Ko’p bo’yoqli bоsmаning аsоsiy nаzаriyalаri - Texnika va texnologiya - Referatlar

Ko’p bo’yoqli bоsmаning аsоsiy nаzаriyalаri

Yuklangan vaqt:

14.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

823.5 KB

Ko'chirib olish

Ko’p bo’yoqli b о sm а ning а s о siy n а z а riyal а ri Reja: 1. Ko’p rangli bosmada rangli tasvir olish 2. Rangli bo’yoqlar chiqarib tashlanadigan xromatik kombinatsiya

B о siluvchi m а t е ri а l yuz а sig а bir х il tasvirlarni r а ngl а ri а jr а tilg а n q о lipl а rd а n bo’yoql а r yord а mid а , k е tm а -k е t b о sish yo’li bil а n ko’p r а ngli t а svirl а r h о sil qilin а di. Bitt а yoki bir n е ch а bo’yoqli uskun а l а rd а n f о yd а l а nilg а n h о l а td а birinchi bo’yoq «quruq» usuld а yoki «nam» usuld а amalga oshiriladi. B о sm а s е ktsiyal а ri miqd о ri bo’yoql а r miqd о rig а t е ng bo’lg а n uskun а l а r r о t а tsi о n t а rzd а tuzilg а n bo’lib, v а r а qli v а rul о nli uskun а l а rg а а jr а til а di. Ul а rd а b о sish «n а m» usuld а b а j а ril а di. О d а td а , «n а m» usuld а b о sish yuqori t е zlikd а gi seksiyali tuzilishga ega bo’lgan v а r а qli v а rul о nli r о t а tsi о n uskun а l а rd а а m а lg а о shiril а di. Bund а y uskun а l а rd а bitt а v а r а q o’tk а zilishid а izchil r а vishd а 0,1-0,3 s е kund t а n а ffus bo’lg а ni h о l а tid а qo’shm а bo’yoql а r b о silishi o’rt а sid а ul а rning а l о hid а q о lipl а rd а n b о sil а yotg а n m а t е ri а lg а o’tk а zilishi yuz b е r а di. Bund а y qisq а v а qt о r а lig’id а nus ха g а tushg а n bo’yoq n а vb а td а gi bo’yoq q о vushq о qliligi а yt а rli o’zg а rm а g а n t а rzd а mun о s а b а tg а kirish а di. «Quruq» usuld а b о sishd а nus ха l а rd а gi r а str el е m е ntl а ri «n а m» usuld а b о sishd а gi h о l а tg а nisb а t а n а nch а а niq k о nturl а rni vujudg а k е ltir а di. Buni shu bil а n iz о hl а sh mumkinki, birinchi h о l а td а ul а r k е yingi o’tk а zishl а rd а o’zg а rishl а rg а uchr а m а ydi. H а r bir bo’yoq q а tl а mining q а linligi b о shq а bo’yoql а r q а tl а ml а ri q а linligid а n f а rq qilm а ydi, chunki K o’tish k о effitsi е nti b а rch а bo’yoql а r uchun а m а ld а bir х ildir. Diffuziya j а r а yonl а ri yo’qligi tuf а yli bo’yoq q а tl а ml а rining а r а l а shib k е tishi h а m yuz b е rm а ydi. «Quruq» usuld а b о sishning k а mchiligi b о sish j а r а yonining uz о q d а v о m etishi, n а vb а td а gi bo’yoqni b о sishd а r а ng tuz а tilishining mur а kk а bligidir. «N а m» usuld а b о sish «quruq» b о sishg а хо s ko’pchilik k а mchilikl а rd а n h о li. Iqtis о diy jih а td а n eng s а m а r а li, t ех n о l о gik jih а td а n k а m tizm а li usulni t а nl а shd а а s о s а n quyid а gi ko’rs а tkichl а rni his о bg а о lg а n h о ld а b е lgil а n а di: * bоsmа qоliplаr, mаtеriаllаr qiymаti; * bоsmа silindr аylаnishining tеzligi bilаnginа emаs, bоsmа silindrning bir аylаnishidа bir yoki ikki tоmоnlаmа bоsish, bоsmа vаrаqning o’lchаmi bilаn hаm bеlgilаnаdigаn uskunаlаr ish unumdоrligi;

