Bolalar psixik-asab, ko`rish-eshitish tizimi kasalliklari - Tibbiyot - Referatlar

Bolalar psixik-asab, ko`rish-eshitish tizimi kasalliklari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

74.5 KB

Ko'chirib olish

BOLALAR PSIXIK-ASAB, KO`RISH- ESHITISH TIZIMI KASALLIKLARI. REJA: 1.Bolalar psixik-asab tizimi kasalliklari: - nevrozlar (nevrosteniya, isteriya, psixasteniya); - duduqlanish; - qaltiroq (tuku); - enurez. 2.Ko`rish-eshitish a`zolari kasalliklari: - yaqindan ko`rish; - uzoqdan ko`rish; - daltonizm; - g`ilaylik; - konyuktivit; - eshitishning buzilishi; - otit.

Bolalar psixik-asab tizimi kasalliklari. Nevrozlar. Nevrozlar 3 turda bo`ladi: nevrosteniya, isteriya, psixosteniya. Nevrosteniya nevrozi. Bu kasallik ko`pincha zehnli, o`ta ishchan, qobiliyatli o`smirlarda aqliy zo`riqish tufayli kelib chiqadi.O`smir injiq, serjahlli bo`lib qoladi, boshi og`riydi, uyqusi buziladi, tez charchaydi, xotirasi pasayadi, o`zining bilim va qobiliyatiga ishonchsizlik paydo bo`ladi, bajargan ishini qayta-qayta ko`zdan kechiradi, natijada aqliy va jismoniy charchash-zo`riqish toboro kuchayaveradi. Isteriya nevrozi. Bu kasallik fikrash qobiliyati uncha rivojlanmagan, oilada tarbiyasi noto`g`ri bo`lgan, erkatoy, fe`l-atvorida xudbinlik, o`jarlik nuqsonlari bo`lgan bolalar va o`smirlarning ruhiy zo`riqishi natijasida yuzaga keladi. Bola, o`smir ota-onasi, o`qituvchisi, atrofdagilarning aytganlarini o`jarlik bilan teskarisini qiladi. Maktabga o`z vaqtida borish, darslarga faol qatnashish kabi taklifga baqirish, yig`lash, qo`l-oyoqlarini tipirchilatib talvasa qilish, qornida, yuragida og`riq paydo bo`ldi, deb bahona qilish yoki ko`rpaga o`ralib, hech kim bilan gaplashmasdan yotib olish kabi yoqimsiz fe`l-atvorlar bilan ajralib turadi. Kuzatuvlarga qaraganda bunday o`smirlar ulg`ayganida o`jar, urushqoq, qonunbuzar, har xil bahonalar bilan o`zini kasallikka solib shifoxona xodimlarining ham asabini egovlaydigan bo`ladilar. Psixasteniya nevrozi. Aksariyat hollarda bu kasallik tinch-totuvligi bo`lmagan, vahimalar bilan yashaydigan oilalarning bolalarida uchraydi.Bunday bola-o`smirda hayajonlanish kuchli bo`ladi. Masalan, o`qituvchi doska oldiga chaqirib, o`tilgan mavzuni so`raganida hovliqib, qo`rqib o`zini yo`qotib quyadi.Bu kasallikka uchragan ayrim o`smirlar o`ta oriyatli bo`lib qoladi. Shu sababli ular tinimsiz aqliy mehnat bilan shug`ullanadi.Buning natijasida ruhiy charchash tobora kuchayib boradi, o`ta charchash tufayli xotirasi pasaya boradi.Buning oqibatida u o`zini noqulay his etib, maktabga bormay qo`yadi.U ko`chalarda daydib yuradi, kechalari ko`rpaga o`ralib yig`laydi.O`zidagi kechinmalarni ota-onasiga aytishdan xijolat tortadi. Tibbiy yordam. Nevrosteniya, isteriya, psixasteniya nevrzlarining belgilari nomoyon bo`lgan bolalar va o`smirlarning ota-onalari poliklinikaning asab-ruhiy kasalliklari shifokoriga ko`rsatishlari kerak.Ularga tinchlantiruvchi dorilar, vitaminlar, fiziterapiya muolajalari tavsiya qilinadi. Eng muhimi kun tartibini gigiyena qoidalari asosida tashkil etish, ko`proq ochiq havoda sayr qilish, jismoniy tarbiya va yengil sport mashg`ulotlari bilan shug`ullanish kabilarga e`tiborni kuchaytirish lozim. Duduqlanish. Bolalarda ucharydigan nevrozning bir ko`rinishi bo`lib, aksariyat hollarda 1-3 va 7-8 yoshdagi bolalarda uchraydi. Sababi. Qo`rqish, shikastlanish. Belgilari: Gapirgan paytda bolaning yuz, jag` muskullari tirishib, gapirishi qiyinlashib, duduqlanib qoladi, shu bois u gapirmaslikka intiladi.Bunday bolaga baqirganda, qo`pol muomula qilganda duduqlanish holati yanada kuchayadi. Tibbiy yordam. Bunday bolalar poliklinakaning logoped mutaxassisi nazoratida bo`lishlari kerak. Ularga tinchlantiruvchi dorilar: brom, valerianaa, vitaminlar tavsiya etiladi.Ularga logoped tomonidan maxsus mashg`ulotlar

