Qadimgi odamlar va ularning hayoti

Qadimgi odamlar va ularning hayoti

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

37 KB

Ko'chirib olish

Qadimgi odamlar va ularning hayoti Reja: 1. Qadimgi odamlar haqida. 2. Eng qadimgi odamlarning qiyofasi va mehnat qurollari. 3. Olovning kashf etilishi va uning ahamiyati. 4. Qadimgi odamlar to`da davrining ma`naviy madaniyati. 5. Foydalanilgan a dabiyotlar .

1. Qadimgi odamlar haqida. Qadimgi odamlar eng qadimgi jpdamlarning vorislari bo`lib, bundan 100–40 ming yil ilgari iyashaganlar. Ular paleoantroplar deb ataladi. Qadimgi odamlarning dastlabki manzilgohlari XIX asrning o`rtalari va ikkinchi yarmida Belgiya, Ispaniya va Germaniyadan topilgan. Bu davr kishilari olovni kashf etib undan keng ko`lamda foydalanganlar. Shuning uchun ham ular Yer yuzining sovuq mintaqalarigacha kirib borib joylashganlar. So`nggi 50–60 yil ichida Yevropaning Angliya, Fransiya, Belgiya, Italiya, Ispaniya, Osiyoning Iroq, Falastin, Suriya, Afg`oniston, Eron, Xitoy, Hindiston va Afrikaning ko`p joylaridan qadimgi odamlarning makonlari topib o`rganilgan. Bu jihatdan Germaniyaning Neandertal vohasidan topilgan odam kalla va boshqa a`zolarining suyaklari diqqatga sazovordir. Olimlar bu odam suyak qoldiqlariga neandertal deb nom berganlar. Olimlar qadimgi odamlar yashagan joylardan ularning suyaklarini va mehnat qurollarini topganlar. 2. Eng qadimgi odamlarning qiyofasi va mehnat qurollari. Eng qadimgi odamlarning tashqi qiyofasi hozirgi odamlardan biroz farq qilgan. Ularning kalla suyagi katta, miya qutisi cho`ziq, peshonasi qiya bo`lgan. Qoshlari ostida esa ko`z usti tomon bo`rtib chiqqan qabartmalari bo`lgan. Qadimgi odamlarning tanasi baquvvat bo`lib, old tomonga biroz engashib yurganlar. Oyog`ining boldir suyaklari son suyaklariga qaraganda biroz kaltaroq bo`lgan. Bu esa , ularning tez chopishiga imkon bermagan. Olimlarning fikricha qadimgi odamlarning tanasi mayda jun bilan qoplangan bo`lgan. Qadimgi odamlar ko`p tomonlari bilan hozirgi odamlarga o`xshash bo`lganlar . Ular har turli toshlardan sixcha, qirg`ich, nayza uchlari, qo`l cho`qmorlari, keskich tosh pichoq, hayvon suyaklaridan igna, so`zan, teshg`ich, nayza uchlari, garpun-suyak sanchqi kabi asboblar yasaganlar. Qadimgi odamlar hayoti uchun yog`ochning ahamiyati katta bo`lgan. Ular qattiq yog`ochlardan so`yil, kovlagich, gurzi, tayoq va boshqa qurollar yasaganlar. Yog`ochning bir tomoni olovda kuydirilib katta-kichik nayzalar tayyorlangan . 3. Qadimgi odamlarning mashg`ulotlari. Qadimgi odamlar – mustye davri kishilari deb ham ataladi. Ular hali dehqonchilik va chorvachilikni bilishmagan.