* uskunаlаrgа хizmаt ko’rsаtuvchi хоdimlаrning mаlаkаsi vа sоni; * аdаd bоsilishi jаrаyonidа bоsmа uskunаning ishоnchliligi; * bоsmа mаhsulоt sifаt ko’rsаtkichlаri nаzоrаt usullаri. Ko’p rangli bosmada rangli tasvir olish Bugungi kunda aslnusxaning aniq rangini hosil qilishda avtomatik qayta ishlash jarayonlari keng qo’llanmoqda. Xohish bo’yicha optimallashtirilgan reproduksiyani olish vaqtida, ko’pincha tasvirlarni qayta ishlovchi malakali mutaxassislarning qo’l mehnati aralashuvi muqarrar bo’lib qoladi. Tasvirni avtomatik tahlil qilish va optimallashtirish usullari faqat bir necha so’nggi yillar davomida rivojlanmoqda va odatda hozircha qo’lda tuzatish kiritishning o’rnini bosa olmayapti. Rangli reproduksiya sifatini belgilaydigan boshqa omillar avvalo, bosma bo’yoqlar, bosiladigan material xossalariga, qo’llanayotgan bosma usuliga, bosma jarayonini amalga oshirish sharoitlariga, aslnusxa turiga va rang ajratish parametrlariga bog’liq. Ishlatilayotgan bosma bo’yoqlar va bosiladigan materialning kolorimetrik xususiyatlari hosil qilinadigan rang qamroviga katta ta’sir ko’rsatadi. Masalan, bo’yoqda qanday qirmizi rang qo’llanishi katta ahamiyatga ega. Nisbatan qimmat rodamin qirmizi rangi avvalo ko’k va qirmizi ranglar sohasidagi rang fazosini kengaytiradi. Bosiladigan material ham maksimal hosil qilinadigan zichliklar intervalini belgilaydigan muhim omil hisoblanadi, shuning uchun rang kontrastiga ta’sir qiladi. Bo’rlanmagan qog’ozlar uchun zichliklarning odatdagi intervali asosiy bo’yoqlar ustma-ust bosilganda taxminan 1,5 birlikni, bo’rlangan qog’ozlar uchun esa - qariyb 2,0 birlikni tashkil etadi. Rangli reproduksiya sifatini belgilaydigan eng muhim omil – bevosita rang ajratish hisoblanadi. Bunda shuni hisobga olish kerakki, juda ko’p hollarda ko’p

rangli bosma - bu uch rangli reproduksiya jarayonidir, ya’ni barcha ranglar uchta asosiy bo’yoqlarni aralashtirish orqali olinadi. Hatto, amaliyotda to’rtinchi bo’yoq sifatida qora rang qo’shilgan holatlarda ham matbaa reproduksiya jarayonida barcha ranglar turli-tumanligi uch asosiy bo’yoqlar yordamida olinadi . Bunda ranglari ajratilgan tasvirlarni tayyorlash uchun zarur bo’lgan rang ajratish jarayonida maksimal aniq rang hosil qilish uchun ishlatilayotgan yorug’lik filtrlari bosma bo’yoqlarga qanchalik mos kelishi prinsipial muhim ahamiyatga ega. Agar yorug’lik filtrlari optimal tarzda tanlanmagan bo’lsa, u holda rangni qo’shimcha o’zgartirish zarur bo’ladi. Ranglarga ajratish . Matbaa sohasida rang sintezi aslida avtotip rang sintezi bo’lishiga qaramay, rangli tasvirni olish uchun zarur bo’lgan ranglarga ajratish jarayoni ranglarni subtraktiv aralashtirish uchun mo’ljallangan. Ko’p rangli bosmada rastr nuqtalari ham bir-biridan alohida tarzda, ham biri boshqasining ustidan joylashadi. Bosilgan nusxada ikki turdagi aralashuv yuz beradi: subtraktiv (turli bo’yoqlar uchun rastr nuqtalarini ketma-ket ustma-ust bosish) va additiv (bir qator turgan turli rangli rastr nuqtalarini kuzatuvchining ko’zi tomonidan birlashtirilishi). 1-rasmda bu holat uch bo’yoqli nusxa misolida ko’rsatilgan. 9.2 rasmda esa, ranglari ajratilgan tasvirlar va to’rt rangli ofset bosma uskunasida bosish vaqtida bo’yoqlarning ketma-ket ustma-ust tushishi keltirilgan. 1-rasm. Avtotip ko’p rangli bosma (nusxa mikrofotografiyalari), rastr nuqtalari orasidagi masofa qariyb 167 mkm: a rangli tasvirning bir tekis maydoni (3 rangli nusxa ); b rangli tasvirning mayda detali (4 rangli nusxa )