o`tkaziladi.Bunday bolalarga yaxshi muomala qilish, oilada janjallarni bartaraf etish lozim. Enurez (tungi siyg`oqliq). Bu holat maktabgacha va maktab yoshidagi bolalarda kuzatiladi.O`gil bolalarda, qizlarga nisabatan ko`proq bo`ladi. Sababi. Siydik ayirish yo`llarining surunkali yallig`lanish kasalliklari, bolaning tez-tez hayajonlashiga, qurqishiga olib keladigan baqirishlar, janjallar. Belgilari. Bola uxlagandan uch-to`rt soat o`tgach tungi siyg`oqlik paydo bo`ladi. Bu holatdagi bolalarning uyqusi qattiq bo`ladi.Shu bois siydigi qistaganini uyqusida sezmaydi. Kechasi to`shakka siyib qo`ygani uchun uyalib, hijolat tortib, kunduzi oila a`zolaridan o`zini chetga olishga harakat qiladi.Bu holat bolani yanada asabiylashtiradi, u tobora injiq, tortinchoq bo`lib qoladi. Tibbiy yordam. 1.Kechki payt suv, choy va boshqa suyuqliklar iste`mol qildirmaslik, uxlashi oldidan siydirish, uxlagandan keyin 3-4 soat o`tgach bolani uyg`otib, siydirish. 2.Bolani urolog, nevropatolog shifokor-mutaxassislarga ko`rsatib, maslahat olish. 3.Qovuq sohasiga elektrofarez quyish.Kuniga 1 marta, jami 10 marta. 4.Dibazol, glyutamin kislota dorilari shifokor maslahati bilan 1-2 hafta berilishi mumkin. Qaltiroq (Tiki). Bolalarda uchraydigan asab buzilishi bilan bog`liq bo`lgan tartibsiz harakat qilishlar. Sababi. Tez-tez hayajonlanish, qo`rqish, gripp, angina, tish, gijja, revmatik xoreya va boshqa kasalliklarning asorati. Belgilari . Bola ko`zini ixtiyorsiz pirpiratadi, boshini qimirlatadi, burnini tortadi, qo`l-oyoqlari bilan tartibsiz harakatlar qiladi.Bola hayajonlanganda, charchaganda, unga qo`pol muomula qilinganda qaltiroq va tartibsiz harakatlar kuchayadi. Tibbiy yordam . Bolalar poliklinikasining psixo-nevrorolog, revmatolog, lor, stomatolog shifokorlari maslahati asosida davolash tadbirlari o`tkaziladi. Bolalarda psixik-asab buzilishlarining oldini olish. 1.Bolalarni yoshligidan oilada, bog`chada, maktabda gigiyena talabi asosida tuzilgan kun tartibiga amal qilishga odatlantirish. 2.Bolaga va uning yaqinida baqirmaslik, kattalar bir-birlari bilan janjallashmasliklari kerak. 3.Bolaning fe`l-atvorida sodir bo`layotgan har bir o`zgarishni ota-ona, murabbiy va o`qituvchilar tomonidan sinchkovlik bilan nazorat qilish, ularni bartaraf etishga qaratilgan tibbiy-pedagogik chora-tadbirlarni amalga oshirish. 4.Bolani shikastlanishlardan saqlash. 5.Bolada gripp, angina, tish, quloq, gijja, xoreya, ichak va boshqa kasalliklarning belgilari sezilishi bilanoq mutaxassis shifokorlarga ko`rsatish va davolatish. Ko`rish a`zosi funksiyasi buzilishi. Odamda ko`rish a`zosi funksiyasining turlicha buzilish hollari uchraydi. Ulardan eng ko`p uchraydigani yaqindan ko`rish va uzoqdan ko`rishdir.

