Shimoliy Qora dengiz bo`ylaridagi Yunon shahar-davlatlari - Tarix - Referatlar

Shimoliy Qora dengiz bo`ylaridagi Yunon shahar-davlatlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46.5 KB

Ko'chirib olish

Shimoliy Qora dengiz bo`ylaridagi Yunon shahar-davlatlari Reja: 1. Shimoliy Qora dengiz bo ` ylaridagi mahalliy xalqlar . Yunon mustamlakachiligi. 2. Bospor podsholigi. 3. Skif podsholigi. Olviya, Xersones va Tanais.

Shimoliy Qora dengizi bo ` ylari unumdor yer va savdo - sotiq uchun qulay bo ` lib , Qadim zamonlarda turli qabila va xalqlar yashaganlar . Uning g ` arbida va qisman Qrimda skiflar , Qrimda tavrlar , Don va Kubanda meotlar , Shimoliy Kavkazda sindlar , Qavkazortida kolxlar , abazglar yashaganlar . Bu xalqlar dastlab urug ` doshlik tuzumida yashaganlar , so ` ngra bu tuzum buzilib sinfiy munosabatlar shakllangan . Skiflar , sindlar va kolxlar yunon mustamlakachiligi davrida o ` z davlatlarini tuzganlar , meotlar va tavrlar esa davlatlarini tuza olmaganlar . Shimoliy Qora dengiz bo ` ylari tarixiga oid manbalar - qadimgi mualliflarning asarlari va turli xildagi boshqa yozuvlarda mavjud . Shuningdek miflar ( afsonalar ) da ham qimmatli ma ` lumotlar uchraydi . Miloddan avvalgi VI - V asrlarda yashagan Miletlik Gekatiydan boshlab yunon mualliflari Shimoliy Qora dengiz bo ` ylari va Kavkaz haqida yozganlar . Ayniqsa, Gerodot, Strabon va Ptolemey asarlarida qimmatli ma`lumotlar mavjud. Shimoliy Qora dengizi bo`ylarida miloddan avvalgi VII asrdan boshlab savdo manzillari tarzida yunon mustamlakalari paydo bo`la boshlagan. Dastlabki manzil Berezan orolida yuzaga kelgan. Miloddan avvalgi VI asrdan boshlab esa yunon mustamlakachiligi uzluksiz tarzda olib borilib, yangi shaharlar qurila boshlagan. Jumladan, Pantikapey, Fanagoriya, Olviya, Dioskuriada shaharlari quriladi. Yunon koloniyalari mahalliy xalqlar madaniyatining ilgarigi manzillarida bunyod qilinganligi arxeologik qazishlar davomida isbotlangan. Bu o`lkalardagi eng yirik davlat tuzumi Bospor podsholigi edi. Podsholik Kimmeriya Bosporida (Kerch bo`g`ozida) joylashgan shaharlarmning birlashuvi natijasida vujudga kelgan. Miloddan avvalgi 480 yilda Pantikapey, Fanagoriya, Mirmekiy, Tiritaka va Taman yarim orolidagi boshqa shaharlar Pantikapey boshchiligida birlashib, unga bo`ysunib Bospor davlatini yuzaga keltirganlar. Yunoniston va uning mustamlakalari uchun xavfli, Eron bilan urushlar borayotgan bir zamonda mustamlakalar o`zlarining ichki mustaqilliklarini saqlaganlari holda birlashganlar.

Dastlab Bosporni tiranlar idora qilgan, keyinroq ular podsho bo`lganlar. Miloddan avvalgi V asrda Pantikapey garchi Afinani g`alla bilan ta`minlab turgan bo`lsa-da, lekin hali katta iqtisodiy ravnaqqa erishmagan edi. Miloddan avvalgi VI asrdan boshlab, kumush tangalar zarb qilgan Pantikapey iqtisodiy mustaqil bo`lganligini bildirar edi. Miloddan avvalgi VI asrdan e`tiboran bosporliklarning harbiy yurish va istilochiliklari boshlanib, Nimfey va Feodosiyani bosib oladilar. Sindikani zabt etish boshlanadi. Davlatni miloddan avvalgi V asrda Arxeanaktiylarning yunon sulolasi, miloddan avvalgi V asr oxiridan boshlab Spartokiylar sulolasi podsholari idora qilgan. Miloddan avvalgi IV-III asrlarda qishloq xo`jaligi rivojlangan. Qrimning tekislik qismida hamda Shimoliy Kavkazdagi Sindika yerlarida don ekinlari, asosan bug`doy yetishtirilib, o`z ehtiyojini qondirib, hatto Afinaga ham g`alla yetkazib bergan. Bu haqda Demosfen xabar beradi. Don ekinlaridan tashqari mo`l- ko`l meva daraxtlari va tokzorlar bulganligi haqida esa Strabon ma`lumot qoldirgan. Arxeologik mansablarning guvohlik berishicha esa, miloddan avvalgi III asrda Tiritakada vino tayyorlash korxonasi bo`lgan. Chorvachilik, hunarmandchilik, kulolchilik rivojlangan. Kulolchilik charxi bo`lgan. Metallurgiya yuksak darajada rivojlangan. Mehnat qurollari, qurol- yarog`lar, qilich va xanjarlar yasalgan. Toshtaroshlik hunari san`at darajasiga ko`tarilgan. Torevtika (bronza va oltindan taqinchoqlar yasash) va tangalar zarb qilish hunarmandchilikning alohida turi bo`lgan. Miloddan avvalgi IV-III asrlar Bosparning siyosiy jihatdan ravnaq topgan davrida Kichik Osiyo Yunonistonning orol va materik shaharlari bilan keng savdo- sotiq olib borilgan. Bosporga Pont va Sinopdan zaytun yog`i keltirilgan. Yunoniston vinosi mahalliy aslzodalar o`rtasida mashhur bo`lgan. Bu zamondagi Bospor podsholigiga Feodosiya, Taman yarim oroli, Qrim yarim orolining butun sharqiy qismi hududlari kirgan. Miloddan avvalgi II asrda Bospor tushkunlikka tusha boshlagan. G`alla savdosi deyarli to`xtagan. Chetdan

