Temir yo’l ko’priklarining tayanchlari va ularning hisobi

Temir yo’l ko’priklarining tayanchlari va ularning hisobi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

128 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Ko’priklar tayanchining hisobi 2. Тayanchlarning mustahkamligi, turg’unligi va oriqbardoshligini hisoblash

Тayanchlarga ta’sir etadigan kuchlarni aniqlash. Ko’prik va yo’l o’tkazgich tayanchlari oraliq qurilmalarni ma’lum balandlikda ushlab turish hamda doimiy va muvaqqat yuklarni zaminga uzatish uchun mo’ljallangan. Ko’prik uzunasi bo’ylab tayanchlarning joylashish o’rniga qarab, ular oraliq va qirg’oq (ustunlar) tayanchlariga bo’linadi. Qirg’oq tayanchlarining vazifasi unga tayanadigan oraliq qurilmalarni ushlab turish, tayanchni yondan bosib turadigan ko’tarmani (sun’iy to’kilgan grunt) ushlab turish, ko’prikka kirishdagi egiladigan ko’tarmadan ko’prikning bikir konstruksiyasiga tekis o’tishini ta’minlashga qatnashishdan iborat. Тayanch (poydevor bilan) narxi ko’prikning 25 ... 50% narxini, tayanchlarni ko’tarishdagi ish xarajatlari esa to’la xarajatning 60 ... 70% ni tashkil etadi. Yo’l o’tkazgichlarning tayanchlari mustahkamlik va uzoqqa chidamlilik shartidan tashqari ko’rinishni ta’minlash va transport harakatida passiv xavfsizlik talablariga javob berishi kerak. Ko’prik va yo’l o’tkazgichlar tayanchi uchun asosiy material temirbeton hisoblanadi, kam hollarda beton va butobeton, maxsus xollarda esa estakada va yo’l o’tkazgichlar tayanchi uchun metall qo’llaniladi. Qurilish usuliga qarab tayanchlar quyidagicha bo’linadi: quyma – joyida tayyorlanadi, yig’ma – oldindan tayyorlangan elementlardan yig’iladi, yig’ma-yaxlit – bir qismi yig’ma elementlar, qolgan qismi esa monolit beton yoki temirbetondan bajariladi. Ko’priklar tayanchi ko’p yuklar ta’siri ostida ishlaydi, bu yuklar uzoq vaqt ichida foydalanishda (80 ... 100 yil) har xil uyg’unlikda va muddatda ta’sir qiladi. Oraliq tayanchlar ko’prikka alohida ko’ndalang va alohida bo’ylama yo’nalishlarda ta’sir qiladigan yuklarga hisoblanadi. Ustun qabul qiladigan yuklar 8.1, a -rasmda berilgan. Muvaqqat yukdan sodir bo’lgan gruntning gorizontal bosimi epyurasi 8.2, a - rasmda keltirilgan. Bu yerda shuni nazarda tutish kerakki, h 1 balandlik oralig’ida bosim tarqalish kengligi ustun enidan b kichik, ammo u to’laligicha ustunning orqa qirrasiga uzatiladi. 2

1-rasm. Тayanchlarni hisoblashda e’tiborga olinadigan kuchlar: a – ko’prikka ko’ndalang; b – ko’prik bo’ylab Orqasi tuproq bilan to’ldiriladigan ustunlarni hisoblashda N va M kuchlar odatda uchta xarakterli kesim 1–1, 2–2, 3–3 uchun aniqlanadi (8.2-rasm): bunda ustunni shunday loyihalash kerakki, yuklarning eng noqulay uyg’unlashuvida hamma kuchlarning teng ta’sir etuvchisi kesim yadrosidan tashqariga chiqmasligi lozim. Oraliq qurilmalarning xususiy og’irligidan sodir bo’ladigan vertikal yuk Q va muvaqqat qo’zg’aluvchan A yuklar tayanchga qo’zg’aluvchan va qo’zg’almas tayanch qismlari orqali uzatiladi. Тormozlanish Т kuchi, oraliq qurilmalarga shamolning bosimi W, harakatlanuvchi sostavning ko’ndalang urilishi N, markazga intiluvchi kuchlar V (radiusi 600 m dan kichik bo’lgan egrilikdagi ko’priklar uchun) tayanchga qo’zg’almas tayanch qismlari orqali uzatiladi. Qo’zg’aluvchan tayanch qismlar orqali esa doimiy yuk ta’sir etganda, harorat deformatsiyalaridan sodir 3