Yaqindan ko`rish (miopiya). Bunda odamning ko`z soqqasi cho`ziqroq shaklda bo`ladi. Shuning uchun uzoqdagi buyumlar tasviri ko`zning to`r pardasiga emas, balki undan oldinroqqa tushadi. Bu holat ko`z gavharining do`ngligi ortib ketishi oqibatida ham yuzaga kelishi mumkin. Miopiya holati tug`ma va hayotda orttirilgan bo`ladi. Sababi. 1.Nasldan orttirilgan miopiya; 2.Hayotda orttirilgan miopiya.Buning sababi yorug`lik kam joyda o`qish, yozish va ko`rish bilan bog`liq bo`lgan boshqa ishlarni bajarish, ko`rish gigiyenasi qoidalariga amal qilmaslik. Ko`z pardalari va nervlarining yallig`lanish kasalliklari, “A” vitamini “A” ning ovqat tarkibida uzoq vaqt davomida yetishmasligi. Belgilari. Odam uzoqdagi buyumlarni yaxshi ko`ra olmaydi. Shu bois ko`rish uchun ikkala ko`zini qisib qaraydi. O`qish, yozish, rasm chizish, tikish va boshqa ishlarda ham ko`zini qisib qarashga majbur bo`ladi. Buning natijasida ko`zining ichida, boshining chakka, peshona sohalarida og`riq paydo bo`ladi. Miopiya 3 darajada bo`lib, dioptriya ko`rsatkichida o`lchanadi. Miopiyaning 1-darajasi yengil bo`lib , 1, 2, 3 DPT (dioptriya) ko`rsatkichlarida belgilanadi; Miopiyaning 2-darajasi o`rtacha bo`lib , 4,5,6 DPT (dioptriya) ko`rsatkichlarida belgilanadi; Miopiyaning 3-darajasi kuchli bo`lib , 7 va undan yuqori DPT dioptriya) ko`rsatkichlarida belgilanadi. Ko`zning ko`rish o`tkirligi Golovin jadvali yordamida aniqlanadi.Amaliy mashg`ulotda bajariladi. Miyopiya yaqindan ko`rish (ko`rish o`tkirligini pasayishi) maktabgacha yoshdagi bolalarning 10 foizida, maktab yoshidagi bolalarning 20 foizida uchraydi. Tibbiy yordam. 1.Vrach tavsiya qilgan bir tomoni qavariq (shishali) ko`zoynakdan foydalanish. 2.Tarkibida A 1 ,B 2 vitaminlar bo`lgan ovqat mahsulotlarini yetarli miqdorda qabul qilish (sut va sut mahsulotlari, baliq moyi, ikra, sariyog`, tuxum sarig`i, jigar, sabzi, o`rik, no`xat, loviya, qovoq), shuningdek vrach maslahatiga ko`ra A, B 2 vitaminlarini qabul qilish. 3.Ko`rish bilan bog`liq bo`lgan mashg`ulotlarni bajarganda yorug`likning yetarli bo`lishi va ko`rish gigiyenasi qoidalariga rioya qilish. Oldini olish. Ko`rish gigiyenasiga amal qilish: - ish, o`qish, yozish joylarida yorug`lik yetarli (100 - 150 lyuks) bo`lishini ta`minlash; - yorug`lik chap tomondan tushishiga e`tibor berish; - stol ustidagi elektr lampasidan foydalanganda, uning usti soyabon bilan to`sib qo`yiladi (chunki haddan tashqari kuchli yorug`lik nuri ko`zning to`r pardasidagi retseptorlarni o`ta qo`zg`atib, ko`zning tez toliqib qolishiga sabab bo`ladi); - o`qiganda, yozganda daftar va kitob ko`zdan 35 - 40 sm masofada bo`lishi kerak (bolalarda esa har bir bolaning o`zini 2 qarichiga teng bo`lishi kerak);

