Qadimgi Mitanni va Yangi Bobil podsholigi - Tarix - Referatlar

Qadimgi Mitanni va Yangi Bobil podsholigi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

35 KB

Ko'chirib olish

Qadimgi Mitanni va Yangi Bobil podsholigi Reja: 1. Qadimgi Mitanni davlati 2. Mitanni davlatining zaiflashuvi va parchalanishi. 3. Mitanni davlatining xo`jaligi. 4. Yangi Bobil podsholigi. 5. Yangi Bobil podsholigining qulashi. 6. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. Qadimgi Mitanni davlati. Mitanni Mesopotamiyaning shimoliy-g`arbida joylashgan qadimgi davlatlardan biridir. Uning yer usti asosan tog`lik, janubiy qismi esa qisman tekisliklardan iborat. Dajla va Frot daryolari Mitanni yerlaridan boshlanadi. Miloddan avvalgi XII asr oxiri – XVI asr boshlarida bu o`lkada Mitanni davlati tashkil topdi. Mamlakat aholisining asosiy qismini hurritlar tashkil etganlar. Keyinchalik ular amoriylar bilan aralashib ketadilar. Miloddan avvalgi XVI–XV asrlarda Mitanni davlati kuchayadi. Mitanni Kichik Osiygi, Finikiya, Suriya va Palastinga o`z ta`sirini o`tkazgan. Miloddan avvalgi XV asrda Mitanni goh Misr, goh Xett, goh Bobil, goh Ossuriya bilan urushlar olib boradi. Janglarda Mitanni qo`shinlari goh yengadi, goh yengiladi. 2. Mitanni davlatining zaiflashuvi va parchalanishi. Bu davrda Xett davlati kuchayib, Mitanni ustiga qo`shin tortadi. Jangda Mitanni podshosi Tushratti qo`shinlari yengiladi. Shu vaqtda podsho saroyida fitna uyushtirilib, Tushratti o`ldiriladi. Ossuriya Alshi davlatlarr ittifoqini tuzib, ittifoqchilar Mitanni qo`shinlariga zarba beradilar. Xett podshosi Tushrattining o`g`li Shattivasni taxtga o`tqizib, unga o`z qizini nikohlab beradi. Oqibatda Mitanni Xett daylatiga qaram bo`lib qoladi. Mitanni Xettlar yordamiga tayanib Ossuriyani o`ziga qaram qilib olmoqchi bo`ladi. Ammo ossur qo`shinlari yana g`olib chiqib, Mitanni podshosi oilasi bilan asir olinadi. Mitanni poytaxti Vashshukan ossur qo`shinlari tomonidan vayron etiladi. Keyingi janglarda ham ossurlar g`alaba qozonib, mamlakatni vayron etadilar. Ko`p kishi qirib tashlanadi. 15 mingdan ortiq kishi asir olinadi. Miloddan avvalgi XIII asrda Mitanni davlati parchalanib mayda davlatchalarga bo`linib ketadi. U Ossuriya davlatining ta`siriga tushib, o`z mustaqilligini yo`qotadi. 3. Mitanni davlatining xo`jaligi. Mitannining katta qismini Arman tog`liklari egallagan. Mamlakat janubida Yuqori Mesopotamiya pasttekisligi joylashgan. Mitannidagi daryo va soy sohillarida yashagan aholi asosan arpa, bug`doy, no`xat, kunjut, sabzavot va mevalar ekib bog`dorchilik va sabzavotchilik bilan

shug`ullanganlar. Sohibkorlar xurmo va uzum ham yetishtirganlar. Mitanni aholisi qo`y, echki, sigir, buqa, buzoq, eshak boqib, chorvachilikka katta ahamiyat bergan. Mamlakatda ot boqib, yilqichilikni rivojlantirish katta ahamiyat kasb etgan. Mitanni otlari butun Old Osiyo mamlakatlarida mashhur bo`lib, ularning narxi yuqori baholangan. Mitannida kulolchilik, to`qimachilik, zafgarlik, qurolsoz li k, ma`dansozlik ham rivoj topgan edi. Mitanni to`rt tomonga boradigan yo` l ustida, shuningdek madaniyat rivoj topgan mamlakatlar o`rtasida joylashgan edi. Shuning uchun bu yerda ichki va tashqi savdo rivojlangan edi. Mitanni Misr, Suriya, Palastin, Finikiya, Xett, Mesopotamiya, Urartu va Ossuriya kabi davlatlar bilan qizg`in savdo-sotiq ishlari olib borgan. Mitanni qo`shni xalqlar madaniyatidan bahramand bo`lgan. 4. Mesopotamiyaga xoldeylar hukmronligining boshlanishi. Miloddan avvalgi XIII asr oxirlarida Bobil podsholigi kuchsizlanib qoladi. Bu vaziyatdan foydalangan Ossuriya va Elam podsholari Bobilga bir necha bor bostirib kirib mamlakatning ko`p yerlarini bosib oladilar. Isen shahri hokimlari, xususan Navuxodonosor I (1126–1105) elamliklarni Bobildan quvib chiqaradilar. Miloddan avvalgi IX asr boshlarida Fors qo`ltig`i sohilida yashagan Xoldey qabilalari Janubiy Mesopotamiyaga kelib joylashadilar. Shimoli-g`arbdan esa aramey qabilalari o`rta Mesopotamiyaga kelib o`rnashadilar. Xoldey hukmdori Marduqaplaiddin II Bobilni egallab, o`zini podsho deb e`lon qiladi. U elamliklar bilan ittifoq tuzib, ossurlarga qarshi kurash boshlaydi. Miloddan avvalgi 720-yili Elamning Der qal`asi yonida bo`lgan jangda elamliklar Ossur qo`shinlarini yengadilar. Miloddan avvalgi 710–709-yillarda esa Ossur podshosi Sargor II Bobilni egallaydi. Miloddan avvalgi 703-yilda Marduqaplaiddin ossurlarga zarba berib, Bobilni ozod qiladi. Ossurlar Bobilga yana bir necha bor hujum qiladilar. Miloddan avvalgi 648- yildagi bo`lgan jangda Bobil vayron etiladi. Shaharda vabo tarqab, ocharchilik boshlanadi. Aholining katta qismi qirilib ketadi.