bo’ladigan ishqalanish qarshilik kuchi S uzatilishi mumkin. Oraliq tayanchlar jismlariga, yuqorida qayd qilingan yuklardan tashqari, B tayanchning xususiy og’irligi, inshootning suv sathidan pastda joylashgan qismi xususiy og’irligidan sodir bo’lgan bosimni kamaytiruvchi suvning gidrostatik bosimi R us , ko’prik o’qiga bo’ylama va ko’ndalang yo’nalishda ta’sir etuvchi muz bosimi F 1 va F 2 ( F 1N va F 2N muz harakatining past sathiga, F 1b va F 2b esa yuqori sathiga mos keladi), ko’prikka bo’ylama va ko’ndalang yo’nalishda kemalardan sodir bo’ladigan S 1 va S 2 yuklar (kema harakatlanadigan daryolar uchun) ta’sir etadi. 8.2-rasm. Ustunga ta’sir qiluvchi kuchlar: 1–1, 2–2, 3–3 – hisobiy kesimlar Oraliq tayanchlar jismlariga, yuqorida qayd qilingan yuklardan tashqari, B tayanchning xususiy og’irligi, inshootning suv sathidan pastda joylashgan qismi xususiy og’irligidan sodir bo’lgan bosimni kamaytiruvchi suvning gidrostatik bosimi R us , ko’prik o’qiga bo’ylama va ko’ndalang yo’nalishda ta’sir etuvchi muz bosimi F 1 va F 2 ( F 1N va F 2N muz harakatining past sathiga, F 1b va F 2b esa yuqori sathiga mos keladi), ko’prikka bo’ylama va ko’ndalang yo’nalishda kemalardan sodir bo’ladigan S 1 va S 2 yuklar (kema harakatlanadigan daryolar uchun) ta’sir etadi. 4

Тayanchlarning mustahkamligi, turg’unligi va yoriqbardoshligini hisoblash Oraliq tayanch va qirg’oq ustunlariga normal kuch va eguvchi momentlar ta’sir etadi. Agar    400 1 e bo’lsa, tayanchlarning betonli va temirbetonli konstruksiyalarini faqat mustahkamlikka hisoblash mumkin, bunda cho’zilgan zona betonining ishi hisoblashlarda e’tiborga olinmaydi, ℮ ≤ r bo’lgan hollar uchun esa ham mustahkamlik, ham turg’unlikka tekshirish talab etiladi, bunda r – kesim yadrosi radiusi. Тurg’unlikka hisoblash quyidagi formula bo’yicha amalga oshiriladi: (8.1) bunda 1  – bo’ylama egilish koeffitsiyenti. Oldindan zo’riqtirilgan ishchi armaturali tayanchlar oldindan zo’riqtirilgan nomarkaziy siqilgan konstruksiya kabi hisoblanadi. Hisoblashlarni osonlashtirish maqsadida beton siqilgan zonasining normal kuchlanish epyurasi to’g’ri to’rtburchak shaklida, eng katta kuchlanish esa beton hisobiy qarshiligi R b ga teng qilib qabul qilinadi. Shunda mustahkamlik sharti: ,b bR    (8.2) bunda N – normal kuch; R b – betonning siqilishdagi hisobiy qarshiligi; A b – beton siqilgan zonasining yuzasi, u N kuch siqilgan zonaning og’irlik markazidan o’tish shartidan aniqlanadi. Mustahkamlik va turg’unlikka hisoblashdan tashqari tayanchlar qulashga ham tekshiriladi: , 1  y e (8.3) 5

bunda e – normal kuchning kesim og’irlik markaziga nisbatan ekssentrisiteti; y – kesim og’irlik markazidan uning eng siqilgan qirrasigacha bo’lgan masofa;  o =1,2 – ishonchlilik koeffitsiyenti (foydalanish bosqichi uchun). Alohida hollarda, mustahkamlik va turg’unlikka hisoblashdan tashqari yoriqbardoshlikka hisoblash lozim bo’ladi, u tayanchlarning asosiy o’lchamlarini belgilashda aniqlovchi bo’lishi ham mumkin. Yoriqbardoshlik bo’yicha talablar toifasi qo’llaniladigan armatura va ko’prik elementi ish sharoitiga bog’liq bo’ladi. Bo’ylama yoriqlarning paydo bo’lishiga ruxsat etilmaydi. Bu talabni bajarish uchun, siquvchi kuchlanishlar mcb,  qiymati cheklanadi. Ko’ndalang yoriqbardoshlik betondagi cho’zuvchi va siquvchi kuchlanishlarning hisobiy qiymatlari, yoriqlar ochilishining hisobiy eni va muvaqqat yuk bo’lmaganda, yoriq paydo bo’lgan zonadagi siquvchi kuchlanishlar bilan baholanadi Ko’priklarning qo’shma oldindan zo’riqqan elementlarida cho’zuvchi kuchlanishlarning ta’sir etishiga ruxsat etilmaydi. Тemir yo’l ko’priklari tayanchlarining oldindan zo’riqtirilgan elementlarida (yoriqbardoshlik toifasi 2a) betonga 0,4R bt,ser dan katta bo’lmagan cho’zuvchi kuchlanishlar ta’sir etishiga ruxsat etilishi mumkin. Elementlarni zo’riqtirilgan sterjenli armatura bilan armaturalashda bu qiymat 1,4R bt,ser dan oshmasligi kerak, yoriqlar ochilishining ruxsat etilgan chegaraviy qiymati esa ∆ cr ≤0,015 bo’lishi kerak.. Muvaqqat yuk ta’sir etmaganda temirbetondagi minimal siquvchi kuchlanish 0,1 R b (V30 va undan past sinflar uchun) va 1,6 MPa dan katta В35 va undan yuqori sinflar uchun. Тayanchlarning oddiy (zo’riqtirilmagan) armaturali elementlari yoriqbardoshlikning 3v toifasi bo’yicha hisoblanadi, bunda yoriqlar ochilish enining chegaraviy qiymati 0,015 ... 0,020 sm dan oshmasligi kerak. Yoriqlar ochilish enining aniq chegaraviy qiymati mazkur elementning ish sharoitiga bog’liq holda belgilanadi (masalan, muz harakatlanadigan yoki grunt muzlaydigan zonada 0,015 sm dan kichik, 6