2-rasm. Ranglari ajratilgan tasvirlar va reproduksiya bo’yoqlarini ketma-ket ustmaust tushirish (to’rt rangli ofset bosmada) Etarli darajada kichik, biri boshqasining yonida yotgan rastr nuqtalari additiv rang sinteziga mos keladi, xuddi rangli monitor lyuminessent qoplamasi elementlari qo’zg’atilgan holatga o’xshab. Shunga qiyosan reproduksiyada rastr nuqtalari (bo’yalgan yuzalar) yoritiladi va sochilgan (qaytarilgan) yorug’lik kuzatuvchining ko’ziga kelib tushadi, u erda esa tegishli rang qo’zg’atuvchilari qo’shiladi. Subtraktiv rang sintezining fizik prinsipi amalga oshishi uchun, bosiladigan materialga tushiriladigan bo’yoq qatlamlari shaffof bo’lishi, ya’ni, rangli yorug’lik filtrlari kabi ta’sir qilishi kerak. Rastr tuzilmasini ko’p rangli reproduksiyalash vaqtidagi avtotip jarayonida bo’yoqlar ketma-ket ustma-ust tushirilganda ularni bir-biriga moslashtirishni rostlash muqarrar ravishda subtraktiv va additiv rang aralashuvining murakkab,

o’zgaruvchan birikmasi paydo bo’lishiga olib keladi. Shundan bosma bo’yoqlarning spektral xossalariga muhim talab kelib chiqadi. Ideal asosiy bosma bo’yoqlarga qo’yilgan bu talab faqat ularning spektral egri chiziqlari П -simon ko’rinishga mos kelgan hollarda bajariladi. Bunda spektral kattaliklar qiymatlari 0 va 1 oralig’ida joylashadi, va funksiyaning ikkitadan ortiq sakrashlari bo’lmasligi kerak (rastrli reproduksiya vaqtida paydo bo’ladigan o’ziga xos effektlar, masalan, yorug’lik yutilishi bu erda hisobga olinmaydi). Buning ustiga, barcha uch bo’yoqlarning П -simon spektral egri chiziqlari bir- biriga mukammal tutashib turishi kerak . Undan keyin, П -simon spektral egri chiziqlarning o’tish maydonlarini shu tarzda tanlash kerakki, yaxlit bo’yoq qatlamlari bo’yicha imkon qadar mumkin bo’lgan rang diapazonini olish mumkin bo’lsin. Turli tajribalarning ko’rsatishicha, birinchi ideal tafovut 489 va 495 nm orasida, ikkinchisi esa - 574 va 575 nm orasida bo’lishi kerak. Tegishli spektral taqsimlanishlar 9.3-rasmda tasvirlangan. Qaytarilish, % Qisqa to’lqinli rang To’lqin uzunligi (nm) Uzun to’lqinli rang (sariq) 3-rasm. “Ideal” bo’yoqlar uchun spektral taqsimlanishlar (nisbiy yorug’lik qaytishi) Sanab o’tilgan talablarga javob beradigan asosiy bo’yoqlar ideal yoki optimal bo’yoqlar deb ham ataladi. Ideal bo’yoqlar uchun ko’p rangli reproduksiya jarayonining hisobkitobi yetarli darajada oddiy bo’lar edi. Bosma bo’yoqlar sifatida qirmizi, havorang va sariq ishlatiladi, qizil, yashil va ko’k ranglar esa asosiy bo’yoqlarning subtraktiv sintezi orqali olinadi. Agar ideal asosiy bo’yoqlar rangliligi koordinatalarini va ular sintezlaydigan birinchi tartibli subtraktiv ranglarni (qizil, yashil, ko’k) u’ v’-