- o`quv - yozuv, chizmachilik, tikish mashg`ulotlari bilan shug`ullanganda har 15 minutdan keyin yarim - bir minut davomida uzoqdagi daraxtlarga, buyumlarga qarash kerak (ko`z ichidagi bosim pasayib, ko`z dam oladi); - transportda o`qimaslik; - A va B 2 vitaminga boy ovqat mahsulotlarini yetarli miqdorda iste`mol qilish; - ko`zni chiniqtirish - yoshlikdan boshlab tennis, basketbol, voleybol, futbol, merganlik kabi sport turlari bilan shug`ullanib borish maqsadga muvofiq bo`ladi. Uzoqdan ko`rish (gipermetropiya). Bunday bola va katta odam yaqindagi buyumlarni yaxshi ko`rmaydi, uzoqdagi buyumlarni ko`radi.Chunki, uning ko`z soqqasi qisqaroq (yupqaroq, yapaloqroq) bo`lib, yaqindagi buyumlar tasviri ko`zning to`r pardasiga emas, balki uning orqasiga tushadi.Uzoqdan ko`rguvchi odamlarning ba`zilarida esa ko`z gavhari do`ngligi (qalinligi) kamaygan bo`ladi. Sababi. Bolalarda tug`ma bo`ladi. Ayrim keksa yoshdagi odamlarda hayot jarayonida yuzaga keladi. Tibbiy yordam.1.Bola ko`rish qobiliyatining yuqorida aytilgan buzilishi sezilgan zahoti oftalmolog shifokoriga murojaat qilish kerak. 2.Bunday bolaga ikki tomoni bo`rtgan (do`mboq) ko`zoynakdan foydalanish tavsiya etiladi. Daltonizm. Bu o`ziga xos funksional holat bo`lib, bola, shuningdek, katta odam ko`zining ayrim ranglarni farqlash qobiliyati buzilgan bo`ladi.U qizil yoki yashil ranglarni farqlay olmaydi.Bu holat ko`zning ichki to`r pardasida joylashgan rang sezuvchi kolbachasimon retseptorlarda ma`lum rang ta`sirida qo`zg`aladigan nervlarning bo`lmasligidir. Sababi. Kasallik nasldan beriladi.Tibbiy yordamning iloji yo`q. Maslahat. Bunday bola va katta odam transport boshqarishi, rassom bo`lishi mumkin emas. U transport serqatnov ko`chalarda piyodalab yurishi ham xatarlidir, ya`ni svetafordan o`tishida unga kimdir yordam berishi kerak bo`ladi. Chunki u svetoforning qizil, yashil ranglarni farqlay olmaydi. Ko`z g`ilayligi. Tug`ma va orttirilgan turlarga bo`ladi. Sababi. Tug`ma g`ilaylik onaning homiladorlik vaqtida uning va homilaning yuqumli virusli kasalliklar bilan kasallanishi, shikastlanishi oqibatida kelib chiqadi. Orttirilgan funsional g`ilaylik – bolaning turli xil kasalliklar bilan og`rishi, bir tomonlama ko`krak emishi, beshikka har xil o`yinchoqlar osish sabab bo`ladi. Belgilari. Ko`rish faoliyati buzilib, ko`zning kerakli nuqtaga qarataolmaydi. Tibbiy yordam. 1.Ko`z shifokori (oftolmolog) tavsiyasi bilan ko`zoynak taqadi. 2.Ko`zoynak taqish natijasida g`ilaylik bartaraf etilmasa, 2-3 yoshdan keyin operatsiya yo`li bilan davolanadi. Konyunktivit – ko`z soqqasi va qovoqni biriktiruvchi shilliq parda (konyuktiva) ning yallig`lanishi. Sababi. Gigiyena qoidalari buzilishi tufayli ko`zga mikroblar, viruslar tushishi, fizik va kimyoviy moddalar ta`siri, “A” vitamin yetishmovchiligi. Belgilari. ko`z shilliq qavati qizaradi, og`riq, qadalish seziladi, ko`zdan yosh oqadi. Qovoqlar qichishadi, bemor yorug`likka qaray olmaydi, uyqudan uyg`onganda kipriklar bir-biriga yopishib qoladi.