hatto O`rta dengizning atrofidagi barcha mamlakatlar ham bu zamonda Misrdan g`alla keltira boshlangan (Polibiy). Bosporning siyosiy va iqtisodiy tushkunligining sababi mahalliy qabilalarning faollashib, Bospordan ajralib chiqib, hatto unga hujum ham qilishlarida edi. Bu xavfni oldini olish uchun podsho Perisad Pont podshosi Mitridat VI Yevpatordan yordam so`raganligi uchun Savmak boshchiligida skif qullar qo`zg`oloni ko`tariladi. Qo`zg`olonchilar miloddan avvalgi 107 yilda Perisadni o`ldirib, Savmakni podsho deb e`lon qiladilar. Uning bir yilcha podsholigidan so`ng Mitridat qo`zg`olonni bostirib, Bosporni ham o`ziga qo`shib olgan. Qrimda Bospor podsholigi bilan bir qatorda kuchli skif podsholigi ham mavjud edi. Davlatning bosh shahri Skif Neapoli edi. Bu davlat miloddan avvalgi II asrda ravnaq topgan. Podsho Skilur va uning o`g`li Palak atoqli hukmdorlar edilar. Shu zamonda Skif podsholigi Xersonesga hujum qilib, Bospor davlati uchun xavfli raqibga aylangan. Shimoliy Qora dengizi bo`ylarida yana Olviya, Xersones yava Tanais singari yirik shahar-davlatlar ham bor edi. Olviyani miloddan avvalgi VI asrning birinchi yarmida Milet shahridan kelganlar barpo qilgan. Dastlab sof yunon polisi bo`lgan. Qishloq xo`jaligi, hunarmandchilik va savdo-sotiqning yirik markazi bo`lgan. Miloddan avvalgi V- VI asrlarda ravnaq topgan. Shahar markazida Agora qurib bitkazilgan. Davlat demokratik tartibda boshqarilgan. Xalq yig`ini, bule singari boshqaruv muassasalarining mavqei katta bo`lgan. Miloddan avvalgi I asrda getlarning bosqini bo`lib, ular Olviyani yer bilan yakson qildilar. Lekin shahar asta-sekin qayta qad ko`tardi, ammo oldingi hajmidan kichikroq bo`lib qoldi. Xersones Qrim va va Kavkazdagi boshqa shaharlardan keyinroq barpo etildi. Uni miloddan avvalgi V asrda Pontiy Gerakleyasi aholisi qurgan. Dastlab savdo va qishloq xo`jalik markazi bo`lgan. Qishloq xo`jaligida asosan uzumchilik bilan shug`ullanishgan. Xersones ham Olviya singari aval sof yunoncha qiyofada

bo`lsgan. uning atroflarida tavr qabilalari yashab, ular asta-sekin shaharga kirib yashay boshlaganlar, iqtisodiy-siyosiy va madaniy hayotga ta`sir ko`rsatganlar. Din va ma`budlarga sig`inish sohasida tavrlarning ta`siri katta bo`lgan. Xersonesning asosiy ma`budasi Deva aslida mahalliy tavralar ma`budi edi. Davlat miloddan avvalgi IV asrda ravnaq topgan. Miloddan avvalgi II asrda esa unga Skif podsholigi hujum qilgan. Shu zamonda u Bospor davlati tarkibida edi. Miloddan avvalgi I asrda Yuliy Sezar Xersonesga Elevteriya - to`la mustaqillik in`om etgan. Tanais yunonlarning eng shimoliy koloniyasi bo`lib, Don daryosi quyiladigan yerda joylashgan edi. Uni miloddan avvalgi III asrda bosporliklar barpo etgan edi. Keyinchalik Tanais mustaqillikka erishdi. Shahar atroflarida mahalliy xalqlar meotlar yashardi. Shu tufayli Tanais aholisi dastlabki paytlardanoq mahalliy tus olgan edi. Miloddan avvalgi I asrda uni Bospor qo`shinlari vayron qildi. Lekin tez orada qayta tiklangan. Miloddan avvalgi II-I asrlar Tanaisning ravnaq topgan davri bo`lib, qishloq xo`jaligi, hunarmandchilik va savdo rivojlangan. Shunday qilib, miloddan avvalgi I ming yillik o`rtalaridan boshlab, Shimoliy Qora dengizi bo`ylarida yashayotgan qator xalqlar hayotida ham sinfiy munosabatlar, shaharlar sivilizasiyasi va madaniyati kirib keldi. Bu jarayonlarda yunonlar katta rol o`ynaydilar. Ularning madaniyati bilan mahalliy xalqlar madaniyati uyg`unlashuvi natijasida o`ziga xos madaniyat yuzaga keldi.

O'xshashlar

Shimoliy Qora dengiz bo'ylaridagi Yunon shahar-davlatlari

1. Shimoliy qora dengiz bo`ylaridagi mahalliy xalqlar. Yunon mustamlakachiligi. 2. Bospor podsholigi. 3. Skif podsholigi. Olviya, Xersones va Tanais.

Qadimgi Xett podsholigi

Qadimgi Sparta davlati

Yunon-Eron urushlari