diagrammada belgilasak (3 rasm), asosiy bo’yoqlar ranglari aralashtirilgan ranglar nuqtalarini birlashtiruvchi chiziqlarda aniq yotishi ma’lum bo’ladi. O’lchamlari katta bosiladigan maydonlarda bo’yoqlar ketma-ket ustmaust tushirilganda faqat subtraktiv rang sintezi kuzatiladi. Sof subtraktiv sintezda rang yorqinligi bo’yoq qatlamligi qalinlashgani sari kamayib boradi. Avtotip jarayonda ko’p bo’yoqli reproduksiyada rastr tuzilmasi va ketma-ket bosishda bo’yoqlarni moslashtirishni sozlash ranglarning murakkab subtraktiv va additiv o’zgarishiga olib keladi. Bu erdan bosma bo’yoqlarning spektral xossalariga qo’yiladigan muhim talab kelib chiqadi. Bu talab shundan iboratki, ham bo’yalgan rastr nuqtalarini bosiladigan maydonda yonma-yon joylashtirish hisobiga rang sintezi vaqtida (additiv sintez), ham shu nuqtalarni birini boshqasining ustidan joylashtirish vaqtida (subtraktiv sintez) rang aralashmasi kuzatuvchi tomonidan xuddi o’sha bir rang kabi qabul qilinishi kerak. 4- rasm . Asosiy ranglar va ularni subtraktiv aralashtirish orqali olingan ranglarning rangdorlik koordinatalari (« ideal ko ’ p rangli bosma ») Axromatik nuqta ( E ) bir - birining qarshisida yotgan asosiy va aralashtirilgan ranglarni birlashtirish orqali hosil qilinadi . Asosiy bo’yoqlar miqdorini bir xil nisbatda aralashtirish ideal neytral kulrang beradi. Shunday qilib, uchburchakning u’ v’- diagrammada joylashuvi va kattaligi rang qamrovini ifodalaydi (4-rasm).

4-rasmdan farqli o’laroq, bu erda x,u-tizimida emas, balki u’ v’tizimida hosil qilish yuz beradi. Ideal bo’yoqlar uchun RGB qiymatlarining CMY ga aylantirish darhaqiqat oddiy jarayon hisoblanadi. Mazkur bosma bo’yoqlar spektral egri chiziqlarining oddiy modeliga binoan, PostScript sahifalarni tavsiflash tilining birinchi versiyalarida rangni qayta o’zgartirish usuli quyidagi nisbatlarga asoslangan: havorang = 1,0-qizil, qirmizi=1,0-yashil, sariq=1,0-ko’k. Ma’lumki, qora rang («K» harfi bilan belgilanadi, «Key Color» so’zidan kelib chiqqan) quyidagi bo’yoqlarni aralashtirish yoki ustma-ust tushirish orqali hosil qilinadi: qizil (R), yashil (G), ko’k (B) yoki havorang (C), qirmizi (M), sariq (Y). PostScript yaratuvchilari, uch asosiy bo’yoqning bir xil miqdori ideal neytral kulrangni beradi, deb hisoblar edi. Binobarin, ranglari ajratilgan tasvirdagi qora bo’yoqning maksimal ehtimolli miqdorini asosiy bo’yoqlarning eng ko’p miqdori bo’yicha hisob-kitob qilish mumkin. Bu taxminlar amaliyotdan shunchalik yiroq ediki, ko’p rangli reproduksiya texnologiyasida PostScript birinchi avlod tizimlaridan foydalangan vaqtda, rangni hosil qilish natijalari qoniqarsiz bo’lib chiqdi. Bu tizimning keyingi versiyalarida tuzatildi. Qaytarilish, % Havorang bo’yoq Qaytarilish, % Qirmizi bo’yoq Qaytarilish, % Sariq bo’yoq To’lqin uzunligi, nm To’lqin uzunligi, nm To’lqin uzunligi, nm 5-rasm. Ko’p rangli bosma bo’yoqlarining spektral taqsimlanishi (spektral nur qaytarish koeffitsienti)nm nm nm