Tibbiy yordam: interferon ampulasi 2 ml iliq suvda eritilib, 2 tomchidan 3- marta ko`zga tomiziladi, sulfatsil natriy (albutsid) 30%li 2 tomchidan 3 mahal tomiziladi.Florenal, yoki oksalin 0,25 % li malhamlari pastki qovoqqa 3 mahal qo`yiladi, yopishgan kipriklar furatsillin eritmasi (1:5000) bilan yoki qaynatilgan suvni sovutib yuviladi, tuzalguncha kitob o`qimaslik, yozmaslik, televizorga qaramaslik tavsiya qilinadi. Ko`rish funksiyasining turli xil buzilishlari. Yuqorida bayon etilgan kasalliklardan tashqari, odamda ko`zning shox qavatida oq parda hosil bo`lishi, ko`z shikastlanishi tufayli shox qavatining yaralanishi, ko`z gavharining kasallanishi (katarakta kasalligi), ko`z ichidagi bosimning oshishi (glaykoma kasalligi) kabilar ham uchrashi mumkin. Maslahat. Bunday hollarda oftalmolog shifokorga murojaat qilish lozim. Eshitish a`zosi funksiyasi va uning kasalliklar. Quloqning tuzilishi. Eshitish a`zosi kasalliklarini to`g`ri tasavvur qilish uchun quloqning tuzilishi haqida tushunchaga ega bo`lish maqsadga muvofiq bo`ladi. Eshitish a`zosi hisoblangan quloq bosh suyagining chakka sohasida joylashgan. U 3 qismdan iborat: tashqi, o`rta va ichki quloq. Tashqi quloq - quloq suprasi va tashqi eshitish yo`lidan iborat.Tashqi quloq yo`lining oxirida nog`ora parda bo`lib, u tashqi quloq yo`lini o`rta quloq bo`shlig`idan ajratib turadi. O`rta quloq - bo`shlig`i ingichka evstaxiyev naycha orqali burun-halqumga (tomoqqa) tutashgan. O`rta quloqda bir-biri bilan ketma-ket birikkan uchta eshitish suyakchalar (bolg`acha, sandon, uzangi) bo`lib, ular tovush to`lqinlari ta`sirida nog`ora pardada hosil bo`lgan tebranishni ichki quloqqa o`tkazadi. Ichki quloq - bo`shliq va ilonizi kanalchalar (ya`ni, suyak labirinti) dan iborat. Suyak labirinti ichida parda labirint joylashgan, ular orasidagi torgina bo`shliqda perilimfa suyuqligi bo`ladi.Parda labirinti ichida endolimfa suyuqligi bo`ladi. Suyak labirintida chig`anoq bo`lib, uning ichida tovushni sezuvchi nerv hujayralari, ya`ni eshitish retseptorlari joylashgan. Suyak labirintining daxliz va yarim doira kanalchalar deb ataluvchi qismidagi xaltasimon tuzilmalarda odam tanasining fazodagi muvozanatini ta`minlovchi vestibulyar analizatorning retseptorlari joylashgan. Eshitish a`zosi gigiyenasi. 1.Yashash, o`qish va jamoat joylarida tinchlikni saqlash. 2.Tashqi quloq yo`lini qoplab turuvchi terida juda ko`p mayda bezlar bo`lib, ulardan sarg`ish yog`simon suyuqlik ajraladi. Bu suyuqlik to`planib qolsa, quloq bitadi, g`uvurlaydi, namlanib turgan o`rta quloq pardasiga sovuq havo ta`sir qilsa, u yallig`lanib, otit kasalligi yuzaga keladi. Shu bois, ikki-uch qavat bintdan pilikcha yasab, yoki yupqa sochiq uchi bilan bolaning tashqi quloq yo`lini har kuni artib, tozalash lozim. 3.Yuqorida aytilganidek, o`rta quloq bo`shlig`i ingichka evstaxiyev naycha orqali burun-halqumga tutashgan.Agar burun-halqum shilliq qavati yallig`lansa, ya`ni gripp, rinit, angina kasalliklarida, burun-halqumdagi virus va mikroblar