suv omboriga yaqin joylarda bir yildagi muzlash va erish sikllar soni 50 dan ortiq bo’lmaganda 0,010 sm dan kichik). Yoriqlar ochilish eni quyidagi formuladan aniqlanadi:,ск cr       (8.4) bunda  – rmaturadagi eng katta cho’zuvchi kuchlanish; Е – armaturaning elastiklik moduli;  – armaturalar radiusiga bog’liq bo’lgan yoriqlarning ochilish eni koeffitsiyenti; ∆ cr – yoriqlar hisobiy ochilish enining chegaraviy qiymati. Sayoz yotqizilgan yoki tushiriladigan quduq poydevori tagidagi zaminning ko’taruvchanlik xususiyati quyidagi shart bajarilsagina ta’minlangan bo’ladi: n cR R  ) (   yoki n c c R R m  ) ( max   ; (8.5) bunda P va P max – poydevorning zaminga tegishlicha o’rtacha va maksimal bosimi, kPa; R (R c ) – zaminning o’q bo’ylab siqilishdagi hisobiy qarshiligi, kPa; n – 1,4 qabul qilinadigan ishonchlilik koeffitsiyenti; c m =1,0 ... 1,2 qabul qilinib, grunt turi va yuklar uyg’unlashuvini hisobga oladigan ish sharoiti koeffitsiyenti. 7

Adabiyotlar : 1. Мосты и тоннели. Учебник для вузов ж.д. транспорта. С.А. Попов, В.О. Осипов и др. -М.: Транспорт, 1977. - 526 с. 2. Содержание и реконструкция мостов.В.О. Осипов, Ю.Г. Козьмин, B . C . Анциперовский, А.А. Кирста. Под ред. В.О. Осипова: Учебник для вузов ж.д. транспорта - М.: Транспорт, 1986. - 327 с. 3. Мосты и тоннели на железных дорогах. Учебник для вузов. В.О. Осипов, В.Г. Храпов, Б.В. Бобриков и др.: Под ред. В.О. Осипова. - М.: Транспорт, 1988. - 367 с. 4. Колоколов Н.М., Копац Л.П., Файнштейн И.С. Искусственные сооружения. Учебник для техникумов транспортного строительства. /Под ред. Н.М. Колоколова. 3-е изд. Переработ. и доп.- М.: Транспорт, 1988. - 440 с. 5. Руководство по определению грузоподъёмности железобетонных пролетных строений железнодорожных мостов. МПС. М: Транспорт, 1989 - 125с. 6. Указания по устройству и конструкции мостового полотна на железнодорожных мостах. М: Транспорт. 1989. - 120с. 7 . Гидрология и гидротехнические сооружения. Под ред. Г. II . Смирнова. М: Высшая школа. 1988. - 472 с. 8 . Клипов С.И. Железнодорожный путь на искусственных сооружениях. М: Транс порт, 1990. - 144 с. 9 . Красин Н. А. Мамажанов Р.К. Примеры определения грузоподъемности железобетонных пролетных строений железнодорожных мостов с учетом влияния дефектов и повреждений. Учебное пособие. ТашИИТ, 1996 - 45 с. 10 . Москвин В.М. Трещина в железобетоне и коррозия арматуры. М: Стройиздат. 1971. - 143 с. 8

O'xshashlar

Temir yo’l ko’priklarining tayanchlari va ularning hisobi

Temir yo’l ko’priklarining statik va konstruktiv tizimlari

Temir yo’l ko’priklarining statik va konstruktiv tizimlari

Po’lattemirbetonli oraliq qurilmalar va ularning hisobi

Po’lattemirbetonli oraliq qurilmalar va ularning hisobi