Mustye davri kishilari tirikchiligining asosini ovchilik va termachilik tashkil etgan. Bu davrda ovchilik oldingi davrlarga nisbatan ancha rivoj topgan edi. Mustye davri kishilari mamont, ulkan ayiq, fil, bizon – zubr, yovvoyi ot, bug`u, suv ayg`iri, g`oyal, los, qo`tos, qulon, tur, sher, yo`lbars, qoplon, tulki, bo`ri, to`ng`iz, chiyabo`ri kabi hayvonlarni ovlaganlar. Mamont, bizon, tur, ayiq, g`oyal, qo`tos kabi yirik hayvonlarni ovlash juda qiyin bo`lgan. Bunday hayvonlarni yakka holda yoki ozchilik bo`lib ovlash mumkin bo`lmagan. Bu hayvonlarni ovlashda ovchilar ko`pchilik bo`lib ovchilikning turli usullaridan foydalanganlar. Ba`zan hayvonlar podasini tog`larning tor daralariga qichqiriqlar bilan haydab borib qamab olganlar. So`ng tepadan ular ustiga tosh yog`dirib mayib qilganlar va o`ldirganlar. Tosh pichoqlar bilan ularning terisi shilinib, go`shtlari bo`laklarga bo`linib taqsimlangan. Ba`zan esa odamlar yovvoyi hayvonlarni chuqur jarliklar yoqasiga shiddat bilan quvib borib, olov bilan qo`rqitib o`zlarini jarlikka tashlashga majbur qilganlar. Yuqoridan jarlikka qulagan hayvonlarni so`yib, terisini shilib, go`shtini o`zaro bo`lishib olganlar. Yirik yovvoyi hayvonlarni ovlash vaqtida nayza, ayri, gurzi tayoq, katta-katta tosh bo`laklari va hayvonlarning yirik suyaklaridan foydalanganlar. Ov o`ngidan kelmagan vaqtlarda qadimgi odamlar odam go`shtini ham yeganlar. Bu fanda kannibalizm deyiladi. Odamlar hayvon go`shtini ovqat sifatida iste`mol qilgan bo`lsalar, terisini kiyim tariqasida ishlatganlar, polos tayyorlaganlar, chayla, kapalar ustini berkitishda foydalanganlar. Suyaklari va shoxlaridan har turli mehnat qurollari va uy-ro`zg`or buyumlari yasaganlar. Shunday qilib, ovchilik qadimgi odamlar tirikchiligining asosi bo`lgan. Qadimgi odamlar tirikchiligining asoslaridan yana biri termachilik bo`lgan. Osiyo, Yevropa qi t` asining janubiy, markaziy qismlari va Afrika har turli yovvoyi mevalarga boy bo`lgan. Ular banan, yovvoy i olma, jiyda, no n daraxti, xurmo, nok, tog`olcha, do`lana, uzum va boshqalardir. Bu mintaqalarda tariq, bug`doy, arpa, yeryong`oq kabi yovvoyi o`simliklar o`sgan. Mustye davri kishilari esa shu yovvoyi o`simliklarning pishgan mevasini yog`och, kaltaklar bilan qoqib, silkitib so`ng terib yeganlar. Ayni paytda ular qush, ilon, toshbaqa tuxumlarini terib, sudralib yuruvchi hayvonlar va hasharotlarni ham ovqat sifatida iste`mol qilganlar.

