas qisishi; — eshitish, xotira, ko’rish qobiliyati susayishi; — uyqu buzilishi, tushlar ko’rish; — ish qobiliyati pasayishi va boshqalar. Obyektiv ma’lumotlar, ko’zdan kechirganda: bemorning umumiy ahvoli, o’rindagi vaziyati, kasallik bosqichi va asoratlar borligiga bog’liq. Bemorlar yoshiga nisbatan katta ko’rinadilar, terisini ajin bosgan, quruq, atrofik, sochlari barvaqt to’kiladi va oqaradi, mayda venalari kengayadi, ayrim arteriyalari egri- bugri va ushlab ko’rilganda qo’lga qattiq unnaydi, ko’zlaridagi yaltiroq joziba pasayadi, lablarida sianoz, tinch turganda nafas qisishi va yurak dekompensatsiyasida shishlar bo’lishi mumkin. Toj tomirlar aterosklerozi surunkali toj tomirlar yetishmovchiligi ko’rinishida yuzaga chiqadi, ya’ni yurak sohasida og’riq, stenokardiya, yurak urishi, nafas qisishi va boshqalar. Aterosklerotik kardioskleroz belgilari: — toj tomirlar yetishmovchiligi; — miokard qisqarishi qobiliyatining buzilishi—yurak yetishmovchiligi (chap yoki o’ng qorincha yoki total yurak yetishmovchiligi); — yurak ritmi va o’tkazuvchanligi buzilishi (ekstrasistoliya, titroq aritmiya, turli darajalardagi yurak blokadasi va bosh.). Aorta aterosklerozi belgilari: — ko’krak aterosklerozi: aortaning kattalashuvi va pulsatsiyasi, aorta ustida aksent va sistolik shovqin paydo bo’ladi, u qo’lni yuqoriga ko’targanda kuchayadi, yurak chegaralari chapga kengayadi; — qorin aterosklerozi: qorinda noaniq og’riqlar, meteorizm, qorin aortasi zichlashuvi va pulsatsiyasi, uning ustida sistolik shovqin paydo bo’ladi.

Bosh miya tomirlari aterosklerozida: bosh og’rig’i, bosh aylanishi, xotiraning susayishi, qo’llar tremori, nutq va xatning buzilishi, ko’z tubining o’zgarishi, tromboembolik asoratlarning belgilari va boshqalar kuzatiladi. Arteriyalar aterosklerozi belgilari: — buyraklar arteriyalari aterosklerozi: buyraklarning zararlanish simptomlari— proteinuriya, mikrogematuriya, ba’zan silinduriya, simptomatik gipertenziya, nefroangioskleroz, buyrak dekomensatsiyasi belgilari; — ichak tutqich arteriyalari aterosklerozi: qorin dam bo’lishi, noaniq og’riqlar, ichakdan qon ketishi, ichak tutilishi belgilari va boshqa. Oyoq tomirlari aterosklerozi: oyoq panjasi barmoqlari, boldir mushaklarida og’riq, sezuvchanlikning pasayishi, puls yo’qolishi, dam-badam oqsoqlanish simptomi, mahalliy gipotermiya, yaralar hosil bo’lishi va boshqalar. Laboratoriya ko’rsatkichlari: — umumiy siydik analizi: o’rtacha proteinuriya, mikrogematuriya, kamroq silindruriya; — lipid almashinuvi: giperxolesterinemiya, fosfolipidlar miqdori oshishi, fosfolipidlar va xolesterin, letsitin va xolesterin nisbatining buzilishi va boshqalar; — qondagi protrombin miqdori — protrombin miqdori oshishi tromb hosil bo’lishiga moyillik keltirib chiqaradigan omil hisoblanadi; — qonning ivish sistemasi va ivishga qarshi sistemasi omillarini tekshirish. Instrumental metodlardan rentgen tekshiruvida aortada kalsinozni ko’rish, rentgenokimografiyada — aorta pulsatsiyasi kamayishi, aortografiya, koronarografiya, arteriografiyada ateroskleroz tufayli tomir yo’lining bekilib qolishi (okklaziya) hal qiluvchi rol o’ynaydi. Davolash yo’llari quyidagicha: — mehnatni to’g’ri tashkil qilish, sport, fizkultura mashg’ulotlari, yetarlicha jismoniy aktivlik, organizmni chiniqtirish kerak va boshqalar; — chekishdan voz kechish, alkogolli ichimliklarni iste’mol qilmaslik;

