O`zbekiston tarixi fanini predmeti, nazariy metodologik asoslari - Tarix - Referatlar

O`zbekiston tarixi fanini predmeti, nazariy metodologik asoslari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

43 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz O` ZBEKISTON TARIXI FANINI PREDMETI, NAZARIY METODOLOGIK ASOSLARI VA UNI O` RGANISHNING AHAMIYATI REJA : 1.O`zbekiston tarixining f an sifatidagi o`rni; Uning predmeti va o`rganish ob` y ekti. 2. O` zbekiston tarixini yoritishning nazariy-metodologik asoslari. 3 . O` zbekiston tarixini o` rganishda manblarning o`r ni. 4.Ko m il insonni tarbiyalashda O`zbekiston tarixining roli.

www.arxiv.uz ADABIYOTLAR: 1.I.A.Karimov. O` zbekiston buyuk kelajak sari. T., 1996. 2.I.A.Karimov. Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q. T. 1998. 3.X. G` ulomov.A.Tagibas.” O` rta Osiyo va ja h on tarixi” T., 1994.Universitet. 4.F.Sulaymonova. “S h ar q va G` arb”. T., Fan. 1997. 5.N.J o` rayev. Agar sen ogo h sen. T.,Fan. 1997. 6.B.A h medov. O` zbekiston xal q lari tarixi manbalari. T. 1991.

www.arxiv.uz O`zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining eng ulug` ne`matlaridan biri shu bo`ldiki, Vatan tarixini hech qanday bo`yoqlarsiz amalda hayotda qanday bo`lgan bo`lsa, shunday xolisona o`rganish imkoniyatiga ega bo`ladi. Kommunistik partiya yurgizgan “Ulug` rus” saltanati mafkurasi tufayli O`zbekiston maktablari, o`rta maxsus va oliy o`quv yurtlarida Vatan tarixini o`rganishga mutlaqo e`tibor berilmadi. Bu narsa o`z navbatida o`zbek xalqining ma`naviy hayotiga putur yetkazdi, xalqning siyosiy ongini o`tmaslashtirdi, ijtimoiy siyosiy voqealarga befarqlik, loqaydlik hissini kuchaytirdi. Islom dunyosida ham endilikda mustamlaka hayotga chek qo`ymoq uchun musulmon qavmlaridan Miloddan oliy vijdonni qanoatlantirmoqdan boshqa chora yo`q. U h olda nima q ilmo q kerak? Har narsadan oldin kerak bo`lsa , doimo Miloddan liy vijdonni uyog`ontirishga va quvvatlantirishga kirishishi kerak. Chunki, har qanday taraqqiyotning manbai Miloddan liy vijdon bo`lgani kabi Miloddan liy mustaqillikning tug`iladigan joyi ham, tayanchi ham ana shudir. Demak buning uchun nima q ilmo q kerak! Buning uchun Ona xalqimizning haqiqiy, tom ma`nodagi tarixini yaratmoq lozim. Shu ma`noda xristian ilohiyotchisi Avvalgi Gustin: “G`aflatda yotgan xalqning uyg`otish uchun avvalo uning tarixini uyg`ot” deb gapni aytgan edi. Bog`chalardan tortib oliy o`quv yurtlarigacha bo`lgan ta`lim-tarbiya tizimlarida mazkur fan va bilimlarni o`qitishga muhim siyosiy vazifa sifatida qaramog`i lozim. Bu esa, o`z navbatida, darsliklar va qo`llanmalarni Miloddan liy ma`naviyat nuqtai nazaridan yangitdan qarab chiqishni taqazo etadi. Bizning ongimizdan tashqarida va bizning ongimizga bog`liq bo`lmagan holda mavjud bo`lgan borliq, voqelik O`zbekiston tarixi fanini o`rganish ob`yektidir. O ` zbekiston tarixi fani fa q at turli bilimlar tizimi sifatidagi fandir. Shu ma`noda u o`zining o`rganish ob` y ekti va predmetiga ega bo`lgan mustaqil fandir. Vatan tarixini o`rganishda quyidagi davrlarga bo`lib o`rganish maqsadga muvofiqdir. 1.Vatanimiz tarixining eng qadimgi davri. 2.Vatanimiz o `rta asrlar davrida. 3.Turkiston rus bosqini va mustamlakachiligi davrida. 4.O`zbekiston s ho`rolar hokimiyati davrida. 5.O`zbekiston mustaqillik davrida. Vatan tarixini yoritishga nazariy metodologik asoslarni bilish katta ahamiyatga ega. Ilmiylik, xolislik, tarixiylik metodlari tarixni yoritishning asosiy omili hisoblanadi. Birinchidan, O`zbekiston tarixining yaxlit kontseptsiyasini yaratish, buni amalga oshirish uchun, bir butun tarixiy jaryonni nisbatan mustaqil bo`lgan bo`laklarga ya`ni, davrlarga bo`lish va ularni chuqur tahlil qilish lozim. Ikkinchidan, xolislik, bunda har bir tarixiy voqea-hodisalarni tahlil qilayotganda xohish irodasidan tashqrida, voqea hodisalar sodir bo`lgan bo`lsa, shundayligicha yoritish ko`zda tutiladi.Uchinchidan O`zbekiston tarixining o`rganishning