Ideal asosiy bo’yoqlarni tanlashga o’xshab, reproduksiya jarayonlari uchun ideal ranglarni ajratuvchi yorug’lik filtrlari tanlanadi, ular asosiy bo’yoqlar bilan moslashtirilishi kerak. Bu talabni hech bo’lmaganda analogli fotomexanik reproduksiyalashga nisbatan qo’llash mumkin, bunda rangning boshqa chuqur o’zgartirishlarini bajarib bo’lmaydi (masalan, rangni boshqarish tizimidagi kabi). Shunga qaramay, ideal asosiy bo’yoqlarga yaqinlashish amaliyotda qo’llanilmasligi sababli, ideal ranglarni ajratuvchi yorug’lik filtrlarining nazariy muhokamasini shu bilan cheklash ham mumkin. Aslida, amaliyotda qo’llanadigan bosma bo’yoqlar – ideal bo’yoqlarga faqat nomukammal yaqinlashishdir. 5-rasmda ideal bo’yoqlarning П -simon profillari bilan birgalikdagi ko’p rangli matbaa sintezining real asosiy bo’yoqlarining o’ziga xos spektral egri chiziqlari ko’rsatilgan. Ko’rish mumkinki, real asosiy bo’yoqlar spektrning alohida qismida yorug’likni qaytarmaydi yoki yutmaydi; shuningdek, nojoiz spektral effektlar ham hosil bo’ladi. Bundan shunday xulosa kelib chiqadiki, ko’p rangli reproduksiyada nazariy jihatdan ehtimolli rang qamroviga erishib bo’lmaydi. Bundan tashqari, additiv va subtraktiv aralashtirish reproduksiyada har xil ranglarni beradi. Bu esa tasvirning avtotip (rastrli) sintezida disbalansga olib keladi. Shu narsa fakt hisoblanadiki, asosiy ranglarning bir xil miqdorlari bilan neytral kulrangni olib bo’lmaydi (ranglari ajratilgan tasvirlarda), RGB qiymatlarini esa oddiy o’zgartirish orqali CMY qiymatlariga o’tkazib bo’lmaydi. Amaliyotda shu narsa ma’lum bo’ldiki, asosiy bo’yoqlarning noteng qismlarining muayyan kombinatsiyasi standartlashtirilgan ofset bosmada neytral kulrangni berar ekan (masalan, tekis ofset bosmada ranglari ajratilgan fotoqoliplardagi rastr nuqtalarining to’q kulrang uchun nisbiy maydonlari quyidagilarni tashkil etadi: havorang - 70%, qirmizi - 60%, sariq - 60%, yoki yanada ochroq kulrang uchun: havorang - 24%, qirmizi - 18%, sariq - 18%). Bu ma’lumotlar real bosma bo’yoqlarning kolorimetrik xususiyatlari kabi e’tiborga olinadi va spetsifik parametr – kulrang bo’yicha balansni nazorat qilish uchun foydali hisoblanadi. Albatta, bu ma’lumotlarni boshqa triadalar va bosma