Ocharchilik kuchayib, odamlar bir-birlarining go`shtlarini yeydilar. Bobil ossurlarga tobe bo`lib qoladi. 5. Yangi Bobil podsholigi. Ossurlarning jabr-zulmiga qarshi miloddan avvalgi 628-yili Xoldey hukmdori Nabopalasar boshchi-ligida qo`zg`olon ko`tariladi. U ossurlarni Bobildan haydab chiqarib, Yangi Bobil podsholigiga asos soladi. Bobildan quvilgan ossurlar Misr fir`avni Nexo bilan ittifoq tuzib, bobilliklarga qarshi kurashni davom ettiradilar. Miloddan avvalgi 605-yilda Nabopalasar vafot etib, taxtga uning o`g`li Navuxodonosor II (605–562) o`tiradi. Miloddan avvalgi 605-yili Karxamish yaqinidagi bo`lgan jangda Bobil qo`shinlari Misr-Ossuriya qo`shinlari ustidan porloq g`alabaga erishadilar. Navuxodonosor II qo`shinlari Suriyani ishg`ol qilib, misrliklarni o`rtaer dengizining sharqiy sohilidan siqib chiqaradi. Shu davrda quldorlikka asoslangan Yangi Bobil podsholigi kuchayib, Bobil shahri gullab-yashnaydi. U sharqning eng obod, ko`rkam va aholisi gavjum shaharlaridan biriga aylanadi. 6. Yangi Bobil podsholigining qulashi. Miloddan avvalgi 562-yili Yangi Bobil podsholigining so`hggi podshosi Navuxodonosor II olamdan ko`z yumadi. Podsho vafotidan so`ng mamlakatda toj-taxt uchun ruhoniylar bilan harbiylar o`rtasida kurash boshlanib ketadi. Bu kurashda ruhoniylar g`olib chiqib, Bobil taxtiga o`z vakillari Nabonidni o`tqizadilar. U Bobilda miloddan avvalgi 556– 539-yillar orasida podsholik qiladi. Nabonid va uning o`g`li Valtasar hukmronligi davrida Eron shohi Kayxisrov (Kurush II) Bobilni va Mesopotamiyani istilo etib, Eronga qo`shib oladi. Janglar vaqtida Nabonid asir tushadi, Valtasar esa jangda qahramonlarcha halok bo`ladi. Shu bilan Yangi Bobil podsholigining umri ham tugaydi. Bu mamlakat Eron shohlariga qaram bo`lib qoladi. Eron podsholigi yiqilgach, Mesopotamiyani yunon-makedon qo`shinlari, undan so`ng esa dastlab salavkalar va parfiyonlar

bosib oladilar. Nihoyat, milodiy III–VII asrlarda Mesopotamiya sosoniylar davlati tarkibida bo`ladi.

Foydalanilgan a dabiyotlar . 1. Arxeologlar hikoya qiladi. To’plam. Toshkent, 1974. 2. Arsixovskiy A. Arxeologiya asoslari. Toshkent, 1970. 3. Askarov A, Alьbaum L.Poseleniye Kuchuktepa. Tashkent, 1970. 4. Borisovskiy A.I. Drevneysheye proshloye chelovechestva. Moskva. Nauka, 1980. 5. Kabirov J, Sagdullayev A.O’rta Osiyo arxeologiyasi. Toshkent, 1990. 6. Muhammadjonov A. Qadimgi Buxoro. Toshkent, 1991. 7. Okladnikov A.P. Paleolit i mezolit Sredney Azii. Vkn. Srednyaya Aziya v epoxu kamnya i bronzi. M. - L., 1966. 8. Tolstov S.P. Qadimgi Xorazm madaniyatini izlab. Toshkent, 1964. 9. Taylor E.B. Pervobыtnaya kul’tura. Per. s angl. D. A. Koropchevskogo.M., 1989. 10. Cheboksarov N.N., Cheboksarova I.A. Narodы, rasы, kulьturiы. M.: Nauka, 1985. 11.O’zbekiston tarixi. Sagdullayev A., Eshov B. tahriri ostida. Toshkent.Universitet, 1997, 2-nashri, 1999.

O'xshashlar

Bobil podsholigi

Old Osiyo qadimda. Qadimgi Bobil podsholigi

Qadimgi Bobil va qadimgi Yaxudiylar kalendari

Qadimgi Xett podsholigi

Qadimgi Misr podsholigi