— uyquni tartibga solish, yaxshi dam olish, oila va ishxonada normal psixologik sharoit yaratish va nerv sistemasiga ijobiy ta’sir qiladigan boshqa choralarni ko’rish; — ovqatlanishni normaga keltirish (ovqat ratsionida lipoproteinlarga, to’yingan yog’ kislotalarga boy mahsulotlarni chegaralash). Dori-darmonlar bilan davolash, asosan, lipid almashinuviga ta’sir etadi, xolesterinning ichakda so’rilishini kamaytiradigan va sintezini sekinlashtiruvchi klofibrat (0,5 miskleron, atromid 20 kun, uch mahal, ovqatdan oldin ichishga beriladi). Probukal kapsulada bo’lib, 500 mg dan 2 mahal ichishga beriladi. Setamifen 0,25 g dan 4 mahal, ovqatdan oldin 3 oy davomida beriladi. Litenol — 1osh qoshiqdan (ovqatdan oldin), 1—2 oy mobaynida. Arahiden — 10—20 tomchidan, sutkasiga 2 marta. Ateroid — 60 mg dan, uzoq vaqt mobaynida. Diosponin — sutkasiga 300 mg dan, 10 kunlik kurslar, 45 kun mobaynida, yod preparatlari 5—10 tomchidan (5% li eritmasi), bir stakan sutda bir oy mobaynida, takror kurslar bilan tavsiya etiladi. Estrogenlar — follikullin, estradiol, qalqonsimon bez garmonlari (tireoidin). Metionin, xolin, RR, B 1 B 6 B 12 B 15 ES vitaminlari. Tomir kengaytiruvchilar — sustak, erinit, natriy nitrat, papaverin. Yurak dorilari, siydik haydovchi, simptomatik davo. Antikoagulantlar — geparin va boshqalar. Xirurgik davolash usullari. Ateroskleroz bemorlari dispanser hisobiga olinadilar. Asoratlari. Miokard infarkti, kardioskleroz, yurak ritmining buzilishi, yurak yetishmovchiligi; insult (va uning oqibatlari); psixoz, buyrak yetishmovchiligi; ichak infarkti, qon ketishi, ichakning tutilib qolishi, oyoq barmoqlarining jonsizlanib qolishi va boshqa tromboembolik asoratlar. Profilaktikasi. Birlamchi ateroskleroz rivojlanishiga qarshi ko’riladigan choralar; ikkilamchi aterosklerozning yanada avj olishini to’xtatish va har xil asoratlarning oldini olish maqsadida o’tkaziladi.

Parvarishi. Ateroskleroz kasalligi bilan kasallangan bemorlarning shikoyatlari ateroskleroz qaysi tomirda ko’p uchrashiga bog’liq. Aorta aterosklerozida birdaniga o’rindan turganda bosh aylanib, hushdan ketish holatlari kuzatiladi. Shuning uchun hamshira bemorlarni doim kuzatishi lozim. Bemor og’ir ahvolda bo’lsa, hamshira yotoq yaralarning oldini olish chora-tadbirlarini ishlab chiqadi. Bemorni ovqatlantirishni to’g’ri tashkil etish hamshiraning vazifalaridan biri hisoblanadi.

Adabiyotlar : 1. O’. B. Sharapov. Ichki kasalliklar. Abu Ali ibn Sino. T., 1994. 2. K. Bahodirov. Ichki kasalliklarda tashxis va diagnostika. T., 1993. 3. L.S. Zalikina. Bemorlarning umumiy parvarishi. T., 1995. 4. N.M. Kamolov. Ichki kasalliklar. T., 1996. 5. V.A. Galkin. Ichki kasalliklar. T., 1989. 6. E.Y. Qosimov. Ichki kasalliklar propedevtikasi. T., 1998.

O'xshashlar

Yurak qon-tomir tizimi kasalliklari. Yurak poroglari. Gipertoniya kasalliklari, gipertoniya krizi

Buyrak tosh kasalligi

Raxit va spazmofiliya kasalligi

Yurakning ishemik kasalliklari

Irsiyat kasalligi. Jinsiy tarbiyaning aspektlari, doyali yordam tushunchasi