www.arxiv.uz metodologik asoslaridan yana biri bu voqea va hodisalarni dialektik tarzda o`rganishdir. Dialektika olam yagona va yaxlit unda sodir bo`ladigan hodisalar, voqealar umumiy va o`zaro bog`lanishda uzluksiz xarakatda ziddiyatli taraqqiyotda bo`ladi deb ta`lim beradi. Dialektik metodga asoslanib, tarixiy jarayonni umumiylik va alohidalik qoidalaridan kelib chiqqan holda tushinish lozim. Chunonchi, qadimgi davrlardan boshlab yaqin o`tmishga qadar O`rta Osiyo, Sharqiy Turkiston, Yettisuv, Eron Afg`oniston, Shimoliy Hindiston kabi hududlar o`rganishda yagona iqtisodiy va madaniy makon mavjud edi. T o` rtinchidan, O` zbekiston tarixini o` rganishda tarixiylik metodi h am alo h ida o` rin egallaydi. Bu metod tarix jarayonida sodir b o` lgan vo q ea h odisalarni o`rganishda ketma-ketlikni talab q iladi. Bir voqea hodisa bilan boshqasini sabab oqibatli bog`lanishini ham ko`rsatiladi. Tarixiylik voqea-hodisalarni qay tarzda sodir bo`lganligini, jamiyat rivojlanishida ayrim shaxslar va ularni roli to`g`risida to`g`ri, haqqoniy fikr yuritishga o`rgatdi. O`zbekiston tarixini o`rganishda manbashunoslikning ahamiyati beqiyos bo`lib, bular quyidagilardan iborat. Moddiy manbalar. Ma`lumki kishilik jamiyati tarixi qariyib 3 million yillik davrni o`z ichiga oladi, lekin yozuv paydo bo`lganiga hali ko`p vaqt o`tgani yo`q. Ilk tarixning ayrim lavhalari o`tmishdan qolgan va insonning ijtimoiy faoliyati bilan bog`liq bo`lgan moddiy yodgorliklarda, aniqrog`i ularning bizgacha saqlangan qoldiqlarida yetib kelgan. Etnografik manbalar-xalqlarning kelib chiqishi Bilan bog`liq bo`lgan material va ma`lumotlar, masalan, xalq, qabila va urug` nomlari, inson quli va aql- zakovati bilan yaratilgan qurol va buyumlarning naqsh va bezaklari kishilar ongida, shuningdek og`zaki va yozma adabiyotda saqlanib qolgan o`tmish sarqitlari (urf-odat va an`analar), kishilarning turmush tarzi etnografik manba hisoblanadi. Lingvistik manbalar-tilimizda aniqrog`i uning leksik tarkibiga, uzoq o`tmishdan qolgan, ijtimoiy iqtisodiy ma`muriy va yuridik atamalar. Xalq og`zaki ijodi. Yozma manbalar. A.Qadimgi zamonlardan to shu kunlarga qadar ulug` ajdodlarimiz buyuk allomalar va dono mutafakkirlar, shoirlar yozuvchilar qoldirgan ma`naviy boy asarlar. B.turli hujjatxonalarda saqlanayotgan qo`lyozma asarlar, hujjatlar. D .kutubxonalarda saqlanayotgan yozma kitoblar. Ilmiy badiiy me ` muar asarlar, darsliklar, qo` lyozmalar,risolalar, t o` plamlar. E.Har xil muzeylarda saqlanayotgan ko`rgazma zallari hujjatlari. F .Kino-foto hujjatlar va ha kazolar. Bundan tashqari, O`zbekiston tarixini o`rganishda manbashunoslik tarix fanini bir qator yordamchi sohalari, jumladan poleografiya, diplomatika, geraldika, sorragistika, epigrafika, numizmatika, metrologiya va xronologiya hisoblanadi.