evstaviyev naychaning shilliq qavatini yallig`lantirib, u orqali o`rta quloq bo`shlig`i to`qimasini ham yallig`lantiradi.Natijada otit kasalligi yuzaga keladi. Demak, o`rta quloqning otit kasalligini oldini olish uchun bolada burun-tomoq yallig`lanish kasalliklarini oldini olish va kasalligini o`z vaqtida davolash kerak. Otit-o`rta quloq yallig`lanishi. Sababi. Gripp, angina, rinit, qizamiq kasalliklarida hamda shamollashda o`rta quloq to`qimasi yallig`lanadi. Belgilari. Quloqda kuchli og`riq bo`ladi, yosh bola chinqirab yig`laydi. Bolaning ovqat yutishi, ayniqsa, ona ko`kragini emishi qulog`ida og`riq paydo qiladi. Shu bois, emgan paytda bola yig`laydi. Bolaning isitmasi 38-40є C gacha ko`tariladi, ba`zan qayt qiladi, uyqusi buziladi. O`z vaqtida tibbiy yordam ko`rsatilmasa, o`rta quloq bo`shlig`i yiringlaydi, ya`ni kataral otit yiringli otitga aylanadi. Bolaning ahvoli og`irlashadi.O`z vaqtida davolanmasa miya pardasi yallig`lanib, meningit kasalligi yuzaga kelishi mumkin. Ba`zida o`rta quloq bo`shlig`ida hosil bo`lgan yiring nog`orasimon pardani teshib, tashqi eshituv yo`li orqali tashqariga oqishi mumkin. Tibbiy yordam. 1.Bintni pilikka o`xshatib buklab, 1 %-li borniy spirtga botirib, bolaning tashqi quloq yo`liga kiritib qo`yiladi. 2.Sofrodeks dorisi – bola qulog`iga 2 tomchi tomiziladi, kuniga 2-3 marta. 3.Tana harorati ko`tarilsa: paratsetamol, panadol 1/3-1/2 tab. 2 marta ichiriladi, harorat 38є C dan yuqori bo`lsa, 1 yoshli bolaga analgin-0,1 ml, demidrol-0,1 ml, novokain-1 ml bitta shritsga olinib muskul orasiga yuboriladi. Bolaning yoshiga qarab dori dozalari ko`paytiriladi. 4.Quloq sohasiga isituvchi kompress, ko`k lampa, UVCH qo`yish mumkin. 5.Antibiotiklar kuniga 2-3 marta 3-5 kun. 6.Bemor bola Lor shifokori nazoratida davolanadi. Eshitish qobiliyatini pasayishi. Odam sekundiga 16-20 ming marta tezlikda tebranuvchi tovush to`lqinlarini qabul qilish imkoniga ega. Agar odamga kuchli tovush har kuni uzoq vaqt davomida ta`sir qilib tursa, shovqin to`lqinlari tashqi va o`rta quloq o`rtasida joylashgan nog`ora pardaga salbiy ta`sir ko`rsatishi natijasida, uning elastiklik xususiyati yo`qolib, eshitish o`tkirligi pasayadi.Bu odam sekin tovushni eshitish qobiliyatini yo`qotadi, ya`ni qulog`i og`ir bo`lib qoladi. Bundan tashqari, uzoq vaqt ta`sir qiladigan kuchli shovqin, bosh miya chakka qismida joylashgan eshitish markazi nerv hujayralarini qo`zg`atib, odamning jahldor bo`lib qolishiga, uyqusi buzilishiga, arterial qon bosimini kutarilishi va yurak sanchishiga, nevroz kasalliklarining yuzaga kelishiga sabab bo`ladi. Bolaning eshitish o`tkirligini oddiy usulda aniqlash uchun 5 metr masofadan uning o`ng, so`ngra chap qulog`iga qarata sekin tovush bilan unga tanish bo`lgan so`zlar aytiladi. Eshitish qobiliyati pasaygan bo`lsa, bu so`zlarni eshitmaydi. Bolada kar-soqovlik. Eshitish va nutq bir-biri bilan chambarchas bog`liq, chunki bola nutqining rivojlanishi uchun uning eshitish qobiliyati normal bo`lishi kerak.Chunki yosh bola (katta odam ham) eshitgan so`zlarni takrorlaydi, natijada uning nutqi rivojlanadi.