usullariga bevosita o’tkazish mumkin emas, vaholanki, ideal bo’yoqlar bilan shunday qilish mumkin. Asosiy (triada) bo’yoqlaridan optimal foydalanish quyidagi talablarni qanoatlantirishi kerak: • asosiy bo’yoqlarni qaytarish yoki yutishga taalluqli spektral xususiyatlar ideal bo’yoqlar xossalariga maksimal yaqinlashishi kerak; • asosiy bo’yoqlarning rang koordinatalari shunday tanlanishi zarurki, eng katta rang qamrovini olish mumkin bo’lsin; • asosiy bo’yoqlarning teng miqdorlari bosma vaqtida rangni additiv va subtraktiv aralashtirganda axromatik tonlarni berishi kerak, ular neytral kulrangga maksimal yaqinlashishi lozim (ideal oq rangdagi bosiladigan material qo’llanganda); • birinchi tartib (qo’shimcha) aralashtirishi natijasida olinadigan ranglar esa, rang doirasida (rang fazosida) asosiy bo’yoqlarning rang nuqtalarini birlashtiruvchi qirqimlar o’rtasiga imkon qadar yaqinroq joylashishi kerak. Reproduksiya jarayoni. Ko’p rangli reproduksiya texnologiyasida ideal asosiy bo’yoqlar va ranglari ajratilgan yorug’lik filtrlarini tanlash bilan bir qatorda, texnologiya bosqichlari va ishlatiladigan materiallarni moslashtirish asosiy ahamiyatga ega. Real syujet oraliq fotografiya jarayoni yordamida bosma nusxaga o’tkazilgan vaqtda, tasvir uzatishning ko’p pog’onali zanjiri haqida gap boradi. Bu zanjirning bo’g’inlari va parametrlari tutashgan maydonlar operatorning yo’naltirilgan harakatlari bilan nazorat qilinishi va boshqarilishi mumkin. Sintezlangan ranglarning o’zgarishini tushunish uchun teng kontrastli tizimga (masalan, CIE Lab ga) murojaat qilish foydali. Bu maqsadda, asosiy bo’yoqlar - havorang, qirmizi, sariq hamda ikki marta ustma-ust tushiriladigan ranglar–qizil, yashil, ko’k va nihoyat, bosilmagan qog’ozning rang koordinatalari (bo’yoq qatlami ma’lum qalinlikka ega bo’lganda, rastr nuqtalarining nisbiy maydoni 100% ni tashkil qiladi) kolorimetr yordamida aniqlanadi. Lab ning a*,b*-diagrammasi tekisligida etti koordinata olinadi. Shuningdek, oltita gradatsiya uchun Lab ning real koordinatalari aniqlanadi va oltita egri chiziq olinadi. Ular oq nuqtadan

(qog’oz rangi) chiqib, plashkalar uchun nuqtalarda tugaydi. Termosublimatsion bosuvchi qurilmaning reproduksiya xususiyatlari misolida (6-rasm) esa, a*,b*- diagrammada asosiy va ikki marta ustma-ust tushirish bo’yicha gradatsiya xususiyatlarining o’zgarishlari chiziqli emasligini aniqlash mumkin. 6-rasm. CIE Lab tizimida bo’yoqlar ustma-ust tushirilgan vaqtda, CMY asosiy ranglari uchun va ulardan olinadigan qo’shimcha RGB ranglari uchun rastr nuqtasining nisbiy o ’ lchami (0 dan 100% gacha ) o ’ zgargandagi gradasion egri chiziqlar ( Thermotransfer Proof System « Rainbow », Imation rang namunasini termoo ’ tkazish tizimi ) Lab tizimida gradatsiya uzatish teng kontrastli bo ’ lishi taxmin qilinganda esa , asosiy ranglar bo ’ yicha gradatsiya egri chiziqlari tizimi reproduksiya jarayonining xususiyatlarini noto ’ liq hosil qilishi haqida xulosa qilish mumkin . Qora bo ’ yoq faqat CMYK rang tizimining tarkibiy qismi sifatida ranglari ajratilgan tasvir olishga taalluqli (7 rasm ). Sariq rang Havorang rangQizilrang Yashil rang Rastrli tus qiymati

7-rasm. Ko’p rangli bosmada ranglari ajratilgan tasvir olish usullari Qora yoki kulrang tonlarni olish uchun uchta rangli bo’yoq bilan bosishdagi texnologiya chiqimlarini kamaytirish uchun, qora bo’yoq asosan ko’p rangli reproduksiyada ishlatiladi. Axromatik shkalani shakllantirish uchun bevosita qora bo’yoq ishlatiladi, bu esa qimmatbaho rangli bo’yoqlarni tejashga va bosma jarayonini barqarorlashtirishga, ya’ni uni alohida bo’yoqlar miqdori o’zgarishiga kamroq sezgir qilishga imkon beradi. Qora bo’yoq uchun ranglari ajratilgan tasvirni boshqarishning, ya’ni havorang, qirmizi va sariq ranglar birikmasini to’rtinchi bo’yoq - qora bilan almashtirishning ko’p usullari mavjud: • UCR - to’q joylarda rangli bo’yoqlarni chiqarib tashlaydigan xromatik kombinatsiya; • GCR - rangli bo’yoqlarni qora bo’yoqlar ostidan chiqarib tashlash orqali, axromatik tonlar yo to’liq, yoki qisman bosiladi; • UCA - axromatik tonlar rangli bo’yoq qo’shilgan holda bosiladi. Bu jarayonlar quyiroqda xromatik kompozitsiyalar misolida tavsiflanadi.