www.arxiv.uz Vatan tarixi yoshlarimizning g`oyaviy-siyosiy dunyoqarashini shakllantirishda quyidagi nazariy-ilmiy asoslarga suyanmog`i lozim. Birin ch idan , Vatan tarixini o`qish va o`rganish jarayonida yoshlarda tarixiy bilimlar, ilmiy nazariy tushunchalar va tasavvurlar shakllanmog`i lozim. Chunki voqea va hodisalarni bilmasdan turib g`oyaviy-siyosiy dunyoqarash haqida gap yuritish mumkin ekan. Ikkinchidan, Vatan tarixining har bir satri, har bir varag`i Miloddan liy qadriyatlarga hurmat ruhi bilan sug`orilgan bo`lishi va Miloddan liy istiqlol tafakkuri va mafkurasining kamol topishiga xizmat qilishi kerak. Uchinchidan, Vatan tarixi mustaqil jumhuriyatimiz siyosiy, iqtisodiy, madaniy ijtimoiy qadriyatining yanada mustahkamlanishi va ravnaq topishiga xizmat qilishi, davr va zamon bilan xamnafas bo`lmog`i lozim. Vatan tarixi mana shu ilmiy-nazariy asoslarga suyangan holda komil insonni tarbiyalash ishida katta xizmat qiladi. Bu borada Prezidentimiz I.A.Karimovning quyidagi satrlari nihoyatda qimmatlidir. Tarix saboqlari insonni hushyorlikka o`rgatadi, irodasini mustahkamlaydi. Bundan tashqari, Prezident I.A.Karimov Vatan tarixining barkamol insonni shakllantirishidan o`rgana yuksak baho berib: Tarixga murojat qilar ekanmiz, bu hali xotirasi ekanligini nazarda tutishimiz kerak. Xotirasiz barkamol kishi bo`lmaganidek, o`z tarixini bilmagan xalqning kelajagi ham bo`lmaydi degan edi. Bugungi kunda xalqning, ayniqsa, ma`naviy ruhini mustahkamlash va rivojlantirish borasidagi ishlar davlatning oldida turgan muqim vazifalardan biri bo`lib kelmoqda. Ma`naviyat, ma`naviy barkamollik shundaygina kishi ruhiga kirib qolmaydi. Unga har bir va har soatda tinmay sabr bardosh bilan mehnat qilish orqali yetishtirish mumkin. Bu xayrli ishda O`zbekiston tarixini o`rganishning o`rni beqiyosdir.

O'xshashlar

O`zbekiston tarixi fanining predmeti, nazariy-metodologik asoslari, manbalari va uni o`rganishning ahamiyati

O’rta Osiyo xalqlari tarixi yozma manbalari fani predmeti nazariy metodologik asoslari

O’zbekiston tarixi fanining predmeti, uni o’rganishning nazariy-metodologik asoslari, manbalari va ahamiyati

Davlat boshqaruvining nazariy metodologik asoslari

Qashqadaryo vohasi tarixi fanining predmeti nazariy metodologik asoslari manbalari va uni o‘rganishning ahamiyati