Bolaning eshitish qobiliyati uning homila davrida (ona qornida) yoki ko`krak yoshi davrida turli kasalliklar natijasida buzilgan bo`sa, u tovushni eshitmaydi, natijada aytilgan so`zlarni takrorlay olmaydi, demak nutqi rivojlanmaydi.Shuning uchun tug`ilgan paytda yoki ko`krak yoshi davrida eshitish qobiliyati buzilishi tufayli kar bo`lgan bola, soqov (go`ng) ham bo`ladi, ya`ni kar-soqovlikning vujudga kelishi bir-biri bilan bog`liq. Bolada muvozanat a`zosi funksiyasining buzilishi. Yuqorida bayon etilganidek, ichki quloqda odam tanasining fazodagi muvozanatini ta`minlovchi vestibulyar analizatorning retseptorlari joylashgan. Muvozanat (vestibulyar) analizator markazi bosh miyaning pastki qismidagi miya ko`prigi hamda miyachada joylashgan. Muvozanat (vestibulyar) analizator sog`lom, chiniqqan bo`lsa, odamning turli murakkab harakatlari, ya`ni yugurish, sakrash, aylanish, tomga, daraxtga chiqish, karuselda uchish, turnekda mashq bajarish, velosiped, mototsikl, avtomashina, samalyotda bo`lishi kabilar hech qanday nohush holatlarni yuzaga keltirmaydi. Ammo, bolaning yoshligida muvozanat analizatori chiniqtirilmagan bo`lsa, ichki quloq yallig`lanishi, bosh miya pastki qismidagi miya ko`prigi, miyacha kasallansa, yoki shikastlansa, odamning (bolaning) murakkab harakatlarni bajarishi, fazoda tanasining muvozanatini saqlash qobiliyati buziladi. Muvozanat a`zosi funksiyasi buzilsa, odam yugurganda, sakraganda, aylanganda, tomga, daraxtga chiqqanda karuselda, velosiped, mototsikl, avtomashinada bo`lganida, ayniqsa samalyotda, kemada bosh aylanadi, ko`zi tinadi, yurak urishi tezlashadai, rangi oqaradi, ko`ngli ayniydi, qusadi, hatto hushini yo`qotishi mumkin. Bunday holatda tibbiy yordam: 1.Bolani yotqizish. 2.Kofein, kordiamin, kamfora (bittasi) yoshiga qarab 0,2-0,3-0,5-1 ml teri ostiga yuborish. 3.Avtomashinada bo`lsa, uni harakatini to`xtatish, hech bo`lmaganda sekinlatish. Muvozanat a`zosini chiniqtirish. Chiniqtirish tadbirlarini bolaning yoshligidan boshlash zarur.Bu tadbirlar quyidagilardan iborat: - bolani beshikda va belanchakda tebratish; - maktabgacha tarbiya yoshidagi bolani velosipedda yurishga mashq qildirish; - karuselda aylanish; - suvda suzish; - yugirish, sakrash, aylanish; - raqsga tushish; - gimnastika mashqlari va sport o`yinlari bilan muntazam shug`ullantirish kabilar bilan muvozanat a`zosi chiniqtiriladi.

ASOSIY ADABIYOTLAR. 1. Bemorlarni uyda va shifoxonada parvarish qilish. F.G`. Nazirov. Toshkent- 2003. 2. Odam anatomiyasi. E.Qodirov. Toshkent-2003. 3. Anatomiya. A.S.Gusev. Moskva-1970. 4. Hamshiralik ishi asoslari. Q.Inomov. Toshkent-2007. 5. Xirurgiya. A.J.Hamrayev. Toshkent-2002. 6. Xirurgiya va reanimatsiya asoslari. A.J. Hamrayev. Toshkent-2002. 7. Bolalar kasalliklari. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 8. Sog`lom va kasal bola parvarishi. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 9. Klinikagacha bo`lgan xirurgiya. R.M.Axmedov. Toshkent-2001. 10. Инфекционные болезни. К.В. Бунин. Москва-1980. 11. Первая медицинская помощь в чрезвычайных ситуациях. Э.Икрамов 44 Тошкент – 2003. 12. Курс гражданской защиты. В.Ф.Зубков Тошкент-2004

O'xshashlar

Asab-ruh tizimi kasalliklari

ASAB-PSIXIK KASALLIKLAR

Asab ruhiyat kasalliklari

Bolalar asab tizimi va oliy nerv faoliyatining yosh xususiyatlari

Avtonom (vegetativ) asab tizimi