Xromatik kombinatsiya. Bu holda barcha rang tuslari rangli bo’yoqlar yordamida olinadi: havorang (C), qirmizi (M) va sariq (Y). Qora bo’yoq (K) ham tasvirning to’q joylarida gradatsiya uzatishni yaxshilash va konturlarni yaxshiroq ishlab chiqish uchun qo’llanishi mumkin. To’q rang tonlari uch asosiy rangli bo’yoqlarni aralashtirish orqali olinadi. Agar, masalan, yanada to’q havorang tusini olish kerak bo’lsa, zarur qorayish darajasiga muvofiq qirmizi va sariq bo’yoqlarning muayyan miqdori qo’shiladi. Ammo ularning miqdori havorangdan ko’ra sezilarli kamroq bo’lishi kerak. Havorangning muayyan miqdoriga qo’shilgan bu qirmizi va sariq bo’yoqlar miqdori havorang yuzaga to’q tus beradi. Qo’shimcha izohlarni misollar yordamida keltirish mumkin. Rangli bo’yoqlar chiqarib tashlanadigan xromatik kombinatsiya. Rangli bo’yoqlarni chiqarib tashlash (UCR – Under Color Removal) - bu xromatik kombinatsiyaning variantlaridan biri bo’lib, unda axromatik tashkil etuvchi qora bo’yoq bilan almashtiriladi. Faraz qilaylik, mazkur misolda (8rasm) jigarrang olish uchun rangli bo’yoqlarning 30%i chiqarib tashlanishi kerak. Bunda havorang, qirmizi va sariq bo’yoqlardan iborat bo’lgan axromatik tashkil etuvchi 70, 80 va 90 ga nisbatan 30% kamayadi va qora bo’yoqning tegishli miqdori bilan almashtiriladi. Natijada bo’yoqlarning umumiy miqdori avvalgidek 240% ni emas, balki rang tusini saqlab qolgan holda 180% ni tashkil qiladi. Bu bosuvchining ishini sezilarli engillashtiradi, chunki chaplanish xavfi kamayadi va rang balansini saqlash osonroq bo’ladi.

Xromatik tarkibiy Axromatik tarkibiy 8-rasm. Ko’p rangli bosmada jigarrang misolida ranglari ajratilgan tasvir olish misollari: a xromatik kompozitsiya; b qora ostidan rangli bo’yoqlar chiqarib tashlangan xromatik kompozitsiya (UCR); v axromatik kompozitsiya (GCR axromatik tashkil etuvchisi to’liq chiqarib tashlangan); s rangli bo’yoqlar qo’shilgan axromatik kompozitsiya (UCA). Izoh: tasvir prinsiplarni tushuntirish uchun xizmat qiladi va metrologik jihatdan aniq emas Axromatik kombinatsiya. Yuqorida ko’rib chiqilgan holatdan farqli o’laroq, barcha axromatik tashkil etuvchi qora bo’yoq bilan almashtiriladi (GCR – axromatik tashkil etuvchini almashtirish). Shu tariqa, to’q ranglar qo’shimcha bo’yoqlardan foydalanish evaziga emas, balki qora bo’yoq vositasida shakllantiriladi. Keltirilgan misolda jigarrang bu texnologiyadan foydalanish qism qism a b v g