Ildizmevali o`simliklarning hosilini cho`qmor, nayza, suyak, shox va yog`ochdan tayyorlangan qurollar bilan kovlab olib iste`mol qilganlar. Shunday qilib, qadimgi davr kishilarining asosiy mashg`uloti ovchilik va termachilik bo`lgan ekan. Shuni alohida ta`kidlamoq kerakki, qadimgi odamlar go`shtni olovda pishirib kabob qilib yeganlar. Qadimgi odamlar pishirib iste`mol qilgan dastlabki taom bu olovda pishgan go`sht bo`lgan. 4. Olovning kashf etilishi va uning ahamiyati. Olov eng qadimgi odamlarga ham ma`lum bo`lib, ular tabiiy olovdan keng foydalanganlar. Qadimgi odanUar davriga kelib Yer yuzining katta qismida qattiq sovuq boshlanib, ko`p joylar muzliklar bilan qoplangan. Shunday sharoitda qadimgi odamlarga doimiy olov zarur bo`lib qolgan. Olov odam hayoti uchun, yer, suv, havo, quyosh kabi zarur bo`lgan. Yashash uchun kurash mustye davri kishilarini olovni kashf etishga majbur etgan. Bu davr kishilari quruq yog`ochni bir-biriga ishqalash yo`li bilan olov hosil qilishni o`rganib olganlar. Keyinchalik ular yovvoyi hayvonlarni ovlash vaqtida olovdan keng foydalanganlar. Ular hayvonlami tor dara ichiga, jarliklar chetiga haydab borishda ham olov – mash`ala ishlatganlar. Toshni toshga urish natijasida ham olov hosil qilingan. Olovni sun`iy hosil qilish qadimgi davrning eng katta kashfiyotlaridan biri edi. Sun`iy olovning kashf etilishi va undan foydalanish insonni birinchi marta tabiatning ma`lum kuchiga hukmron qilib qo`ydi va insonni hayvonot olamidan batamom ajralishiga olib keldi. 5. Qadimgi odamlar to`da davrining ma`naviy madaniyati. Qadimgi odamzod to`da davrining ma`naviy madaniyati moddiy madaniyat bilan chambarchas bog`liq bo`lgan. o`sha davr kishilarining ma`naviy madaniyati juda sodda bo`lib, u kishilarning mehnat faoliyati bilan bogiangan edi. Ayrim olimlar to`da davri kishilarini butunlay vahshiy va nodon deb hisoblaydilar. Bu to`g`ri fikr emas.

Ular shakllanayotgan odamlar bo`lib, miyasi yaxshi rivojlanma-ganligi uchun fikrlash doirasi ancha sodda bo`lgan. Mehnat va yashash uchun kurash jarayonida ularning miyasi asta-sekinlik bilan rivojlana borgan. Ov, termachilik va turli hodisalar jarayonida odamlar bir-birlariga nimanidir aytishlari zaruriyatini kelib chiqqan. Bu zaruriyat odamlar orasida so`zlashuvning paydo bo`lishiga olib kelgan. So`zlashuvning paydo bo`lishi esa, o`sha davr kishilari hayotidagi eng muhim voqealardan biri edi. Olimlafning fikrlariga ko`ra o`liklarni ko`mish odati va dastlabki diniy e`tiqodning kurtaklari neandertallar – qadimgi odamlar yashagan davrda paydo bo`lgan. Olovni sun`iy ravishda hosil qilish ham ma`naviy madaniyatning natijasi bo`lgan. Qadimgi to`da davrida kashf etilgan oddiy yutuqlar urug` jamoasi va madaniyatining vujudga kelishi uchun shart-sharoit yaratib bergan.

Foydalanilgan a dabiyotlar . 1. Arxeologlar hikoya qiladi. To’plam. Toshkent, 1974. 2. Arsixovskiy A. Arxeologiya asoslari. Toshkent, 1970. 3. Askarov A, Alьbaum L.Poseleniye Kuchuktepa. Tashkent, 1970. 4. Borisovskiy A.I. Drevneysheye proshloye chelovechestva. Moskva. Nauka, 1980. 5. Kabirov J, Sagdullayev A.O’rta Osiyo arxeologiyasi. Toshkent, 1990. 6. Muhammadjonov A. Qadimgi Buxoro. Toshkent, 1991. 7. Okladnikov A.P. Paleolit i mezolit Sredney Azii. Vkn. Srednyaya Aziya v epoxu kamnya i bronzi. M. - L., 1966. 8. Tolstov S.P. Qadimgi Xorazm madaniyatini izlab. Toshkent, 1964. 9. Taylor E.B. Pervobыtnaya kul’tura. Per. s angl. D. A. Koropchevskogo.M., 1989. 10. Cheboksarov N.N., Cheboksarova I.A. Narodы, rasы, kulьturiы. M.: Nauka, 1985. 11.O’zbekiston tarixi. Sagdullayev A., Eshov B. tahriri ostida. Toshkent.Universitet, 1997, 2-nashri, 1999.

O'xshashlar

Eng qadimgi odamlar va ularning faoliyati

Qadimgi Suriya va Finikiya

Eng qadimgi etrusklar va Rim

Qadimgi Eron

Qadimgi sivilizatsiyalar