chog’ida faqat qirmizi, sariq va qora bo’yoqlardan hosil qilingan (9.8-rasm). Bo’yoqlarning umumiy miqdori 100% ni tashkil qiladi. Natijada butun tasvir bo’yicha havorang, qirmizi va sariq bo’yoqlar miqdori sezilarli kamayadi, bosma jarayon barqarorlashadi, bo’yoq mustahkamlanishi sezilarli yaxshilanadi. 9-rasm. CIE ranglilik diagrammasida HiFi-bosmaning rang qamrovi (x, y, z) (tizim: havorang, qirmizi, sariq + qizil, yashil va ko’k bo’yoqlar odatdagi ko’p rangli bosmadagi qamrov bilan qiyoslaganda). Izoh: tasvir prinsiplarni tushuntirish uchun xizmat qiladi va metrologik jihatdan aniq emas Rangli bo’yoqlar qo’shilgan axromatik kompozitsiya. Rangli bo’yoqlar qo’shish (UCA – Under Color Addition) - axromatik kompozitsiya variantidir. Agar qora bo’yoqning zichligi tasvirning neytral-kulrang to’q joylarini kuchaytirish uchun yetarli bo’lmasa, axromatik tashkil etuvchiga yana havorang, qirmizi va sariq bo’yoqlar qo’shiladi. Bunda qora bo’yoq miqdori kamaytiriladi (masalan, 25% foizga, 9.7, g-rasmda ko’rsatilganidek). Bu texnologiya bugun keng tarqalgan va amaliyotda o’zini oqladi. Mazkur usul qo’llanganda bosma sifati tasvir sifatiga mos keladi. Ko’p rangli Hi Fi-reproduksiya . Insonning ko’rib his etishiga yaqin bo’lgan qamrovga hamda rangli yuqori darajali monitor yoki rangli fotosuratning

qamroviga maksimal yaqinlashish maqsadida, ko’p rangli bosmada rang qamrovini kengaytirish uchun, ba’zi hollarda havorang, qirmizi, sariq va qora ranglarga qo’shimcha tarzda (C, M, Y, K) ularga qo’shimcha ranglar, ya’ni qizil, yashil va ko’k qo’llanadi. Masalan, etti rangli varaqli ofset mashinasida bajarilgan bosma Hi Fireproduksiya (yuqori sifatli ko’p rangli reproduksiya) deb ataladi. 9.8-rasmda CIE standartlashtirilgan rang fazosida qiyoslash uchun mazkur texnologiyada erishish mumkin bo’lgan rang qamrovi ko’rsatilgan. Hatto olti xil bo’yoqdan, ya’ni havorang, qirmizi, sariq va qoraga qo’shimcha tarzda ikki bo’yoqdan foydalanish rang qamrovining sezilarli kuchayishiga olib keladi. Shuning uchun Hi FI-reproduksiyaga «Hexachrome» texnologiyasi ham taalluqli bo’lib, unda to’q sariq va yashil kabi maxsus bo’yoqlar ishlatiladi.

Adabiyotlar : 1. Мирзиёев Ш.М. Миллий тараққиёт йўлимизни қатъият билан давом эттириб, янги босқичга кўтарамиз. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 592 бет. 2. Мирзиёев Ш.М. Танқидий тахлил, қатъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик - ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 104 бет. 3. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 488 бет. 4. Мирзиёев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш юрт тараққиёти ва халқ фаравонлигининг гарови. Тошкент, “Ўзбекистон”, 2017 йил, 48 бет. 5. Helmut Kippxan. Handbook of printmedia: Technologies and Production Methods. Germany, 2014. 6. Yeshbаyеvа U.J. Bоsish jаrаyoni tехnоlоgiyasi: O’quv qo’llanma. T.: Iqtisod moliya. 2010 yil. 288 bet. 7. Yeshb а y е v а U.J. B о sish j а r а yoni t ех n о l о giyasi: L а b о r а t о riya ishini b а j а rishg а mo’lj а ll а ng а n uslubiy qo’ll а nm а . T.: TTYЕSI bоsmахоnаsi. 2013 yil

O'xshashlar

Ko’p bo’yoqli bоsish jаrаyoni tехnоlоgik хususiyatlаri

Trаfаret bоsmа. Qisqаchа tаriхi. Zаmоnаviy trаfаret bоsmа хаqidа umumiy mа’lumоtlаr

Tаmpоnli bоsmа umumiy mа’lumоtlаr

Bоsish. Bоsishdаn оldin buyumlаrni o’rnаtish

Fleksоgrаfik bоsmа. Fleksоgrаfik bоsmа usuli hаqidа umumiy mа’lumоtlаr. Fleksоgrafik bоsmа usulining zаmоnаviy rivоjlаnish hоlаti